ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ- ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ:VESSELINA TROEVA Αν. Καθηγ., Βουλγαρία Τα κείµενα που παρουσιάστηκαν στο ιεθνές Συνέδριο Πολιτιστικό Περιβάλλον και Τουρισµός: ο ρόλος του αρχιτέκτονα και οι συζητήσεις που ακολούθησαν µπορούν να συνοψισθούν σε διάφορα συµπεράσµατα για τους καταρριφθέντες µύθους και τις πραγµατικότητες της καθηµερινής επαγγελµατικής πρακτικής. Μύθος 1- Τουριστική Βιοµηχανία Ο Τουρισµός είναι πανάκεια. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί για την επίλυση των οικονοµικών προβληµάτων µιας περιοχής, µπορεί να προωθήσει την πολιτιστική κληρονοµιά και µπορεί να προστατεύσει το περιβάλλον αν εφαρµοστούν µέτρα για την πρόληψη των αρνητικών επιπτώσεων. Πραγµατικότητα 1 εν πρέπει να υποτιµούµε τις αρνητικές περιβαλλοντικές, οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις του τουρισµού. Ορισµένα από τα αρνητικά αποτελέσµατα της τουριστικής εξάπλωσης µπορούν ν αποφευχθούν αν η Εκτίµηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων πραγµατοποιείται στα αρχικά στάδια µελετών και σχεδίων όταν είναι διαµορφωµένη η στρατηγική και η πολιτική για την ανάπτυξη τουριστικών περιοχών. Μύθος 2- Επαγγελµατική πρακτική Πιστεύουµε ότι θα δούµε τα ωραία σχέδια και προγράµµατά µας να υλοποιούνται ως αποτέλεσµα διανοητικών προσπαθειών ικανού αριθµού επαγγελµατιών, σωστά εφαρµοσµένων και πραγµατοποιηµένων. Για όλες τις αλλαγές και για την παράκαµψη της νοµοθεσίας τείνουµε να κατηγορούµε όλα τα ενδιαφερόµενα µέρη όπως και τους λήπτες αποφάσεων. Πραγµατικότητα 2 Πολύ συχνά τα σχέδιά µας χρησιµοποιούνται ανάρµοστα ώστε να κάνουν τις παράνοµες κατασκευές να δείχνουν νόµιµες, µε την υποστήριξη των υπουργικών και τοπικών αρχών και δυστυχώς προχωρούν χωρίς σχολαστικό έλεγχο µε τη βοήθεια έµπιστων συναδέλφων µας. Είναι σαφές ότι τα παραδείγµατα καλής πρακτικής δεν είναι αρκετά ισχυρά και πειστικά. Χρειαζόµαστε επίσης παραδείγµατα κακής πρακτικής για να δείξουµε τις επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης τουριστικής ανάπτυξης. Μύθος 3- Έρευνα Πιστεύουµε ότι µπορούµε να καθορίσουµε ακριβώς την ικανότητα µιας περιοχής µε σκοπό την προστασία εκείνων των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων στους οποίους βασίζεται η τουριστική ανάπτυξη. Πραγµατικότητα 3 Τέτοιες προγνώσεις µπορεί να είναι αποτέλεσµα µακροπρόθεσµων παρατηρήσεων και αναλύσεων. Είναι δύσκολο να πλαισιώσουµε σε τύπους και πίνακες τις τρέχουσες τάσεις στην τουριστική βιοµηχανία, την αίσθηση της άνεσης και της ασφάλειας σε όλες τις απρόβλεπτες µεταβολές στις καιρικές συνθήκες, στη µόδα και στην τουριστική αγορά. Για τη διαχείριση της φέρουσας ικανότητας ενός τόπου απαραίτητη είναι η δηµιουργία σύγχρονης επικαιροποιηµένης βάσης δεδοµένων για αυτόν και την ευρύτερη περιοχή. Μύθος 4- Εκπαίδευση Πιστεύουµε ότι εξοπλισµένοι µε τις γνώσεις και τα απαιτούµενα εφόδιά µας από τις αρχιτεκτονικές σχολές µπορούµε, επιτυχώς, να παράγουµε πολιτικές, σχέδια και προγράµµατα για τουριστικές ζώνες και συγκροτήµατα.
