ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Εργασία στο Μάθημα «ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ: ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ» Διδάσκουσα: Δρ. ΞΕΣΤΕΡΝΟΥ ΜΑΡΙΑ ΘΕΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΟΜΑΔΑ 20 ΒΑΒΛΑ ΜΑΡΙΑ-ΙΩΑΝΝΑ (1012201300014) ΜΠΟΥΓΙΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ (1012201300082) ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΠΙΔΑ (1012201300106) ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2016 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ σ. 3 2. ΕΙΔΙΚΗ ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ..σ.4 3. ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΕΣ ΩΡΕΣ..σ.4 4. ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑ ΤΑΞΗ...σ.5 5. ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ....σ.10 6. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ...σ.11 7. ΤΡΟΠΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ. σ.16 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΙΣΤΟΓΡΑΦΙΑ. σ.17 2
1. Στοχοθεσία του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας Με βάση τις σύγχρονες γλωσσοπαιδαγωγικές απόψεις το μάθημα της ΝΕΓ πρέπει να αντιμετωπίζεται κυρίως ως στοχοκεντρικό 1. Οι εκπαιδευτικοί, δηλαδή, χρειάζεται να αντιλαμβάνονται τη διδασκαλία του μαθήματος όχι ως άθροισμα ενοτήτων, αλλά ως ένα σύνολο στόχων για την ενίσχυση της γλωσσικής και επικοινωνιακής ικανότητας των μαθητών/τριών, μέσω της ανάπτυξης και των τεσσάρων γλωσσικών μακροδεξιοτήτων (ανάγνωση και κατανόηση προφορικού και γραπτού λόγου) καθώς και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης. Οι μαθητές 2 επιδιώκεται να: Να αναγνωρίζουν τις διαφορές ανάμεσα στα είδη του προφορικού λόγου και να εντοπίζουν τις προθέσεις των συνομιλητών τους. Να αναγνωρίζουν τις μορφοσυντακτικές και λεξιλογικές επιλογές που κάνουν οι συνομιλητές τους ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας. Να εκφράζονται προφορικά σε προσεγμένο λόγο και με το προσωπικό ύφος τους και να προσαρμόζουν το λόγο τους στο επικοινωνιακό πλαίσιο, αξιοποιώντας τα μορφοσυντακτικά και λεξιλογικά δεδομένα. Να αντιλαμβάνονται το αξιακό περιεχόμενο των κειμένων, ανάλογα με τις πραγματολογικές και σημασιακές αποχρώσεις τους (κυριολεξία, μεταφορά, χιούμορ, ειρωνεία, υπαινιγμός κ.λπ.) Να συντάσσουν κείμενα διαφορετικού είδους ανάλογα με τον αποδέκτη, το σκοπό και την περίσταση επικοινωνίας. 1 (βλ. τα ισχύοντα ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ http://ebooks.edu.gr/info/cps/3deppsaps_glossasgimnasiou.pdf, αλλά και τα Προγράμματα Σπουδών /συμπληρωματικά προς τα ισχύοντα http://ebooks.edu.gr/new/ps.php) 2 ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ, α τόμος, Αθήνα 2002, σελ 61 3
2.Ειδική στοχοθεσία του μαθήματος της Νεοελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο Με τη διδασκαλία της Γλώσσας στο Γυμνάσιο επιδιώκονται οι παρακάτω επιμέρους σκοποί: Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σημασία του λόγου για τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή ώστε είτε ως πομποί είτε ως δέκτες του λόγου να μετέχουν στα κοινά ως ελεύθεροι δημοκρατικοί πολίτες με κριτική και υπεύθυνη στάση για τα ζητήματα της εθνικής τους καθώς και της παγκόσμιας κοινότητας. Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σημασία του λόγου για τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή ώστε είτε ως πομποί είτε ως δέκτες του λόγου να μετέχουν στα κοινά ως ελεύθεροι δημοκρατικοί πολίτες με κριτική και υπεύθυνη στάση για τα ζητήματα της εθνικής τους καθώς και της παγκόσμιας κοινότητας. Να αναγνωρίσουν και να εκτιμήσουν τη μακρόχρονη πορεία της ελληνικής γλώσσας και τον πλούτο των διαλεκτικών της μορφών. Να αναγνωρίζουν και να αιτιολογούν τις επιδράσεις άλλων γλωσσών στη νεοελληνική γλώσσα. Να κατανοήσουν ότι η προσπάθεια για τη βελτίωση του γλωσσικού επιπέδου δε περιορίζεται μόνο στο μάθημα της γλωσσικής διδασκαλίας αλλά εκτείνεται σε όλα τα μαθήματα και σε όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες της σχολικής και εξωσχολικής ζωής. Να μπορούν να συγκεντρώνουν στοιχεία και πληροφορίες από διάφορες πηγές (γραπτές ή προφορικές), να τις επεξεργάζονται και τέλος να συνθέτουν μια εργασία στην οποία να εκφράζουν και να τεκμηριώνουν τις δικές τους απόψεις και ιδέες. 3. Προβλεπόμενες Ώρες Διδασκαλίας Σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων οι προβλεπόμενες ώρες στο Γυμνάσιο καθορίζονται ως εξής: Α Γυμνασίου: (σύνολο ωρών 65) Β Γυμνασίου: (σύνολο ωρών 52) Γ Γυμνασίου: (σύνολο ωρών 50) 4
