ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΕΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΤΠΔΠ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΟΝΙΜΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Αίθουσα εκδηλώσεων ΤΕΕ Αθήνα, Τετάρτη 4 Απριλίου 2012 Θέμα εισήγησης: «Συστήματα διαχείρισης της Ενέργειας Απαιτήσεις και οδηγίες χρήσης» Εισηγητής:, Σύμβουλος Ανάπτυξης και Διαχείρισης Έργων, Επικεφαλής Αξιολογητής ΕΣΥΔ

Τι είναι Ενέργεια; Ενέργεια ονομάζεται η ικανότητα παραγωγής έργου ή ακόμη η ικανότητα οργάνωσης, μεταβολής ή αλλαγής της δομής της ύλης Ενέργεια: εν + έργο, δηλαδή έργο μέσα σε κάποιο σώμα. Κάθε πτυχή της ζωής μας έχει ένα ενεργειακό τίμημα το οποίο πρέπει να πληρώσουμε. 2

ενέργεια (σύμφωνα με την 3.5 Όροι και Ορισμοί του ISO 50001), ηλεκτρική, καύσιμα, ατμός, θερμότητα, πεπιεσμένος αέρας και άλλα παρόμοια μέσα ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1 : Για τους σκοπούς αυτού του διεθνούς προτύπου, η ενέργεια αναφέρεται σε διάφορες μορφές πρωτογενούς ή δευτερογενούς ενεργείας, οι οποίες μπορεί να είναι προμηθεύσιμες, αποθηκεύσιμες, επεξεργάσιμες ή χρησιμοποιούμενες σε εξοπλισμό ή διεργασία, ήανακτήσιμες. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2 : Ενέργεια μπορεί να ορισθεί σαν η ικανότητα συστήματος να παράξει εξωτερική δραστηριότητα ή έργο. 3 Νικόλαος Δεπούντης, Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ

Γιατί μας ενδιαφέρει η διαχείριση ενέργειας; 4

Διαφορές EN 16001 και ISO 50001 Μία από τις κύριες διαφορές των δύο προτύπων είναι ότι το ISO 50001 εστιάζεται περισσότερο στις λεπτομέρειες των συμβάσεων, του προγραμματισμού και τις μελλοντικές απαιτήσεις του Οργανισμού. Το ISO 50001 πηγαίνει σε πολύ περισσότερες λεπτομέρειες στην ανάλυση του Κύκλου παραγωγής και στο πως χρησιμοποιούνται τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Το ISO 50001 επικεντρώνεται στη διαχείριση αφού απαιτεί την δέσμευση τόσο των εργαζομένων, όσο και της Ανωτάτης Διοίκησης. Το πρότυπο αναφέρεται στο σύνολο της λειτουργίας από το ένα ως το άλλο άκρο. Η δέσμευση της Ανωτάτης Διοίκησης για την ενεργειακή απόδοση του Οργανισμού καθίσταται πλέον σαφής από ότι στο EN 16001. Τα προφίλ ενέργειας όπως αναφέρθηκαν στη προηγούμενη διαφάνεια 5

EN 16001 και ISO 50001 Τι απαιτεί η εφαρμογή του ΕΝ 16001; Μέσω μιας συστηματικής προσέγγισης ένας οργανισμός αναγνωρίζει τα σημαντικά ενεργειακά θέματα και θέτει σκοπούς, στόχους και προγράμματα για την παρακολούθηση και μείωση της ενέργειας, όπου αυτό είναι εφικτό, και κατ' επέκταση για τη βελτίωση της ενεργειακής του επίδοσης. Τι απαιτεί η εφαρμογή του ISO 50001? Απαιτεί την ανάπτυξη και εφαρμογή μιας ενεργειακής πολιτικής και τη καθιέρωση σκοπών, στόχων και πλάνου ενεργειών. Σκοπός είναι η βελτίωση της ενεργειακής επίδοσης (improvement of energy performance), λαμβάνοντας υπόψη την ενεργειακή χρήση (use), κατανάλωση (consumption) και αποδοτικότητα (efficiency) 6

Σύστημα διαχείρισης ενέργειας ISO 50001 Continual improvement Συνεχής βελτίωση Energy policy Ενεργειακή πολιτική Energy Planning Σχεδιασμός Management review Ανασκόπηση διοίκησης Implementation and operation Υλοποίηση και λειτουργία Checking Ακρόαση Monitoring, measurement and analysis Επιτήρηση, μέτρηση και ανάλυση Internal audit Εσωτερική επιθεώρηση Non conformities, Correction, Corrective and preventive action Μη συμμορφώσεις, Διορθωτική και προληπτική δράση 7 Νικόλαος Δεπούντης, Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ

Σύστημα διαχείρισης ενέργειας 8

Σκοπός του Συστήματος διαχείρισης ενέργειας Ο σκοπός αυτού του Διεθνούς προτύπου είναι να βοηθήσει τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς να καθιερώσουν τα απαραίτητα συστήματα και διαδικασίες για την βελτίωση της ενεργειακής επίδοσης, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής απόδοσης, της ενεργειακής χρήσης και της ενεργειακής κατανάλωσης. Η εφαρμογή του προτύπου θα οδηγήσει στην μείωση των ενεργειακών εξόδων, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου καθώς και διαφόρων περιβαλλοντικών επιπτώσεων, διαμέσου της συστηματικής διαχείρισης της ενέργειας. Εφαρμόζεται σε κάθε τύπο και μέγεθος οργανισμού, ανεξάρτητα των γεωγραφικών, πολιτιστικών ή κοινωνικών συνθηκών. Η επιτυχής εφαρμογή εξαρτάται από την δέσμευση όλων των επιπέδων και λειτουργιών του οργανισμού, και ειδικότερα από την ανώτατη διοίκηση. 9

Τυποποιητικές Αναφορές Δεν τίθενται σε αυτό το πρότυπο τυποποιητικές αναφορές. Διατηρείται η ίδια αρίθμηση των παραγράφων με τα άλλα πρότυπα ISO για διαχειριστικά συστήματα. Οι απαιτήσεις του μπορούν εύκολα να ενσωματωθούν σε υπάρχοντα συστήματα, όπως το ISO 9001 και το ISO 14001 10

Όροι και Ορισμοί Οι όροι και οι ορισμοί που θα αναφερθούν στη συνέχεια είναι μόνον αυτοί, οι οποίοι καθορίζουν το κύριο περιεχόμενο του παρόντος προτύπου. 3.6 Energy baseline: Ποσοτική αναφορά στην αρχική κατανάλωση, που χρησιμοποιείται ως βάση σύγκρισης. 3.7 Energy consumption: Η ποσότητα της ενέργειας που καταναλώνεται. 3.8 Energy efficiency (Αποδοτικότητα): O λόγος μίας εκροής δραστηριοτήτων, προϊόντων ή υπηρεσιών ενός οργανισμού προς την προσδιδόμενη ενέργεια 11

Όροι και Ορισμοί (συνέχεια) 3.9 Energy management system: Ένα σύνολο αλληλοσχετιζόμενων ή αλληλεπιδρώντων στοιχείων ενός οργανισμού για τον καθορισμό ενεργειακής πολιτικής και αντικειμενικών σκοπών (objectives) καθώς και για την επίτευξη των σκοπών αυτών. 3.12 Energy performance (επίδοση): Μετρήσιμα αποτελέσματα που σχετίζονται με την ενεργειακή αποδοτικότητα, την ενεργειακή χρήση και την ενεργειακή κατανάλωση 3.13 Energy performance indicator: Ποσοτική τιμή ή μέτρηση της επίδοσης της ενέργειας, όπως ορίζεται από τον Οργανισμό 12 Νικόλαος Δεπούντης, Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ

4 Απαιτήσεις Συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας 13

4.1 Γενικές απαιτήσεις 4.2 Δέσμευση Διοίκησης.. προσδιορίζονται το αντικείμενο και τα όρια του συστήματος ενεργειακής διαχείρισης διασφαλίζονται οι σκοποί και στόχοι της ενεργειακής επίδοσης που έχουν τεθεί. διασφαλίζεται ότι οι δείκτες κατάλληλοι για τον οργανισμό ενεργειακής επίδοσης είναι περιλαμβάνονται ενεργειακά σχεδιασμό. κριτήρια στον μακροχρόνιο διασφαλίζεται ότι καταγράφονται τα αποτελέσματα μετρώνται και 14