Πραγµατικότητα 4 Σήµερα χρειαζόµαστε επιπλέον γνώσεις σε συναφή πεδία όχι µόνο στην Πολιτιστική Κληρονοµιά, αλλά επίσης σε Οικονοµικά, Γεωγραφία, Κοινωνιολογία, Τουριστικές σπουδές, Επιπτώσεις Τουρισµού και Τουριστικό Σχεδιασµό. Αυτό µπορεί να επιλυθεί µέσω της ανάπτυξης και υλοποίησης κοινών µεταπτυχιακών σπουδών και προγραµµάτων για αρχιτέκτονες, στα οποία µπορούµε ν αναπτύξουµε περαιτέρω την γενική συνεργασία µας. Μύθος 5- Συµµετοχή κοινού Η ηµοκρατία και η αποκέντρωση της εξουσίας σηµαίνουν ότι οι τοπικές αρχές, οι τοπικοί επαγγελµατίες και ο τοπικός πληθυσµός µπορούν να εξακολουθήσουν την πορεία τους µόνοι, να σχεδιάζουν και να διαχειρίζονται την τουριστική ανάπτυξη, να λαµβάνουν αποφάσεις και να φέρουν εις πέρας όλο το έργο της έρευνας και του σχεδιασµού. Πραγµατικότητα 5 Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι µικρότεροι δήµοι και οικισµοί στερούνται επαρκών πόρων, ο τοπικός πληθυσµός αντιµετωπίζει µε καχυποψία προτάσεις από έξω, οι τοπικοί συνάδελφοι κρατούν ζηλότυπα τις επαγγελµατικές ευκαιρίες. εν χρειαζόµαστε εχθρούς, αλλά ισότιµους συνεργάτες και συµβούλους σε τοπικό επίπεδο, µε των οποίων την υποστήριξη τα προβλήµατα των περιοχών αυτών, σηµαντικά για ολόκληρο το έθνος, µπορούν να επιλυθούν. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε την εφαρµογή των κατάλληλων τεχνικών για την συµµετοχή του κοινού και µε την ανάπτυξη επικοινωνιακών ικανοτήτων για ένα σταθερό διάλογο µεταξύ των εµπλεκόµενων µερών. Μύθος 6-Νοµοθεσία Η υφιστάµενη νοµοθεσία για την προστασία της φύσης, την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς και για τη χωρική ανάπτυξη µπορεί επιτυχώς να προστατεύσει τη φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά από την τουριστική επέκταση. Πραγµατικότητα 6 Η υφιστάµενη νοµοθεσία για το σχεδιασµό χρειάζεται συµπλήρωση µε επιπλέον κείµενα και άρθρα για τη ρύθµιση της τουριστικής δόµησης καθώς επίσης και συντονισµένες δράσεις και νοµοθετικές ρυθµίσεις στο σύνολο των χωρών της Περιφέρειας για τη ρύθµιση της ανεξέλεγκτης αστικοποίησης των περιοχών τουριστικού δυναµικού. Στην περίπτωση της Βουλγαρίας η εναρµόνιση της νοµοθεσίας της χώρας µε αυτή της ΕΕ είναι µια από τις πιθανές απαντήσεις. Μύθος 7- ιαχείριση Μπορούµε να διαχειριστούµε τη σχέση τουρισµού και περιβάλλοντος µεµονωµένα ως επαγγελµατίες, χωρίς να λάβουµε υπόψη άλλους τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας. Πραγµατικότητα 7 Η υποτίµηση της ανάπτυξης των υποδοµών, της γεωργίας και της αλιείας µακροπρόθεσµα µπορεί να βλάψει την οικολογική και κοινωνική ισορροπία, την οικονοµία της περιφέρειας και την αυθεντικότητα του περιβάλλοντος. Η ολοκληρωµένη διαχείριση µπορεί να είναι πιο αποτελεσµατική εφαρµοζόµενη σε διάφορα επίπεδα ως ολοκληρωµένη διαχείριση όλων των ειδών πόρων φυσικών, ανθρωπογενών, ανθρώπινων και οικονοµικών, ως ολοκληρωµένη διαχείριση όλων των οικονοµικών τοµέων και ως ολοκληρωµένη διαχείριση των τουριστικών ζωνών, οικισµών και συγκροτηµάτων σε πλέγµα τέτοιο στο οποίο µπορούν ν αναπτυχθούν αστικές περιοχές. Μύθος 8-Περιβαλλοντική προστασία Πιστεύουµε ότι µπορούµε να διατηρήσουµε κάθε πολύτιµο χωρικό πεδίο ακολουθώντας τις αρχές της ιστορικής συντήρησης. Πραγµατικότητα 8 εν µπορούµε να εφαρµόσουµε αυτές τις αρχές σήµερα εξαιτίας της αυξανόµενης πίεσης γι ανάπτυξη και εξαιτίας της επιθυµίας του τοπικού πληθυσµού για κερδοφορία µε την πώληση ή ενοικίαση ακινήτων και γαιών. Αλλά µπορούµε να έχουµε µια σύνθετη εκτίµηση των πόρων και να καθορίσουµε αυτές τις περιοχές, που πρέπει να είναι κάτω από αυστηρό
έλεγχο και προστασία και εκείνες προς ανάπτυξη και δόµηση µε παράλληλο έλεγχο της χωρικής ανάπτυξης µε κοινές προσπάθειες. Αν, µόνο, µπορούµε να αντιµετωπίσουµε την πραγµατικότητα µαζί µε τις επαναλαµβανόµενες εκκλήσεις για αειφορική ανάπτυξη, θα είµαστε ικανοί να εκπληρώσουµε τους ρόλους και τις αρµοδιότητές µας- ως σχεδιαστές του χώρου και αρχιτέκτονες, συµµέτοχοι στη δηµιουργία δοµηµένου περιβάλλοντος, ως εκπαιδευτές για την εγκαθίδρυση ενός νέου πολιτισµού του πολίτη και της οικολογίας, ως σύµβουλοι για την προώθηση ιδεών και την αύξηση κεφαλαίου, ως µεσολαβητές µεταξύ των κύριων κτηµατιών, πολιτικών και της κοινωνίας συνολικά, για τον καθορισµό της κατάλληλης πολιτικής για ισόρροπη τουριστική ανάπτυξη. ARCHITECTURE, TOURISM AND THE ROLE OF THE ARCHITECT- MYTHS AND REALITIES CLOSING SESSION COORDINATOR: VESSELINA TROEVA, Dr., Assoc. Prof. Bulgaria The papers presented at the International Conference Cultural Environment and Tourism: The role of the Architect and the debates, which followed could be summarized in several conclusions about broken down myths and realities of day-to-day professional practice. Myth 1-Tourism Industry Tourism is a panacea. It could be used for solving the economic problems of an area, it could promote cultural heritage and it could protect the environment if certain measures for prevention of the negative impacts are applied. Reality 1 We should not underestimate the negative environmental, economic, social and cultural impacts of tourism. Some of the negative results of the tourism expansion could be avoided if the environmental impact assessment is carried out in the earliest stages of studies and design takes place when the strategy and policy for development of tourism areas are formulated. Myth 2- Professional Practice We believe that we will see our beautiful plans and projects materialize as a result of the intellectual efforts of a considerable number of professionals, properly implemented and executed. For all changes and for bypassing the legislation we tend to blame all interested parties as well as the decision makers. Reality 2 Too often our plans are improperly used to make illegal constructions appear legal, with the ministerial and local authorities support and unfortunately go un-scrutinized with the help of our trusting colleagues. It is clear that good practice examples are not strong and convincing enough. We also need bad practice examples to show the impact of uncontrolled tourism growth. Myth 3-Research
