ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός: 2 105 442,10 Κοινοτική χρηματοδότηση: 1 052 721,05 Η ποικιλότητα της πανίδας στους ελαιώνες της Μεσσηνίας Ασπόνδυλα Πτηνά Μαρία Δημάκη ΕΚΒΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ- ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΣΚΟΠΟΙ 1. Εκτίμηση της βιοποικιλότητας των ελαιώνων 2. Σύγκριση μεταξύ των ετών ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ Οσο περισσότερα είδη υπάρχουν σε ένα οικοσύστημα τόσο καλύτερα διατηρείται η λειτουργικότητα αυτού Η διατήρηση της βιοποικιλότητας στα αγροτικά οικοσυστήματα κάνει την παραγωγή πιο σταθερή και οικονομικά συμφέρουσα Η κερδοφόρος εκμετάλλευση μπορεί να είναι συμβατή με την προστασία της άγριας ζωής
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η εκτίμηση της βιοποικιλότητας γίνεται με βάση την εκτίμηση της πληθυσμιακής πυκνότητας και της αφθονίας ειδών των σημαντικότερων ομάδων οργανισμών που συναντάμε στα αγροοικοσυστήματα (ασπόνδυλα, ερπετά, πουλιά, και θηλαστικά) Πληθυσμιακή πυκνότητα: ο αριθμός των ατόμων ανά μονάδα επιφανείας Αφθονία: ο αριθμός των ειδών ενός ελαιώνα σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των ειδών σε μια δεδομένη περιοχή.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 5% των ελαιοτεμαχίων, έκταση > 1 στρ Μέση έκταση των ελαιώνων:15 στρ Μέσος αριθμός δέντρων ανά ελαιώνα: 254 Δειγματοληψίες ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ Αύγουστος Σεπτέμβριος 2011 Μάιος - Ιούνιος 2013 Δειγματοληψίες ΠΤΗΝΑ Άνοιξη -φθινόπωρο 2011 Άνοιξη -φθινόπωρο 2013
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ μέθοδος των διαδρομών: καταγράφονται τα άτομα που εντοπίζονται από τον ερευνητή εκατέρωθεν συγκεκριμένων, γνωστών σε έκταση διαδρομών (100 μέτρα). Ασπόνδυλα: 20-30 λεπτά (κατά μήκος κάθε διαδρομής ανασηκώνονταν πέτρες). Πτηνά: ο παρατηρητής ακολουθεί τη διαδρομή περπατώντας με μικρή ταχύτητα (περίπου 1km/h) και καταγράφει κάθε πτηνό που εντοπίζει με οπτικό ή ακουστικό τρόπο. Τα πουλιά που πετούν πάνω από την περιοχή δεν καταγράφονται, εκτός από αυτά που χρησιμοποιούν ενεργά την περιοχή (για διατροφή, φώλιασμα ή ξεκούραση).
Μέθοδοι επεξεργασίας / ανάλυσης δεδομένων Υπολογίζεται ο αριθμός ατόμων ανά είδος στον κάθε ελαιώνα. Για να είναι εφικτή η σύγκριση της βιοποικιλότητας υπολογίστηκε ο αριθμός ατόμων της ορνιθοπανίδας ανά 1000 m 2 (100 μ Χ 10 μ) του κάθε ελαιώνα. δείκτης Shannon Wiener (Shannon index) H' = -Σpjlog pj (όπου pj το ποσοστό των ατόμων της ομάδας j). δείκτης ισομέρειας (Evenness). J = Η / ln(s) (όπου Η είναι το μέτρο της βιοποικιλότητας με βάση το δείκτη Shannon Wiener και S είναι ο συνολικός αριθμός ειδών ανά ελαιώνα).
