Συνέντευξη με τον Μπρεττ Στινμπαργκερ Εκπαιδευτή Επιτυχημένων Trader.

FX Συνέντευξη με τον Μπρεττ Στινμπαργκερ Εκπαιδευτή Επιτυχημένων Trader. Μόνο η εξάσκηση, η μάθηση και η εμπειρία, μπορούν να εξελίξουν τα προσόντα κάποιου ώστε να γίνει επιτυχημένος trader. Trader για περισσότερα από 30 χρόνια, καθηγητής Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς σε ιατρική πανεπιστημιακή κλινική για 19 χρόνια, και εκπαιδευτής σε traders επενδυτικών τραπεζών και hedge funds, ο Μπρεττ Στινμπαργκερ, έχει σίγουρα να μας πει πολλά σχετικά με την ψυχολογία του trading, τις τεχνικές και τις επιδόσεις. Τα βιβλία του The Psychology of Trading: Tools and Techniques for Minding the Markets και Enhancing Trader Performance: Proven Strategies from the Cutting Edge of Trading Psychology, αποτελούν την επιτομή για όποιον trader βρίσκεται στην αναζήτηση μεθόδων για την βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας του στην αγορά. Επιπρόσθετα, το blog του Trader Feed, έχει αναδειχθεί στην κορυφή των οικονομικών blog από το περιοδικό Business Week. Στην παρακάτω συνέντευξη, ο Μπρεττ Στινμπάργκερ, επεξηγεί τους τρόπους τους οποίους χρησιμοποιεί για να βελτιώσει τις επιδόσεις των trader, και επιμένει πως όπως σε κάθε είδους πρωταθλητισμό, έτσι και στο trading, τα προσόντα χτίζονται και βελτιώνονται μέσα από την μάθηση, την εξάσκηση και τους εξομοιωτές. Επιπλέον μας αναλύει κάποια από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί για την βελτίωση των traders. Μερικά είναι τεχνικά, όπως δείκτες συναισθήματος της αγοράς, δείκτες της δυναμικής της αγοράς και δείκτες τάσης. Τα ψυχολογικά εργαλεία που χρησιμοποιεί, αποτελούνται από ποικιλία τεχνικών που βοηθούν τον trader να ενισχύσει την αντοχή του και να διορθώσει τα προβλήματα του σχετικά με τις τεχνικές που ακολουθεί, τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και

επιλύει τα προβλήματα και την διατήρηση της αυτοσυγκέντρωσης του και του αυτοελέγχου του. Σύμφωνα με την προσωπική του εμπειρία, τα βασικότερα προσόντα τα οποία θα πρέπει να έχει κάθε επαγγελματίας trader, είναι: η αναγνώριση και κατανόηση της αγοράς, η δημιουργία στρατηγικής, η εκτέλεση της, η διαχείριση της θέσης και η διαχείριση των συναισθημάτων. Ερ.: Είστε επιτυχημένος και στην ψυχολογία και στο trading. Τα πρώτα σας βήματα τα ξεκινήσατε σαν ψυχολόγος ή σαν trader; Απ.: Στην πραγματικότητα και τα δύο μαζί. Ξεκίνησα το trading όταν αποφοιτούσα από το πανεπιστήμιο για το διδακτορικό μου στην ψυχολογία. Το ενδιαφέρον μου για το trading αναπτύχθηκε ταυτόχρονα με την εκπαίδευση μου ως ψυχολόγος. Αλλά η βασική μου καριέρα ξεκίνησε ψυχολόγος, όπου και δίδασκα ψυχολογία και ψυχιατρική για 19 χρόνια σε ιατρικά πανεπιστήμια. Ερ.: Πως εξελιχθήκατε στο trading με το πέρασμα του χρόνου; Απ.: Ξεκίνησα επενδύοντας σε μετοχές το 1977, προσπαθώντας να αποκτήσω γνώσεις για τις εταιρείες οι οποίες με ενδιέφεραν. Είχα αρκετά κέρδη μέχρι τον Αύγουστο του 1982, όπου ξεκίνησε μια ισχυρή ανοδική τάση. Είχα τοποθετηθεί με πωλήσεις σε αυτήν την κίνηση, με αποτέλεσμα να καταγράψω σημαντικές απώλειες από τα κέρδη μου εκείνο τον χρόνο. Αυτός ήταν και ο λόγος που με οδήγησε στο να καταλάβω ότι χρειαζόταν να μάθω περισσότερα σχετικά