We believe that we can determine precisely the capacity of the area in order to protect those Natural and manmade resources on which tourism development is based. Reality 3 Such prognoses could be a result of long term observations and analyses. It is hard to frame in formulas and tables current trends in tourism industry, the sense of comfort and security in all unexpected changes in weather, fashion and tourism market. To manage the carrying capacity of an area we need an instant and constantly updated database for the area and for the wider area. Myth 4-Education We believe that armed with our knowledge and skills acquired from the architectural schools we can successfully produce policies, plans and projects for tourism zones and complexes. Reality 4 Today we need additional knowledge in related fields not only about the Heritage, but also in Economics, Geography, and Sociology, Tourism studies, Tourism impact and Tourism planning. This problem could be solved through the development and implementation of joint Master programs for architects in which we can develop further our general cooperation. Myth 5-Public Participation Democracy and decentralization of power mean that local authorities, local professionals and the local population can go on their own way alone, to plan and manage tourism development, to make decisions and to carry out all of the research and design work. Reality 5 In most of the cases smaller municipalities and settlements lack sufficient resources, the local population is suspicious about proposals from outside, the local colleagues guard jealously their chances for professional realization. We do not need enemies, but equal collaborators and consultants at local level, with whose support the problems of those territories, important for the whole nation can be solved. This could be an achieved if appropriate techniques for public participation are implemented and communication skills for a constant dialogue among all parties involved are developed. Myth 6-Legislation The existing environmental protection, cultural heritage preservation and spatial development legislation could successfully protect the environment and cultural heritage from the negative effects of tourism expansion. Reality 6 Our existing planning legislation needs additional texts and articles to regulate tourism construction, as well as coordinated actions and legislative measures with all the countries in the region, in order to regulate uncontrolled urbanization of the territories with tourism potential. The harmonization of the Bulgarian legislation with that of the EU is one of the possible answers for my country. Myth 7-Management We could manage the relationship between tourism and the environment in isolation as professionals, without taking into account other sectors of the economy. Reality 7 Underestimation of the development of infrastructure, agriculture and fishery in the long term can harm the ecological and social balance, the economics of the region and the authenticity of the environment. The integrated management can be more effective if implemented on several levels as integrated management of all kinds of resources natural, manmade, human and financial, as integrated management of all economic sectors and as integrated management of tourism zones, settlements and complexes in such a network in which the future urban areas will be developed.
Myth 8-Environmental protection We believe that we can preserve every valuable territory by following the principles of historic conservation. Reality 8 We can not implement those principles today because of the increasing pressure for development and because of the local population s desire to try its change in tourism to make a profit, selling or lending the properties and land it has. But we could make a complex evaluation of the resources and determine these territories, which should be under strict control and protection and those for development and construction, while controlling the spatial development with joint efforts. If we could only face reality, along with the long enough repeated appeals for sustainable development, we would still be able to fulfill our roles and new responsibilities as planners and architects, participants in the creation of the built environment, as educators for establishment of a new civil and ecological culture, as consultants for promotion of ideas and fund raising, as mediators among the main stakeholders, politicians and society as a whole, for definition of the proper policy for balance tourism development.