4. Γνωστικό Αντικείμενο ανα Τάξη 3 : Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ: Ενδεικτική διαχείριση του διδακτικού χρόνου με βάση την αξιοποίηση των παραπάνω προτάσεων: 75 ώρες κατά προσέγγιση. Ενδεικτικός διδακτικός χρόνος διδασκαλίας των συνδιδασκόμενων ενοτήτων συνολικά: 12-15 ώρες 1 η ΕΝΟΤΗΤΑ 2 η ΕΝΟΤΗΤΑ Οι πρώτες μέρες σε ένα νέο σχολείο / Επικοινωνία στο σχολείο Οι ενότητες αυτές συνδιδάσκονται Όπως σημειώθηκε, το μάθημα της ΝΕΓ καλύπτει και στόχους τού μαθήματος των Βιωματικών Δράσεων της Α Γυμνασίου: Σχολική και Κοινωνική Ζωή. Αξιοποιούνται, λοιπόν, και συνδιδάσκονται οι θεματικές της 1ης (Οι πρώτες μέρες σε ένα νέο σχολείο,) της 2 ης (Επικοινωνία στο σχολείο) και ενδεχομένως και της 6ης ενότητας (Δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μου). Επαναλαμβάνεται πως οι παραπάνω θεματικές με τις οποίες ξεκινά η γλωσσική διδασκαλία προσφέρονται για γνωριμία των μαθητών/τριών και κατάθεση εμπειριών στη μεταβατική αυτή φάση της σχολικής τους ζωής, έχουν στόχο την ομαλή προσαρμογή των μαθητών/τριών στο νέο περιβάλλον και χρησιμοποιούνται ως αφορμή και για κατανόηση και παραγωγή προφορικών και γραπτών κειμένων. Η συνδιδασκαλία των θεματικών γίνεται σε μορφή project, ενώ προβλέπεται χρόνος για 14 γραφή κειμένων στη σχολική τάξη και παρουσίαση εργασιών των μαθητών/τριών. Για την εξοικείωση των μαθητών/τριών με τα χαρακτηριστικά των περιγραφικών, αφηγηματικών και επιχειρηματολογικών κειμένων, τα δομικά στοιχεία της παραγράφου, καθώς και για τη διδασκαλία των γραμματικοσυντακτικών φαινομένων που εμφανίζονται στις ενότητες 1, 2, μπορούν να αξιοποιηθούν τα κείμενα των οποίων γίνεται επεξεργασία κατά τη διάρκεια του project, καθώς και τα παραγόμενα προφορικά και γραπτά κείμενα των μαθητών/τριών, χωρίς εστίαση στη μεταγλώσσα. Επίσης, τα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα των ενοτήτων που συνδιδάσκονται μπορούν να ενσωματωθούν στη διδασκαλία και των άλλων ενοτήτων με τον τρόπο που περιγράφεται στο εισαγωγικό κείμενο. 3 η ΕΝΟΤΗΤΑ Ταξίδι στον κόσμο της φύσης Η ενότητα αυτή λόγω της σπουδαιότητάς της δε διδάσκεται αυτόνομα, αλλά ενσωματώνεται στη διδασκαλία όλων των ενοτήτων. Εντοπίζονται αρχικά τα τυπικά δομικά χαρακτηριστικά της περιγραφής, αφήγησης και επιχειρηματολογίας, με κειμενοκεντρικό τρόπο με οποιοδήποτε κείμενο ενδείκνυται (π.χ. αφηγήσεις μαθητών/τριών των εισαγωγικών ενοτήτων), στα οποία η διδασκαλία επανέρχεται σπειροειδώς και ενισχύεται από την κατανόηση και παραγωγή αντίστοιχων κειμένων σε όλες τις διδακτικές ενότητες που ακολουθούν (βλ. παράρτημα). 3 (ΦΕΚ/303, τ. β /13-03-2003, σελ. 3778-3794) 5
4 η ΕΝΟΤΗΤΑ Φροντίζω για τη διατροφή και την υγεία μου Μπορεί να συνεξεταστεί με την 8η ενότητα: Αθλητισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες Παρακολουθώ και συμμετέχω, υπό τον τίτλο: Άσκηση, διατροφή, Υγεία Επισημαίνεται για την ενότητα αυτή ότι ορισμένες γραμματικές δομές που είναι ήδη κατακτημένες από τους/τις μαθητές/τριες, - όπως για παράδειγμα η συμφωνία ουσιαστικού επιθέτου για ορισμένες κατηγορίες επιθέτων - δε χρειάζεται να διδαχθούν εκ νέου στους φυσικούς ομιλητές της ελληνικής γλώσσας, για λόγους εξοικονόμησης διδακτικού χρόνου. Αντίθετα, απαιτείται να δοθεί έμφαση σε γραμματικές δομές και κατηγορίες που είναι ανοίκειες στους/στις μαθητές/τριες ή παρουσιάζουν δυσκολία στην κατάκτηση και τη χρήση τους, όπως είναι οι κατηγορίες λόγιων επιθέτων και η συμφωνία τους με τα 7. 5 η ΕΝΟΤΗΤΑ Γνωρίζω το μαγικό κόσμο του θεάτρου και του κινηματογράφου Μπορεί να συνεξετασθεί με την 7η, 8η και 9η ενότητα, υπό τον τίτλο: Ελεύθερος χρόνος. 6 η ΕΝΟΤΗΤΑ Δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μου 15 Η ενότητα αυτή μπορεί να συνδυαστεί με τη διδασκαλία της 1ης και 2ης ενότητας ή να συνεξεταστεί με την 7η, 8η, 9η κάτω από τον τίτλο: Ελεύθερος χρόνος. 7 η ΕΝΟΤΗΤΑ Ο κόσμος μέσα από την οθόνη εικόνα Μπορεί να συνεξεταστεί με την 5η, 8η, 9η ενότητα, υπό τον τίτλο Ελεύθερος Χρόνος Η ένταξη της γραμματικής (κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις, παρατακτική και υποτακτική σύνδεση) να γίνει στο πλαίσιο των κειμένων με διερευνητικό και λειτουργικό τρόπο. Σκόπιμο κρίνεται να δοθεί και στην ενότητα αυτή έμφαση στην κατανόηση και παραγωγή προφορικών και γραπτών κειμένων. 