4.3 Ενεργειακή πολιτική... περιλαμβάνει δέσμευση ενεργειακής επίδοσης για συνεχή βελτίωση της περιλαμβάνει δέσμευση για την διασφάλιση της διαθεσιμότητας των πληροφοριών και των αναγκαίων πόρων προς επίτευξη σκοπών και στόχων περιλαμβάνει δέσμευση συμμόρφωσης με τις εφαρμοστέες θεσμικές και άλλες απαιτήσεις τις οποίες υπογράφει ο οργανισμός, συναφείς με την δική του χρήση ενεργείας παρέχει ένα πλαίσιο για τον ορισμό και την ανασκόπηση ενεργειακών σκοπών και στόχων υποστηρίζει την προμήθεια προϊόντων και υπηρεσιών ενεργειακά αποδοτικών 15

4.4 Ενεργειακός Σχεδιασμός 4.4.1 Γενικά : Ο οργανισμός θα διενεργήσει και τεκμηριώσει μία διαδικασία ενεργειακού σχεδιασμού. Ο ενεργειακός σχεδιασμός θα είναι συνεπής με την ενεργειακή πολιτική και θα οδηγεί σε δραστηριότητες συνεχούς βελτιώσεως της ενεργειακής επιδόσεως. 4.4.2 Νομικές και άλλες απαιτήσεις: Όπως π.χ. ASHRAE guideline 14, Οδηγία 96/61/ΕΚ (IPPC) για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης, ΚΥΑ 54409/2632/2004 (ΦΕΚ 1931Β') Οδηγία 2003/87/ΕΚ σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων αερίων θερμοκηπίου, International Performance Measurement and Verification Protocol (IPMVP), ΚΥΑ 11038 : Κανονισμός Ενεργειακής Επιθεώρησης ΦΕΚ 1526 (27 7 99) 16

4.4.3 Ενεργειακή Ανασκόπηση a. αναλύει την χρήση ενεργείας με βάση μετρήσεις και άλλα δεδομένα προσδιορίζει τους υφιστάμενους ενεργειακούς πόρους αξιολογεί την παρελθούσα και παρούσα χρήση και κατανάλωση ενεργείας b. Με βάση την ανάλυση ενεργειακής χρήσεως, προσδιορίζει τις περιοχές σημαντικής χρήσεως και καταναλώσεως ενεργείας Προσδιορίζει τις εγκαταστάσεις, εξοπλισμό, συστήματα, διεργασίες και προσωπικό εργαζόμενο δια τον οργανισμό το οποίο επηρεάζει σημαντικά την χρήση και κατανάλωση ενεργείας Προσδιορίζει άλλες συναφείς μεταβλητές οι οποίες επηρεάζουν σημαντικά την χρήση και κατανάλωση ενεργείας Προσδιορίζει την τρέχουσα επίδοση των εγκαταστάσεων, εξοπλισμού, συστημάτων και διεργασιών, συναφών με τις προσδιορισθείσες σημαντικές χρήσεις ενεργείας Εκτιμά μελλοντική χρήση και κατανάλωση ενεργείας c. Προσδιορίζει, ιεραρχεί και αρχειοθετεί τις ευκαιρίες βελτιώσεως της ενεργειακής επιδόσεως 17

4.4.4 Energy baseline (Ενεργειακή Βάση) Η γραμμή ενεργειακής βάσης θα διαμορφωθεί με χρήση πληροφοριών κατά την αρχική ανασκόπηση ενεργείας, επιλέγοντας μία περίοδο δεδομένων κατάλληλη για τη χρήση ενεργείας του οργανισμού. Αλλαγές στην ενεργειακή επίδοση θα μετρώνται έναντι της γραμμής ενεργειακής βάσεως. Απαιτείται δηλαδή πρώτα η ύπαρξη ενός μαθηματικού μοντέλου για το καθορισμό της baseline και μετά τίθενται οι στόχοι. Επιτρέπονται υπό προϋποθέσεις αλλαγές στην baseline 18

4.4.5 Δείκτες Ενεργειακής Επίδοσης Ο οργανισμός θα προσδιορίσει δείκτες κατάλληλους προς επιτήρηση και μέτρηση της ενεργειακής επίδοσης. Η μεθοδολογία για τον προσδιορισμό και επικαιροποίηση των δεικτών θα αρχειοθετείται και επανεξετάζεται τακτικά. Οι δείκτες θα αναθεωρούνται και θα συγκρίνονται τακτικά με την γραμμή ενεργειακής βάσεως 19

