Διακυβέρνηση Δημόσιων Συνταξιοδοτικών Ταμείων:

Διακυβέρνηση Δημόσιων Συνταξιοδοτικών Ταμείων: Η Διεθνής Εμπειρία Νικόλαος Τεσσαρομάτης, EDEKT Asset Management και ALBA Graduate Business School

Θέματα Παρουσίασης Δημόσια ταμεία: ορισμός Περιουσία δημόσιων και ιδιωτικών ταμείων Αδυναμίες στο σύστημα διακυβέρνησης συνταξιοδοτικών ταμείων Τάσεις στη διαχείριση δημόσιων ταμείων Διακυβέρνηση δημόσιων ταμείων Διαχείριση επενδύσεων Φορέας διακυβέρνησης και φορέας διαχείρισης Συμπεράσματα

Δημόσια συνταξιοδοτικά ταμεία: ορισμός Τα δημόσια συνταξιοδοτικά ταμεία ιδρύονται από την κυβέρνηση ή τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης στα πλαίσια του αναδιανεμητικού συστήματος συντάξεων (pay-as-you-go system) Τα ταμεία αποθεματικών κοινωνικής ασφάλισης (social security reserve funds) αποτελούν μέρος του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Τα ταμεία αποθεματικών εθνικής σύνταξης (sovereign pension reserve funds)ιδρύονται απευθείας από την κεντρική κυβέρνηση με στόχο την κάλυψη μελλοντικών ελλειμμάτων του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Περιουσία Δημόσιων και Ιδιωτικών Ταμείων Σύνολο Περιουσίας Ετήσια Αύξηση Περιουσία/ΑΕΠ 2007, $ τρις 2001-2007 Ιδιωτικά Ταμεία 17.9 9,0% 75,5% Δημόσια Ταμεία 4.3 8,4% 13,1% Πηγή: OECD Private Pensions Outlook 2008

Η Περιουσία των Δημόσιων Ταμείων σε Επιλεγμένες Χώρες του ΟΟΣΑ, 2008 Χώρα Όνοµα Ταµείου ή Οργανισµού Ίδρυση Περιουσία $ δις % του ΑΕΠ Ελλάδα Φ.Κ.Α. (ΓΓΚΑ) -- 38,4 12,3 Καναδάς Canadian Pension Plan 1997 102,0 6,8 Ιαπωνία Government Pension Investment Fund 2006 1.159,6 23,6 Κορέα National Pension Fund 1988 216,0 23,2 Μεξικό IMSS Reserve 1943 10,1 0,9 Ισπανία Fondo de Reserva de la Seguridad Social 1997 83,7 5,2 ΗΠΑ Social Security Trust Fund 1940 2.418,7 17,0 Αυστραλία Future Fund 2006 49,8 4,8 Γαλλία Fond de Reserve des Retraites 1999 40,4 1,4 Ιρλανδία National Pensions Reserve Fund 2000 23,6 8,7 Νέα Ζηλανδία New-Zealand Superannuation Fund 2001 8,5 6,6 Νορβηγία Government Pension Fund - Norway 2006 15,9 3,5 Πολωνία Demographic Reserve Fund 2002 1,8 0,3 Πορτογαλία Social Security Financial Stabilisation Fund 1989 12,2 5,0 Σουηδία National Pension Funds (AP1-AP4 and AP6) 2000 112,4 23,5 Σύνολο χωρών του ΟΟΣΑ 4.293 Source: OECD and various national sources.

Κατανομή Επενδύσεων Δημόσιων Ταμείων, 2007 Χώρα Μετοχές Οµόλογα Μετρητά Ακίνητα Εναλλακτικές Επενδύσεις Άλλες Επιλεγµένες Χώρες του ΟΟΣΑ Αυστραλία 25,6 0,0 72,8 0,0 0,0 1,6 Καναδάς 57,9 28,3 0,1 6,8 6,9 0,0 ανία 0,6 39,1 57,5 0,0 0,0 2,9 Γαλλία 64,5 33,5 1,1 0,0 0,0 0,8 Ιρλανδία 72,1 16,9 4,7 1,4 5,0 0,0 Ιαπωνία 37,3 62,7 0,0 0,0 0,0 0,0 Κορέα 13,7 83,2 0,3 0,0 2,5 0,3 Νέα Ζηλανδία 59,9 17,3 0,0 6,9 10,8 5,1 Νορβηγία 59,6 35,5 3,4 0,0 0,0 1,5 Πολωνία 22,7 66,8 10,5 0,0 0,0 0,0 Πορτογαλία 20,8 70,1 2,2 3,6 0,0 3,3 Ισπανία 0,0 100,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Σουηδία 57,1 38,5 1,1 0,0 1,5 1,8 ΗΠΑ 0,0 100,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Ελλάδα# 7,8 34,5 57,7 4,7 0,0 0,0 # εκέµβρης 2008 Source: OECD and various national sources.

