Άρθρο Σύνταξης Όταν έξω η θερμοκρασία ξεπερνά τους 40 βαθμούς Κελσίου, ό,τι και να κάνει ο κλιματισμός το μυαλό δραπετεύει σε θάλασσες και σε παραλίες και σε δροσιές. Κι αν έχεις να γράψεις το εισαγωγικό σημείωμα για την καλοκαιρινή έκδοση του, τί κάνεις; «Έστυψα» το μυαλό μου για να σκεφτώ πώς να ξεκινήσω κι η ζέστη δεν βοηθάει Βλέποντας όμως ξανά τη θεματολογία του τεύχους που κρατάτε στα χέρια σας, μου ήρθε στο νου το προφανές: η φύση κάνει θαύματα και το καλοκαίρι, όπως σε κάθε εποχή! «Καλοκαιρινές» τροφές, φρούτα και λαχανικά πλούσια σε αντιοξειδωτικά, η μοναδική μεσογειακή διατροφή και, βέβαια, το νερό Όλα τους «φάρμακα», ικανά να θωρακίσουν τον οργανισμό μας απέναντι στην καταπόνηση που προκαλεί η έντονη ζέστη ή η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Η φύση προνοεί, όμως κι εμείς πρέπει να βάλουμε το χεράκι μας. Πώς; Πρώτα απ όλα με το να ενημερωνόμαστε. Στις σελίδες που ακολουθούν θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες για τη διατροφή μας το καλοκαίρι, τα αντιοξειδωτικά, την ενυδάτωση, την ευεξία. Αλλά και πολλά ακόμα ενδιαφέροντα, για τα παιδιά και τους εφήβους ή για την Τρίτη Ηλικία. Το καλοκαίρι είναι εποχή χαλάρωσης και ξεκούρασης. Ξεγνοιασιάς, αλλά όχι αδιαφορίας! Κι αν θέλουμε να είμαστε πραγματικά ξέγνοιαστοι, πρέπει να είμαστε σωστά ενημερωμένοι. Για να μην έχουμε το άγχος των παραπανίσιων κιλών που συνήθως φέρνουμε μαζί μας επιστρέφοντας από τις διακοπές. Για να μην εκθέσουμε τον οργανισμό μας στον κίνδυνο της αφυδάτωσης. Για να μη στερήσουμε από τον οργανισμό μας κανένα από τα πολύτιμα στοιχεία που σε αφθονία υπάρχουν στις «σωστές» τροφές. Σκοπός δεν είναι όλα τα παραπάνω να μας γίνουν άγχος, αλλά το ακριβώς αντίθετο Αν είμαστε σωστά ενημερωμένοι θα τα εντάξουμε στις καθημερινές μας συνήθειες και θα απαλλαγούμε οριστικά από κάθε άγχος! Και κάτι τελευταίο: το καλοκαίρι είναι η πιο όμορφη εποχή του χρόνου! Ειδικά για εμάς τους Έλληνες. Και ειδικά φέτος, ας φροντίσουμε να το χαρούμε περισσότερο από ποτέ. Άλλωστε δεν χρειάζονται πολλά γι αυτό. Είπαμε η φύση προνοεί! ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ! Μένια Κουκουγιάννη Marketing Consultant ΕΛ.Ι.ΓΑΣΤ. 3
ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 2012 ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΥΕΞΙΑ & ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ Διμηνιαία ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ Έκδοση του Ελληνκού Ιδρύματος ΚΑΙ Γαστρεντερολογίας ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΕΛΙΓΑΣΤ Διατροφής Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 6 Άρθρο Σύνταξης... 3 Άρθρο: Διατροφή για ένα καλοκαίρι γεμάτο υγεία... 6 Άρθρο: Αντιοξειδωτικά και καλοκαίρι... 9 9 18 12 27 Παιδί & Εφηβος: Δυσανεξία στη Λακτόζη...12 Ευεξία: Εξατομίκευση της άσκησης Βαριά ή ελαφριά;...15 Άρθρο: Ο μύθος της αφυδάτωσης...18 Διατροφή: Η επίδραση του stress στη διατροφική συμπεριφορά...20 Άρθρο: Η Αναιμία στους ηλικιωμένους: Αίτια, πρόληψη και αντιμετώπιση...23 Άρθρο: Προβιοτικά και ευερέθιστο έντερο...27 Μικρά & Νόστιμα... 30 Επικοινωνούμε... 31 Ta Nέα του Ιδρύματος...32 Συνταγές... 34 Ιδιοκτήτης: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Εκδότης και υπεύθυνος παρά τω νόμω: Δ. Παπαπαναγιώτου, δημοσιογράφος Έδρα: Πατριάρχου Ιωακείμ 30, 106 75 Αθήνα Τηλ. Fax.: 210 72 31 332, e-mail: info@eligast.gr URL: www.eligast.gr ΔιοικητικΟ ΣυμβοΥλιο Πρόεδρος: Δημήτριος Παπαπαναγιώτου, Δημοσιογράφος Διευθυντής: Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης, Γαστρεντερολόγος Γεν. Γραμματέας: Δημήτριος Γ. Καραμανώλης, Γαστρεντερολόγος Ταμίας: Μέλη: Νικόλαος Βιάζης, Γαστρεντερολόγος Νικόλαος Θεοδωρίδης, Επιχειρηματίας Ιωάννης Καραγιάννης, Γαστρεντερολόγος Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, Γαστρεντερολόγος Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διατροφολόγος Γρηγόριος Πασπάτης, Γαστρεντερολόγος Χαράλαμπος Τζάθας, Γαστρεντερολόγος Επαμεινώνδας Τσιάνος, Γαστρεντερολόγος ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Διευθυντής Σύνταξης: Αναπληρωτές Διευθυντές Σύνταξης: Συντακτική Επιτροπή: Επιμέλεια- Διόρθωση Κειμένων: Σχεδιασμός, Παραγωγή: Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Καραμανώλης, Γαστρεντερολόγος Εμμανουήλ Συμβουλάκης, Γαστρεντερολόγος