Διατροφή και Χρόνιος Πόνος Παγκοσμίως, η φτωχή διατροφική πρόσληψη είναι η κύρια αιτία θνησιμότητας και αποτελεί τον κορυφαίο παράγοντα κινδύνου νοσηρότητας [6]. Ο χρόνιος πόνος έχει συσχετιστεί με το υψηλό σωματικό βάρος, τον κίνδυνο πολλαπλής νοσηρότητας, τα μη άριστα διατροφικά πρότυπα και την ποιότητα διατροφής [2,5]. Το γράφημα 1, συνοψίζει τη σχέση ανάμεσα στη διατροφή και στις παραμέτρους διαχείρισης του χρόνιου πόνου. Η βελτιστοποίηση της πρόσληψης τροφής επηρεάζει τον χρόνιο πόνο [6,9,10]: 1. Η διατροφική πρόσληψη μπορεί να διευκολύνει τη λειτουργία του νευρικού, του ανοσοποιητικού και ενδοκρινικού συστήματος, με άμεση επίπτωση στις επώδυνες εμπειρίες. 2. Η μείωση ή η διατήρηση του σωματικού βάρους μειώνει το φορτίο στις αρθρώσεις και μειώνει την μετα-φλεγμονώδη απόκριση. 3. Η διατροφική πρόσληψη και η κατάσταση του βάρους επηρεάζουν τον κίνδυνο ή/και την σοβαρότητα άλλων χρόνιων ασθενειών, (π.χ. καρδιαγγειακές ασθένειες, διαβήτης και κακή ψυχική υγεία, συμπεριλαμβανομένου του άγχους και της κατάθλιψης) ενώ συχνά συνυπάρχουν με τον χρόνιο πόνο. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται παρακάτω, βασίζονται σε μια συστηματική ανασκόπηση, που περιελάμβανε 73 έρευνες, οι οποίες μελέτησαν την επίδραση πολλών διατροφικών παρεμβάσεων στην υποκειμενική αντίληψη του πόνου, σε ενήλικες ασθενείς με χρόνιο πόνο [3]. Τα ευρήματα αναλύθηκαν σε μετα-ανάλυση, η οποία υπέδειξε ότι οι διατροφικές παρεμβάσεις έχουν σημαντική επίδραση στην μείωση του πόνου [3]. Η μη άριστη διατροφική πρόσληψη μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων [1], οι οποίοι πρέπει να αντιμετωπιστούν: Η περιορισμένη/ μειωμένη κινητικότητα και λειτουργική δύναμη μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα του ατόμου να ψωνίσει, να μαγειρέψει και να προετοιμάσει το γεύμα του. Η συνοσηρότητα της ψυχικής υγείας και το αίσθημα της απομόνωσης (σύνηθες στο χρόνιο πόνο) μπορεί να οδηγήσουν στην αυξημένη κατανάλωση πρόσληψης χαμηλής ποιότητας φαγητών ή στην έλλειψη χρονικά καθορισμένων γευμάτων. Η έλλειψη του ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες.
Γράφημα 1: Η σχέση ανάμεσα στην διατροφή και στην ολιστική προσέγγιση του ατόμου για την διαχείριση του πόνου Συμβουλές για την διατροφή και την διαχείριση του πόνου 1. Η μείωση της φλεγμονής βοηθά στην προστασία του σώματος από οξειδωτικές βλάβες. Οι πολυφαινόλες είναι στοιχεία που λαμβάνονται από τα φρούτα και τα λαχανικά [7]. Οι πολυφαινόλες έχουν αντιοξειδωτική δράση και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες [17].Μπορεί να είναι δύσκολο να συμπεριλάβετε μεγάλη ποικιλία φρέσκων φρούτων και λαχανικών λόγω πιθανής επιδείνωσης του πόνου, κατά την διαδικασία της προετοιμασίας και του μαγειρέματος. Πρακτικές συμβουλές για τους ασθενείς: Συμπεριλάβετε ποικιλία κατεψυγμένων λαχανικών, τα οποία μπορούν εύκολα να παρασκευαστούν σε ένα τηγάνι ή μια κατσαρόλα. Είναι εύκολα και γρήγορα στην παρασκευή και μπορούν να αποθηκευτούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, μειώνοντας την ανάγκη μετάβασης στα καταστήματα. Τα κατεψυγμένα φρούτα και λαχανικά επίσης αποτελούν μια υγιεινή επιλογή, καθώς διατηρούν την διατροφική ποιότητα. Δοκιμάστε διαφορετικό είδος φρούτου κάθε εβδομάδα και συμπεριλάβετε και κατεψυγμένα (όπως
