Εκπαιδευτικό σενάριο Ταυτότητα Τίτλος: Ελένη του Σεφέρη ηµιουργός: Μπούρα Ευφροσύνη Το σενάριο δοκιµάστηκε στην τάξη. Εµπλεκόµενες γνωστικές περιοχές: αφορά το µάθηµα της νεοελληνικής λογοτεχνίας β λυκείου την ενότητα Ελένη του Σεφέρη και είναι διαθεµατικό στην ιστορία, τη γλώσσα και τα αρχαία ελληνικά. ιάρκεια: απαιτούνται 6 διδακτικές ώρες. Πρότερες γνώσεις των µαθητών: η ποίηση του Σεφέρη, η τραγωδία Ελένη του Ευριπίδη και η Οµήρου Ιλιάδα, σηµαντικές ιστορικές γνώσεις για την ευρωπαϊκή ιστορία στον 20 ο αιώνα, καθώς και η χρήση Η/Υ, δηλαδή ο βαθµός εξοικείωσης µε προγράµµατα Microsoft office και µε φυλλοµετρητή. Απαιτούµενη υλικοτεχνική υποδοµή: το ανάλογο σχολικό εγχειρίδιο, ο φυλλοµετρητής Microsoft Internet Explorer ή Mozilla Firefox, ο επεξεργαστής κειµένου Word, το πρόγραµµα παρουσίασης Power Point, ο εκτυπωτής, η ηλεκτρονική µορφή των 4 φύλλων εργασίας, καθώς και ένας βιντεοπροβολέας. Σύντοµη περιγραφή (περίληψη) Να συγκεντρωθούν σηµαντικά εργοβιογραφικά στοιχεία του Σεφέρη, να αναφερθούν και να σχολιαστούν βασικά χαρακτηριστικά στη γλώσσα του Σεφέρη, να αναπτυχθεί ο διακειµενικός διάλογος µε την ευριπίδεια και οµηρική εκδοχή για την Ελένη και γενικότερα να ανιχνευθεί ο συµβολισµός της Ελένης σε παράλληλα κείµενα και να τονιστεί το ανώφελο των πολεµικών αγώνων. Στόχοι Γνωστικοί Η πρόταση στοχεύει καταρχάς στη βαθύτερη γνώση της ζωής, του ιστορικού πλαισίου και του ποιητικού έργου του Σεφέρη, καθώς και στη συνειδητοποίηση των δυσάρεστων συνεπειών ενός πολέµου, στην καταγγελία του πολέµου ως επιζήµιου και ανώφελου.. Άλλος στόχος είναι να γίνει συγκριτική θεώρηση τηε Ελένης µε την ευριπίδεια και την οµηρική εκδοχή της. Ένας ακόµη στόχος είναι η σύνθεση γραπτού κειµένου, το οποίο να εντάσσεται σε συγκεκριµένο επικοινωνιακό πλαίσιο. Απώτερος στόχος είναι το υπό εξέταση κείµενο να αποτελέσει αφόρµηση για τη λογοτεχνική έκφραση του µαθητή. Παιδαγωγικοί µαθησιακοί Οι µαθητές να αποκτήσουν κίνητρα για συνεργασία, επικοινωνία και ανταλλαγή απόψεων. Να οργανωθούν σε οµάδες και να αναλάβουν ρόλους, να εξοικειωθούν µε τη διερευνητική προσέγγιση της µάθησης και στη συνέχεια, λειτουργώντας µε αυτενέργεια, να οικοδοµήσουν µόνοι τους τη γνώση. Με τη χρήση επεξεργαστή κειµένου, να εξασκηθούν στη συνεργατική µάθηση και συνεργατική παραγωγή λόγου. Να ασκηθούν στην πολύπλευρη προσέγγιση του γνωστικού αντικειµένου, καθώς και στην αισθητική απόλαυση του ποιήµατος. Να καλλιεργήσουν δεξιότητες που απαιτούνται στην επιστηµονική έρευνα, όπως παρατήρηση, επιλογή, συγκέντρωση, σύγκριση και αξιολόγηση του υλικού. 1