Αδυναμίες του Συστήματος Διακυβέρνησης των Συνταξιοδοτικών Ταμείων Πολλά από τα προβλήματα διακυβέρνησης συνταξιοδοτικών ταμείων οφείλονται σε αδυναμίες που έχουν την βάση τους στο τρόπο διοίκησης τους. Σύγχυση αρμοδιοτήτων του Δ.Σ. ενασχόληση με καθημερινά θέματα διαχείρισης Επιλογή μελών Δ.Σ. με βάση την αντιπροσώπευση κράτους / εταιριών / εκπροσώπων εργαζομένων και όχι την εμπειρία και την γνώση Έλλειψη αξιολόγησης σε ότι αφορά την επίτευξη στόχων και έλλειψη προτάσεων για την βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων Απουσία αποτελεσματικών μηχανισμών αποφυγής σύγκρουσης συμφερόντων

Τάσεις στην Διαχείριση Δημόσιων Ταμείων Ενώ παραδοσιακά τα δημόσια συνταξιοδοτικά ταμεία επένδυαν συντηρητικά και ήταν υπό πολιτική επιρροή, τα τελευταία χρόνια υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στην διακυβέρνηση και την επενδυτική τους στρατηγική. Επαγγελματική δομή διακυβέρνησης ανεξαρτησία από το κράτος Στόχος η επίτευξη αποδόσεων και όχι η χρηματοδότηση κρατικών ελλειμμάτων Διαχείριση από επαγγελματίες διαχειριστές για την επίτευξη υψηλότερων αποδόσεων με ελεγχόμενο επενδυτικό κίνδυνο Τάση μείωσης του ποσοστού των κεφαλαίων που επενδύονται σε ομόλογα και αύξησης επενδύσεων στις διεθνείς κεφαλαιαγορές και στις εναλλακτικές μορφές επενδύσεων (διασπορά κινδύνου)

Διακυβέρνηση Δημόσιων Ταμείων Η χρηστή διακυβέρνηση εξασφαλίζει: ισορροπία μεταξύ των λειτουργικών και εποπτικών αρμοδιοτήτων και ευθυνών μηχανισμούς αξιοκρατικής επιλογήςτων στελεχών καθώς και διαφανή και πλήρη πληροφόρηση Το σύστημα διακυβέρνησης περιλαμβάνει: Δομή διακυβέρνησης Μηχανισμοί διακυβέρνησης Διαδικασία διαχείρισης επενδύσεων Guidelines for the Investment of Social Security Funds, International Social Security Association, 2004 OECD Guidelines for Pension Fund Governance, OECD, June 2009 Ελλάδος, Νοέµβριος 2009

Δομή Διακυβέρνησης Στον πυρήνα της δομής διακυβέρνησης βρίσκεται ο φορέας διοίκησης (διοικητικό συμβούλιο ή εποπτική επιτροπή) συνεπικουρούμενο από την επενδυτική επιτροπή που συμβουλεύει το Δ.Σ. σε θέματα επενδύσεων. Η δομή διακυβέρνησης περιλαμβάνει επίσης: διαχειριστή/ες σύμβουλο επενδύσεων ανεξάρτητο ελεγκτή αναλογιστή θεματοφύλακα Το Δ.Σ. είναι υπεύθυνο για τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι σύμβουλοι, οι διαχειριστές, ο θεματοφύλακας κλπ.

Δομή Διακυβέρνησης: Οργάνωση Δ.Σ. Επενδυτική επιτροπή Υπεύθυνη για την επενδυτική στρατηγική, την επενδυτική δομή και την επιλογή και παρακολούθηση διαχειριστών Επιτροπή ελέγχου Επιβλέπει την έκθεση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, εξωτερικούς και εσωτερικούς ελεγκτές, πληροφορικά συστήματα και εσωτερικές πολιτικές και πρακτικές ελέγχου (λειτουργικός κίνδυνος) Επιτροπή διακυβέρνησης Προτείνει την πολιτική διακυβέρνησης(αρχές και διαδικασίες). Εποπτεύει την εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας και των αρχών αποφυγής σύγκρουσης συμφερόντων. Εισηγείται αλλαγές για αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση.