4.4.6 Ενεργειακοί σκοποί, ενεργειακοί στόχοι και σχέδια δράσης ενεργειακής διαχείρισης Τυπικοί σκοποί Μείωση ενεργειακών δαπανών κατά 25% π.χ Εξάλειψη της χρήσεως πετρελαίου Εισαγωγή ανανεώσιμων πηγών (π.χ. βιομάζα) Τυπικοί στόχοι Εξοικονόμηση ενεργείας στην θέρμανση κατά 5.000 kwh π.χ Εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 8% π.χ. Τυπικά σχέδια δράσεως Αντικατάσταση καυστήρων πετρελαίου με φυσικού αερίου Εκπαίδευση θερμαστών και ψυκτικών Εισαγωγή υγραερίου προς αντικατάσταση πετρελαίου Ανάκτηση θερμότητας απορριπτόμενου αέρα 20

4.5 Υλοποίηση και Λειτουργία 4.5.1 Γενικά : Ο οργανισμός θα πρέπει να χρησιμοποιεί σχέδια δράσης και άλλα εξαγόμενα αποτελέσματα από τη σχεδιασμένη διεργασία για την υλοποίηση και λειτουργία. 4.5.2 Επάρκεια, εκπαίδευση και ενημέρωση 4.5.3 Επικοινωνία : Εσωτερική και εξωτερική κοινοποίηση της ενεργειακής επίδοσης και σχολιασμός και προτάσεις βελτίωσης από τους εργαζόμενους. 4.5.4 Τεκμηρίωση : Απαιτήσεις Τεκμηρίωσης, Έλεγχος εγγράφων 4.5.5 Λειτουργικός Έλεγχος 4.5.6 Σχεδιασμός 4.5.7 Προμήθεια υπηρεσιών ενέργειας, προϊόντων εξοπλισμού και ενέργειας. 21

4.6 Έλεγχος 4.6.1 Επιτήρηση, μέτρηση και ανάλυση : Εντοπισμός και παρακολούθηση των παραμέτρωνκλειδιών της λειτουργίας που καθορίζουν την ενεργειακή επίδοση. Μετρήσεις και επιτήρηση των παραμέτρων αυτών. 4.6.2 Αξιολόγηση της συμμόρφωσης με νομικές και άλλες απαιτήσεις. 4.6.3 Εσωτερικές επιθεωρήσεις 4.6.4 Μη συμμορφώσεις, διορθώσεις, διορθωτικές και προληπτικές ενέργειες. 4.6.4 Έλεγχος Αρχείων 22

4.7 Ανασκόπηση από τη Διοίκηση 4.7.1 Γενικά : Η ανώτατη διοίκηση επανεξετάζει το σύστημα διαχείρισης ενέργειας του οργανισμού σε προκαθορισμένα διαστήματα ώστε να διασφαλίζει συνεχιζόμενη καταλληλότητα, επάρκεια και αποτελεσματικότητα. Θα πρέπει να τηρούνται αρχεία των ανασκοπήσεων της διαχείρισης 4.7.2 Εισερχόμενα. 4.7.3 Εξερχόμενα 23

Παρακολούθηση κατανάλωσης Ενέργειας (Ενδεικτικό παράδειγμα) Εν : Μηνιαία κατανάλωση ενέργειας E ~ k Ε k Εξοικονόμηση ενέργειας Δ κατά το διάστημα k E ~ ν : Πρότυπο κατανάλωσης αναφοράς Γραμμικό πρότυπο : E ~ k E ~ ν = α + β X ν Μηνιαίες μετρήσεις καταναλώσεων ενέργειας Ε ν : μετρήσεις πριν την λήψη μέτρων Ε k : μετρήσεις μετά την λήψη μέτρων X k Μηνιαία παραγωγή X ν 24

Θεμελιώδης αναπαράσταση της ενεργειακής επίδοσης Ενεργειακή χρήση Ενεργειακή ένταση Ενεργειακή επίδοση Ενεργειακή κατανάλωση Ενεργειακή αποδοτικότητα Άλλο 25

Τεκμηρίωση Συστήματος Διαχείρισης της Ενέργειας 26

Πιστοποίηση Συστήματος Διαχείρισης της Ενέργειας Το Σύστημα Διαχείρισης της Ενέργειας πιστοποιείται από Φορείς Πιστοποίησης που ακολουθούν το πρότυπο ELOT/ΕΝ/ISO 17021. Οι απαιτήσεις του μπορούν εύκολα να ενσωματωθούν σε υπάρχοντα συστήματα, όπως το ISO 9001 και το ISO 14001 (με τη δομή του οποίου είναι ιδιαίτερα συμβατό και άμεσα σχετιζόμενο). 27