Ευάγγελος Χολόγκιτας, Παθολόγος Μιχάλης Αναστασιάδης, Γεωπόνος Χρήστος Γιαννικούλης, Γαστρεντερολόγος Παναγιώτα Καφρίτσα, Παιδίατρος - Παιδογαστρεντερολόγος Ιωάννης Μανιός, Διατροφολόγος - Εργοφυσιολόγος Βασίλειος Παπαμίκος, Διατολόγος - Διατροφολόγος Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διατολόγος - Διατροφολόγος Εμμανουήλ Τσόχατζης, Παθολόγος Χρήστος Τριάντος, Γαστρεντερολόγος Γεώργιος Π. Καραμανώλης ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed Ελένη A. Βραχάτη Εκδοτική Επιμέλεια: Marketing & Διαφήμιση: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑmed Μένια Κουκουγιάννη Τηλ.: 210 72 31 332 Κιν.: 6944 735141 e-mail: menia@eligast.gr ISSN: 1109-7418 Το περιεχόμενο του κάθε άρθρου εκφράζει την άποψη του συγγραφέα του, η οποία δεν είναι υποχρεωτικά αποδεκτή από τη Συντακτική Επιτροπή 4
5
ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤ Άρθρο Διατροφή για ένα καλοκαίρι γεμάτο υγεία Το καλοκαίρι έχει μπει για τα καλά. Οι παραλίες είναι γεμάτες και όπως είναι φυσικό όλοι προσπαθούν να χάσουν όσο γίνεται πιο γρήγορα το μέγιστο δυνατό βάρος. Πολλές φορές ωστόσο καταλήγουμε στο τέλος του καλοκαιριού με περισσότερο βάρος. Γιατί όμως; Πόσο βάρος μπορώ να χάσω και πόσο σύντομα; Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η εβδομαδιαία απώλεια βάρους θεωρείται ιδανική όταν γίνεται με ρυθμό που δεν ξεπερνά το 1-2% του σωματικού βάρους και όταν συνοδεύεται και από απώλεια λιπώδους ιστού που καλό είναι να ξεπερνά το 70% του απολεσθέντος βάρους. Γι αυτό είναι σημαντικό να μην κοιτάμε μόνο την ένδειξη της ζυγαριάς, αλλά την ουσιαστική απώλεια. Το σίγουρο είναι ότι τα κιλά που βάλαμε σε ένα μακρύ χρονικό διάστημα, δεν είναι σωστό να περιμένουμε να χαθούν σε μια, δύο ή τρεις εβδομάδες. Και να θυμόμαστε ότι τα βραχυπρόθεσμα κίνητρα, συνήθως έχουν και βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα. Υπάρχουν τροφές που βοηθούν προς αυτή τη κατεύθυνση; Ενώ οι έρευνες εδώ και πολλά χρόνια επικεντρώνονταν στην εύρεση ενός τροφίμου ή συστατικού σε τρόφιμα που θα βοηθούσε στη λιποδιάλυση και στην ταχύτερη απώλεια βάρους, τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές έχουν συνειδητοποιήσει ότι αυτό που παίζει καθοριστικό ρόλο στην απώλεια βάρους είναι το μοντέλο της διατροφής. Μάλιστα, ολοένα και περισσότερες επιδημιολογικές μελέτες φέρνουν τη Μεσογειακή Διατροφή στην πρώτη θέση για απώλεια βάρους με βασικό πλεονέκτημα την μακροχρόνια συντήρηση του αποτελέσματος. Αυτό οφείλεται στο ότι η Μεσογειακή Διατροφή είναι πλούσια σε λιπαρά (μονοακόρεστα καλά λιπαρά) που την κάνει πιο 6
Παρασκευάς Παπαχρήστος, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc. Μαρία Ζερβού, Διαιτολόγος Διατροφολόγος ανεκτή και πιο εύκολο να ακολουθηθεί σε σύγκριση με τις δυτικού τύπου δίαιτες, που είναι χαμηλές σε λιπαρά. Που οφείλεται η υπεροχή της Μεσογειακής Διατροφής στην απώλεια βάρους; Το πετυχημένο αυτό μοντέλο διατροφής προτείνει τροφές που είναι πλούσιες σε νερό, φυτικές ίνες (κυρίως διαλυτές) και άπαχο κρέας. Τα λαδερά, τα όσπρια τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε νερό και φυτικές ίνες και φτωχά σε θερμίδες. Αυτό που αυξάνει το θερμιδικό περιεχόμενο στις σαλάτες, στα όσπρια και στα λαδερά είναι η ποσότητα ελαιόλαδου που θα προσθέσουμε. Οπότε εάν είμαστε προσεχτικοί στην χρήση του ελαιολάδου και αποφύγουμε τα βουτήγματα με το ψωμί, οι τελικές προσλαμβανόμενες θερμίδες θα είναι λίγες. Η παρουσία των φυτικών ινών βοηθάει στη πλήρωση του στομάχου δίνοντας έτσι στον εγκέφαλο το αίσθημα του κορεσμού. Σε αυτό είναι καλό να βοηθήσουμε και εμείς τρώγοντας αργά και μασώντας καλά. Τα όσπρια, τα ψάρια και το κοτόπουλο, αποτελούν καλές πηγές πρωτεΐνης που δεν συνοδεύονται από πολλά λιπαρά. Αυτό τους δίνει το προβάδισμα, στο να επιλεχθούν, καθότι δε μας φορτώνουν πολλές θερμίδες και κορεσμένα (κακά) λιπαρά. Τα όσπρια συστήνονται να καταναλώνονται με άμυλο (π.χ. ψωμί, ρύζι, καλαμπόκι), ώστε να επιτυγχάνεται ένας συνδυασμός αλληλοσυμπλήρωσης αμινοξέων, που παράγει πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας, χωρίς να προσλαμβάνουμε ταυτόχρονα χοληστερίνη και κορεσμένα λιπαρά. Τα δημητριακά ολικής άλεσης (ψωμί, ρύζι και μακαρόνια, αδρά επεξεργασμένα δημητριακά πρωινού χωρίς προσθήκη ζάχαρης) είναι στη βάση της μεσογειακής διατροφής και αποτελούν πολύ καλή πηγή φυτικών ινών, προκαλώντας μεγαλύτερο κορεσμό σε σχέση με τα επεξεργασμένα, με αποτέλεσμα να καταναλώνονται σε μικρότερη ποσότητα. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι για τα επεξεργασμένα δημητριακά (λευκό ψωμί, λευκό ρύζι, λευκά μακαρόνια και τα αντίστοιχα δημητριακά πρωινού) οι φυτικές ίνες, οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία έχουν απομακρυνθεί με την επεξεργασία, οπότε και δεν λαμβάνουμε τις ευεργετικές τους ιδιότητες. Τα <πρέπει> και τα <μη> της καλοκαιρινής διατροφής }} Μη περιμένετε να αισθανθείτε το αίσθημα της δίψας, διότι τότε θα είστε αφυδατωμένοι. Οι ανάγκες για υγρά το καλοκαίρι κατά πολύ, ειδικά εάν κάνετε χειρωνακτική εργασία ή βρίσκεστε πολλές ώρες εκτός κλιματιζόμενου χώρου. Πάντα θα πρέπει να έχετε μαζί σας ένα μπουκάλι νερό. Η συνιστώμενη ποσότητα υγρών είναι 6-8 ποτήρια, δεδομένου ότι καταναλώνετε φρούτα και σαλάτες στη διάρκεια της ημέρας. }} Πείτε ναι σε πιο αλμυρές γεύσεις. Το αλάτι περιέχει νάτριο, που αυξάνει απότομα την ώσμωση στο αίμα μας και ενεργοποιεί το μηχανισμό της δίψας. Έτσι, η κατανάλωση του σε περιόδους καύσωνα βοηθάει στην πρόληψη της αφυδάτωσης. Αυτό βέβαια μόνο στις περιπτώσεις που δεν έχετε πρόβλημα υγείας για το οποίο αντενδείκνυται η χρήση αλατιού (π.χ υπέρταση, πρόβλημα στη νεφρική λειτουργία). }} Μία σαλάτα μπορεί να αποτελέσει μια άριστη επιλογή για γεύμα. Αρκεί τα συστατικά που θα χρησιμοποιήσετε να μην περιέχουν πολλές θερμίδες. Εάν λοιπόν προσθέσετε 3 φέτες σε κομματάκια μπέικον (124 θερμίδες, 9 γρ. λίπους), μισή κούπα τυρί (228 θερμίδες, 18 γρ. e-mail: mednutrition@gmail.com - zervou@mednutrition.gr 7
ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤ λίπους), 3 τηγανισμένες κοτομπουκιές (350 θερμίδες, 19 γρ. λίπους) και ένα σακουλάκι κρεμώδης Caesar dressing (260 θερμίδες, 26 γρ. λίπους), η σαλάτα θα κυμαίνεται περίπου στις 987 θερμίδες με 72 γρ. λίπους. Αντιθέτως, φτιάξτε τις σαλάτες σας με ψητό κοτόπουλο ή κομματάκια άπαχου κρέατος ή αβγά και γεμίστε το μπολ με λαχανικά εποχής. Τέλος προσθέστε μικρή ποσότητα τυρί χαμηλών λιπαρών και λίγο λαδόξιδο για μια ελαφριά αλλά χορταστική καλοκαιρινή σαλάτα. }} Τα παγωτά είναι μια δροσιστική και γευστική απόλαυση, ιδιαίτερα για τις μέρες του καύσωνα. Είναι όμως πλούσια σε θερμίδες, ζάχαρη και κορεσμένα (κακά) λιπαρά, γι αυτό να προτιμάτε τη γρανίτα και το παγωτό γιαούρτι με φρούτα. }} Πρέπει να είστε προσεχτικοί στη συχνότητα κατανάλωσης παγωμένων καφέδων τύπου frappuccino, διότι κυμαίνονται από 300 έως 700 θερμίδες (ανάλογα με το μέγεθος) και περιέχουν πολλά λιπαρά και ζάχαρη. Προτιμήστε την κατανάλωση κρύου καφέ με άπαχο γάλα, μετριάζοντας τη ποσότητα της ζάχαρης σε δύο κουταλάκια του γλυκού την ημέρα. }} Αποφύγετε τα τηγανιτά φαγητά στο σπίτι, τη χρήση του βουτύρου (την αντικαθιστούμε με μαργαρίνη) ή της κρέμας γάλακτος στη μαγειρική. }} Προτιμείστε στη μαγειρική το ελαιόλαδο, που είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα (καλά) λιπαρά. }} Προσέξτε τη συντήρηση των τροφίμων, ιδιαίτερα την καλοκαιρινή περίοδο που οι υψηλές θερμοκρασίες ευνοούν την αλλοίωση τους. Μην αφήνετε ευπαθή τρόφιμα εκτός ψυγείου και προσπαθήστε να καταναλώνετε τα μαγειρεμένα τρόφιμα το συντομότερο δυνατόν. Πόσο αλκοόλ μπορώ να καταναλώνω το καλοκαίρι; }} Το καλοκαίρι συνήθως πίνουμε περισσότερο αλκοόλ, ιδιαίτερα την περίοδο των διακοπών. Πρέπει όμως να είμαστε προσεχτικοί στην κατανάλωση. Μέτρια κατανάλωση έχουμε όταν η πρόσληψη αλκοόλ δεν υπερβαίνει τις 2 μερίδες για έναν άνδρα και 1 μερίδα για μια γυναίκα την ημέρα. Άτομα μεγαλύτερα των 65 χρόνων δεν θα πρέπει να καταναλώνουν περισσότερο από 1 μερίδα την ημέρα. Μια μερίδα αλκοολούχου ποτού ισοδυναμεί με 45 ml ποτού με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, (π.