βατόμουρα). Μπορείτε ακόμα να ενσωματώσετε στα μακαρόνια ή στα ψητά, κονσερβοποιημένα λαχανικά με μειωμένη περιεκτικότητα σε αλάτι (όπως ντομάτες και φακές). Σε κάθε κύριο γεύμα σας, θα πρέπει να έχετε ποσότητα λαχανικών ίση με το μισό πιάτο σας και δοκιμάστε να συμπεριλάβετε και λαχανικά ως σνακ κατά την διάρκεια της μέρας. 2. Λιπαρά καλής ποιότητας: Τα Ωμέγα-3 λιπαρά και το ελαιόλαδο βοηθούν στην μείωση της φλεγμονής και ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα [14]. Πρακτικές οδηγίες για τους ασθενείς: Συμπεριλάβετε ιχθυέλαια (π.χ. σολομό και σαρδέλες), Flax seed oil or canola oil, λιναρόσπορο και καρύδια για την αύξηση της πρόσληψης Ω-3. Στόχος σας θα πρέπει να είναι η κατανάλωση τουλάχιστον 2-3 φορές την εβδομάδα ιχθυέλαια. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο για το μαγείρεμα, το τηγάνισμα ή το ψήσιμο και στις σαλάτες. Μειώστε τα κορεσμένα και ακόρεστα λιπαρά, όπως είναι το επεξεργασμένο βούτυρο ή τρόφιμα από εστιατόρια πρόχειρου φαγητού και τα υδρογονωμένα φυτικά έλαια, όπως επίσης συνίσταται να περιορίσετε τα πολυακόρεστα λιπαρά, όπως το ηλιέλαιο και το καρθαμέλαιο. Συμπληρώματα ιχθυελαίου: Υπάρχει μια ευρεία ποικιλία συμπληρωμάτων ιχθυελαίου. Αναζητήστε συμβουλές από τον διατροφολόγο ή τον γιατρό σας πριν λάβετε μεγάλες δόσεις τέτοιων συμπληρωμάτων. Οι ερευνητικές αποδείξεις συνιστούν πως 3000mg Ω-3 για περισσότερους από 3 μήνες συμβάλλουν στην μείωση του πόνου, ειδικά στην περίπτωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας [14]. Τα συμπληρώματα ιχθυελαίου περιέχουν συνδυασμό EPA και DHA (δύο τύποι Ω-3). Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί πως η αναλογία EPA/DHA είναι 1.5. Εάν επιλέξετε να ξεκινήσετε συμπληρώματα ιχθυελαίου προτιμήστε καλής ποιότητας και υψηλής δόσης Ω-3. 3. Πρόληψη ανεπάρκειας βιταμινών και ιχνοστοιχείων: Οι συνηθέστερες ελλείψεις μικροθρεπτικών συστατικών στα άτομα περιλαμβάνουν την έλλειψη βιταμίνης D, B12 και μαγνησίου. Η βιταμίνη D, η οποία προσλαμβάνεται αρχικά από την έκθεση στον ήλιο, είναι αντιοξειδωτική και σχετίζεται με την κόπωση στους μύες [15]. Η βιταμίνη Β12 έχει σημαντικό ρόλο στην νευρολογική διαδικασία που σχετίζεται με τον πόνο [4]. Το μαγνήσιο σχετίζεται με τον μυϊκό σπασμό, τη φλεγμονή και τον νευροπαθητικό πόνο [8]. Οι ελλείψεις των μικροθρεπτικών αυτών στοιχείων μπορεί να επιδεινώσουν τον πόνο. Πρακτικές οδηγίες για τους ασθενείς: Καταναλώστε μεγάλη ποικιλία θρεπτικών συστατικών με στόχο την διασφάλιση ότι πληροίτε τις ανάγκες σας για την επάρκεια των βιταμινών και θρεπτικών συστατικών. Για παράδειγμα το κρέας, το ψάρι και τα γαλακτοκομικά είναι καλές πηγές βιταμίνης Β12, το ψάρι και τα αυγά μας παρέχουν βιταμίνη D και τα πράσινα λαχανικά και ολικής αλέσεως προϊόντα έχουν υψηλές ποσότητες μαγνησίου. Η βιταμίνη D επίσης λαμβάνεται από την έκθεση στον ήλιο. Για τους περισσότερους ανθρώπους 10-15 λεπτά έκθεσης των χεριών και των ποδιών στον ήλιο τις περισσότερες μέρες την εβδομάδα, είναι αρκετά για την κάλυψη των αναγκών σε βιταμίνη D. Ωστόσο, αυτό ποικίλλει ανάλογα με την τοποθεσία και την περίοδο του χρόνου. Πρακτικές οδηγίες για τους κλινικούς γιατρούς: Οι διατροφολόγοι θα πρέπει συστηματικά να αξιολογούν την διατροφική πρόσληψη των ανθρώπων που έχουν πόνο, έτσι ώστε οι ελλείψεις να αναγνωρίζονται όσο το δυνατόν νωρίτερα και να προτείνουν στους ασθενείς τους αλλαγές σχετικά
