(H2N2)-Saphia và Ruby chiếm vị trí độc tôn trong các đá quý màu. Saphia và ruby cùng với kim cương, ngọc trai, ngọc lục bảo (Emerald) chiếm vị trí chủ yếu trong thế giới đồ trang sức. Ruby là một loại corinđon trong suốt, có màu từ đỏ nhạt tới đỏ sẫm, do chứa một lượng nhỏ crom oxit Cr 2 O 3 (từ 0,7-2,6% khối lượng) là oxit mang màu. Ruby loại ngọc quý chỉ sau kim cương (vì có độ cứng bằng 9, chỉ thua kim cương một bậc), có chiết suất cao n = 1,7 do đó khá óng ánh, màu đẹp, quý nhất là những viên có tia hình sao sáu cánh do chứa những bao thể hình kim, hướng theo hệ đối xứng ba phương của tinh thể. Đối với ruby thì loại có màu đỏ, đỏ hơi phớt tím là có giá trị cao nhất. Ánh tím càng tăng và sự có mặt của sắc màu da cam sẽ làm giảm giá trị của viên đá xuống. Loại có sắc màu nâu có giá trị thấp nhất. Xét về độ sáng tối (ton) của màu thì những viên có tông màu tối vừa là có giá nhất, sau đó là tông sáng và tông tối. Màu không đều cũng làm giảm giá trị của viên đá. Giá trị của ruby, saphia còn chịu ảnh hưởng của các tì vết bên ngoài và các khuyết tật bên bên trong (rạn nứt, bao thể) song ở mức độ ít hơn nhiều so với màu sắc. Viên rubi Ngôi sao Việt Nam nặng 2.160 gram, tương đương 10.800 ca-ra, được tìm thấy tại mỏ đá quý Tân Hương, xã Tân Hương, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. Hai viên rubi đặc biệt này cũng đại diện cho hai lĩnh vực chế tác đá quý khác nhau, với viên Ngôi sao Việt Nam thì theo kiểu mài Faxet, còn viên rubi sao lại theo kiểu mài Cabochon. Viên đá này được đánh giá là lớn nhất Việt Nam nên Nhà nước đã quyết định giữ làm Bảo vật quốc gia tại văn bản số 5346/VPCP ngày 22/11/1999 của Văn phòng Chính phủ. 1 / 5
Bên cạnh viên rubi Ngôi sao Việt Nam, Công ty Đá quý và Vàng Yên Bái còn khai thác được viên rubi sao. Viên rubi này gồm 2 mảnh, một mảnh nặng 1.820 g (9.100 carat) và mảnh còn lại nặng 444 g (2.220 carat) cũng tại mỏ đá quý Tân Hương. Nhà nước đã quyết định giữ viên rubi này làm Tài sản quý quốc gia. Trong hàng đá quý Ruby được xếp sau kim cương. Ruby có màu đỏ đối với nhiều sắc thái khác nhau, trong đó màu đỏ máu bồ câu là đẹp nhất. Người nào sinh vào tháng bảy dương lịch mang Ruby là thích hợp nhất. Do Ruby có màu đỏ tượng trưng cho nội tâm bốc lửa và đầy cảm xúc manh mẽ. Trong lịch sử, đá quý Ruby dành cho những bậc vua chúa và trong xã hội văn minh thì ruby là tượng trưng cho quyền lực của các nhân vật cao cấp. Trong những trường hợp đó ruby về phương diện tâm linh là vật thiêng giúp các VIP luôn có những quyết định sáng suốt nhất, mạnh mẽ nhất và táo bạo nhất. Ngoài ra, mang ruby trong người sẽ giúp bạn luôn nuôi dưỡng những giấc mơ đẹp đẽ thành hiện thưc. Bản thân ruby có khả năng chiếu sáng vào những chỗ đen tối trong tâm hồn hay những chỗ đang tổn thương trong thân thể. Do đó nó góp phần làm cho tâm hồn trở nên trong sáng hơn, các tổn thương trong thân thể chóng hồi phục. Trong tình yêu, ruby sẽ góp phan làm trong sáng mối tình đang ấp ủ và bảo đảm tinh yêu bền vững mãi mãi. Tuy ruby có khả năng phát xạ tia laser nhưng vai trò trong chữa bệnh và sức khỏe chưa được nghiên cứu. Mỏ Ruby ở Tân Hương (huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái) là mỏ sa khoáng. nằm trong bồi tích, đôi khi gặp rong các hang cactơ. 2 / 5
Saphia, một biến thể của corindon - Al 2 O 3, trong suốt, màu xanh lơ do lẫn ít titan oxit, có độ cứng lớn (9), lưỡng chiết suất cao. Loại quý nhất là Saphia hình sao do những bao thể hình kim bố trí thành tia sáu cạnh phù hợp với hệ tinh thể sáu phương của corinđon. Saphia tương đương về độ quý hiếm, độ cứng cũng như ruby, chỉ khác nó có màu xanh: xanh nước biển, xanh mực, xanh lá cây, trong đó màu xanh nước biển là đẹp nhất. Saphia tượng trưng cho lòng trung thanh, tin cậy. Ngược với ruby, saphia không bốc lửa và đầy xúc cảm mạnh mẽ, saphia cũng giúp con người điềm đạm hơn trong mọi quyết