9 η ΕΝΟΤΗΤΑ Ανακαλύπτω τη μαγεία της γνώσης Μπορεί να συνεξετασθεί με την 5η και 7η ενότητα υπό τον τίτλο: Ελεύθερος χρόνος Από την ενότητα αυτή η διδασκαλία του παραδειγματικού άξονα δε χρειάζεται να διδαχθεί αυτόνομα, δεδομένου ότι διαχέεται στη διδασκαλία όλων των ενοτήτων, ενώ τα εισαγωγικά κείμενα και οι δραστηριότητες που αφορούν το βιβλίο μπορούν να αξιοποιηθούν και στο μάθημα της Λογοτεχνίας. Επίσης, μπορούν να αξιοποιηθούν κείμενα από τα γνωστικά αντικείμενα του ΑΠΣ, εκτός των κειμένων του σχολικού εγχειριδίου. 10 η ΕΝΟΤΗΤΑ Γνωρίζω τον τόπο μου και τον πολιτισμό του Μπορεί να συνεξεταστεί με την 9η : Ανακαλύπτω τη γνώση: Ανακαλύπτω τον τόπο μου Ο υπόλοιπος διδακτικός χρόνος μπορεί να διατεθεί: Για την παρουσίαση εργασιών των μαθητών/τριών Για διόρθωση των γραπτών και ανατροφοδότηση Για βελτίωση της ορθογραφικής ικανότητας των μαθητών/τριών Για εμβάθυνση, όπου ο εκπαιδευτικός θεωρεί ότι απαιτείται για διαθεματικές εργασίες. 6
Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Α. Θεματικές ενότητες-διδακτικές ενότητες Το σχολικό εγχειρίδιο της Νεοελληνικής Γλώσσας στη Β Γυμνασίου οργανώνεται σε εννέα (09) διδακτικές ενότητες που πραγματεύονται αντίστοιχο αριθμό θεμάτων. Στο πλαίσιο του διαθέσιμου διδακτικού χρόνου (50 ώρες περίπου για τα ημερήσια γυμνάσια) και δεδομένου ότι η θεματολογία των διδακτικών ενοτήτων στα σχολικά εγχειρίδια λειτουργεί ως το πεδίο για την ανάπτυξη κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων των μαθητών/τριών, είναι στη διακριτική ευχέρεια των εκπαιδευτικών, σε συνεργασία μεταξύ τους, να κάνουν επιλογές ως προς τη θεματική των διδακτικών ενοτήτων με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών και να συνεξετάσουν κάποιες από αυτές τις ενότητες στο πλαίσιο ευρύτερων σχεδίων μαθήματος. Β. Γένη λόγου Κειμενικά είδη.στο σχολικό εγχειρίδιο Νεοελληνική Γλώσσα της Β Γυμνασίου (Βιβλίο μαθητή και Τετράδιο εργασιών) ανθολογούνται κείμενα που κινούνται και στα τρία γένη του λόγου (περιγραφή, αφήγηση, επιχειρηματολογία) και εντάσσονται σε ποικίλα κειμενικά είδη. Ετσι αναγκαίο οι μαθητές/τριες να εξοικειωθούν με την έννοια του κειμένου και τη σύνδεσή του με την πράξη της επικοινωνίας, με τον τρόπο που συγκροτείται η εσωτερική συνοχή του και η νοηματική του αλληλουχία, με τη διάκριση των κειμένων σε περιγραφικά, αφηγηματικά, επιχειρηματολογικά, με τα χαρακτηριστικά του προφορικού και γραπτού λόγου, την έννοια του ύφους και τη διάκριση ανάμεσα σε τυπικό, οικείο και ουδέτερο ύφος. Γ1. Δεξιότητες κατανόησης γραπτού και προφορικού λόγου - Δραστηριότητες Για τις δεξιότητες κατανόησης γραπτού και προφορικού λόγου και τις σχετικές δραστηριότητες ισχύουν όσα έχουν λεχθεί στο εισαγωγικό σημείωμα του γενικού μέρους. Γενικά χρειάζεται να εμπλουτιστούν οι δραστηριότητες κατανόησης γραπτού και προφορικού λόγου στο διδακτικό βιβλίο προς την κατεύθυνση της κατανόησης του επικοινωνιακού πλαισίου, δηλαδή στην αναγνώριση του κειμενικού είδους και των επικοινωνιακών συνθηκών των κειμένων (πομπός, μήνυμα, δέκτης κ.ά.) και στην αναγνώριση της λειτουργίας των γραμματικοσυντακτικών δομών στη συγκρότηση του νοήματος των κειμένων. Γ2. Δεξιότητες παραγωγής γραπτού και προφορικού λόγου - Δραστηριότητες 21 Όσον αφορά την παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου συνιστάται οι μαθητές/τριες να έχουν την ευκαιρία στη διάρκεια της χρονιάς να δοκιμαστούν στην αφήγηση, περιγραφή και επιχειρηματολογία μέσα από ένα ευρύ ρεπερτόριο δραστηριοτήτων παραγωγής γραπτού και προφορικού λόγου, όπως περιγράφεται στο εισαγωγικό σημείωμα του γενικού μέρους. Ειδικά για την παραγωγή γραπτού λόγου προτείνεται να γίνεται και στο σχολείο και να συνοδεύεται από διαδικασίες προσυγγραφικού σταδίου σε συνδυασμό με διαδικασίες ανατροφοδότησης του/της μαθητή/τριας. Προτείνεται οι εκπαιδευτικοί να προγραμματίσουν τη συγγραφή στην τάξη πέντε (05)11 τουλάχιστον εκτενέστερων κειμένων με καθορισμένο αριθμό λέξεων, που να ανήκουν σε αντίστοιχο αριθμό διαφορετικών κειμενικών Μετά τη 7