με τις εισόδους μου στην αγορά. Έτσι άλλαξαν όλα στο στυλ μου. Άρχισα να κάνω βραχυπρόθεσμο trading, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην σωστή είσοδο μου στην αγορά, αλλά και στην θεμελιώδη ανάλυση. Ερ.: Ξεκινήσατε να εργάζεστε με οικονομικούς οίκους ως Υπεύθυνος Εξέλιξης Traders, κάτι το οποίο ήταν αρκετά καινούργιο για τον τομέα. Πως γίνατε εκπαιδευτής επαγγελματιών trader; Απ.: Στα τέλη του 1990, διάβασα στο internet μια στήλη γραμμένη από τον Victor Niederhoffer και τον Laurel Kenner, στην οποία αναφερόντουσαν για ένα διαγωνισμό στον οποίον ήθελαν να αναδείξουν τον καλύτερο δείκτη για την αγορά. Έλαβα μέρος και κατέθεσα την ακόλουθη πρόταση. Η βασική ιδέα του δείκτη, ήταν ότι υπήρχε μια θετική συσχέτιση μεταξύ του μέσου όρου των επιπέδων διακύμανσης του Dow Jones και του μέσου όρου του ρυθμού του δημοφιλέστερου μουσικού τραγουδιού εκείνης της περιόδου. Η ιδέα τους

άρεσε πολύ και με ανακοίνωσαν νικητή του διαγωνισμού. Ο Victor στην συνέχεια με κάλεσε στο σπίτι του, όπου έκανε trading. Έτσι πέρασε κάποιος καιρός όπου με έμαθε τον τρόπο προσέγγισης του στις αγορές και την φιλοσοφία του γύρω από αυτές. Αυτό είχε μεγάλη επιρροή σε μένα. Είχε μια επιστημονική αντίληψη σχετικά με τις αγορές, μελετώντας ιστορικά στοιχεία και βασιζόμενος σε αυτά έκανε τις τοποθετήσεις του. Ήταν μια εκπληκτική εμπειρία, η οποία ήταν και το έναυσμα για την συγγραφή του πρώτου μου βιβλίου Ψυχολογία Trading. Όταν άρχισε να γίνεται δημοφιλές, ένας επενδυτικός οίκος στο Σικάγο, η Kingstree Trading, με προσκάλεσε να συνεργαστώ με τους traders ως σύμβουλος τους. Αυτή η κίνηση απέδωσε, με αποτέλεσμα να μου προσφέρουν μόνιμη θέση συνεργασίας. Έτσι άφησα την διδασκαλία στα ιατρικά πανεπιστήμια και μεταφέρθηκα με την οικογένεια μου στο Σικάγο ώστε να δουλεύω συνέχεια με traders. Από τον συγκεκριμένο οίκο έμαθα πάρα πολλά σχετικά με την αγορά των futures, την πολύ βραχυπρόθεσμη τοποθέτηση, και την συμπεριφορά των traders την ώρα των τοποθετήσεων τους. Ήταν μια φανταστική εμπειρία. Στην συνέχεια, εργαζόμουν ως εξωτερικός συνεργάτης με τον συγκεκριμένο οίκο, μιας και ξεκίνησα συνεργασίες και με άλλους επενδυτικούς οίκους και επενδυτικές τράπεζες. Ερ.: Πως εκπαιδεύετε τους traders; Ποια είναι η προσέγγιση σας; Απ.: Συνεργάζομαι μαζί τους ως ψυχολόγος και ως εκπαιδευτής. Δεν τους μαθαίνω πώς να κάνουν trading. Υπάρχουν συγκεκριμένα προγράμματα για αυτό. Λειτουργώ σαν εκπαιδευτής βελτίωσης της απόδοσης, έτσι ώστε να καταφέρω να τους ωθήσω στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Έτσι λοιπόν, μαθαίνω πως τοποθετούνται στην αγορά, σε ποιόν τομέα είναι καλύτεροι, και σε τι λάθη είναι επιρρεπείς. Μελετάω μαζί τους τα πρότυπα επιτυχίας και αποτυχίας, και τους βοηθώ στο να επικεντρωθούν στην επιτυχία. Τους αποτρέπω από τα προβλήματα που είναι υπεύθυνα για την απώλεια χρημάτων. Για παράδειγμα κάποιοι traders μπορεί να έχουν την εμπειρία και τα εφόδια, αλλά μετά από μια σειρά αποτυχημένων τοποθετήσεων, το ηθικό τους πέφτει, με αποτέλεσμα να αρχίζουν να κάνουν λάθος τοποθετήσεις. Τους διδάσκω συγκεκριμένους τρόπους ώστε να αντιμετωπίσουν την αποτυχία με θετικό τρόπο και να μην την αφήσουν να επηρεάσει τις μελλοντικές τοποθετήσεις τους.

