«Όταν αντιμετωπίζουμε ασθενείς με σοβαρά νοσήματα» Η αναγγελία πληροφόρηση για το σοβαρό νόσημα Η άποψη του νοσηλευτή Ασημίνα Κηροπούλου Νοσηλεύτρια ΤΕ 10Α (Θέσεις Αιματολογική Λεμφωμάτων Κλινική και Μονάδα ΜΜΟ) Γ.Ν. «Ο Ο Ευαγγελισμός», Αθήνα Τρίτη, 20 Ιανουαρίου 2015 Κλινικό φροντιστήριο, "ΔΩΜΑ" ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ
Η έννοια της επικοινωνίας μήνυμα αποστολέας παραλήπτης Η επικοινωνία είναι λεκτική και μη λεκτική
Λεκτική επικοινωνία Μη λεκτική επικοινωνία κάθε λέξη ενδέχεται να μεταδίδει συγκεκριμένα συναισθηματικά μηνύματα στον ακροατή ο ακροατής θα αντιδράσει ανάλογα με τη συναισθηματική φόρτιση που προκαλείται στον ίδιο τα μη λεκτικά φαινόμενα δεν είναι ανεξάρτητα από τα γλωσσικά ενδέχεται ότι τονίζουν ή υπογραμμίζουν το γλωσσικό μήνυμα μ
Επικοινωνία και Νοσηλευτική Ο επαγγελματίας νοσηλευτής για να είναι αποτελεσματικός πρέπει να γνωρίζει να επικοινωνεί με τον ασθενή
Επικοινωνία και Νοσηλευτική «Νοσηλευτική διεργασία» Δεξιότητες επικοινωνίας Ολιστικό μοντέλο υγείας Επικοινωνία: Αμφίδρομη διαδικασία
Αρχή και βασική προϋπόθεση για την επικοινωνία... Η γνήσια διάθεση από το μέλος της υγειονομικής ομάδας: να ακούσει να καταλάβει να βοηθήσει τον ασθενή να του μεταδώσει το μήνυμα ότι είναι κατανοητός, αποδεκτός Η συνομιλία με τον άρρωστο: ΟΧΙ ως «αναγκαίο κακό»
Επικοινωνία στην ιατρική πράξη Η αναγγελία πληροφόρηση για το σοβαρό νόσημα είναι από τις πιο δύσκολες μορφές διαπροσωπικής επικοινωνίας
Η αναγγελία του σοβαρού νοσήματος απόκρυψη της αλήθειας από τον ασθενή όλοι οι ασθενείς, χωρίς εξαίρεση, πρέπει να γνωρίζουν επακριβώς τη νόσο τους η έκταση και ο τρόπος της ενημέρωσης πρέπει να εξατομικεύεται σε κάθε ασθενή
Σοβαρό νόσημα Μεταβολές της λειτουργικότητας του ατόμου (κάποιος βαθμός ανικανότητας) Σοβαρές μορφές θεραπείας (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, χειρουργική επέμβαση, μεταμόσχευση, αιμοκάθαρση) Ανάγκη για μακρόχρονη παρακολούθηση και φροντίδα (επαναλαμβανόμενες, μακράς διάρκειας νοσηλείες) Αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις συνήθειες του ατόμου Εξέλιξη σε χρόνιο νόσημα
Πρέπει να ενημερώνεται ο ασθενής ; ν. 2071/1992 (αρ.47): «ο ασθενής έχει το δικαίωμα ή ναζητήσει ηή να πληροφορηθεί ρη ότι αφορά στην κατάστασή του ναλαμβάνειαποφάσειςοίδιοςή να μετέχει στη λήψη αποφάσεων που είναι δυνατόν να Πώς θα ενημερωθεί προδικάσουν τη μετέπειτα ζωή του» ν. 2619/1998 (αρ.10): ο συγκεκριμένος ασθενής «όλοι δικαιούνται να λαμβάνουν γνώση κάθε πληροφορίας για το σοβαρό νόσημα ; σχετικής μετηνκατάσταση της υγείας τους»
