ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Μάθημα 8 Προσδιορισμός τιμών και ποσοτική θεωρία Προσδιορισμός τιμών Προσδιορισμός τιμών! Ως τώρα δεν εξετάσαμε πως διαμορφώνεται το γενικό επίπεδο τιμών και πως μεταβάλλεται διαχρονικά (πληθωρισμός)! Στο μάθημα αυτό θα εξετάσουμε την κλασσική θεωρία διαμόρφωσης των τιμών η οποία δέχεται ότι η ποσότητα στην οικονομία προσδιορίζει το γενικό επίπεδο τιμών Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 2
Πληθωρισμός! Πληθωρισμός είναι το φαινόμενο μιας συνεχούς αύξησης του γενικού επιπέδου τιμών! Είναι μια συνεχής και όχι μια στιγμιαία αυτοτελής αύξηση των τιμών! Ο πληθωρισμός αφορά αύξηση του μέσου επιπέδου τιμών και όχι μια σημαντική αύξηση στην τιμή κάποιων συγκεκριμένων αγαθών Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 3 Πληθωρισμός Στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 4
Προσδιορισμός επιπέδου τιμών! Ο πληθωρισμός είναι ένα φαινόμενο που αφορά ολόκληρη την οικονομία και επηρεάζει! Την αγία των αγαθών και υπηρεσιών, αλλά! πρωταρχικά την αξία (αγοραστική δύναμη) του μέσου συναλλαγών της οικονομίας (χρήμα).! Επομένως το επίπεδό του πληθωρισμού θα προσδιορίζεται από την ισορροπία στην αγορά Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 5 Ποσοτική θεωρία! Η πρώτη θεωρία για το ρόλο του (μέρος της κλασσικής οικονομικής θεωρίας) είναι η ποσοτική θεωρία (quantity theory of money)! Η ποσότητα που υπάρχει στην οικονομία διαμορφώνει την αξία του! Ο πρωταρχικός λόγος ανόδου του πληθωρι-σμού είναι η αύξηση της ποσότητας Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 6
Κλασσική διχοτόμηση και ουδετερότητα του! Σύμφωνα με τους κλασσικούς, η μόνη επίδραση του στην οικονομία είναι στο γενικό επίπεδο τιμών όπως την εξετάσαμε προηγουμένως διαγραμματικά! Σύμφωνα με τους Locke, Hume και άλλους, τα πραγματικά οικονομικά μεγέθη δεν επηρεάζονται από τις αλλαγές στην προσφορά! Σύμφωνα με την κλασσική διχοτόμηση, οι δυνάμεις που επηρεάζουν τις πραγματικές και τις ονομαστικές αξίες είναι διαφορετικές Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 7 Κλασσική διχοτόμηση και ουδετερότητα του! Ονομαστικές μεταβλητές είναι αυτές που μετριούνται σε νομισματικές μονάδες! Πραγματικές μεταβλητές είναι αυτές που μετριούνται σε φυσικές μονάδες (m, kgr,..)! Αλλαγές στην προσφορά επηρεάζουν τις ονομαστικές μεταβλητές αλλά όχι τις πραγματικές! Η μη επίδραση των νομισματικών αλλαγών στις πραγματικές μεταβλητές ονομάζεται ουδετερότητα του Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 8
Ταχύτητα κυκλοφορίας, εξίσωση του Fisher! Η διατύπωση της ποσοτικής θεωρίας (και τα παραπάνω συμπεράσματά της) στηρίζεται στην ταυτότητα: MV PQ όπου V: ταχύτητα κυκλοφορίας P: γενικό επίπεδο τιμών Q: παραγόμενο προϊόν σε φυσικές μονάδες M: συνολική προσφορά PQ " n! i" p q i i " NNP Η ταχύτητα κυκλοφορίας του είναι η ταχύτητα με την οποία ένα ευρώ αλλάζει χέρια κατά μέσο όρο Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 9 Οι βάσεις της ποσοτικής θεωρίας! Η ποσοτική ταυτότητα μετατρέπεται σε θεωρία όταν γίνουν οι εξής παραδοχές. Η κυκλοφοριακή ταχύτητα είναι σταθερή (αλλάζει μακροχρόνια καθώς αλλάζει η τεχνολογία και οι συνήθειες) V 3. Το χρήμα λειτουργεί σαν μέσο συναλλαγής και η ζήτησή του δεν επηρεάζεται από κερδοσκοπικές δραστηριότητες 2.Το συνολικό προϊόν της οικονομίας είναι δεδομένο (η οικονομία λειτουργεί με πλήρη απασχόληση όλων των συντελεστών παραγωγής) Q 4. Η προσφορά προσδιορίζεται εξωγενώς από την Κεντρική Τράπεζα Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 0