Ερ.: Είσαστε ο πρώτος που αναφερθήκατε στην εκπαίδευση των traders με την χρήση προγραμμάτων εξομοίωσης σαν κύριο εργαλείο. Επίσης, στο δεύτερο βιβλίο σας, υποστηρίξατε ότι οι traders θα πρέπει να βρουν μόνοι τους την ειδικότητα τους ώστε να είναι επιτυχημένοι. Συνεχίζετε να εκπαιδεύετε με αυτόν τον τρόπο; Απ.: Ναι. Όταν ήμουν στην Kingstree Trading, ξεκινήσαμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Χρησιμοποιήσαμε εξομοιωτές με δοκιμαστικούς λογαριασμούς, οι οποίοι λειτουργούσαν σε πραγματικές συνθήκες αγοράς, αλλά χωρίς να λαμβάνεται ρίσκο σε αληθινά κεφάλαια. Όμως, η δοκιμαστική πλατφόρμα έδειχνε αν οι τοποθετήσεις ήταν κερδοφόρες ή κατέγραφαν απώλειες. Συνεργαστήκαμε με νέους traders ώστε να τους βοηθήσουμε να κατασταλάξουν σε τι είδους αγορές είναι αποδοτικοί και τι στυλ τοποθετήσεων τους ταίριαζε καλύτερα. Αυτό ήταν ιδιαίτερα βοηθητικό για τους traders. Από τότε, είμαι μεγάλος υποστηρικτής της εκπαίδευσης σε δοκιμαστικές πλατφόρμες. Ερ.: Ποιά είναι η συμβουλή σας στο να γίνει κάποιος επιτυχημένος trader; Είναι περισσότερο θέμα ψυχολογίας, ή χρειάζεται κάποιος να βρει το προσωπικό του στυλ και την μεθοδικότητα του; Απ.: Πρώτο και βασικότερο μέλημα, είναι η απόκτηση των προσόντων. Χρειάζονται αρκετά προσόντα ώστε να γίνει κάποιος επιτυχημένος trader. Χρειάζεται να αναγνωρίζει τους σχηματισμούς της αγοράς. Χρειάζεται να διαχειρίζεται το ρίσκο. Όπως και σε κάθε απαιτητικό τομέα απόδοσης, ο μετέχων πρέπει πρώτα να μάθει τα προσόντα που απαιτούνται, και στην συνέχεια να κάνει εξάσκηση ώστε να τα βελτιστοποιήσει. Καμία ιδιαίτερη διαφορά από τον αθλητισμό. Η ψυχολογία είναι απαραίτητη στο να σμιλεύσει τα προσόντα αυτά, ώστε να αποφέρουν τα μέγιστα. Η ψυχολογία όμως, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τα προσόντα και τα εφόδια. Μόνο η εξάσκηση, η εκπαίδευση και η εμπειρία μπορούν να κάνουν κάποιον καλό trader. Ερ.: Μπορείτε να μας αναφέρετε ποια είναι τα κυριότερα προσόντα που πρέπει να έχει ένας trader για να γίνει επιτυχημένος; Απ.: Το βασικότερο προσόν που θα κάνει κάποιον trader επιτυχημένο, είναι η ικανότητα αναγνώρισης σχηματισμών της αγοράς. Η αγορά έχει διαφορετικούς σχηματισμούς σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια. Οι σχηματισμοί που