(ν. 3418/2005) Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας Άρθρο 11: Υποχρέωση ενημέρωσης «Ο γιατρός έχει καθήκον αληθείας προς τον ασθενή και οφείλει να τον ενημερώνει πλήρως και κατανοητά για την πραγματική κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες και τους ενδεχόμενους κινδύνους ή επιπλοκές από την εκτέλεσή της, τις εναλλακτικές προτάσεις, καθώς και τον πιθανό χρόνο αποκατάστασης, έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να σχηματίζει πλήρη εικόνα των ιατρικών, των κοινωνικών και των οικονομικών παραγόντων και συνεπειών της κατάστασής του και να προχωρά ανάλογα στη λήψη αποφάσεων»
(ν. 3418/2005) Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας Άρθρο 11: Υποχρέωση ενημέρωσης «Εξαίρεση στην ως άνω υποχρέωση αποτελούν δύο περιπτώσεις: Εκείνη κατά την οποία ο ίδιος ο ασθενής επιλέγει να μην ενημερωθεί, οπότε ο γιατρός ενημερώνει το πρόσωπο ή τα πρόσωπα που υποδεικνύει ο ίδιος ο ασθενής γι αυτό και η περίπτωση κατά την οποία οασθενής ήςδεν έχει την ικανότητα αντίληψης και συναίνεσης. Η ενημέρωση του ασθενούς από τον ιατρό αφορά, τη γενική ενημέρωση /πληροφόρηση, τη θεραπευτική και τη νομιμοποιητική. Οποιαδήποτε άρνηση ή παράλειψη ως προς τη συγκεκριμένη υποχρέωση μπορεί κάλλιστα να συνιστά ιατρικό σφάλμα γενεσιουργό της αστικής, της ποινικής αλλά και της πειθαρχικής ευθύνης του ιατρού»
(Πρ. διατ. 261/2001) Κώδικας Νοσηλευτικής Δεοντολογίας Άρθρο 10: «ο νοσηλευτής σεβόμενος την προσωπικότητα του ασθενή, πρέπει να παρέχει τη συνδρομή του για την ορθή ενημέρωση του ασθενή αναφορικά με την πρόγνωση, τη διάγνωση, τη θεραπεία, τους ενδεχόμενους κινδύνους και τα οφέλη, πριν από τη διενέργεια κάθε νοσηλευτικής ή ιατρικής πράξης»
Η ευθύνη της αναγγελίας του σοβαρού νοσήματος ς( (1) Η ευθύνη της αναγγελίας της διάγνωσης ανήκει στον θεράποντα ιατρό Είναι μια εμπειρία που «σημαδεύει για πάντα τη ζωή του ασθενούς» αλλά και μια κατάσταση ιδιαίτερα τραυματική τόσο για το γιατρό που ανακοινώνει τη διάγνωση όσο και για τα υπόλοιπα μέλη που ασχολούνται με τη φροντίδα του ασθενούς Ο ρόλος του νοσηλευτή είναι επικουρικός
Η ευθύνη της αναγγελίας του σοβαρού νοσήματος ς( (2) Ο τρόπος της ανακοίνωσης έχει αντίκτυπο στις μετέπειτα αντιδράσεις του ατόμου. Η ποιότητα της ενημέρωσης, το μέγεθος και το είδος της πληροφόρησης, η ερμηνεία της αιτιολόγησης της νόσου, η αβεβαιότητα της πρόγνωσης, ο φόβος για το θάνατο, επηρεάζουν σημαντικά τη διεργασία συνειδητοποίησης της σοβαρότητας της νόσου
Όταν ο νοσηλευτής έρχεται σε επαφή με τον ασθενή που βιώνει την αναγγελία του σοβαρού νοσήματος Ποιός είναι ο ρόλος του; ; Πώς σκέφτεται; Πώς προσεγγίζει Πώς τον ασθενή ; συμπεριφέρεται ρ ;
Όταν ο νοσηλευτής έρχεται σε επαφή με τον ασθενή που βιώνει την αναγγελία του σοβαρού νοσήματος Οι προσπάθειες επικεντρώνονται στο να προσεγγίσει τον ασθενή και να ενθαρρύνει την επικοινωνία μαζί του, στοχεύοντας κατά πρώτο λόγο στο να αξιολογήσει το μέγεθος των γνώσεών του σε ότι αφορά στη νόσο του, να κατανοήσει τις αγωνίες του και τις προσωπικές του ανάγκες