Τεχνολογικοί Να προσεγγίζουν τις ΤΠΕ ως εργαλεία και πηγές µάθησης, καθώς και αισθητικής απόλαυσης ενός κειµένου. Να εξοικειωθούν µε τη χρήση του διαδικτύου ως περιβάλλοντος µάθησης και αισθητικής καλλιέργειας.. Να καλλιεργήσουν τον κριτικό γραµµατισµό µέσα από την συγκέντρωση, επιλογή και σύγκριση του ζητούµενου υλικού. Με τη χρήση επεξεργαστή κειµένου να εξασκηθούν στη συνεργατική µάθηση και συνεργατική παραγωγή λόγου. Λεπτοµερής παρουσίαση της πρότασης α) Προϋποθέσεις Απαραίτητα προϋπόθεση για την προσέγγισή του περιεχοµένου απαιτεί η αναζήτηση των αιτιών που οδηγούν στον πόλεµο, τα οποία αποδεικνύονται µάταια κατά τον ποιητή. Ο ίδιος έχει βιώσει τις δυσάρεστες συνέπειες του πρώτου και δευτέρου παγκοσµίου πολέµου και αποτελεί θύµα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Επιπλέον, η επαγγελµατική του ιδιότητα ως διπλωµάτη του δίνει τη δυνατότητα να παραστεί ως µάρτυρας σε πεδία εµπόλεµων καταστάσεων. Ο διάλογος µε την αρχαία ελληνική ιστορία ποίηση και µυθολογία οδηγεί στην περαιτέρω ανάπτυξη του θέµατος. Όσο αφορά τη µορφή, οι εκφραστικοί τρόποι του ποιητή οδηγούν στην επιτυχή αισθητοποίηση του ζητήµατος. Η µελέτη στη γλώσσα του ποιήµατος οδηγεί στην επιβεβαίωση αυτής της άποψης. Επιπλέον, οι µαθητές µπορούν να πλοηγούνται στο διαδίκτυο, ώστε να καταστεί δυνατή η οπτικοποίηση των ήδη υπαρχουσών γνώσεών τους. Μπορούν, ακόµη, να αναζητούν µε την καθοδήγηση της διδάσκουσας παράλληλο υλικό που να επαληθεύει ή να αναιρεί, καθώς και να εµπλουτίζει τις ήδη αποκτηµένες γνώσεις τους για τα συγκεκριµένα ιστορικά, λογοτεχνικά και γλωσσικά ζητήµατα που θίγονται σε αυτό το σενάριο. β) Η εφαρµογή της πρότασης Το σενάριο δοκιµάστηκε στην τάξη, όπως ήδη προαναφέρθηκε. Ειδικότερα, χρησιµοποιήθηκαν 4 φύλλα εργασίας, εκ των οποίων το κάθε φύλλο είχε 3 δραστηριότητες, µία για κάθε οµάδα. 1. Την πρώτη ώρα διδασκαλίας στην τάξη δόθηκαν εξηγήσεις για τη διαδικασία, τους ρόλους και την αξία συµµετοχής των µαθητών. Σχηµατίστηκαν 3 οµάδες των 6 µαθητών η καθεµιά. Σε κάθε οµάδα υπήρχαν 2 αναγνώστες, ο συντονιστής ο γραµµατέας που κρατούσε σηµειώσεις, αυτός που υπαγόρευε τις σηµειώσεις και ο χειριστής Η/Υ που πληκτρολογούσε αρχείa word. Οι ρόλοι µπορούσαν να εναλλάσσονται.. Μετά την οργάνωση των οµάδων δόθηκε στους µαθητές το 1 ο φύλλο εργασίας. Κατόπιν προβλήθηκε στην τάξη σε βιντεοπροβολέα η περιοχή των Πλατρών και ακούστηκε η ανάγνωση της Ελένης από τον ίδιο τον ποιητή. 