δημιουργούνται σε γραφήματα λεπτού και δευτερολέπτων, είναι τελείως διαφορετικοί από αυτούς που προκύπτουν σε ημερήσια και εβδομαδιαία γραφήματα. Ο έμπειρος trader παρατηρεί τις αγορές προσεκτικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα και έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει αυτούς τους σχηματισμούς γρήγορα. Έτσι κάνει και σωστές τοποθετήσεις. Μέρος αυτής της λειτουργίας, απαιτεί την ικανότητα της σύνθεσης της πληροφορίας από διάφορες πηγές ώστε να μπορέσει ο trader να προβλέψει την κίνηση της αγοράς. Τα δεδομένα αυτά προέρχονται από την θεμελιώδη και την τεχνική ανάλυση, την κίνηση των τιμών, τους όγκους των εντολών και την γενικότερη αντίληψη για το οικονομικό κλίμα. Ένα άλλα απαραίτητο προσόν, είναι η δυνατότητα εκτέλεσης. Με άλλα λόγια, η ικανότητα του να κάνει κάποιος πράξη την στρατηγική του, έχοντας τις περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας με το μέρος του. Ο trader θα πρέπει να βρει το σωστό σημείο και την σωστή χρονική στιγμή για την τοποθέτηση του, ώστε το ρίσκο του να είναι πολύ λιγότερο από ότι τα κέρδη του. Κατά την διάρκεια της εκτέλεσης της στρατηγικής, ο trader εικάζει μέχρι που περίπου μπορεί να του πάει κόντρα η αγορά και έτσι ανάλογα με την διαχείριση κεφαλαίου που έχει κάνει, αποφασίζει πόσο θα τοποθετηθεί βάση της στρατηγικής του. Ένα ακόμα πολύ χρήσιμο προσόν, είναι αυτό της διαχείρισης της θέσης μετά την τοποθέτηση τους. Θα πρέπει να μπορεί να λαμβάνει τις σωστές αποφάσεις, σχετικά με το πόσο θα κρατήσει την θέση, αν χρειάζεται να προσθέσει θέσεις στην αρχική του τοποθέτηση ή αν χρειάζεται να κλείσει θέσεις τμηματικά ή ολόκληρη την τοποθέτηση, σε περίπτωση που η αγορά κινηθεί κόντρα στην στρατηγική του. Όλα τα παραπάνω προσόντα συμβάλουν στο να πετύχει ένας trader στην καριέρα του. Υπάρχει ένα επιπλέον και τελευταίο προσόν το οποίο θα πρέπει να αποκτηθεί. Είναι η αυτοδιαχείριση. Αυτό αποτελεί και την ψυχολογική πλευρά του trading. Ο trader, θα πρέπει να παραμένει, ήρεμος και συγκεντρωμένος ώστε να μπορεί να αναλύσει αποτελεσματικά τις πληροφορίες που λαμβάνει, να τις συνθέσει και να μπορεί να πάρει γρήγορα αποφάσεις. Επομένως, καταλήγουμε πως ο trader θα πρέπει ταυτόχρονα να διαχειρίζεται τον εαυτό του και τις θέσεις του.