χ. ουίσκι, βότκα, ούζο) ή 1 μικρό ποτήρι (120 ml) κρασί ή 1 μικρό κουτί (330 ml) μπύρα. Η αντίληψη ότι καθόμαστε στον ήλιο και έχουμε ανάγκη για υγρά, οπότε μπορούμε να πίνουμε αλκοολούχο ποτό, δεν είναι σωστή, καθότι το αλκοολούχο ποτό αφυδατώνει, ενώ παράλληλα περιέχει πολλές <κενές> θερμίδες. Αντικαταστήστε το λοιπόν με μη αλκοολούχο ποτό, (φυσικό ή τυποποιημένο ελεύθερο ζάχαρης) χυμό ή νερό. Φρούτα Καρπούζι (100 γρ. = 31 θερμίδες) Πεπόνι (100 γρ. = 28 θερμίδες) Σύκο (το ένα 65 γρ. = 28 θερμίδες) Σταφύλι (10 ρώγες 50 γρ. = 30 θερμίδες) Λαδερά Μπριάμ (200 γρ.) = 270 θερμίδες Γεμιστά με ρύζι και κιμά (225 γρ.) = 353 θερμίδες Αρακάς με πατάτες (200 γρ.) = 256 θερμίδες Καγιανάς αβγά με ντομάτα και τυρί (200 γρ.) = 462 θερμίδες Γίγαντες πλακί (200 γρ.) = 320 θερμίδες Φασολάκια (250 γρ.) = 275 θερμίδες Αλκοόλ Ελαφριά μπύρα (330ml) = 95 θερμίδες Μπύρα, κανονική (330ml) = 148 θερμίδες Επιτραπέζιο κρασί, κόκκινο ή άσπρο (85 ml) = 57 θερμίδες Γλυκό κρασί (80 ml) = 75 θερμίδες Σαμπάνια (330ml) ~ 250 θερμίδες Gin, scotch, whiskey, vodka (45 ml) ~ 100 θερμίδες Κοκτέιλ (π.χ., Daiquiri, martini) (85 ml) >200 θερμίδες Παγωτό Παγωτό βανίλια (100 γρ. = 180 θερμίδες) Παγωτό σοκολάτα (100 γρ. = 234 θερμίδες) Παγωτό τύπου «light» (75 γρ. = 95 θερμίδες) Παγωτό γρανίτα (85 γρ. = 90 θερμίδες) Παγωτό παρφέ (150 γρ. = 335 θερμίδες) 8
Άρθρο Αντιοξειδωτικά και καλοκαίρι Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία αυξάνεται. Αυτήν την περίοδο λοιπόν, η προστασία του δέρματος είναι επιτακτικής σημασίας. Ευτυχώς, η τεχνολογία προσφέρει πληθώρα ειδικών προϊόντων για την προστασία της ανθρώπινης επιδερμίδας. Εκτός όμως από τα τεχνικά όπλα, η προνοητική φύση προσφέρει στον άνθρωπο μεγάλη ποικιλία φυσικών προστατευτικών μέσων. Μιλάμε για τροφές με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, που αφθονούν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. e-mail: koustouraki@diaitologos.com 9
ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤ το δέρμα από τις οξειδωτικές μεταβολές που προκαλεί, η υπεριώδης ακτινοβολία. Επίσης, φαίνεται πως η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε βιταμίνη Ε (ελαιόλαδο, ξηροί καρποί) και C (εσπεριδοειδή, μπρόκολο, κουνουπίδι, φράουλες, πιπεριές, τομάτες κ.α.) και η παράλληλη εφαρμογή αντηλιακών προϊόντων που περιέχουν τις ίδιες βιταμίνες, προστατεύει σημαντικά από την ηλιακή ακτινοβολία. Πράσινο Τσάι Επιπρόσθετα, σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια καταπολέμησης των δυσάρεστων επιπτώσεων της έκθεσης στον ήλιο μπορεί να διαδραματίσει το πράσινο τσάι. Το εκχύλισμα του πράσινου τσαγιού είναι εξαιρετικά πλούσιο σε αντιοξειδωτικά. Φρούτα και λαχανικά Τα φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν δύο από τους σημαντικότερους συμμάχους στην προσπάθεια προστασίας από την ηλιακή ακτινοβολία. Εκτός από τις αντιοξειδωτικές βιταμίνες (Α, C και E), που ενισχύουν την αντοχή του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία, κυρίαρχο ρόλο στην αντηλιακή προστασία έχουν τα καροτενοειδή (π.χ. λουτεϊνη, β-καροτένιο, λυκοπένιο). Ποικίλα φρούτα και λαχανικά που ευδοκιμούν την περίοδο του καλοκαιριού αποτελούν σημαντικές πηγές καροτενοειδών. Καρότα, βερίκοκα, ροδάκινα, πεπόνι και σπανάκι μας εφοδιάζουν με β-καροτένιο, τομάτα, κόκκινο γκρέιπφρουτ και καρπούζι είναι πλούσια σε λυκοπένιο, ενώ το μπρόκολο, το κουνουπίδι, τα σπαράγγια και τα λαχανάκια Βρυξελλών βρίθουν ζεα-ξανθίνης. Τέλος, σπανάκι, πράσινα φασόλια και λάχανο είναι πλούσια λουτεΐνη. Η κύρια κατηγορία των αντιοξειδωτικών που βρίσκονται στο πράσινο τσάι είναι οι πολυφαινόλες. Σε σύγκριση με τα υπόλοιπα είδη τσαγιού (μαύρο, oolong), το πράσινο τσάι προσφέρει τη μεγαλύτερη ποσότητα πολυφαινολών. Από τις πολυφαινόλες του πράσινου τσαγιού, οι περισσότερο μελετημένες και συνδεδεμένες με την προστασία ενάντια στην ηλιακή ακτινοβολία είναι οι κατεχίνες και κυρίως η EGCG (epigallocatechin- 3-gallate). Η σύνδεση της UV ακτινοβολίας με διάφορες ασθένειες του δέρματος, όπως το μελάνωμα ή οι διάφοροι άλλοι τύποι καρκίνου του δέρματος, είναι αδιαμφισβήτητη. Τα καροτενοειδή, όπως φανερώνουν οι μέχρι τώρα ενδείξεις, έχουν φωτοπροστατευτική δράση. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα καροτενοειδή προστατεύουν από το ερύθημα, που προκαλείται από την έντονη έκθεση στη UVA και UVB ακτινοβολία, απορροφούν διάφορα μήκη κύματος της UV ακτινοβολίας και προφυλάσσουν 10