«Μηχανισμοί άμυνας» του ασθενούς μετά την αναγγελία του σοβαρού νοσήματος Άρνηση η «Όχι! Δεν μπορεί να συμβαίνει σε μένα αυτό. Κάποιο λάθος θα έγινε στη διάγνωση» Θυμός «Είναι άδικο, γιατί σε εμένα;» Κατάθλιψη «Ναι ηζωή ήμου απειλείται: "Δεν έχω ελπίδες, γιατί να προσπαθήσω να κάνω οτιδήποτε;» Διαπραγμάτευση «Ναι μεν αλλά.» Αποδοχή «Εντάξει όλα θα πάνε καλά»
Αντιδράσεις συναισθήματα ασθενούς μετά την αναγγελία του σοβαρού νοσήματος Εξαρτώνται από ένα σύνολο παραγόντων που συνδέονται : άμεσα με τη νόσο (τη φύση, τη σοβαρότητα την πορείας της, το είδος της θεραπείας, τις κοινωνικές προκαταλήψεις) με τη χρονική στιγμή που εμφανίζεται η νόσος στην εξέλιξη της ζωής του ατόμου τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες ς(η (ηλικία, φύλο,, προσωπικότητα, κοινωνικοοικονομικό επίπεδο) Σοβαρό νόσημα = απειλή
Αντιδράσεις συναισθήματα ασθενούς μετά την αναγγελία του σοβαρού νοσήματος (1) Ανασφάλεια Αγωνία Άγχος Το «σοκ» της διάγνωσης «ο χρόνος μοιάζει να παγώνει»» «χάνεται η γη κάτω από τα πόδια μου» «περνά όλη η ζωή μπροστά μου»» Φόβος «παραλύω» Ενοχή χή «πρέπει να έκανα κάτι λάθος»
Αντιδράσεις συναισθήματα ασθενούς μετά την αναγγελία του σοβαρού νοσήματος ος (2) Έλλειψη ψυχραιμίας (οργή, κλάμα) Αίσθημα αβοήθητου (ευάλωτος, αδύναμος) «δεν μπορώ να χειριστώ την κατάσταση» Αίσθημα χαμηλής αυτοπεποίθησης «κάτι δεν πάει καλά σε μένα» Αδιέξοδο Αποφασιστικότητα,, θετική στάση «θα τα καταφέρω»
Ενεργοποίηση στρατηγικών αντιμετώπισης συνθηκών που προκύπτουν από τη διάγνωση Πρακτικά θέματα και λήψη αποφάσεων Αναζήτηση δεύτερης ή τρίτης γνώμης σχετικά με τη διάγνωση Αναζήτηση εναλλακτικών μεθόδων θεραπείας Συγκατάθεση στην προτεινόμενη αγωγή Αναθεώρηση τρόπου ζωής, προτεραιότητες Ενδοψυχικές διεργασίες Κρίσιμη καμπή για σχέσεις (προσέγγιση # απομάκρυνση) Κοινωνικές προκαταλήψεις, στιγματισμός, περιθωριοποίηση
Η στάση του νοσηλευτή στην αναγγελία ανακοίνωση της σοβαρής νόσου (1) Δεξιότητες Επικοινωνίας Γνώσεις Ψυχολογίας Αναγνώριση Διαχείριση Συναισθηματικών αντιδράσεων δεν εκφράζονται όλοι οι ασθενείς με τον ίδιο τρόπο
Η στάση του νοσηλευτή στην αναγγελία ανακοίνωση της σοβαρής νόσου (2) Ασθενής παθητικός, εξαρτημένος και αμέτοχος Άμεσος αποδέκτης του ψυχικού πόνου Αμηχανία, πανικός, συναισθηματική φόρτιση Αποφυγή προσωπικής επαφής με τον ασθενή Φόβος για τις αντιδράσεις του ασθενούς «Όλα θα πάνε καλά» Άμεσος αποδέκτης των αντιδράσεων του ασθενούς. Ο ασθενής «υπό την πίεση της πληροφόρησης»
Η στάση του νοσηλευτή στην αναγγελία ανακοίνωση της σοβαρής νόσου (3) Αντιπαράθεση ή Αποδοχή ; Υπομονή ή Εκνευρισμός ; Επαγγελματική κόπωση Αναδύονται προσωπικά συναισθήματα «Ξέσπασμα» στον ασθενή ; «Είμαι και εγώ άνθρωπος.» Έμφαση στις σωματικές ανάγκες Πολυάσχολος, μη διαθέσιμος