Ερ.: Ποια τεχνική θα προτείνατε στους ιδιώτες traders, και ιδιαίτερα στους forex traders, ώστε να αποκτήσουν τα παραπάνω προσόντα; Απ.: Υπάρχουν δύο πράγματα τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Το πρώτο είναι η διδασκαλία. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η απόδοση εξαρτάται από τον δάσκαλο. Το καλύτερο είναι να βρεθεί κάποιος μέντορας, ο οποίος τοποθετείται στην αγορά όπως ακριβώς θα ήθελε και ο μαθητευόμενος να τον ακολουθεί. Επιπλέον, η διδασκαλία μπορεί να υπάρξει και μέσω των βιβλίων που κυκλοφορούν, των άρθρων στον ειδικό τύπο, και από προσωπικές ιστοσελίδες επιτυχημένων trader. Είναι και ιδιαίτερα φθηνότερο από το να έχει κανείς τον προσωπικό του μέντορα. Ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η εξάσκηση. Από την στιγμή που κάποιος έχει μάθει αρκετά πράγματα για την αγορά και την συμπεριφορά της, θα πρέπει να εξασκηθεί σε δοκιμαστικούς λογαριασμούς ώστε να αποκτήσει και τα προσόντα που χρειάζονται για να ανταπεξέλθει. Έτσι, μπορεί να μάθει από τα λάθη του, χωρίς να ρισκάρει το πραγματικό του κεφάλαιο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, μιας και στα πρώτα βήματα όλοι κάνουν λάθη. Μόνο όταν αρχίζουν οι συνεχόμενες, σε βάθος χρόνου, επιτυχίες στους δοκιμαστικούς λογαριασμούς, θα πρέπει κανείς να ρισκάρει πραγματικά κεφάλαια. Επομένως, καταλήγοντας, οι δυο βασικότεροι παράγοντες για τους ιδιώτες είναι η μάθηση και η πρακτική εξάσκηση. Ερ.: Επιστρέφοντας και πάλι στο θέμα ψυχολογία trading, ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα στο δεύτερο βιβλίο σας, είναι αυτό που αναφέρεται στην ψυχολογία ανταγωνισμού. Με άλλα λόγια δηλαδή, υποστηρίζεται πως είναι σημαντικότερη η θέληση για επιτυχία, παρά το να διατηρείται κανείς ήρεμος. Μπορείτε να εξηγήσετε αυτό το σκεπτικό; Απ.: Θεωρώ πως είναι απαραίτητα και τα δυο στοιχεία. Οι traders μπορούν να είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικοί και οι πιο επιτυχημένα είναι άκρως ανταγωνιστικοί- αλλά, την ώρα που τοποθετούνται στην αγορά, παραμένουν συγκεντρωμένοι και διατηρούν τον έλεγχο των πράξεων τους. Όταν μπαίνει το συναίσθημα στην μέση, οι traders παύουν να έχουν τον έλεγχο και αρχίζουν να σκέφτονται τα λεφτά και τον εγωισμό τους, με αποτέλεσμα να αποσπώνται από την αγορά και τις τοποθετήσεις τους. Όταν η αυτοσυγκέντρωση παύει να κυριαρχεί, τότε παύει να ισχύει και η ικανότητα αναγνώρισης των σχηματισμών της αγοράς. Αυτός είναι και ο βασικότερος λόγος που καταστρέφεται η απόδοση τους. Επομένως, μπορεί κάποιος να είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικός, αρκεί ταυτόχρονα να παραμένει και συγκεντρωμένος.