Παρασκευή Κουστουράκη, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc. Πολλές έρευνες μελέτησαν στον αντίποδα, την επίδραση των πολυφαινολών του πράσινου τσαγιού ή συγκεκριμένα της EGCG, στην αναστολή όσων προκαλεί η έκθεση στη UV ακτινοβολία. Σε μία πρόσφατη ανασκόπηση ερευνών το 2010 αξιολογήθηκαν έρευνες που μελέτησαν την επίδραση διάφορων πολυφαινολών, ανάμεσά τους και αυτών του πράσινου τσαγιού. Διαπιστώθηκε, ότι οι πολυφαινόλες μπορούν να προστατεύσουν το δέρμα από την ηλιακή ακτινοβολία ακόμα και από καρκίνο του δέρματος. Μία άλλη έρευνα, η οποία μελέτησε την επίδρασή των πολυφαινολών στο ανθρώπινο δέρμα, είχε ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Θεραπεία του ανθρώπινου δέρματος με EGCG, έδειξε επιβράδυνση του ερυθήματος που προκαλούσε η UVB ακτινοβολία. Επιπλέον, οι πολυφαινόλες του πράσινου τσαγιού σχετίστηκαν αρνητικά με το καρκίνο του δέρματος. Τέλος, μία ακόμη βιβλιογραφική ανασκόπηση του 2009, φανέρωσε ότι το αντιοξειδωτικό περιεχόμενο του πράσινου τσαγιού, το οποίο οφείλεται στις πολυφαινόλες που περιέχει, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό όπλο για την προστασία του ανθρώπινου δέρματος από την ηλιακή ακτινοβολία. Κατά τη διάρκεια λοιπόν του καλοκαιριού, είναι σημαντικό να δοθεί προσοχή στις διατροφικές συνήθειες. Εάν καταφέρετε να εφοδιάσετε το σώμα σας με τα απαιτούμενα αντιοξειδωτικά, σίγουρα θα το προστατεύσετε σημαντικά από τις βλαβερές συνέπειες της έκθεσης στον ήλιο. Προσπαθήστε λοιπόν να καταναλώνετε τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών. Προτιμήστε τα φρούτα και τα λαχανικά εποχής. Η φύση, ούσα ιδιαιτέρως σοφή, φρόντισε τα περισσότερα από τα φρούτα και τα λαχανικά που ευδοκιμούν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά. Μην ξεχνάτε τη σημασία της ποικιλίας. Σημαντικό όπλο στην προσπάθεια θωράκισής του σώματός σας με αντιοξειδωτικά αποτελεί και το πράσινο τσάι. Η ισχυρή αντιοξειδωτική δράση των πολυφαινολών μπορεί να συνεισφέρει και αυτή στην προστασία έναντι στην ηλιακή ακτινοβολία. Επιλέξτε κρύο πράσινο τσάι, που περιέχει διπλάσια ποσότητα κατεχινών, σε σύγκριση με το απλό πράσινο τσάι. Να θυμάστε, ότι τόσο τα φρούτα και τα λαχανικά, όσο και το τσάι, εξασφαλίζουν, ταυτόχρονα με την αντιοξειδωτική σας θωράκιση, τη σωστή ενυδάτωσή σας. e-mail: koustouraki@diaitologos.com 11
ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤ Παιδί & Εφηβος Δυσανεξία στη Λακτόζη Συμπτώματα που εμφανίζονται μέσα στα πρώτα 30 λεπτά από τη λήψη της λακτόζης είναι η ναυτία και ένα αίσθημα πλη ρότητας (φούσκωμα) του στομαχιού, ενώ αυτά που εμφανίζονται μέσα σε 2 έως 6 ώρες είναι ο κοιλιακός πόνος ο οποίος μπορεί να έχει κωλικοειδή χαρα κτήρα (εντοπιζόμενος γύρω από τον ομφαλό ή στο κάτω μέρος της κοιλιάς), το γουργούρισμα των εντέρων, το φούσκωμα, η έκλυση αερίων και η διάρροια. Η τυπική διάρροια χαρακτηρίζεται από υδαρή, ογκώδη και αφρώδη κόπρανα. Στους εφή βους μπορεί να προεξάρχει ο εμετός. Η λακτόζη είναι ένας δισακχαρίτης που αποτελείται από ένα μόριο γλυκόζης και ένα γαλακτόζης. Συντίθεται αποκλειστικά στο μαζικό αδένα των θηλαστικών κατά το τέλος της κύησης και τη γαλουχία και βρίσκεται σαν ελεύθερο μόριο μόνο στο γάλα. Η πέψη της λακτόζης επιτελείται από το ένζυμο λακτάση που ανευρίσκεται στις μικρολάχνες του λεπτού εντέρου. Όταν η δραστικότητα της λακτάσης είναι ανε παρκής η λακτόζη δεν μπορεί να απορροφηθεί, ενεργεί σαν οσμωτικό φορτίο για το λεπτό έντερο και κατέρχεται στο παχύ όπου ζυμώνεται από την εκεί χλωρίδα. Τα συμπτώματα που προκαλούνται από την πλημ μελή απορρόφηση της λακτόζης δημιουργούν την κατάσταση εκείνη που αναφέρεται σαν δυσανεξία στη λακτόζη. Η λακτόζη δεν παίζει σημαντικό ρόλο από πλευράς θρεπτικής αξίας στη δίαιτα των μεγάλων. Αντίθετα αποτελεί την πιο σπουδαία πηγή ενέρ γειας στον πρώτο χρόνο της ζωής, αφού το 50% περίπου των ημερησίων θερμιδικών αναγκών των βρεφών προέρχεται από τη λακτόζη!. Η λακτόζη έχει πολλαπλές εφαρμογές στη βιομηχανία τροφίμων. Επί παραδείγματι χρησιμοποιείται σε γλυκά 12