Πώς να προσεγγίσει ο νοσηλευτής τον ασθενή που πληροφορείται το σοβαρό νόσημα (1) «Να τον κερδίσω από την πρώτη στιγμή» Ευγένεια, καλοσύνη, χαμόγελο Προστασία κύρους χωρίς υπεροψία Άνεση χρόνου Αποκλειστικότητα Λεκτική επικοινωνία (κατανοητή γλώσσα) Παροχή πληροφοριών, επεξηγήσεων Απάντηση σε ερωτήσεις
Πώς να προσεγγίσει ο νοσηλευτής τον ασθενή που πληροφορείται το σοβαρό νόσημα (2) Διατήρηση η της ελπίδας Ειλικρίνεια Ευθύτητα Υπευθυνότητα Σχέση εμπιστοσύνης
Πώς να προσεγγίσει ο νοσηλευτής τον ασθενή που πληροφορείται το σοβαρό νόσημα (3) Ενεργητική ακρόαση Συνειδητή χρήση της σιωπής Ενσυναίσθηση Μη επικριτική στάση Σεβασμός
Πώς να προσεγγίσει ο νοσηλευτής τον ασθενή που πληροφορείται το σοβαρό νόσημα (4) Διάθεση να «ακούσει» τον ασθενή «αναρωτιέμαι τι σκεφτόσασταν όταν σας ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα των εξετάσεων.» Ενθάρρυνση να μοιραστεί ο ασθενής την εμπειρία του «πώς ξεκίνησε το πρόβλημά σας. πείτε μου περισσότερα για αυτό»» Ενθάρρυνση να μοιραστεί τα σχέδια του «σε τρεις μήνες θα έπαιρνα το πτυχίο μου» «σκοπεύαμε να αποκτήσουμε ένα παιδί.» «μόλις βγήκα στη σύνταξη και σχεδίαζα ένα ταξίδι.» Ενθάρρυνση να μοιραστεί την αγωνία του για το μέλλον «πότε θα επιστρέψω στην εργασία μου ;» «θα είναι όλα όπως πριν ;»
Πώς να προσεγγίσει ο νοσηλευτής τον ασθενή που πληροφορείται το σοβαρό νόσημα (5) Η «παρουσία» μας ασφάλεια και σιγουριά Η «γλώσσα του σώματος»
Παράγοντες που επηρεάζουν τη σχέση νοσηλευτή ασθενή Η φύση του νοσήματος του ασθενούς Η κατάσταση και σοβαρότητα της υγείας του Η προσωπικότητα του ασθενή Οι προσδοκίες που έχει ο ασθενής από το προσωπικό Οι προσδοκίες που έχει το προσωπικό από τον ασθενή Οι προσωπικές εμπειρίες και τα προβλήματα στη ζωή του νοσηλευτή που αναβιώνουν
Φραγμοί επικοινωνίας Αλλεπάλληλες ερωτήσεις (γιατί; πώς;) Κριτική Αποφυγή ή αλλαγή στο θέμα της συζήτησης Ψευδής εφησυχασμός, παρηγοριά Εκλογίκευση ή ελαχιστοποίηση των ανησυχιών Κήρυγμα,, ηθικολογία Συμβουλή, καθοδήγηση
Ο ασθενής χρειάζεται ανθρώπινη επαφή και όχι μεγαλόστομες παρηγοριές Στην πραγματικότητα εκείνο που ζητάει είναι μια σχέση εμπιστοσύνης Κοινός στόχος της ομάδας υγείας είναι να δημιουργήσει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο γύρω από τον ασθενή, για να επανακτήσει και να δυναμώσει την ελπίδα μέσα του
«Η διάγνωση του σοβαρού νοσήματος δεν σημαίνει και το τέλος, από απειλή γίνεται δάσκαλος ζωής. Ακολουθεί έναςς δρόμος ρ μ ς που πολλοί καταφέρνουν φ ρ να τον διαβούν με το κεφάλι ψηλά και τα μάτια ανοιχτά. Ο χρόνος κερδίζεται, έστω και στάλα στάλα. Και ο κερδισμένος όχι ο χαρισμένος χρόνος είναι πολύτιμος, μοναδικός.»
Ευχαριστώ για την προσοχή σας