Ερ.: Τι σημαίνει για έναν trader η απόλυτη συγκέντρωση; Απ.: Απόλυτη προσοχή. Ο trader είναι απόλυτα απορροφημένος στις αγορές και όλες του οι σκέψεις περιφέρονται γύρω από την αντίδραση των αγορών και το νόημα που κρύβεται πίσω από αυτές τις κινήσεις. Για παράδειγμα, ας πούμε πως κάνω τοποθετήσεις στον S&P 500 και παρατηρώ την διακύμανση του. Ταυτόχρονα όμως, θα πρέπει να δώσω προσοχή και στην διακύμανση άλλων δεικτών που επηρεάζουν τον S&P. Έτσι λοιπόν, παρακολουθώ τα επιτόκια, τις ισοτιμίες, τις μετοχές και προσπαθώ να αποκρυπτογραφήσω αν επικρατεί αρνητικό ή θετικό συναίσθημα σε αυτές τις αγορές. Εάν είμαι συγκεντρωμένος, μπορώ να δω καθαρά αυτούς τους σχηματισμούς και να δράσω ανάλογα. Αντιθέτως, αν αποσπαστεί η προσοχή μου, θα χάσω την διαμόρφωση αυτών των σχηματισμών και θα κάνω τις λάθος τοποθετήσεις. Ερ.: Δεδομένης της τεχνολογικής εξέλιξης στον επενδυτικό τομέα, έχετε προκαθορίσει συγκεκριμένη οδό στις εταιρείες ανάπτυξης λογισμικού. Πιστεύετε πως οι τρέχουσες πλατφόρμες συναλλαγών προσφέρουν τα κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία για τους traders; Απ.: Υπάρχουν αρκετές πλατφόρμες που προσφέρουν εκπαιδευτικά εργαλεία, αλλά υπάρχουν ακόμη περισσότερες που προσφέρουν ένα πλήθος πληροφοριών, όπως πόσα κέρδη έχουν, πόσες απώλειες, και πόσο καιρό κρατούν μια κερδοφόρα ή μια χαμένη θέση. Υπάρχουν όμως πολλές πλατφόρμες που προσφέρουν δοκιμαστικό λογισμικό σε πραγματικές συνθήκες αγοράς. Ερ.: Εκπαιδεύετε μόνο επαγγελματίες traders ή και ιδιώτες; Απ.: Όχι, κάνω εκπαίδευση μόνο σε επενδυτικούς οίκους. Εκπαιδεύω traders μόνο σε επενδυτικούς οίκους και επενδυτικές τράπεζες. Ερ.: Δέχεστε αιτήσεις και από την λιανική αγορά; Απ.: Ναι. Πάρα πολλές. Και σε αυτό οφείλεται το blog μου, το οποίο είναι ιδιαίτερα δημοφιλές. Ερ.: Υπάρχει η πιθανότητα να ασχοληθείτε με αυτήν την αγορά, ή θα παραμείνετε αποκλειστικά στον επαγγελματικό τομέα του trading; Απ.: Δεν έχω τον χρόνο να εκπαιδεύσω τους ιδιώτες. Η εμπειρία μου όμως λέει, ότι οι ιδιώτες έχουν περισσότερη ανάγκη στο να μάθουν να διαβάζουν και να αναγνωρίζουν τις κινήσεις τις αγοράς, από την ψυχολογική υποστήριξη. Όταν οι

ιδιώτες αντιμετωπίζουν προβλήματα θάρρους και δειλίας, οφείλονται στην μην ολοκληρωμένη γνώση της αγοράς και στην μη απόκτηση κατάλληλων εφοδίων. Επομένως, έχουν περισσότερη ανάγκη από εκμάθηση της αγοράς. Δεν θα ήταν δίκαιο να τους εκπαιδεύσω πρώτα εγώ. Ερ.: Αυτό μας επαναφέρει την δική σας προσέγγιση σχετικά με την εξέλιξη των traders. Λέτε: Πρώτα εκπαιδευτείτε στο να βελτιώσετε τα προσόντα σας, όπως σε κάθε άλλο αγώνισμα, και έπειτα σκεφτείτε την ψυχολογία. Μόνο τότε θα αναγνωρίσετε αν το πρόβλημα σας έχει ως βάση την τεχνική ή την ψυχολογία. Αυτή η άποψη είναι ιδιαίτερα πρωτοπόρα. Πολλοί traders, πηγαίνουν από την εκμάθηση της τεχνικής στην ψυχολογία και πάλι πίσω, και ούτω κάθε εξής. Πως μπορούν οι traders χαράξουν μια σταθερή πορεία μέσα σε αυτήν την διαδικασία; Απ.: Ένα βασικό ξεκίνημα για να οριοθετηθεί μια τέτοια διαδικασία, είναι η σωστή εκμάθηση και εκπαίδευση. Υπάρχουν κάποιες σημαντικές επενδυτικές τράπεζες και οικονομικοί οίκοι που παρέχουν αξιοσέβαστα προγράμματα εκμάθησης. Η άλλη εναλλακτική, είναι η παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο έμπειρων trader. Έτσι μπορεί κάποιος μέσα από την παρατήρηση και τις κινήσεις να μάθει τα πρώτα βήματα. Προσωπικά συνιστώ αυτήν την τακτική. Ερ.: Πια είναι η άποψη σας για την αγορά του Forex; Απ.: Η αγορά συναλλάγματος παίζει πολύ βασικό ρόλο και στους traders