με την διατροφή τους. Σε μερικές περιπτώσεις, ένα συμπλήρωμα μπορεί να θεωρείται απαραίτητο. Αναζητήστε συμβουλές από έναν διατροφολόγο ή έναν επαγγελματία υγείας. 4. Η πρόσληψη νερού: Η αφυδάτωση μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία στον πόνο. Μπορεί ακόμα να έχει επίδραση σε άλλες παραμέτρους της υγείας, ειδικά στους μεγαλύτερους ηλικιακά πληθυσμούς, όπως στην επούλωση των τραυματισμών και στη δυσκοιλιότητα [13]. Το νερό είναι απαραίτητο για την κυκλοφορία των θρεπτικών ουσιών και την αποβολή των αποβλήτων, τα οποία επηρεάζουν την επούλωση και τον πόνο. Η δίψα συχνά συγχέεται με την πείνα και αν οι άνθρωποι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες νερού ίσως καταναλώνουν μικρότερες ποσότητες φαγητού. Πρακτικές οδηγίες για τους ασθενείς: Στοχεύετε στην πρόσληψη 2-3 λίτρων νερό την μέρα, ιδανικά ανάμεσα στα γεύματα φαγητού. Επιπλέον στοχεύστε στην κατανάλωση γευμάτων υψηλής περιεκτικότητας νερού, όπως σούπες, φρούτα και γιαούρτι χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Γεμίστε ένα μεγάλο μπουκάλι νερού κάθε μέρα για να βεβαιωθείτε ότι λαμβάνετε τη σωστή ποσότητα υγρών. 5. Αύξηση των φυτικών ινών: Οι φυτικές ίνες είναι σημαντικές για τη σωστή πέψη, διατηρούν σωστή αναλογία μικροβίων και συμβάλλουν στον έλεγχο του βάρους. Όταν αυξήσετε την κατανάλωση των φυτικών ινών, είναι σημαντικό να αυξήσετε και την πρόσληψη των υγρών. Οι φυτικές ίνες σε συνδυασμό με τα υγρά προάγουν την υγεία του εντέρου [11]. Πρακτικές οδηγίες για τους ασθενείς: Οι ενήλικες γυναίκες θα πρέπει να καταναλώνουν 25gr ημερησίως, ενώ οι άνδρες 30gr. Προτιμήστε το ψωμί ολικής άλεσης (2 φέτες=6gr), μακαρόνια (1 φλυτζάνι=10gr), δημητριακά (3/4 φλυτζανιού=4.5gr), ψίλλιο (1 κουτάλι της σούπας=2gr), βρώμη (1 κουτάλι της σούπας=2gr),λαχανικά (1/2 φλυτζάνι=4gr), φρούτα με τη φλούδα πάνω (1 μήλο=2gr) και μείγμα φασολιών (1/2 φλυτζάνι=6gr). Η κατανάλωση συμπληρωμάτων φυτικών ινών μπορεί να συστήνεται. 6. Μειώστε και περιορίστε τις εξαιρετικά επεξεργασμένες τροφές και την πρόσληψη ζάχαρης: Τέτοια φαγητά και ποτά περιέχουν υψηλές ποσότητες ενέργειας και πολύ χαμηλές (ή και καθόλου) ποσότητες θρεπτικών στοιχείων [12]. Ακόμα, αυξάνουν τη φλεγμονή και την οξείδωση, γεγονός που μπορεί να συντελέσει στην αύξηση του πόνου. Υψηλή κατανάλωση τέτοιων τροφών και ποτών οδηγεί σε μεγαλύτερο κίνδυνο φτωχής υγείας και χρόνιων ασθενειών, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτης [12,16]. Πρακτικές οδηγίες για ασθενείς: Αντικαταστήστε τα ζαχαρούχα ποτά νερού ή μη αρωματισμένο μεταλλικό νερό και προτιμήστε υγιείς επιλογές σνακ, όπως φρούτα, λαχανικά ή γιαούρτι με χαμηλά λιπαρά. Αντί να αγοράζετε φαγητό από έξω, προσπαθήστε να μαγειρεύετε στο σπίτι πιο συχνά. Αυτό μπορεί να είναι το ίδιο εύκολο, με το να αγοράσετε φαγητό απ έξω. ΑΝΑΦΟΡΕΣ [1] Agency for Clinical Innovation. Pain: Lifestyle and Nutrition [Internet], 2018. [2] Brain K, Burrows T, Rollo ME, Hayes C, Hodson FJ, Collins CE. Population characteristics in a tertiary pain service cohort experiencing chronic non-cancer pain: Weight status, comorbidities, and patient goals. Healthcare (Basel) 2017;5(2). [3] Brain K, Burrows TL, Rollo ME, Chai LK, Clarke ED, Hayes C, Hodson FJ, Collins CE. A systematic review and meta-analysis of nutrition interventions for chronic noncancer pain. J Hum Nutr Diet 2019;32(2):198-225.