Οι βάσεις της ποσοτικής θεωρίας! Κάνοντας τις παραπάνω παραδοχές MV PQ ή αλλιώς ( Q % M " P& # ' V $ Το Μ στην παραπάνω εξίσωση μπορεί να ερμηνευτεί και σαν ζήτηση για συναλλαγματικούς λόγους και επομένως οδηγούμαστε στην σχέση μεταξύ ζήτησης και γενικού επιπέδου τιμών Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης Προσδιορισμός επιπέδου τιμών! Η ζήτηση προσδιορίζεται από το επιτόκιο όπως είδαμε στο προηγούμενο μάθημα αλλά και από το μέσο επίπεδο τιμών στην οικονομία όπως είδαμε παραπάνω! Τα άτομα ζητούν χρήματα για να τα χρησιμοποιήσουν σαν μέσο συναλλαγών! Η ποσότητα που ζητούν τα άτομα εξαρτάται από το γενικό επίπεδο των τιμών (σε υψηλότερο επίπεδο τιμών τα άτομα χρειάζονται περισσότερα χρήματα για να διεκπεραιώσουν τις συναλλαγές τους) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 2
Προσδιορισμός επιπέδου τιμών Αξία (Υψηλή) 3/4 /2 /4 Το επίπεδο τιμών επηρεάζει την αγορά αγαθών και υπηρεσιών αλλά επίσης και την αξία (αγοραστική δύναμη) του. Εάν P είναι η η ποσότητα που χρειάζεται για να αγοραστεί μια συγκεκριμένη ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών, τότε η ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζει ένα ευρώ είναι /P,δηλαδή η αξία του είναι /P. Θεωρώντας το χρήμα σαν ένα αγαθό, η ζήτησή του θα έχει αρνητική σχέση με την αξία του και επομένως Ζήτηση θετική με το επίπεδο τιμών. Επίπεδο Τιμών.33 2 4 (Χαμηλό) (Χαμηλή) (Υψηλό) 0 Ποσότητα Χρήματος Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 3 Προσδιορισμός επιπέδου τιμών Αξία (Υψηλή) 3/4 /2 /4 (Χαμηλή) 0 Προσφορά Μακροχρόνια, το μέσο επίπεδο τιμών αλλάζει με τρόπο ώστε η ζήτηση να ισούται με την προσφορά Ποσότητα προσδιοριζόμενη Από την ΤτΕ Ζήτηση Ποσότητα Χρήματος Επίπεδο Τιμών (Χαμηλό) (Υψηλό) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 4.33 2 4
Προσδιορισμός επιπέδου τιμών Αξία (Υψηλή) 3/4 Προσφορά Αξία στην ισορροπία Επίπεδο Τιμών.33 (Χαμηλό) /2 /4 (Χαμηλή) 0 A Ποσότητα προσδιοριζόμενη Από την ΤτΕ Επίπεδο τιμών στην ισορροπία Ζήτηση Ποσότητα Χρήματος (Υψηλό) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 5 2 4 Τιμές και προσφορά! Ας υποθέσουμε τώρα ότι η Κεντρική Τράπεζα αυξάνει την προσφορά αγοράζοντας ομολογίες! Η καμπύλη προσφοράς μετακινείται δεξιά! Η αξία του στην ισορροπία μειώνεται! Το επίπεδο τιμών στην ισορροπία αυξάνει Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 6
Τιμές και προσφορά Αξία MS MS 2 Επίπεδο Τιμών 3/4. Μια αύξηση στην προσφορά....33 /2 A 2 /4 4 0 Ποσότητα Χρήματος Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 7 Τιμές και προσφορά Αξία MS MS 2 Επίπεδο Τιμών 3/4. Μια αύξηση στην προσφορά....33 /2 /4 A B 2. μειώνει την αξία του.. 2 4 0 Ποσότητα Χρήματος Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 8
Τιμές και προσφορά Αξία MS MS 2 Επίπεδο Τιμών 3/4. Μια αύξηση στην προσφορά....33 /2 /4 A B 2. μειώνει την αξία του 2 4 3. και αυξάνει το επίπεδο τιμών 0 Ποσότητα Χρήματος Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 9 Ουδετερότητα του! Η παραπάνω διαγραμματική ανάλυση δείχνει τον τρόπο με τον οποίο οδηγούμαστε στην ουδετερότητα του κάτω από τις υποθέσεις της κλασσικής σχολής! Σε μια οικονομία που χαρακτηρίζεται από ευκαμψία τιμών και πλήρη ανταγωνιστικές αγορές και όπου τα άτομα δεν υπόκεινται στην αυταπάτη του, το χρήμα είναι ουδέτερο και άρα ο πληθωρισμός ένα καθαρά νομισματικό φαινόμενο Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 20
Ουδετερότητα του! Η εξίσωση των συναλλαγών (ΜV=PQ) μας οδηγεί στην παρακάτω εξίσωση σε επίπεδο ποσοστιαίων αλλαγών ΔΜ/Μ+ΔV/V =ΔP/P+ΔQ/Q υποθέτοντας ΔV=0, π= ΔΜ/Μ=πληθωρισμός, μ=δμ/μ= ρυθμός αύξησης της προσφοράς, και ρ= ΔQ/Q=ρυθμός αύξησης του πραγματικού προϊόντος, τότε έχουμε π+ρ=μ Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 2 Ουδετερότητα του! Εάν τώρα θεωρήσουμε ότι ρ=δq/q=0 τότε είναι φανερό ότι αύξηση του ρυθμού αλλαγής της προσφοράς οδηγεί αυτόματα σε αύξηση του πληθωρισμού π=μ Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 22