συγγραφή θα αφιερώνεται ικανός διδακτικός χρόνος για ανατροφοδότηση των μαθητών/τριών. Δ. Διδασκαλία γραμματικοσυντακτικών φαινομένων Για τη διδασκαλία των γραμματικοσυντακτικών φαινομένων ισχύουν όσα έχουν διατυπωθεί στην εισαγωγή του γενικού μέρους. Όσον αφορά τον προγραμματισμό της διδασκαλίας στη Β τάξη, χρήσιμο είναι οι εκπαιδευτικοί στην αρχή της χρονιάς να διερευνήσουν τον βαθμό επικοινωνιακής ετοιμότητας των μαθητών/τριών σε συνάρτηση με το επίπεδο των γνώσεων τους για τη γλώσσα και να χαράξουν διαδρομές στην προσπέλαση του διδακτικού υλικού των σχολικών εγχειριδίων μέσα από δραστηριότητες διαφοροποιημένης διδασκαλίας της γραμματικής της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Στη λογική αυτή η εστίαση κατά τη διδασκαλία αφορά την κατάκτηση και τη χρήση γραμματικών και συντακτικών δομών και όχι την απομνημόνευση μεταγλωσσικών όρων. Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Α. Θεματικές ενότητες Οι θεματικές ενότητες για τη γλωσσική διδασκαλία δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Το γλωσσικό μάθημα δεν αποσκοπεί μόνο σε «γνώσεις για τον κόσμο». Ωστόσο, η επιλογή θεμάτων που ενδιαφέρουν τους/τις μαθητές/τριες και μέσω αυτών θίγονται ζητήματα με ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό, κινητοποιεί τη σκέψη τους και δίνει ισχυρό κίνητρο για την κατανόηση κειμένων και την παραγωγή λόγου με σκοπό τη δική τους συνειδητοποίηση και διαμόρφωση θέσης σε κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα. Μια ενδεικτική αναδιάταξη των ενοτήτων με βάση το ενδιαφέρον κάθε θέματος, τη θεματική συνοχή, τον προβλεπόμενο διδακτικό χρόνο, καθώς και την ενδεικνυόμενη διάρκεια διδασκαλίας (κατά μέσο όρο ανά ενότητα 10 ώρες), θα μπορούσε να είναι η εξής: 1. 3 η ενότητα: «Είμαστε όλοι ίδιοι. Είμαστε όλοι διαφορετικοί». Αποτελεί βασικό θέμα στις ενότητες της Γ Γυμνασίου, γιατί τίθενται ζητήματα κοινωνικών ανισοτήτων λόγω φύλου, φυλής, κοινωνικής τάξης και άλλων κοινωνικών χαρακτηριστικών. 2. 2η ενότητα: «Γλώσσα Γλώσσες και πολιτισμοί του κόσμου». Γίνεται λόγος για θάνατο γλωσσών, για φαινόμενα γλωσσικής ηγεμονίας και γλωσσικού εκφυλισμού, που αποτελούν έκφανση των κοινωνικών ανισοτήτων και του ρατσιστικού φαινομένου. 26 3. Ενότητες 1 και 4: «Η Ελλάδα στον κόσμο» και «Ενωμένη Ευρώπη και Ευρωπαίοι πολίτες». Και στις δύο ενότητες θίγονται ζητήματα ετερότητας και ταυτότητας. 4. 5 η ενότητα: «Ειρήνη Πόλεμος». Η ενότητα συνδέεται με τις παραπάνω ενότητες ως η ακραία συνέπεια των κοινωνικών ανισοτήτων σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. 5. 6 η ενότητα: «Ενεργοί πολίτες για την υπεράσπιση οικουμενικών αξιών». Η 6η ενότητα έρχεται ως πρόταση για την αντιμετώπιση του προβλήματος των κοινωνικών ανισοτήτων και της καταπάτησης ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στην ενότητα αυτή, ας σημειωθεί, λανθάνει η εσφαλμένη ταύτιση: «Ενεργοί πολίτες = Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις» και όχι «Ενεργοί πολίτες, αυτοί που μόνοι τους ή και σε συνεργασία με άλλους, σε άτυπες ή οργανωμένες ομάδες, οργανώσεις, σωματεία, καταφεύγουν σε άσκηση πολιτικής πίεσης ή σε ένδικα μέσα ή σε εθελοντικές δράσεις ή και σε όλα αυτά μαζί, προκειμένου να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα». Β. Γένη 8
λόγου Κειμενικά είδη Ο «εκφραστικός λόγος» των κειμένων της Α Γυμνασίου και εν μέρει της Β Γυμνασίου, στον οποίο βαρύνουσα θέση έχει η υποκειμενικότητα του πομπού (προσωπικές επιστολές, ημερολόγια, έκφραση προσωπικών σκέψεων κ.λπ.) δίνει τη θέση του στην «αντικειμενικότητα», με κείμενα πειθούς (επιχειρηματολογία) και πληροφοριακά κείμενα. Γ1. Δραστηριότητες κατανόησης γραπτού και προφορικού λόγου Για τις δεξιότητες κατανόησης γραπτού και προφορικού λόγου και τις σχετικές δραστηριότητες ισχύουν όσα αναφέρονται στο εισαγωγικό σημείωμα του γενικού μέρους. Τονίζεται και εδώ η ανάγκη να εμπλουτιστούν οι δραστηριότητες κατανόησης γραπτού και προφορικού λόγου προς την κατεύθυνση της κατανόησης του επικοινωνιακού πλαισίου, δηλαδή στην αναγνώριση του κειμενικού είδους και των επικοινωνιακών συνθηκών των κειμένων (πομπός, μήνυμα, δέκτης κ.ά.) και στην αναγνώριση της λειτουργίας των γραμματικοσυντακτικών δομών στη συγκρότηση του νοήματος των κειμένων 9
