ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ Διοίκηση Παραγωγής και Συστημάτων Υπηρεσιών Αθήνα, Νοέμβριος 2011 Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης
1. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Εισαγωγή Η γνωστική περιοχή του μαθήματος περιλαμβάνει τα ζητήματα που λαμβάνονται υπόψη για την τεκμηρίωση στρατηγικών, τακτικών και λειτουργικών αποφάσεων σε συστήματα παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών. Με το μάθημα επιδιώκεται να παρουσιασθούν σύγχρονες προσεγγίσεις σε ζητήματα όπως η επιλογή του προϊόντος, της δυναμικότητας και της θέσης εγκατάστασης ενός παραγωγικού συστήματος και, γενικά, σε ζητήματα που συνεπάγονται τη δέσμευση σημαντικών πόρων και επηρεάζουν μακροπρόθεσμα την απόδοση και την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας της παραγωγής. Έτσι, αναπτύσσονται οι βασικές πτυχές, αναλύονται τα κριτήρια και παρουσιάζονται μέθοδοι και τεχνικές επίλυσης στρατηγικών προβλημάτων όπως «τί, πού, πώς, πόσο θα παραχθεί», με σκοπό την επιβίωση και ανάπτυξη ενός παραγωγικού συστήματος σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στις παραδόσεις γίνεται αναφορά σε συστήματα παραγωγής τόσο προϊόντων όσο και υπηρεσιών άλλωστε οι δύο αυτές περιπτώσεις συστημάτων χαρακτηρίζονται από παρόμοια προβλήματα, που για να επιλυθούν απαιτούν παρόμοιες προσεγγίσεις. Στη συνέχεια ακολουθεί μια εισαγωγή στη μελέτη των προβλημάτων προγραμματισμού και οργάνωσης του παραγωγικού έργου σε συστήματα κάποιου μεγέθους, που παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες. Ορίζονται έννοιες, περιγράφονται λειτουργίες, αναλύονται προβλήματα και παρουσιάζονται μέθοδοι επίλυσής τους σε σχέση με ζητήματα όπως οι προβλέψεις, η διοίκηση των αποθεμάτων και ο προγραμματισμός των υλικών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή, ο συγκεντρωτικός και ο χρονικός προγραμματισμός της παραγωγής και η διοίκηση έργων. Οι προσεγγίσεις που παρουσιάζονται στο μάθημα αφορούν σε προβλήματα που ανακύπτουν από το σημερινό τρόπο οργάνωσης της παραγωγής στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες, αν και με δεδομένη την ταχύτητα εμφάνισης των τεχνολογικών αλλαγών και των παρεχόμενων υπηρεσιών, οι αρχές και οι μεθοδολογίες που αναπτύσσονται είναι συνεχώς υπό εξέταση και αναμόρφωση. Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 1
2. ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Αντικείμενο Το μάθημα «Συστήματα Παραγωγής & Συστημάτων Υπηρεσιών» καλύπτει το θεωρητικό υπόβαθρο της διοίκησης παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών. Περιλαμβάνει δύο κύρια τμήματα: Σχεδιασμός του συστήματος παραγωγής με έμφαση (α) στους ορισμούς συστημάτων παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών, παραγωγικότητας και αρχών διοίκησης, (β) στο σχεδιασμό της παραγωγής, υπολογισμό παραγωγικότητας, επιλογή θέσης και διάταξης, ανάλυση απαιτούμενης επένδυσης και (γ) στη διοίκηση ανθρωπίνου δυναμικού. Προγραμματισμός και έλεγχος παραγωγής με έμφαση (α) στην πρόβλεψη ζήτησης, (β) στις τεχνικές προγραμματισμού και ελέγχου παραγωγής και (γ) στη διαχείριση αποθεμάτων. Περιεχόμενο Παραδόσεων 1. Σχεδιασμός Συστημάτων Παραγωγής Το πρόγραμμα του μαθήματος και οι αντίστοιχες παραδόσεις αναλύονται ως ακολούθως: M1. Οργάνωση / Διοίκηση παραγωγής: Εισαγωγικές έννοιες - Εισαγωγή: Οργάνωση, Διοίκηση, Προγραμματισμός Παραγωγής - Ιστορική αναδρομή της οργάνωσης παραγωγής - Αγαθά και Υπηρεσίες: Ορισμοί, ανάλυση και διακρίσεις - Σύγχρονοι στόχοι, τάσεις και προοπτικές - Η έννοια του στρατηγικού σχεδιασμού - Στρατηγική παραγωγής και παροχή υπηρεσιών - Η πρόκληση της ανταγωνιστικότητας - Παραγωγικότητα M2. Συστήματα Αποφάσεων στην παραγωγή - Ορισμοί, στόχοι, προτεραιότητες - Η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην παραγωγή - Αναλυτικές τεχνικές, μέθοδοι και εργαλεία απόφασης - Θεωρία Δένδρων Απόφασης - Θέματα Γραμμικού Προγραμματισμού (παραδείγματα) - Θέματα Δυναμικού Προγραμματισμού (παραδείγματα) Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 2