2. Κατά τη δεύτερη ώρα διδασκαλίας, δόθηκε στους µαθητές το 2 ο φύλλο εργασίας. Με τη συνεργασία του καθηγητή πληροφορικής, στο εργαστήριο της πληροφορικής οι µαθητές σε 3 οµάδες των 6 ατόµων συγκέντρωσαν υλικό που αφορά τη ζωή και το έργο του Σεφέρη, ενταγµένα σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο. 3. Την τρίτη ώρα διδασκαλίας οι µαθητές σταθερά σε 3 οµάδες των 6 ατόµων στο εργαστήριο πληροφορικής µε βάση το 3 ο φύλλο εργασίας συγκέντρωσαν υλικό για τη γλώσσα του Σεφέρη. 2

4. Την τέταρτη ώρα διδασκαλίας οι ίδιες οµάδες µαθητών στο εργαστήριο της πληροφορικής αναζήτησαν υλικό σχετικό µε την Ελένη στην αρχαιότητα, υλοποιώντας το 4 ο φύλλο εργασίας. 5. Την 5 η ώρα διδασκαλίας παρουσιάστηκαν στην τάξη τα ευρήµατα των µαθητών σε αρχεία παρουσίασης µέσω βιντεοπροβολέα και ακολούθησε κριτική και διάλογος. 6. Την 6 η ώρα διδασκαλίας ζητήθηκε η σύνταξη κειµένου word και από τις 3 οµάδες µαθητών, ένα από κάθε οµάδα, στο εργαστήριο της πληροφορικής, το οποίο αφορούσε τις εντυπώσεις των µαθητών σχετικά µε το ποίηµα Ελένη του Σεφέρη ως τρόπου άρνησης του πολέµου ως επώδυνης και επιζήµιας κατάστασης, καθώς και ως έµµεσου τρόπου υπεράσπισης της ζωής. Τα κείµενα παραδόθηκαν στη διδάσκουσα, µε σκοπό να σχολιαστούν, να συζητηθούν και να δηµοσιευθούν στη σχολική εφηµερίδα. Κριτική αξιολόγηση Οι µαθητές δυσκολεύτηκαν στη µελέτη του ληµµατολογίου, αν και τους φάνηκε αρκετά ενδιαφέρουσα δραστηριότητα. Αυτό συνέβη, διότι δεν είναι εξοικειωµένοι µε τη µελέτη του νοήµατος στις λέξεις, αλλά τελικά απέκτησαν νέες γνώσεις, όσον αφορά την ποιητική χρήση των λέξεων. Στο τέλος, επίσης, έµειναν ιδιαίτερα ικανοποιηµένα από το αποτέλεσµα του σεναρίου, διότι είχαν συντελέσει οι ίδιοι σε αυτό. Απέκτησαν πιο έντονη συνείδηση της ένταξης σε οµάδα και των θετικών συνεπειών που προκύπτουν από τη συνεργατικότητα. Η αναζήτηση στοιχείων σε διάφορες ιστοσελίδες αποτέλεσε έναυσµα για περαιτέρω προσωπική τους έρευνα σε άλλα γνωστικά αντικείµενα. Βιβλιογραφία http://www.youtube.com/watch?v=avafjdgqku4 http://www.sarantakos.com/kibwtos/seferhs_elenh.html http://www.ert-archives.gr/v3/public/popinfo.aspx?tid=0000007880&tsz=0&act=minfo http://users.sch.gr/tgiakoum/eleni/b1-eleni-teukros.html.http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=150690 http://www.greeklanguage.gr/greeklang/literature/tools/concordance/seferis/index.html http://www.epea.gr/content.php?id=166 http://www.hellenica.de/griechenland/mythos/gr/oraiaeleni.html http://www.youtube.com/watch?v=t895xjoxek8 3