Kωνσταντίνος Σιαφάκας, Παιδίατρος-Παιδογαστρεντερολόγος και άλλα προϊόντα ζαχαροπλα στικής, ψωμάκια, λουκάνικα γιατί βελτιώνει τη γεύση και προσδίδει όγκο και σταθερή δομή καθώς συνδέεται σταθερά με το νερό και τις χρω στικές. Η ανεπάρκεια λακτάσης αναφέρεται στη γενετικά προκαθορισμέ νη πτώση του επιπέδου δραστικότητας της λακτάσης στο 10% περίπου αυτού της γέννησης. Εμφανίζεται συνήθως από την ηλικία των 3 ετών και μετά και διατηρείται για όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Με το σκεπτικό αυτό ο όρος ανεπάρκεια της λακτάσης δεν είναι δόκιμος αφού τα 2/3 του ενήλικου πληθυσμού της γης παρουσιάζουν ελαττω μένα επίπεδα δραστικότητας της λακτάσης και μόνο τα άτομα που κατά γονται από τη Βόρειο Ευρώπη καθώς και μερικές νομαδικές φυλές που κατοικούν σε άνυδρες περιοχές της Βορείου Αφρικής και της Αραβίας διατηρούν αυξημένη δραστικότητα του ενζύμου καθ όλη την ενήλικο ζωή. Η επίπτωση της ανεπάρκειας λακτάσης ενηλίκου τύπου είναι υψηλότερη του 50% στη Νότιο Αμερική, Αφρική και Ασία και προσεγγίζει το 100% στην Ασία. Στη μαύρη φυλή και τους Ασιάτες η ανεπάρκεια παρου σιάζεται στην αρχή της παιδικής ηλικίας, ενώ στη λευκή φυλή στο τέλος της παιδικής ηλικίας και την εφηβεία. Σε μια σειρά 150 ελληνοπαίδων βρέθηκε ότι 29% παρουσίαζαν ανεπάρκεια λακτάσης στην ηλικία των 5 ετών και το 80% στην ηλικία των 12 ετών. Συμπτώματα Κλινικά η διάγνωση της δυσανεξίας στη λακτόζη δεν τίθεται με ευκολία λόγω της ποικιλομορφίας των παρουσιαζόμενων συμπτωμάτων. Αν τα συμπτώματα παρουσιάζονται αμέσως μετά τη λήψη της λακτόζης η διά γνωση είναι πιο εύκολη. Συμπτώματα που εμφανίζονται μέσα στα πρώτα 30 λεπτά από τη λήψη της λακτόζης είναι η ναυτία και ένα αίσθημα πλη ρότητας (φούσκωμα) του στομαχιού, ενώ αυτά που εμφανίζονται μέσα σε 2 έως 6 ώρες είναι ο κοιλιακός πόνος ο οποίος μπορεί να έχει κωλικοειδή χαρα κτήρα (εντοπιζόμενος γύρω από τον ομφαλό ή στο κάτω μέρος της κοιλιάς), το γουργούρισμα των εντέρων, το φούσκωμα, η έκλυση αερίων και η διάρροια. Η τυπική διάρροια χαρακτηρίζεται από υδαρή, ογκώδη και αφρώδη κόπρανα. Στους εφή βους μπορεί να προεξάρχει ο εμετός. Η συσχέτιση της λήψης της λακτόζης με τα συμπτώματα είναι επίσης δύσκολο να τεκμηριωθεί από το ιστορικό στον παιδικό πληθυσμό αφού πολλά, κυρίως μικρότερης ηλικίας, παιδιά δεν μπορούν να εκθέσουν τα συμπτώματά τους με καθαρό τρόπο. Ο παιδίατρος θα πρέπει να υποπτευθεί την δυσανεξία στη λακτόζη στα παιδιά εκείνα που παρουσιά ζουν υποτροπιάζον κοιλιακό άλγος, αφού αποτελεί μια από τις πιο συχνές αιτίες χρόνιου κοιλιακού πόνου στα παιδιά (24-40%). Τα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά και οι έφηβοι με συμπτωματολογία ευερέ θιστου εντέρου (κοινώς σπαστική κολίτιδα) θα πρέπει επίσης να διερευνώνται για δυσανεξία στη λακτόζη. Θεραπεία Η θεραπεία της πρωτοπαθούς δυσανεξίας στη λακτόζη περιλαμβάνει τον περιορισμό της λακτόζης στη δίαιτα, την υποκατάστασή της από εναλλακτικές θρεπτικές ουσίες, την παροχή της απαραίτητης ποσότητας ασβεστίου και τη λήψη υποκατάστατων του ενζύμου της λακτάσης. Η ανάγκη για το διαιτητικό περιορισμό της λακτόζης εξατομικεύεται ανάλογα με την ανοχή του κάθε ατόμου. Όπως αναφέρθηκε προηγου μένως στα βρέφη και τα παιδιά η λακτόζη προσδίδει το 30-50 % περίπου των ημερήσιων θερμίδων, γι αυτό και ο διαιτητικός περιορισμός της έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο σε σύγκριση με τους μεγάλους. Οι ασθενείς με ανεπάρκεια λακτάσης μπορούν ν αρχίσουν με μια δίαι τα ελεύθερης λακτόζης τη στιγμή της διάγνωσης ώστε να εξαλειφθούν τα συμπτώματά τους και στη συνέχεια να επανεισάγουν τη λακτόζη στη διατροφή τους αυξάνοντας τη σταδιακά μέχρι να βρεθεί η ποσότητα εκείνη που δεν προκαλεί συμπτώματα. Τα γάλατα σόγιας δεν περιέχουν λακτόζη και μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά με τα γάλατα ελεύθερης ή μειωμένης λακτόζης. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα διαφέρουν ως προς την περιεκτικότητά τους σε λακτόζη. Το φρέσκο γάλα έχει την υψηλότερη περιεκτικότητα. Υπάρχουν αυξημένες ενδείξεις ότι τα άτομα με δυσανεξία στη λακτό ζη μπορούν να ανεχθούν γάλατα που έχουν υποστεί ζύμωση καθώς η περιεκτικότητα του γάλακτος σε λακτόζη μειώνεται σημαντικά μετά την κατεργασία αυτή. Υπάρχουν διαθέσιμα στο εμπόριο τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό γάλατα με 70% λιγότερη λακτόζη που είναι καλά ανεκτά από πολλά άτομα με ανεπάρκεια e-mail: csiafakas@ath.forthnet.gr 13
ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤ λακτάσης. Η παρουσία στο γάλα μικροοργανισμών ευοδώνει την κατάσταση γιατί περιέχουν το ένζυμο βήτα γαλακτοσιδάση που ενεργοποιείται στο λεπτό έντερο και υδρολύ ει την προσλαμβανόμενη λακτόζη. Το γλυκό κρύο γάλα που περιέχει Lactobacillus acidophilus αλλά δεν έχει υποστεί ζύμωση εξακολουθεί να προκαλεί συμπτώματα στα άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη. Όταν όμως υποστεί κατεργασία με υπερήχους γίνεται καλά ανεκτό πιθανά γιατί με τη μέθοδο αυτή λύεται το τοίχωμα των μικροβίων και απελευ θερώνεται η λακτάση που εμπεριέχουν. Το γιαούρτι, που επίσης περιέ χει βήτα γαλακτοσιδάση, είναι καλά ανεκτό. Έχει βρεθεί ότι το ασβέ στιο του γιαουρτιού απορροφάται φυσιολογικά από τα άτομα που δυσαπορροφούν τη λακτόζη γεγονός που το αναδεικνύει σε μια άρι στη πηγή πρόσληψης ασβεστίου με την τροφή για τα άτομα αυτά. Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι καθώς το τυρί ή το κασέρι παλιώνουν η λακτόζη μετατρέπεται σε γαλακτικό οξύ το οποίο δεν προκαλεί συμπτώματα. Οι γονείς θα πρέπει να ερευνούν τη σύσταση των έτοιμων τροφών που αγοράζουν για τα παιδιά τους και να διαβάζουν την αναγραφόμενη σύν θεση των συσκευαζόμενων τροφών. Εκτός από τις φανερές πηγές λακτόζης υπάρχουν και κρυφές για τις οποίες οι γονείς θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένοι. Προϊόντα στα οποία αναγράφονται οι όροι: ορός γάλακτος, καζεΐνη, λακταλβουμίνη, σκόνη γάλακτος μπορεί να περιέχουν σημαντική ποσότητα λακτόζης. Τροφές που μπορεί να περιέ χουν «κρυφές» πηγές λακτόζης είναι τα ψωμάκια, τα μπισκότα, τα παξιμάδια, τα ζαχαρωτά, τα γλειφιτζούρια, τα γλυκίσματα που απαιτούν ψήσιμο, τα δημητριακά οι σούπες και τα κρέατα ταχείας παρασκευής, η μαργαρίνη και τα έτοιμα ντρέσιvγκ σαλάτας. Η λακτόζη εμπεριέχεται σαν έκδοχο και σε πολλά φάρμακα όπως αντισυλληπτικά και αντιόξινα, αλλά προκαλεί συμπτώματα μόνο στα άτομα εκείνα με σοβαρή δυσα νεξία στη λακτόζη. Η παροχή της αναγκαίας ημερήσιας ποσότητας ασβεστίου στους ασθενείς με δυσανεξία στη λακτόζη είναι πρωταρχικής σημασίας καθώς τα γαλακτοκομικά προϊόντα που αποτελούν την κύρια διαιτητική πηγή ασβεστίου περιορίζονται. Εναλλακτικές πηγές ασβεστίου αποτελούν τα λαχανικά (μπρόκολο, σπανάκι, μπάμιες, ρεβίθια), ορισμένα θαλασσινά που περιέχουν μαλακά κόκαλα που μπορούν να φαγωθούν (σολομός, σαρδέλα, γαρίδες), ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια) και το μαλακό τυρί σόγιας (Tofu). Επειδή όμως οι τροφές που είναι πλούσιες σε ασβέ στιο αλλά δεν περιέχουν γάλα δεν είναι αρεστές στα περισσότερα παι διά δεν θα πρέπει να παραβλέπεται η πιθανότητα χορήγησης συμπλη ρωμάτων ασβεστίου. Μελέτες έχουν δείξει ότι παιδιά με δυσανεξία στη λακτόζη που υποβάλλονταν σε δίαιτα χαμηλή σε λακτόζη και ασβέστιο παρουσίασαν ελάττωση της οστικής πυκνότητας συγκρινόμενα με τα παιδιά εκείνα που ελάμβαναν κανονική δίαιτα. Οι ημερήσιες ανάγκες ασβεστίου συνίστανται σε 800 mg στοιχειακού ασβεστίου για παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ετών και 1200 mg γι αυτά που είναι μεγαλύτερα των 10 ετών. Η χορήγηση ενζυμικών υποκατάστατων της λακτάσης βοηθά πολλούς ασθενείς με δυσανεξία στη λακτόζη να ανεχθούν καλύτερα τα γαλα κτοκομικά προϊόντα. Τα υποκατάστατα αυτά αποτελούν βήτα-γαλακτο σιδάσες προερχόμενες από βακτήρια ή μύκητες. Έχει δειχθεί ότι μειώ νουν τα συμπτώματα αλλά δεν υδρολύουν πλήρως τη λακτόζη και η απάντη ση του κάθε ασθενούς ποικίλλει. Τα υποκατάστατα της λακτάσης θα πρέπει να λαμβάνονται αμέσως πριν τη λήψη λακτόζης. Η δόση κυμαί νεται σε 2 με 3 χάπια, ανάλογα με την ποσότητα της προσλαμβανόμενης λακτόζης. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να δοθούν τα υποκατά στατα της λακτάσης σαν σταγόνες μέσα στο γάλα. Η προσθήκη 5 στα γόνων του ενζύμου Lactaid σε 1 λίτρο γάλακτος, το οποίο θα πρέπει να φυλάσσεται στο ψυγείο για 24 ώρες πριν τη λήψη, ελατ τώνει τη λακτόζη κατά 70%, ενώ η προσθήκη 10 σταγόνων είναι ικανή να πέψει ουσιαστικά όλη τη λακτόζη. 14
Δημήτρης Κρινάκης, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής Α.Π.Θ. Ευεξία Εξατομίκευση της άσκησης Βαριά ή ελαφριά ; Αναμφισβήτητα, τα θετικά αποτελέσματα της άσκησης είναι γνωστά σε όλους μας. Με την συστηματική εκγύμναση, βελτιώνεται η ικανότητα παραγωγής έργου, δημιουργείται αίσθημα ευεξίας και αποτρέπεται ή επιβραδύνεται η εξέλιξη και ανάπτυξη διαφόρων παθήσεων. Ο άνθρωπος από τη γέννησή του έως τα βαθιά του γεράματα είναι ικανός να κινείται, να αθλείται, να τρέχει, να κολυμπάει, να συμμετέχει σε απεριόριστες μορφές φυσικής δραστηριότητας. Αυτό που απαιτείται να γνωρίζει, είναι πως σε κάθε στάδιο της ζωής του οφείλει να συμπεριφέρεται ανάλογα με τις βιολογικές διεργασίες του οργανισμού του. Υπερβολές μπορούν να οδηγήσουν εύκολα σε αντίθετα και δυστυχώς μη αναστρέψιμα αποτελέσματα. Ξεκινώντας από την παιδική ηλικία είναι σημαντικό να γνωρίζουμε κατ αρχήν τις ορμονικές μεταβολές της ηλικίας, την κινητική συμπεριφορά των παιδιών στα διάφορα στάδια ανάπτυξης (προσχολική, σχολική, προε- Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ενημερωθείτε και από την ιστοθέση του mednutrition - www.mednutrition.gr 15
ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΛΙΓΑΣΤ φηβική, εφηβική), τις επιδράσεις των διάφορων μορφών της φυσικής κατάστασης, καθώς και τις επιδράσεις της άσκησης στα διάφορα συστήματα του οργανισμού τους (καρδιαγγειακό, αναπνευστικό). Ο προγραμματισμός και η επιλογή του κατάλληλου προγράμματος εκγύμνασης απαιτεί γνώση, σοβαρότητα και επαγγελματισμό. Μην ξεχνάμε πως είναι ίσως η πιο σημαντική ηλικία της ζωής μας, και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως της αρμόζει. Τα μικρά παιδιά ηλικίας 6-10 ετών πρέπει να εκτελούν ασκήσεις γενικές και μόνο με το βάρος το σώματός τους. Ο πρωταθλητισμός πρέπει να αποφεύγεται. Η άσκηση θα πρέπει να έχει τον χαρακτήρα της διασκέδασης, της ψυχαγωγίας, με την μορφή κυρίως του απλού παιχνιδιού. Από τα 11-14 έτη έχουμε ασκήσεις με μεγαλύτερη διάρκεια, ασκήσεις βελτίωσης νευρομυϊκού συντονισμού και μυϊκής ισχύος, με μικρές αντιστάσεις και κατάλληλη παρακολούθηση. Σε ηλικίες 13-16 αυξάνεται προοδευτικά η επιβάρυνση, ενώ από 15-18 ετών έχουμε αύξηση της έντασης των προπονήσεων, ασκήσεις διατήρησης και αύξησης της ευλυγισίας, καθώς και μαθήματα τακτικής και τεχνικής. Καθοριστικής σημασίας στην παιδική ηλικία είναι η επιλογή του κατάλληλου αθλήματος, αν και ο κανόνας που ακολουθείται είναι το παιδί να περνά από πολλές δραστηριότητες πρώτα και μετά να γίνεται η επιλογή. Στην ενήλικη ζωή, τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα όσον αφορά στον προγραμματισμό, αλλά ιδιαιτέρως πολύπλοκα, όσον αφορά στη φυσική δραστηριότητα σε σχέση με τον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Εδώ θα χωρίσουμε 3 κατηγορίες, τους επαγγελματίες αθλητές, τους ερασιτέχνες και τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους. Όσον αφορά στην πρώτη κατηγορία, έχουμε επαγγελματίες αθλητές, με δύναμη, αντοχή, ευλυγισία, ταχύτητα, που ασκούνται καθημερινά, με υψηλή ένταση και ποσότητα προπόνησης, ανάλογα με το άθλημα της επιλογής τους. Η δεύτερη κατηγορία αφορά σε εργαζόμενους, που ασχολούνται κυρίως σαν χόμπι με τον αθλητισμό, και που ως πρωταρχικό τους μέλημα δεν έχουν την επίτευξη της υψηλότερης επίδοσης, ούτε τη νίκη. Εδώ λοιπόν οι εντάσεις είναι μέτριες, η ποσότητα ανάλογη του ελεύθερου χρόνου και η επιλογή του αθλήματος πολλές φορές αναγκαστική. Η τρίτη κατηγορία είναι και η πιο δύσκολη και αφορά ανθρώπους εργαζόμενους, με ελάχιστο ελεύθερο χρόνο και με μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Εδώ επιβάλλεται να αλλάξουν την καθημερινότητά τους αλλάζοντας τις συνήθειές τους (περπάτημα, σκάλες, ποδήλατο, κλπ.) κατά πρώτο λόγο, και έπειτα να προσπαθήσουν να συμμετέχουν ενεργά σε διάφορες αθλοπαιδίες, συλλόγους, γυμναστήρια, με κύριο στόχο όχι βέβαια τον πρωταθλητισμό, αλλά τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Το τρίτο στάδιο αφορά στην τρίτη ηλικία, την άσκηση στους ηλικιωμένους. Οι ανατομικές και λειτουργικές μεταβολές που παρατηρούνται με το γήρας οδηγούν σε μείωση της φυσικής ικανότητας, μείωση της αντοχής, της δύναμης, σε προβλήματα δυσκαμψίας, σε καρδιαγγειακά και αναπνευστικά προβλήματα. Η άσκηση για να βοηθήσει θα πρέπει να γίνεται 3-5 φορές την εβδομάδα, με μέτρια ένταση, και να κυμαίνεται από 15-60 λεπτά ανάλογα με την κατάσταση του αθλούμενου. Σημαντική είναι η προθέρμανση και η αποθεραπεία, καθώς και η προτίμηση σε δραστηριότητες απλές, ευχάριστες, όπως το βάδισμα, ο χορός, η κολύμβηση, το ποδήλατο. Η άσκηση με αντιστάσεις επιτρέπεται υπό προϋποθέσεις, και πάντα με σωστή παρακολούθηση και επίβλεψη. Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαμε πως η εξατομίκευση της άσκησης είναι αναγκαία. Ο σωστός προγραμματισμός, μαζί βέβαια με όλες τις απαραίτητες ανά ηλικία ιατρικές εξετάσεις (αιματολογικές, βιοχημικές, τεστ κοπώσεως, κλπ.) είναι το κλειδί για μία ασφαλή και αποτελεσματική άσκηση! 16