Ποσοτική θεωρία και επιτόκιο! Σύμφωνα με τον Fisher (Fisher effect), όταν αυξάνεται ο πληθωρισμός αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό και το ονομαστικό επιτόκιο! Το πραγματικό επιτόκιο παραμένει σταθερό Ονομαστικό επιτόκιο = Πραγματικό επιτόκιο + πληθωρισμός Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 23 Ποσοτική θεωρία και επιτόκιο! Μια αύξηση στον ρυθμό αύξησης της προσφοράς από την Κεντρική Τράπεζα έχει σαν αποτέλεσμα τόσο την αύξηση του πληθωρισμού όσο και την αύξηση του ονομαστικού επιτοκίου Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 24
Κριτική της ποσοτικής θεωρίας! Η ουδετερότητα του αμφισβητείται από τα εμπειρικά δεδομένα.! Μια μεταβολή του Μ απορροφιέται μερικώς και από μεταβολές του Q και του V Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 25 Η εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων του Cambridge! Αντίθετα με τον Fisher, οι οικονομολόγοι της σχολής του Cambridge (Marshall, Pigou, Robertson) έδωσαν έμφαση στον δεύτερο προσδιοριστικό παράγοντα της ζήτησης (δες προηγούμενο μάθημα) την προφύλαξη και αντιμετώπιση απροσδόκητων αναγκών! Το χρήμα έχει χρησιμότητα σαν μέσο συναλλαγής αλλά και ψυχολογικά σαν μέσο παροχής ασφάλειας (με φθίνουσα οριακή χρησιμότητα) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 26
Η εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων του Cambridge! Η σχολή του Cambridge θεωρεί ότι η ζήτηση προσδιορίζεται από την κατανομή του πλούτου μεταξύ φυσικού κεφαλαίου και! Η ζήτηση της σχολής του Cambridge προσδιορίζεται Μ=Μ(r k, r g,pq), M/ r k <0, M/ r g <o, M/ (PY) >0 όπου: r k : προσδοκώμενη απόδοση κεφαλαίου r g : προσδοκώμενος πληθωρισμός PY: ονομαστικό εθνικό εισόδημα Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 27 Η εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων του Cambridge! Υποθέτοντας ότι οι προσδοκώμενες αποδόσεις κεφαλαίου και αγαθών (πληθωρισμός) είναι σταθερές, τότε καταλήγουμε σε μια εξίσωση που μοιάζει πολύ με αυτήν του Fisher Μ=κPQ, όπου: κ=κ(r k, r g ) είναι το ποσοστό που τα άτομα επιθυμούν να κρατούν σε ρευστά διαθέσιμα και είναι σταθερό Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 28
Η εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων του Cambridge! Συγκρίνοντας τις εξισώσεις του Fisher και του Cambridge παίρνουμε κ=/v! Η διαφορά έγκειται στο ότι το V προσδιορίζεται από θεσμικούς και τεχνολογικούς παράγοντες ενώ το κ από τη θεωρία της οριακής χρησιμότητας του (και άρα έχει στερεή μικροοικονομική θεμελίωση) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 29 Η εξίσωση των ρευστών διαθεσίμων του Cambridge! Κατά τ άλλα υποθέτοντας ότι το Υ είναι το εισόδημα (προϊόν) πλήρους απασχόλησης και άρα σταθερό καταλήγουμε στα ίδια συμπεράσματα με αυτά της προσέγγισης Fisher! Ο λόγος της κοινής κατάληξης είναι η έμφαση στους μακροχρόνιους προσδιοριστικούς παράγοντες, παραγκωνίζοντας r k και r g (τη σημασία του ρόλου του επιτοκίου ανέδειξε ο Κέυνς όπως είδαμε στο προηγούμενο μάθημα) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 30
Μονεταρισμός! Ο Friedman από το παν/μιο του Σικάγου αναδιατύπωσε την ποσοτική θεωρία και έβαλε τις βάσεις του μονεταρισμού! Σύμφωνα με τους μονεταριστές υπάρχει μια ορισμένη σχέση μεταξύ προσφοράς και ονομαστικού προϊόντος (παρόμοια όπως και οι παραπάνω δύο διατυπώσεις της ποσοτικής θεωρίας του ) Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 3 Μονεταρισμός! Σύμφωνα με τους μονεταριστές μια αύξηση της προσφοράς βραχυχρόνια μεταβάλλει και το επίπεδο του εισοδήματος (προϊόντος) της οικονομίας, ενώ η ουδετερότητα του ισχύει στο μακροχρόνιο διάστημα! Σύμφωνα με τους μονεταριστές, υπάρχει μια βραδύτητα στην προσαρμογή των μισθών και γι αυτό βραχυχρόνια παρατηρούνται και πραγματικές αλλαγές, αλλά μακροχρόνια οι αγορές απορροφούν τους κραδασμούς και το αποτέλεσμα είναι ονομαστικό και μόνο Μακροοικονομική Ε. Σ. Σαρτζετάκης 32