định của mình. Do đó saphia là đá quý của các VIP phái nữ. Đàn ông khi tặng saphia cho phái nứ, có nghĩa là gửi gắm vào đó một sự chờ đợi về lòng trung thanh tuyệt đối. Ví dụ Amethys là thạch anh màu tím cũng tượng trưng cho sự chung thủy nhưng độ lâu bền của chung thủy trong saphia lâu bền như kim cương. Người huyết áp cao, nóng nảy nên đeo saphia sẽ làm giảm sự bốc lửa không cần thiết, trở nên điềm đạm hơn. Ở Việt Nam, đã thấy sa khoáng Saphia ở Lâm Đồng. Mỏ Saphia nổi tiếng là ở Pailin (Pailin; Cămpuchia). Ngoài các saphia và ruby lịch sử, nên lưu ý đến ba mẫu khác trong bộ sưu tập của bảo tàng Anh quốc. Mẫu đầu tiên hoa hồng saphia tuyệt đep trong bộ sưu tập của sir Ghanc Slouna, tám phương, đường kính 19 mm và nănngj 31,5 carat. Mẫu thứ hai được tạc thành tượng Phật tuyệt tác và mẫu thứ ba lớn bằng rubin Miến điện kích thước 12 cm mặt cắt và nặng 690 g. Một mẫu có saphia tuyệt đẹp tại nước Nga là viên đá hình ôvan đỏ, đường kính 3,9-3,4 cm và nặng 250 carat. Một viên đá đỏ do vua Thụy điển Gustave Adolf tặng nữ hoàng Ekaterina năm 1777 khi nhà vua thăm viếng Sant-Peterburg. Đây là viên ruby giống như tuôcmalin hồng rất đẹp nặng 250 carat. Những viên ngọc này hiện nay đang lưu giữ tại Ngân khố kim cương ở Moskva. Bộ sưu tập trong Jardin des Plantes ở Paris có hai mẫu saphia tuyệt diệu nguyên trạng có tên gọi là Rospoli không có vết và nặng 135 carat. 3 / 5
Còn có nhiều mẫu đẹp trong bộ sưu tầm của J.Morgan lưu giữ trong Bảo tàng lịch sử tự nhiên Hoa kỳ ở New York. Trong khoáng vật học các khoáng vật trên còn gọi là corindon. Coridon khoáng vật phụ lớp oxit đơn giản Al 2 O 3 đã có từ lâu ở Ấn độ. Đối với Al 2 O 3 có các biến thể khác nhau. Thành phần hóa học: Al 53,2%.. Thành phần hóa học của corindon ở các vùng khác nhau thì hàm lượng các nguyên tố tạo màu có khác nhau một chút. Tinh thể dạng thùng, hình cột, tháp, tấm, xâm nhiễm trong đá manhetit và các khoáng nặng khác có độ cứng rất thấp. Corindon có các biến thể sau: - Al 2 O 3 tam phương là một biến thể vững chắc nhất trong tự nhiên, thành tạo trong khoảng nhiệt độ 500 o C 1500 o C; - Al 2 O 3 lục phương vững Al 2 O 3 thực hiện ở nhiệt độ 1500 o C -β Al 2 O 3 thành α bền ở nhiệt độ cao, sự chuyển 1800. o C - Al 2 O 3 lập phương có kiến trúc tinh thể của spinen. Thường gặp Corindon trong đá magma sâu, đá biến chất khu vực, nhiệt dịch. Tuy nhiên loại có giá trị thương phẩm chủ yếu được khai thác trong các kiểu nguồn gốc biến chất và skarn. Trong lĩnh vực thương mại, thuật ngữ corindon được dùng để chỉ loại khoáng vật không trong suốt, chúng được nghiền nhỏ thành bột và được sử dụng như là chất mài mòn; loại corindon này là vật liệu tương đối sạch để phân biệt với najdac cùng là corindon nghiền nhỏ. Cần lưu ý, corindon có các tinh thể không trong suốt. Đặc biệt tìm thấy tảng corindon trong suốt lớn hơn nhiều so với tinh thể quý, hình trụ sáu cạnh cao 25 cm và dày 18 cm, năng 15 kg tìm được ở Bắc Carolin và đã được đem triển lãm tại Bảo tàng lịch sử tự nhiên Anh quốc. 4 / 5
Trong những năm gần đây nhiều nước công nghiệp phát triển đã sản xuất corindon nhân tạo bằng lò điện đối với các loại đá có hàm lượng nhôm oxit cao, đặc biệt là bôxit. Corindon nhân tạo cơ ưu điểm có độ tinh khiết cao và cỡ hạt lớn. Trong lò chuyên dụng bằng phương pháp nấu chảy hạt Al 2 O 3 với 2,5% Cr 2 O 3 ta có được ruby tương tự như ruby thiên nhiên, còn với Ti cùng như với Co ta nhận được saphia. Corindon nhân tạo dùng để sản xuất gốm kĩ thuật điện, làm dao tiện (gốm cắt gọt), bột mài, đá mài, vật liệu chịu lửa. Corindon đơn tinh thể tổng hợp dùng trong kĩ thuật laze, làm chân kính đồng hồ và các chi tiết (bi, trục) trong cơ khí chính xác. Các tinh thể dạng sợi dùng làm chất tăng cứng cho hợp kim gốm và các composit khác. Ở Việt Nam, dạng đá quý Corindon thiên nhiên có ở Yên Bái, Lào Cai, Lâm Đồng, vv. Nguồn IDT/Hoahocngaynay.com 5 / 5