[4] Buesing S, Costa M, Schilling JM, Moeller-Bertram T. Vitamin B12 as a Treatment for Pain. Pain physician 2019;22(1):E45- e52. [5] Collins CE, Burrows TL, Rollo ME, Boggess MM, Watson JF, Guest M, Duncanson K, Pezdirc K, Hutchesson MJ. The comparative validity and reproducibility of a diet quality index for adults: the n Recommended Food Score. Nutrients 2015;7(2):785-798. [6] GBD Collaborators. Health effects of dietary risks in 195 countries, 1990-2017: A systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet. [7] Manach C, Scalbert A, Morand C, Rémésy C, Jiménez L. Polyphenols: food sources and bioavailability. Am J Clin Nutr 2004;79(5):727-747. [8] Na HS, Ryu JH, SH D. The role of magnesium in pain. In: Vink R, N M, editors. Magnesium in the Central Nervous System [Internet]. Adelaide: University of Adelaide Press, 2011. [9] Naylor R, Hayes C, Egger G. The relationship between lifestyle, metaflammation, and chronic pain: a systematic review. Am J Lifestyle Med 2013;7(2):130-137. [10] Okifuji A, Hare BD. The association between chronic pain and obesity. J Pain Res 2015;8:399-408. [11] Rauck RL, Hong K-sJ, North J. Opioid-Induced Constipation Survey in Patients with Chronic Noncancer Pain. Pain Practice 2017;17(3):329-335. [12] Rico-Campà A, Martínez-González MA, Alvarez-Alvarez I, Mendonça RdD, de la Fuente-Arrillaga C, Gómez-Donoso C, Bes- Rastrollo M. Association between consumption of ultra-processed foods and all cause mortality: SUN prospective cohort study. 2019;365:l1949. [13] Schumacher T, Burrows LT, Rollo ME, Collins C. Pain and nutrition. In: Gouke, editor. Pain in Residential Aged Care Facilities: Management Strategies, 2nd Edition: n Pain Society, 2018. pp. 125-134. [14] Senftleber NK, Nielsen SM, Andersen JR, Bliddal H, Tarp S, Lauritzen L, Furst DE, Suarez-Almazor ME, Lyddiatt A, Christensen R. Marine Oil Supplements for Arthritis Pain: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Trials. Nutrients 2017;9(1):42. [15] Shipton EA, Shipton EE. Vitamin D and Pain: Vitamin D and Its Role in the Aetiology and Maintenance of Chronic Pain States and Associated Comorbidities. Pain research and treatment 2015;2015:904967. [16] Srour B, Fezeu LK, Kesse-Guyot E, Allès B, Méjean C, Andrianasolo RM, Chazelas E, Deschasaux M, Hercberg S, Galan P, Monteiro CA, Julia C, Touvier M. Ultra-processed food intake and risk of cardiovascular disease: prospective cohort study (NutriNet-Santé). 2019;365:l1451. [17] Zhang H, Tsao R. Dietary polyphenols, oxidative stress and antioxidant and anti-inflammatory effects. Current Opinion in Food Science 2016;8. ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Katherine Brain, PhD, APD Tracy L. Burrows, PhD, Advanced APD Megan E. Rollo, PhD, APD
Clare E. Collins, PhD, Fellow of the Dietitians Association of ΚΡΙΤΕΣ Ursula Philpot Senior Lecturer School of Clinical & Applied Sciences Leeds Beckett University Leeds, United Kingdom Heather Tick Center for Pain Relief University of Washington Seattle, United States ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Βενιέρη Αικατερίνη PT, MSc, OMT. Θεοτοκάτος Γεώργιος PT, MSc, OMT.