Διαπίστευση Φορέων Πιστοποίησης Συστημάτων Διαχείρισης της Ενέργειας ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΜΕΝΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ σύμφωνα με το Πρότυπο ΕΝ 16001 1. TÜV AUSTRIA ΕΛΛΑΣ M.Ε.Π.Ε. 2. ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕΤΑΛΛΩΝ (ΕΒΕΤΑΜ) Α.Ε. 3. EUROCERT A.E. Τελευταία ενημέρωση : 14.12.2011 28

Οφέλη που προκύπτουν από την υιοθέτηση Συστήματος Διαχείρισης της Ενέργειας Η καθιέρωση κατάλληλης ενεργειακής πολιτικής στον Οργανισμό Η καθιέρωση ορθών πρακτικών διαχείρισης της ενέργειας Ο καθορισμός συγκεκριμένων αντικειμενικών στόχων αναφορικά με την αποδοτική χρήση ενέργειας H συγκριτική προτυποποίηση (benchmarking), η μέτρηση, η τεκμηρίωση και η αναφορά των βελτιώσεων της ενεργειακής έντασης και των επιπτώσεων τους στο περιβάλλον Η ύπαρξη διαφάνειας και καλύτερης επικοινωνίας σχετικά με την διαχείριση των ενεργειακών πόρων Ο προσδιορισμός των ενεργειακών αναγκών και ο εντοπισμός ευκαιριών ενεργειακής βελτίωσης Η αξιολόγηση και η ιεράρχηση της υλοποίησης νέων ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών Η μείωση του κόστους της ενέργειας (π.χ.προώθηση μεθόδων καλύτερης χρήσης του εξοπλισμού που καταναλώνει ενέργεια) Ο περιορισμός κινδύνων που σχετίζονται με την ενεργειακή ασφάλεια (energy security), μέσω βελτίωσης της ενεργειακής επίδοσης Η παροχή πλαισίου για τη θέσπιση προδιαγραφών ενεργειακής αποδοτικότητας σεόλητην εφοδιαστική αλυσίδα (π.χ. προμηθευτές) Η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου Ο προσδιορισμός των νομικών και άλλων απαιτήσεων αναφορικά με τις ενεργειακές πλευρές του οργανισμού 29 Νικόλαος Δεπούντης, Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ

Εν κατακλείδι η εξοικονόμηση ενέργειας δεν είναι μετρήσιμο μέγεθος, διότι δεν είναι δυνατόν να μετρηθεί η κατανάλωση ενέργειας που θα είχαμε, εάν δεν είχαμε πάρει μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας. Η κατανάλωση αυτή μπορεί μόνο να εκτιμηθεί με μαθηματική και στατιστική προσομοίωση. Η αναγκαιότητα της μαθηματικής προσομοίωσης της βασικής γραμμής κατανάλωσης ενέργειας, διότι δίχως αυτή δεν είναι δυνατόν να αποδειχθεί η επιτευχθείσα εξοικονόμηση ενέργειας. Η αναγκαιότητα τεκμηριώσεως της επιτευχθείσας εξοικονόμησης ενέργειας μετά την λήψη ενός μέτρου. Χωρίς την εφαρμογή του προτύπου, η εξοικονόμηση ενέργειας κινείται στα όρια της απάτης. Π.χ. ο ΚΕΝΑΚ δεν διαμορφώνει την βασική γραμμή κατανάλωσης, βάσει πραγματικών μετρήσεων, αλλά βάσει θεωρητικών προβλέψεων ενός προγράμματος, με το οποίο κατά κανόνα προβλέπεται κατανάλωση πολύ μεγαλύτερη της πραγματικής. 30

Βιβλιογραφία Αναφορές ΕΛΟΤ ΕΝ 16001:2009 Συστήματα διαχείρισης ενέργειας Απαιτήσεις και οδηγίες εφαρμογής ΕΛΟΤ EN ISO 50001:2011 Συστήματα διαχείρισης ενέργειας Απαιτήσεις και οδηγίες χρήσης «Το νέο πρότυπο ΕΛΟΤ ISO 50001 : Διαχείριση ενέργειας» Απόστολος Ευθυμιάδης Δρ. Μηχανικός, Διπλ. Μηχ/γος Ηλ/γος Μηχανικός ΕΣΥΔ 28 12 2011 31

Σας ευχαριστώ για τη προσοχή σας.. 32