5. Διδακτικά Εγχειρίδια Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Για τη διδασκαλία του μαθήματος χρησιμοποιούνται: Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου, Βιβλίο Μαθητή (διαδραστικά βιβλία). Τετράδιο Εργασιών Α, Β & Γ τάξεων Γυμνασίου, τα οποία αντιμετωπίζονται με τις ίδιες διδακτικές αρχές που αναφέρονται στο εισαγωγικό κείμενο. Κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές, καθώς και κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό για την ανάπτυξη γνωστικών και γλωσσικών δεξιοτήτων εκ μέρους των μαθητών/τριών. Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Α, Β, Γ Γυμνασίου των Σ. Χατζησαββίδη Α. Χατζησαββίδου. Ερμηνευτικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής, Α, Β, Γ Γυμνασίου των Μ. Γαβριηλίδου, Π. Λαμπροπούλου, Κ. Αγγελάκου. Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 4 Για τη διδασκαλία του μαθήματος χρησιμοποιούνται: Νεοελληνική Γλώσσα Β Γυμνασίου, Βιβλίο Μαθητή. Τετράδιο Εργασιών Β Γυμνασίου. Κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές, καθώς και κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό για την ανάπτυξη γνωστικών και γλωσσικών δεξιοτήτων εκ μέρους των μαθητών/τριών.γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Α, Β, Γ Γυμνασίου των Σ. Χατζησαββίδη Α. Χατζησαββίδου. Ερμηνευτικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής, Α, Β, Γ Γυμνασίου των Μ. Γαβριηλίδου, Π. Λαμπροπούλου, Κ. Αγγελάκου Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Για τη διδασκαλία του μαθήματος χρησιμοποιούνται: Νεοελληνική Γλώσσα Γ Γυμνασίου, Βιβλίο Μαθητή. Τετράδιο Εργασιών Γ Γυμνασίου. Κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές, καθώς και κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό για την ανάπτυξη γνωστικών και γλωσσικών δεξιοτήτων εκ μέρους των μαθητών/τριών. Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Α, Β, Γ Γυμνασίου των Σ. Χατζησαββίδη Α. Χατζησαββίδου. Ερμηνευτικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής, Α, Β, Γ Γυμνασίου των Μ. Γαβριηλίδου, Π. Λαμπροπούλου, Κ. Αγγελάκου. 4 (συμπληρωματικά προς τα ισχύοντα (ΦΕΚ Β 2334 /03-10-2011, http://ebooks.edu.gr/new/ps.php)] 10
6. Προτεινόμενη Μεθοδολογία Διδασκαλίας: To μάθημα της ελληνικής γλώσσας αποτελεί διδακτικό αντικείμενο σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο). H μεθοδολογία της διδασκαλίας της γλώσσας διέπεται από τις βασικές αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης της γλώσσας, της κειμενολογίας και της διαθεματικότητας.tο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για τη γλώσσα καθορίζει συγκεκριμένα πλαίσια και αρχές για την επικοινωνιακή διδασκαλία της. Αυτό που απαιτείται να γίνει με ιδιαίτερη έμφαση είναι να αξιοποιηθούν αυτές οι αρχές μέσα από τη διαθεματική προσέγγιση. Oι διαθεματικές προσεγγίσεις αφορούν την οριζόντια συνεκτικότητα των επιμέρους θεματικών κλάδων, διασφαλίζουν την ενοποίηση των γνωστικών αντικειμένων στο επίπεδο της σχολικής τάξης και γίνονται με ατομικές ή ομαδικές ερευνητικές εργασίες των μαθητών. Ασκούνται οι μαθητές στη χρήση της γλώσσας, δηλαδή στην παραγωγή και κατανόηση του προφορικού και γραπτού λόγου, στην επικοινωνιακή τους ικανότητα να προσαρμόζουν το λόγο στις περιστάσεις επικοινωνίας, στις μεταγλωσσικές δεξιότητες συνειδητοποίησης της λειτουργίας του γλωσσικού συστήματος ώστε με τον κατάλληλο χειρισμό να παράγουν αποτελεσματικό λόγο, μέσα από ποικίλα κείμενα και ασκήσεις που ακολουθούν κειμενογλωσσολογική και επικοινωνιακή (πραγματολογική) κατεύθυνση. Η εξατομικευμένη διδασκαλία, οι επαναληπτικές ασκήσεις ή άλλες δραστηριότητες για τη θεραπεία προβλημάτων γραφής και γραπτού λόγου θεωρούνται απαραίτητες. Έτσι μπορούν να αντιμετωπιστούν μεμονωμένες περιπτώσεις μαθητών στο γυμνάσιο, που έχουν προβλήματα σχετικά με τη χρήση των βασικών δεξιοτήτων. Σε αυτούς πρέπει ακόμα να προστεθούν οι αλλοδαποί μαθητές και οι ομογενείς, που δεν κατέχουν σε ικανοποιητικό βαθμό την ελληνική γραφή και γλώσσα. Οι εκπαιδευτικοί, δηλαδή, χρειάζεται να αντιλαμβάνονται τη διδασκαλία του μαθήματος όχι ως άθροισμα ενοτήτων, αλλά ως ένα σύνολο στόχων για την ενίσχυση της γλωσσικής και επικοινωνιακής ικανότητας των μαθητών/τριών, μέσω της ανάπτυξης και των τεσσάρων γλωσσικών μακροδεξιοτήτων (ανάγνωση και κατανόηση προφορικού και γραπτού λόγου) καθώς και την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης. Στο γενικό αυτό πλαίσιο, οι εκπαιδευτικοί καλούνται να καλλιεργήσουν στους/στις μαθητές/τριες και ειδικότερες δεξιότητες, όπως την αναγνώριση του κειμενικού είδους [σύμφωνα με τη διάκριση της σχολικής γραμματικής, την αναγνώριση των επικοινωνιακών συνθηκών των κειμένων (πομπός, μήνυμα, δέκτης κ.ά.), την κατάκτηση της δομής της ελληνικής γλώσσας, αλλά και τη λειτουργία των γραμματικοσυντακτικών δομών στα κείμενα, κ.ά., μέσω της επεξεργασίας ποικίλων και διαφορετικών κειμένων προερχόμενων όχι μόνο από το διδακτικό εγχειρίδιο, αλλά και από έγκριτες πηγές, έντυπες ή ψηφιακές, όπως ορίζονται στα ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ Νεοελληνικής Γλώσσας 5, αλλά και στα Προγράμματα Σπουδών για τη Νεοελληνική Γλώσσα. 6 5 (ΦΕΚ/303, τ. β /13-03-2003, σελ. 3778-3794) 6 [συμπληρωματικά προς τα ισχύοντα (ΦΕΚ Β 2334 /03-10-2011, http://ebooks.edu.gr/new/ps.php)] 11