- Προσομοίωση - Εργαλεία προγραμματισμού (software) Μ3. Σχεδιασμός Προϊόντος, Δυναμικότητας, Μεθόδου Παραγωγής 2. Προγραμματισμός & Έλεγχος Παραγωγής - Επίπεδα σχεδιασμού - Διαδικασία σχεδιασμού - Κύκλος ζωής προϊόντος - Το πρόβλημα της δυναμικότητας - Διαδικασία σχεδιασμού - Συστήματα αναμονής - Διαδικασία σχεδιασμού - Ανάλυση ροής εργασίας - Μέτρηση εργασίας - M4. Αλυσίδα Προμηθειών (supply chain) και Μέθοδοι Προβλέψεων - Εισαγωγή στη διαχείριση της Αλυσίδας Προμηθειών Αγαθών και υπηρεσιών - Η σημασία των προβλέψεων - Τύποι προβλέψεων - Ποιοτικές Μέθοδοι πρόβλεψης - Μέθοδοι προεκβολής - Επιλογή Μεθόδου Πρόβλεψης M5. Διαχείριση Αποθεμάτων - Μοντέλα διαχείρισης - Η αβεβαιότητα στη διαχείριση αποθεμάτων - Συστήματα Kanban / Just-in-time (JIT) M6. Προγραμματισμός Παραγωγής (Συγκεντρωτικός/ Χρονικός) - Ορισμοί, Αντικείμενο - Γραφικές Μέθοδοι συγκεντρωτικού προγραμματισμού - Μαθηματικές Μέθοδοι συγκεντρωτικού προγραμματισμού - Χρονικός Προγραμματισμός Ορισμοί - Κανόνες Προτεραιοτήτων και Τεχνικές - Προβλήματα n-εργασιών σε m-μηχανές - Προγραμματισμός γενικού Flow-Shop - Προγραμματισμός γενικού Job-Shop - Προγραμματισμός για συστήματα Υπηρεσιών M7. Συστήματα Προγραμματισμού Παραγωγής & Υλικών Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 3
- Βασικό πρόγραμμα παραγωγής (MPS) - Προγραμματισμός δυναμικότητας (CRP) - Συστήματα MRP - Συστήματα MRPII - Συστήματα ERP M8. Προγραμματισμός έργων - Εισαγωγή, ορισμοί - Οργανωτικές Δομές - Μηχανισμοί Ελέγχου Έργων (αναφορές, παραδοτέα) - Διαχείριση Πόρων - Στοιχεία δικτύων - Προγραμματισμός βασισμένος στο χρόνο - Διαγράμματα GANTT - Μέθοδος PERT, GERT - Σχεδιασμός Κρίσιμου Μονοπατιού (Critical Path Method) - Μοντέλα Χρόνου-Κόστους (Time-Cost Trade Off) - Ανάλυση κόστους Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 4
3. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Γενικά Κατά την διάρκεια του μαθήματος θα δοθούν στους φοιτητές 2 εργασίες οι οποίες θα πρέπει να παραδοθούν σε συγκεκριμένα χρονικά όρια. Αντικείμενο Εργασιών Η 1 η εργασία αφορά στο μακροπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό της παραγωγής, καθώς και στον τρόπο που τα λειτουργικά χαρακτηριστικά ενός παραγωγικού συστήματος αλληλεπιδρούν με αυτόν. Η 2 η εργασία αφορά στο σχεδιασμό πολιτικών διαχείρισης γραμμών παραγωγής σε λειτουργικό επίπεδο (δηλ. ημερήσιος προγραμματισμός) Βαθμολόγηση Εργασιών Η κάθε εργασία θα βαθμολογείται με άριστα το 10. Οι εργασίες είναι υποχρεωτικές και συνολικά αποτελούν δύο (2) μονάδες από τις δέκα (10) του τελικού βαθμού. 4. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Σημειώσεις Βιβλιογραφία Οι φοιτητές μπορούν να βρουν τις διαφάνειες για τις διαλέξεις του μαθήματος, καθώς και επιπλέον σημειώσεις στη σελίδα του μαθήματος / Τα επιλεγμένα συγγράμματα για το μάθημα είναι τα ακόλουθα: 5. ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 1. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ, Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 13256947, Έκδοση: 1η έκδ./2011, ISBN: 9789604891498, Εκδόσεις BROKEN HILL PUBLISHERS LTD 2. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ, Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 13521, Έκδοση: 1η/2002, ISBN: 960-209- 582-2, Εκδόσεις ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΕ Τελική Εξέταση Βαθμολογία Η τελική εξέταση του μαθήματος είναι γραπτή και κατά τη διάρκειά της επιτρέπεται η χρήση βιβλίων και βοηθημάτων. Η αξιολόγηση των σπουδαστών θα βασιστεί αφ ενός στη γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου με βαρύτητα 80% - και αφ ετέρου στις δύο ατομικές εργασίες με βαρύτητα 20% συνολικά. Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 5