Μηχανισμοί Διακυβέρνησης Οι Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης πρέπει να διαθέτουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς ελέγχου, επικοινωνίας και κινήτρων έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η λήψη σωστών αποφάσεων, η έγκαιρη υλοποίηση τους, η διαφάνεια καθώς και η παροχή σχετικής και ακριβούς πληροφόρησης. Οι ΦΚΑ πρέπει να παρέχουν δημόσια ξεκάθαρη, έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση για: τις υποχρεώσεις και τους στόχους του ταμείου τις επιτροπές του ταμείου (σύνθεση, χρονοδιάγραμμα και ημερήσια διάταξη συναντήσεων) την χρηματοοικονομική κατάσταση του ταμείου με πληροφορίες για τα εισοδήματα, τα έξοδα, την περιουσία και τις αποδόσεις του. την έκθεση του ορκωτού ελεγκτή την έκθεση του αναλογιστή

Διαχείριση Επενδύσεων Στις περισσότερες χώρες, τα δημόσια ταμεία απαιτείται να έχουν γραπτή δήλωση επενδυτικής πολιτικής και επενδυτικών περιορισμών. Η δήλωση περιέχει πληροφόρηση σχετικά-και όχι μόνο-με: την επενδυτική στρατηγική την επενδυτική δομή το μείγμα εσωτερικής-εξωτερικής διαχείρισης το μείγμα παθητικής-ενεργητικής διαχείρισης τα κριτήρια επιλογής (και απόλυσης) διαχειριστών τα κριτήρια αξιολόγησης της συνολικής διαχείρισης

Διαχείριση Επενδύσεων Πολιτικές παρεμβάσεις στην διαχείριση των αποθεματικών των ταμείων Ελάχιστοι επενδυτικοί περιορισμοί Υιοθέτηση της αρχής του συνετού επενδυτή(prudent-man rule)και η εγκατάλειψη των λεπτομερών ποσοτικών περιορισμών Κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις (socially responsible investments) Ένας αυξανόμενος αριθμός ταμείων χρησιμοποιεί κριτήρια κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων Ελλάδος, Νοέµβριος 2009

Διαχείριση επενδύσεων: εσωτερική ή εξωτερική? Στις ΗΠΑ, 58% των μεγάλων δημόσιων ταμείων (περιουσία>$5 δις) διαχειρίζονται τα αποθεματικά τους εσωτερικά. Μικρότερα ταμεία επενδύουν 77% των κεφαλαίων τους μέσω εξωτερικών διαχειριστών Το Γαλλικό Fond de Reserve des Retraitesκαι το Ιρλανδικό National Pensions Reserve Fund υποχρεούνται από τον νόμο να προσλαμβάνουν εξωτερικούς διαχειριστές Εσωτερικούς διαχειριστές χρησιμοποιούν το Νορβηγικό Norwegian Government Fund (80%), το Κορεάτικο National Reserve Fund (90%) και το Καναδικό CPP reserve fund Τα Σουηδικά AP1-AP4 και AP7υποχρεούνται να προσλαμβάνουν εξωτερικούς διαχειριστές για τουλάχιστον το 10% των κεφαλαίων τους. Το ποσοστό των κεφαλαίων που διαχειρίζονται εξωτερικοί διαχειριστές για το AP1καιAP2είναι 30% και 22% αντίστοιχα.

Κατανομή Επενδύσεων Έξι Δημόσιων Ταμείων, 2008 Μετοχές Οµόλογα Άλλα NPRF - Ireland 60% 22% 18% Government Pension Fund Norway 50% 50% 0% AP2 - Sweden 58% 33% 9% AP3 Sweden 46% 37% 17% NZ Superannuation Fund 51% 17% 32% Fonds de Reserve - France 50% 50% 0% Ελλάδος, Νοέµβριος 2009

Επενδύσεις σε Ξένες Αγορές από Δημόσια Ταμεία, % 120 100 100 80 75,3 60 40 39,8 34,8 33,1 25,5 20 16,4 10,8 11 0 New Zealand Canada France Ireland Japan (1) Australia Korea Russian Federation Source: OECD and various national sources. China (1)

Φορέας Διακυβέρνησης και Φορέας Διαχείρισης Στα ταμεία αποθεματικών κοινωνικής ασφάλισης συνήθως ο φορέας διακυβέρνησης είναι ενταγμένος στο φορέα διαχείρισης. Στην περίπτωση αυτή τα αποθεματικά είναι υπό τον άμεσο έλεγχο του κράτους ή του φορέα κοινωνικής ασφάλισης Σε τέσσερις χώρες (Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, Ιρλανδία, Σουηδία) η διαχείριση των αποθεματικών των ταμείων γίνεται από ανεξάρτητες δημόσιες εταιρίες διαχείρισης επενδύσεων

Συμπεράσματα Καλή διακυβέρνηση αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη του σκοπού των δημόσιων ταμείων. Το Διοικητικό Συμβούλιο συλλογικά επαρκή επενδυτική εμπειρία και γνώση διαφανής διαδικασία επιλογής μελών ολιγομελή Οργάνωση Δ.Σ. Επιτροπές: επενδύσεων, ελέγχου, διακυβέρνησης

Συμπεράσματα Ξεκάθαρη εντολή - μετρήσιμοι στόχοι απόδοση επενδύσεων Αυτόνομος φορέας διαχείρισης συνδυασμός εσωτερικής και εξωτερικής διαχείρισης Αποφυγή λεπτομερών επενδυτικών περιορισμών υιοθέτηση της αρχής του συνετού επενδυτή