Η μεθοδολογία πρακτικά υλοποιείται: α) Mε δραστηριότητες που επικεντρώνονται στην κατανόηση, παραγωγή και κριτική επεξεργασία αυθεντικών κειμένων, προφορικών και γραπτών. Πρόκειται για δραστηριότητες που αποσκοπούν στην καλλιέργεια ποικίλων γλωσσικών δεξιοτήτων των μαθητών και των μαθητριών, με απώτερο σκοπό οι μαθητές και οι μαθήτριες να αποκτήσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο βαθμό επικοινωνιακής ικανότητας και γλωσσικού-κριτικού γραμματισμού. Τα μαθήματα αυτά είναι έτσι σχεδιασμένα, ώστε να λαμβάνονται υπόψη το γλωσσικό επίπεδο των μαθητών, οι γλωσσικές ανάγκες τους και τα ενδιαφέροντά τους. Επίσης είναι συγκροτημένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να εναλλάσσονται διάφορες μορφές λόγου (προφορικού και γραπτού) και να δίνεται η ευκαιρία να έρχονται οι μαθητές και οι μαθήτριες σε επαφή με διάφορα είδη αυθεντικών κειμένων, ώστε να χρησιμοποιούν τη γλώσσα σε διάφορες περιστάσεις και για ποικίλους επικοινωνιακούς στόχους. Τα μαθήματα αυτά δεν περιορίζονται σε μία ή δύο διδακτικές ώρες, αλλά μπορούν να επεκτείνονται χρονικά όσο οι μαθητές και οι μαθήτριες δείχνουν ενδιαφέρον και φαίνεται ότι η γλωσσική καλλιέργεια είναι αποτελεσματική. Πιο συγκεκριμένα, με τις δραστηριότητες αυτές οι μαθητές και οι μαθήτριες έρχονται σε επαφή με διάφορα είδη προφορικών και γραπτών κειμένων της καθημερινής ζωής τα οποία έχουν νόημα σε δεδομένες περιστάσεις επικοινωνίας, επιχειρούν με τη βοήθεια του διδάσκοντα και της διδάσκουσας να κατανοήσουν τις πρακτικές γραμματισμού που υποδηλώνουν, αλλά και να παραγάγουν κείμενα εντάσσοντάς τα μέσα σε πραγματικές συνθήκες, ώστε να έχουν νόημα και να περιέχουν τον απαιτούμενο γλωσσικό γραμματισμό. Οι δραστηριότητες αυτές έχουν κοινωνιοκεντρικό χαρακτήρα, αφού ασχολούνται οι μαθητές και οι μαθήτριες με θέματα σύγχρονα και επίκαιρα, που έχουν σχέση με την κοινωνία στην οποία ζουν, οδηγούνται στη διενέργεια ερευνών για θέματα που απασχολούν το άμεσο περιβάλλον τους και την κοινωνία, παίρνουν συνεντεύξεις από συνομηλίκους τους και μεγαλυτέρους, αναγκάζονται να παρακολουθούν την επικαιρότητα και συμμετέχουν σε συζητήσεις μέσα στην τάξη. Σε τελευταία ανάλυση το μάθημα της διδασκαλίας της ΝΕ συνδέεται άμεσα με την κοινωνία και τα κοινωνικά τεκταινόμενα. Εννοείται ότι, στο πλαίσιο αυτών των αρχών και αυτών των μεθοδολογικών οδηγιών και με γνώμονα πάντα τις επιδιώξεις του μαθήματος, οι διδάσκοντες και οι διδάσκουσες χρησιμοποιούν κάθε πρόσφορο μέσο, όπως συνεργασία με άλλα σχολεία, με άλλους εκπαιδευτικούς οργανισμούς και τοπικούς φορείς, με άλλους εκπαιδευτές και άλλες εκπαιδεύτριες, επισκέψεις σε διάφορους χώρους κτλ. β) Mε δραστηριότητες παραγωγής και επεξεργασίας κειμένων με σκοπό την κατανόηση της λειτουργίας του μηχανισμού της γλώσσας σε επίπεδο μικροδομής καιμακροδομής. Πρόκειται για δραστηριότητες με τις οποίες επιδιώκεται να γίνουν κατανοητοί οι μηχανισμοί και οι δομές της ΝΕ. Δεν αντιμετωπίζονται όμως οι δομές ως αφηρημένες κατασκευές, αλλά ως λειτουργικά εργαλεία, η γνώση και η συνειδητοποίηση των 12
οποίων επιτρέπει την παραγωγή προτάσεων που είναι φωνολογικά και μορφοσυντακτικά κατάλληλες για τους σκοπούς της επικοινωνίας. Δεν περιορίζεται δηλαδή η διδασκαλία στην απομνημόνευση του κλιτικού συστήματος ή της μορφολογίας ή των κανόνων γενικότερα που διέπουν το σύστημα, αλλά επιχειρείται να γίνει κατανοητή η σχέση μορφής και λειτουργίας και η λειτουργία του κάθε γλωσσικού στοιχείου σε σχέση με τα άλλα γλωσσικά στοιχεία που έχουν διαφορετική λειτουργία. Για την επίτευξη του στόχου αυτού χρησιμοποιούνται τεχνικές δανεισμένες από την επιστήμη της Γλωσσολογίας, όπως παραφράσεις, εντοπισμός των λειτουργικών λέξεων σε σώματα κειμένων και ερμηνεία των ποικίλων λειτουργιών τους, υποκαταστάσεις, απαλοιφές, μετασχηματισμοί, αλλαγές θέσεων των γλωσσικών στοιχείων που έχουν την