1 ο φύλλο εργασίας 1. Προβολή αρχείου, σχετικού µε την ανάγνωση της Ελένης από τον ίδιο τον ποιητή και καταγραφή των εντυπώσεων από τους µαθητές, σε κείµενο word. 2. Αναζήτηση του κειµένου, αποθήκευση και εκτύπωσή του για όσους δεν έχουν µαζί ή ή δε σηµειώνουν στο σχολικό εγχειρίδιο. 3. Παραγωγή ενός κειµένου word ανά οµάδα που αφορά την αίσθηση που άφησε στους µαθητές η πρώτη ανάγνωση του κειµένου. 4

2 ο φύλλο εργασίας Αναζήτηση του ιστορικού πλαισίου στη ζωή του Γ. Σεφέρη, µέσω του φυλλοµετρητή στην ανάλογη ιστοσελίδα της ΕΡΤ, στα εξής κεφ.: 10 Μικρασιατική Καταστροφή, 18 Κορυτσά, 19 Χίτλερ, Μουσολίνι, 20 Γερµανοί στην, 24 Γερµανοί στην Κρήτη, 25 Αίγυπτος, 30 Μ. Ανατολή, Ελλάδα 38 Κύπρος 1. α) Ποια σηµαντικά ιστορικά γεγονότα επηρέασαν τη ζωή και το έργο του Σεφέρη; β) O Tεύκρος ως προσωπείο του Σεφέρη στην ιστοσελίδα για τον Τεύκρο Ποιος ήταν; Για ποιο λόγο ο Σεφέρης επιλέγει το προσωπείο του Τεύκρου; Μέσα από ποια χωρία του κειµένου µιλά ο Σεφέρης µέσω του Τεύκρου; 2. Με ποιο τρόπο ο πόλεµος επηρέασε το έργο του Σεφέρη; Υπογράµµιση συγκεκριµένων χωρίων στο ποίηµα. Η υπογράµµιση επισηµαίνεται µε έντυπο και ηλεκτρονικό τρόπο. 3. Η ιστορικοπολιτική κατάσταση στην Κύπρο και πώς επηρέασε το Σεφέρη στο άρθρο του Νάσου Βαγενά, στην ιστοσελίδα για την κυπριακή εµπειρία του Σεφέρη. Οι απαντήσεις καταγράφονται σε αρχεία word. 5

3 ο φύλλο εργασίας Μελέτη της γλώσσας του Σεφέρη στην ιστοσελίδα συµφραστικό πίνακα λέξεων στο ποιητικό έργο του Σεφέρη 1. Mελέτη των λέξεων Ελένη, πουκάµισο, αδειανό: ποιος φαίνεται να είναι ο συµβολισµός της Ελένης στο Σεφέρη; 2. Μελέτη των λέξεων αλήθεια, φεγγάρι, αλλάζει, θεός, ανάµεσο: Ποιο νόηµα προσδίδει ο Σεφέρης στη δικαιοσύνη; Με ποιο ποιητικό τρόπο αποτυπώνει την έννοια της απάτης; 3. Mελέτη των λέξεων πόνος, ζωή: θα µπορούσαµε να υποστηρίξουµε ότι αυτό το ποίηµα αποτελεί έµµεση καταγγελία του πόνου; Οι απαντήσεις καταγράφονται σε αρχεία word. 6

4ο φύλλο εργασίας Μελέτη της Ελένης στην αρχαιότητα, στην ιστοσελίδα του Λάµπρου Πόλκα, όπου υπάρχει άρθρο του.ν. Μαρωνίτη, για τις οµηρικές γυναίκες στο αρχαίο δράµα. Χαρακτηρισµός της Ελένης από τον Όµηρο και άλλους ποιητές. 1. Προσέγγιση της Ελένης ως γυναίκας, από κοινωνιολογική σκοπιά, σε συνδυασµό µε το βίντεο στο http://www.youtube.com/watch?v=t895xjoxek8 2. Θεώρηση της Ελένης ως δέλεαρ ανώφελου αγώνα, µάταιης προσπάθειας. 3. Η σύγκριση της Ελένης στην αρχαιότητα µε την Ελένη στο ποίηµα του Σεφέρη. Οι απαντήσεις καταγράφονται σε αρχεία word. 7