αλλά και στο trading. Το Forex έχει συμβάλλει στην παγκοσμιοποίηση. Οι αγορές πλέον έχουν γίνει ανοικτές για το κοινό. Το τι συμβαίνει στην Ασία και στην Ευρώπη, επηρεάζει και την Αμερική. Ότι εξέλιξη συμβαίνει στις ισοτιμίες, επηρεάζει και τις υπόλοιπες αγορές. Με βάση τα παραπάνω, ένας trader δεν μπορεί να παραμένει απληροφόρητος για κάποια αγορά. Δεν μπορεί να έχει άγνοια για τα επιτόκια, για τις διακυμάνσεις των δεικτών και των ισοτιμιών, αλλά και για τους παράγοντες που έχουν επιρροή στις ισοτιμίες. Έτσι λοιπόν το Forex, δεν είναι σημαντικό απλά για αυτούς που τοποθετούνται σε αυτό, αλλά και γενικότερα σε όσους ασχολούνται με το trading. Οι αγορές συναλλάγματος επηρεάζονται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες. Έχω συνεργασία με Forex traders. Προσωπικά δεν ασχολούμαι με το FX, αλλά με όσους συνεργάζομαι, στην πλειοψηφία τους, δεν ακολουθούν αποκλειστικά την τεχνική ανάλυση. Παρατηρούν τα γραφήματα, τις στηρίξεις και τις αντιστάσεις, και όλους τους σχηματισμούς, αλλά λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους και συναίσθημα που επικρατεί και στις αγορές των δεικτών και των παραγώγων. Στηρίζονται στις

δηλώσεις από τις Κεντρικές Τράπεζες, στα οικονομικά στοιχεία των κρατών και τις επιρροές τους στα νομίσματα. Άρα έχουν πολύ βαθύτερη γνώση και εικόνα από αυτήν των γραφημάτων. Έτσι ενθαρρύνω όλους τους Forex traders να προσπαθήσουν να καταλάβουν και να αντιληφθούν τους παράγοντες που επηρεάζουν τις ισοτιμίες. Ερ.: Από τους επιτυχημένους trader του Forex, υπάρχει κάποια μεθοδολογία που ξεχωρίζει; Ενεργούν μακροπρόθεσμα, κάνουν trading τάσεων ή χρησιμοποιούν το scalping; Υπάρχουν κάποια στατιστικά στοιχεία σύμφωνα με την εμπειρία σας; Απ.: Βεβαίως, αν και η δική μου εμπειρία ίσως να μην είναι αντιπροσωπευτική για το σύνολο των trader, αλλά σε γενικές γραμμές, αυτοί που κάνουν trading στο forex σε ημερήσια βάση και είναι επιτυχημένοι, είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Ξέρω κάποιους, trader οι οποίοι είναι επιτυχημένοι στο forex κάνοντας ημερήσιο trading, αλλά αποτελούν την εξαίρεση του κανόνα. Οι πιο επιτυχημένοι, είναι εκείνοι που ακολουθούν μακροπρόθεσμους σχηματισμούς που διαρκούν ημέρες ακόμα και εβδομάδες. Το scalping είναι τρομερά δύσκολο λόγω των συνθηκών της αγοράς και των spreads. Ερ.: Κλείνοντας, ποια θα ήταν η καλύτερη συμβουλή που θα μπορούσατε να δώσετε σε έναν trader; Η συμβουλή μου, θα ήταν να εκμεταλλευτούν όλες τις πληροφορίες που υπάρχουν σήμερα διαθέσιμες. Υπάρχουν πολλά καλά βιβλία, περιοδικά, άρθρα και ιστοσελίδες. Οπότε χρειάζεται μια καλή έρευνα για την ποιοτική πληροφόρηση, ώστε να αρχίσει η εκπαίδευση. Είναι πολύ σημαντικό να σέβονται και να προστατεύουν το κεφάλαιο τους. Ας μην επενδύουν λεφτά σε υπηρεσίες και υποσχέσεις που προσφέρει το πλήθος. Ας μιμηθούν επιτυχημένα πρότυπα που αποδεδειγμένα κάνουν έρευνα στις αγορές και τις κατέχουν. Από εκεί και έπειτα, όλα εξαρτώνται στην εξάσκηση και στην ενδυνάμωση των ικανοτήτων. www.fxgreece.gr αναδημοσίευση από το FX Trader Magazine (http://www.fxtradermagazine.com)