ίδια λειτουργία κτλ., όπως και δραστηριότητες αντιπαραβολής και μετασχηματισμού ενός κειμενικού είδους σε ένα άλλο, ώστε να γίνουν αντιληπτές συνολικά οι λειτουργίες των στοιχείων τόσο της μικροδομής όσο και της μακροδομής, δραστηριότητες πύκνωσης (περίληψης) ενός κειμένου και σύγκρισης των διαφορετικών ειδών πύκνωσης. γ) Mε δραστηριότητες οι οποίες επικεντρώνονται στην επαναδιατύπωση των κειμένων των μαθητών και των μαθητριών, που μπορεί να γίνουν είτε στην ολομέλεια της τάξης είτε στο πλαίσιο μικρότερων ομάδων με σκοπό τη βελτίωση της επικοινωνιακής τους επάρκειας. Πρόκειται για μια διαδικασία με την οποία επιδιώκεται να επιλέξουν οι μαθητές και οι μαθήτριες τις στρατηγικές εκείνες που θα τους επιτρέπουν να παράγουν λόγο γραπτό και προφορικό, προσαρμοσμένο στο κατάλληλο κειμενικό είδος και στο κατάλληλο επίπεδο ύφους. Η διαδικασία αυτή μπορεί, λόγου χάρη, να διενεργείται με πρωτοβουλία του διδάσκοντα και της διδάσκουσας και με συμμετοχή όλων των μαθητών και μαθητριών σε διάφορους κύκλους αλληλεπίδρασής τους με τα παραγόμενα κείμενα. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά το γραπτό λόγο, επιλέγονται ένα ή περισσότερα κείμενα από αυτά που έχουν γράψει οι μαθητές και οι μαθήτριες με διαφορετικά επίπεδα κειμενικής ικανότητας, ο/η εκπαιδευτικός διαβάζει ολόκληρο το κείμενο στην τάξη και στη συνέχεια το αντιγράφει στον πίνακα ή, αν υπάρχει η δυνατότητα, το δίνει σε φωτοτυπία ή το προβάλλει στο διαδραστικό πίνακα. Μετά την παρουσίαση του κειμένου, καλεί τους μαθητές και τις μαθήτριες να επισημάνουν τυχόν ορθογραφικά, εκφραστικά λάθη ή ανεπιτυχείς επιλογές και να προτείνουν τροποποιήσεις και αλλαγές του κειμένου, ώστε να γίνει πιο κατάλληλο και πιο αποτελεσματικό για την περίσταση επικοινωνίας. Με τη διαδικασία αυτή δίνεται η ευκαιρία να αναφερθούν ορθογραφικοί κανόνες και να γίνουν παρατηρήσεις και επισημάνσεις υφολογικής υφής και άλλες που σχετίζονται με τη γλωσσική ικανότητα και την επικοινωνιακή ικανότητα. Μετά τη διαδικασία αυτή γίνεται σύγκριση των δύο κειμένων (αρχικού και τελικού) και αξιολογείται το αποτέλεσμα. Η μέθοδος αυτή δίνει έμφαση όχι στο τελικό προϊόν αλλά στην ίδια τη διαδικασία ως τρόπο καλλιέργειας γλωσσικών δεξιοτήτων και διαδικαστικών γνώσεων, και διαρκεί όσο είναι απαραίτητο, προκειμένου οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι ικανοποιημένοι και ικανοποιημένες με τη δουλειά τους. Ο/η εκπαιδευτικός παίζει το ρόλο του συντονιστή και της συντονίστριας. 13
δ) 'Οσον αφορά τη διαδικασία επαναδιατύπωσης συνεχούς προφορικού λόγου, αυτή μπορεί να γίνει σε κάποιες περιπτώσεις με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας, που μπορεί να συμβάλει στο να εντοπιστούν τα σημεία εκείνα όπου ο λόγος παρουσιάζει κάποιες επικοινωνιακές δυσχέρειες (εκφράσεις που μπορούν να παραπέμπουν σε διαφορετικά νοήματα, ασάφειες κτλ.) και γίνεται με συμμετοχή όλων των μαθητών και μαθητριών προσπάθεια βελτίωσης της επικοινωνιακής του αποτελεσματικότητας. Το στοιχείο που πρέπει να καλλιεργηθεί δεν είναι η αντιμετώπιση του προφορικού λόγου με αυστηρά γραμματικοσυντακτικά κριτήρια αλλά με κριτήριο την καλλιέργεια της ικανότητας των ατόμων να προβαίνουν σε διαπραγμάτευση του περιεχομένου ενός κειμένου, καθώς αυτό εκφωνείται, όπως συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις προφορικών διεπιδράσεων. ε) Με την αξιοποίηση κατά τη συγγραφή του πολυ-νοητικού δυναμικού των μαθητών και του ιδιοσυγκρασιακού τρόπου με τον οποίο καθένας από αυτούς επεξεργάζεται και εσωτερικεύει τις πληροφορίες του περιβάλλοντος, δηλαδή με την ενεργοποίηση των ισχυρών τύπων νοημοσύνης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο εκάστοτε συγγραφικό έργο (λογικο-μαθηματική, γλωσσική, οπτικο-χωρική, ενδοπροσωπικήδιαπροσωπική, κιναισθητική, μουσική, φυσιοκρατική). Με αυτόν τον τρόπο ο/η εκπαιδευτικός, αν και απευθύνεται σε ανομοιογενή τάξη, προσαρμόζει τη διδασκαλία του/της στις ατομικές διαφορές, οι μαθητές και οι μαθήτριες αποκτούν επίγνωση των δυνάμεών τους (παρά εστιάζουν, όπως γίνεται συνήθως, στις αδυναμίες τους), βελτιώνεται η αυτοεκτίμησή τους και επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη γνωστική δέσμευση με τους στόχους της συγγραφής. Εννοείται πως στον Οδηγό για τον εκπαιδευτικό θα δίνονται όλες οι αναγκαίες οδηγίες αλλά και προτάσεις για την επιλογή και τη διδασκαλία των κειμένων. Ενδεικτικά, στην πρώτη Γυμνασίου ως δραστηριότητα που θα εξυπηρετούσε όλα τα παραπάνω θα μπορούσε να διεξαχθεί εντοπισμός, σε διαφορετικά προφορικά κείμενα, του πλαισίου επικοινωνίας και της κοινωνικής σχέσης όσων συμμετέχουν (λ.