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ Zonites graecus κυρίως αρθρόποδα και χερσαία σαλιγκάρια Chondrula bergeri
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ μυριάποδα: χειλόποδα και διπλόποδα αραχνίδια: σκορπιοί και αράχνες έντομα: κολεόπτερα και ακρίδες Scolopendra cingulata Παρατηρήθηκαν 169 άτομα από 10 taxa κατά το 2011 Παρατηρήθηκαν 1093 άτομα από 18 taxa κατά το 2013 Σύνολο 22 taxa στους ελαιώνες Glomeris sp. Φωτ: Μichel Εhrhardt
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΤΗΝΑ Παρατηρήθηκαν 84 άτομα 15 είδη κατά το 2011 Παρατηρήθηκαν 107 άτομα 18 είδη κατά το 2013 Βραχοκιρκίνεζο Falco tinnunculus
Τρυγόνι Αετόμορφα 1 Buteo buteo Γερακίνα 2 Falco tinnunculus Βραχοκιρκίνεζο Περιστερόμορφα 3 Columba livia domestica Περιστέρι 4 Streptopelia decaocto Δεκαοχτούρα 5 Streptopelia turtur Τρυγόνι Στρουθιόμορφα 6 Hirundo rustica Σταυλοχελίδονο 7 Hirundo daurica Μιλτοχελίδονο 8 Delichon urbicum Λευκοχελίδονο 9 Erithacus rubecula Κοκκινολαίμης 10 Turdus merula Κότσυφας 11 Sylvia melanocephala Μαυροτσιροβάκος 12 Sylvia atricapilla Μαυροσκούφης 13 Cettia cetti Ψευταηδόνι 14 Muscicapa striata Σταχτομυγοχάφτης 15 Parus major Καλόγερος 16 Cyanistes caeruleus Γαλαζοπαπαδίτσα 17 Garrulus glandarius Κίσσα 18 Pica pica Καρακάξα 19 Corvus corone Κουρούνα 20 Passer domesticus Σπιτοσπουργίτης 21 Fringilla coelebs Σπίνος 22 Carduelis carduelis Καρδερίνα 23 Emberiza cia Βουνοτσίχλονο
Αετόμορφα 1 Buteo buteo Γερακίνα 2 Falco tinnunculus Βραχοκιρκίνεζο Περιστερόμορφα 3 Columba livia domestica Περιστέρι 4 Streptopelia decaocto Δεκαοχτούρα 5 Streptopelia turtur Τρυγόνι Στρουθιόμορφα 6 Hirundo rustica Σταυλοχελίδονο 7 Hirundo daurica Μιλτοχελίδονο 8 Delichon urbicum Λευκοχελίδονο 9 Erithacus rubecula Κοκκινολαίμης 10 Turdus merula Κότσυφας 11 Sylvia melanocephala Μαυροτσιροβάκος 12 Sylvia atricapilla Μαυροσκούφης 13 Cettia cetti Ψευταηδόνι 14 Muscicapa striata Σταχτομυγοχάφτης 15 Parus major Καλόγερος 16 Cyanistes caeruleus Γαλαζοπαπαδίτσα 17 Garrulus glandarius Κίσσα 18 Pica pica Καρακάξα 19 Corvus corone Κουρούνα 20 Passer domesticus Σπιτοσπουργίτης 21 Fringilla coelebs Σπίνος 22 Carduelis carduelis Καρδερίνα 23 Emberiza cia Βουνοτσίχλονο
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΤΗΝΑ 8,7% αρπακτικά 13,0% περιστερόμορφα 78,3% μικροπούλια ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ Στην ευρύτερη περιοχή 261 είδη Από αυτά 122 πουλιά των υγροτόπων Περιστασιακά 29 Ειδικές ανάγκες αρπακτικά-βράχια 15 είδη 261-166= 95 είδη Το 24,5 % της ορνιθοπανίδας της Μεσσηνίας συναντάται στους ελαιώνες που μελετήσαμε
Χρήση (αξία) των ελαιώνων από τα πτηνά Αναπαραγωγή Διαχείμαση (Οκτώβριο-Μάρτιο) (διατροφή, κούρνιασμα) Μετανάστευση (μεταναστευτικός διάδρομος) μέσα Μαρτίου-μέσα Μαΐου (διατροφή, ξεκούραση, προστασία)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ Δεν παρατηρήθηκε κάποια σημαντική διαφορά μεταξύ των τριών γεωγραφικών περιοχών. Ο μέσος αριθμός ατόμων ανά ελαιώνα ήταν μεγαλύτερος το 2013 (στατιστικά σημαντικές διαφορές) Σύμφωνα με τις μετρήσεις της βιοποικιλότητας στους ελαιώνες πριν και μετά την εφαρμογή της μεθόδου παρατηρείται βελτίωση του δείκτη βιοποικιλότητας Shannon Wiener (στατιστικά μη σημαντικές διαφορές). ΠΤΗΝΑ Στην περιοχή της Μεσσηνίας η βιοποικιλότητα ήταν μεγαλύτερη από της Κρήτης. Σύμφωνα με τις μετρήσεις της βιοποικιλότητας στους ελαιώνες πριν και μετά την εφαρμογή της μεθόδου παρατηρείται βελτίωση των δεικτών βιοποικιλότητας. (στατιστικά μη σημαντικές διαφορές).
Οι διαφορές που παρατηρήθηκαν μπορεί να οφείλονται : Στις ορθές γεωργικές πρακτικές που εφαρμόστηκαν το διάστημα από το 2011 μέχρι το 2013 Στις διαφορετικές καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών (πχ ποσοστό υγρασίας, βροχοπτώσεις, θερμοκρασία)