χ. φιλική συνομιλία, συνομιλία σε επίσημο πλαίσιο με συνομιλητές που κατέχουν διαφορετικό βαθμό εξουσίας/αυθεντίας ή βρίσκονται σε ισότιμη σχέση/σχέση αλληλεγγύης ή οικειότητας, π.χ. μαθητής-καθηγητής, γιατρός-ασθενής, παρέα ) ή Σύγκριση διαφορετικών κειμένων ηλεκτρονικών ή έντυπων στην τάξη (π.χ. ενός άρθρου στην ιστοσελίδα μιας εφημερίδας, ενός επιστημονικού άρθρου που μόλις δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο, ενός δελτίου τύπου κτλ.) και συστηματική καταγραφή των εντοπιζόμενων διαφορών σε πίνακα ή στον προσωπικό «μαυροπίνακα» του κάθε μαθητή-χρήστη. Στη δευτέρα Γυμνασίου ως δραστηριότητα που θα εξυπηρετούσε όλα τα παραπάνω θα μπορούσε να διεξαχθεί περιήγηση σε έναν τουριστικό προορισμό μέσα από τηλεοπτικές εκπομπές (ντοκιμαντέρ, διαφημιστικά βίντεο κτλ.) και διαδικτυακούς τόπους, αναγνώριση των επικοινωνιακών στόχων και αποτίμηση αποτελεσμάτων ή 14
επαναδιατυπώσεις κειμένων με έμφαση στην προσαρμογή των μορφοσυντακτικών και λεξιλογικών μέσων στους επικοινωνιακούς παράγοντες. Στην τρίτη Γυμνασίου ως δραστηριότητα που θα εξυπηρετούσε όλα τα παραπάνω θα μπορούσε να διεξαχθεί αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας προφορικών κειμένων διάφορων τύπων σε σχέση με τους αποδέκτες και τις αποδέκτριές τους, με βάση τις στρατηγικές που χρησιμοποιήθηκαν ή μετατροπή του μεταφορικού λόγου σε κυριολεκτικό και το αντίστροφο, παρατήρηση των λειτουργικών μεταβολών και αποτίμηση του επικοινωνιακού αποτελέσματος. 15
7. Τρόπος Αξιολόγησης: 7 Για την αξιολόγηση του/της μαθητή/τριας ισχύουν όσα ορίζονται στο ΔΕΠΠΣ. Αξίζει να τονισθεί εδώ η σημασία της αρχικής ή διαγνωστικής αξιολόγησης όχι μόνο στην αρχή της χρονιάς, αλλά και στην αρχή κάθε μαθησιακής διαδικασίας (π.χ. στην αρχή κάθε ενότητας ή και υποενότητας) με σκοπό τη διερεύνηση του βαθμού επικοινωνιακής ετοιμότητας των μαθητών/τριών σε συνάρτηση με το επίπεδο των γνώσεων τους για τη γλώσσα. Με βάση τις συγκεκριμένες και διαγνωσμένες ανάγκες των μαθητών/τριών στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν το κείμενο και να αρθρώσουν λόγο γραπτό και προφορικό, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χαράξουν διαδρομές στην προσπέλαση των στόχων της γλωσσικής διδασκαλίας και να επιχειρήσουν δραστηριότητες διαφοροποιημένης διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Τέλος, διευκρινίζεται ότι στη διαδικασία διαγνωστικής αξιολόγησης συμπεριλαμβάνονται οι (ημι)δομημένες συζητήσεις, ο καταιγισμός ιδεών, οι νοητικοί χάρτες κ.λπ., Ως προς τη διαμορφωτική ή σταδιακή αξιολόγηση προτείνεται, εκτός των όσων προβλέπονται στο ΔΕΠΠΣ, η διαδικασία της γραπτής δοκιμασίας στην τάξη, στο τέλος κάθε ενότητας ή μεγάλης υποενότητας, με βάση ένα κριτήριο αξιολόγησης που θα περιλαμβάνει δραστηριότητες κατανόησης κειμένου και δραστηριότητες παραγωγής λόγου. Όσον αφορά τον ελάχιστο αριθμό γραπτών διαδικασιών στην τάξη στη διάρκεια του σχολικού έτους, γίνεται αναφορά στις «Οδηγίες ανά τάξη» που ακολουθούν. Ως προς την τελική αξιολόγηση ισχύουν όσα προβλέπονται στο σχετικό Προεδρικό Διάταγμα για την αξιολόγηση των φιλολογικών μαθημάτων. Γενικά, για τον αναστοχασμό των μαθητών/τριών προτείνεται σε κάθε διδακτική ενότητα η εξής διαδικασία: α) στην αρχή να διερευνούν οι μαθητές/τριες τι ξέρουν για τα θέματα και τους στόχους της συγκεκριμένης ενότητας, β) στη συνέχεια να εντοπίζουν τι θέλουν να μάθουν και τι απαιτείται να μάθουν και γ) στο τέλος, να συνειδητοποιούν τι έμαθαν. 7 (βλ. τα ισχύοντα ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ http://ebooks.edu.gr/info/cps/3deppsaps_glossasgimnasiou.pdf, αλλά και τα Προγράμματα Σπουδών /συμπληρωματικά προς τα ισχύοντα http://ebooks.edu.gr/new/ps.php) 16
8. Βιβλιογραφία-Ιστογραφία: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ),Τόμος α,υποχρεωτικής Εκπαίδευσης, Ημερομηνία Έκδοσης: Αθήνα Σεπτέμβριος 2002. https://www.minedu.gov.gr/publications/docs2016/οδηγιεσ_φιλολογικα _ΓΥΜΝΑΣΙΟ.pdf ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ http://ebooks.edu.gr/info/cps/3deppsaps_glossasgimnasiou.pdf, αλλά και τα Προγράμματα Σπουδών /συμπληρωματικά προς τα ισχύοντα http://ebooks.edu.gr/new/ps.php) 17
18