Γυναικομαστία Η διόγκωση του ανδρικού στήθους Γεώργιος A. Κανάκης Ενδοκρινολόγος Κλινικός Ανδρολόγος (EAA cert.) Επιμελητής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών
Πότε είναι; Ψηλαφητή διόγκωση >0,5 εκ. σε διάμετρο Υπόκειται της θηλής συγκεντρικά Ετερόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη Συμμετρική ή ασύμμετρη
Πότε ΔΕΝ είναι: Λιπομαστία? Γυναικοθηλία? Νεοπλασία?
Επιδημιολογία Συχνή εμφάνιση σε 3 ηλικιακές ομάδες: Βρεφική ηλικία (60-90%) Έφηβοι (4-63%) έναρξη 10-12 ετών κορύφωση 13-14 ετών (Tanner 3-4) συνήθης διάρκεια 6-18 μήνες Ηλικιωμένοι 50-80 ετών: 25-65% 70-80 ετών: >60% N Engl J Med 2007; 357:1229-1237
Λίγα λόγια φυσιολογίας Οι ιστοί του μαστού και των δύο φύλων αντιδρούν ταυτόσημα στις ορμονικές επιδράσεις Ε2 & IGF-1 επάγουν (μέσω ERα & ΕRβ) υπερπλασία επιθηλίου, επιμήκυνση και διακλάδωση πόρων ανδρογόνα (AR) ανταγωνίζονται δράσεις E2 PRL διαφοροποίηση επιθηλίου Σημαντική διαφορά ανδρών και γυναικών: έκκριση της προγεστερόνης οδηγεί σε ανάπτυξη κυψελιδων προϋπόθεση για τη γαλουχία, σπάνια παρατηρείται σε άνδρες Adv Intern Med 1980; 25:1-32
παθοφυσιολογίας Η γυναικομαστία είναι αποτέλεσμα διαταραχής του ισοζυγίου δράσεις στο μαστό των στεροειδών του φύλλου: Μειωμένη παραγωγή ανδρογόνων Αυξημένη δέσμευση των ανδρογόνων (SHBG ) Αυξημένη παραγωγή / περιφερική μετατροπή οιστρογόνων Αντίσταση στη δράση των ανδρογόνων Adv Intern Med 1980; 25:1-32
και ΠΑΘ.ΑΝ Ιστολογική εικόνα εξαρτάται αποκελιστικά από το είδος και τη διάρκεια των ορμονικών επιδράσεων Οζώδης (77%, η πιο συχνή) Επιθηλιακή υπερπλασία επιμήκυνση πόρων Οίδημα συνδετικού ιστού Pseudo Angiomatous Stromal Hyperplasia (PASH) Πρόσφατης έναρξης (<1 έτος) Δενδριτική Ίνωση Χρονιότητα (>1 έτος) Pathol Microbiol Immunol Scand A 1982; 90:185-190
Πότε είναι αθώα; Στα νεογνά λίγο μετά τη γέννηση έκθεση στις υψηλές ποσότητες των ορμονών του πλακούντα Σε βρέφη μετά τον 3ο μήνα της ζωής παροδική ενεργοποίηση του γεννητικού άξονα, γνωστή ως "μίνι εφηβεία" Υποχώρηση αυτόματα πριν από τον 9 ο μήνα της ζωής J Clin Endocrinol Metab 2005; 90:3122-3127
Πότε είναι αθώα; Γυναικομαστία των εφήβων Συνήθως αμφοτερόπλευρη Συχνά επώδυνη GnRH pulses LH pulses E2 προηγείται Testo ενεργοποίηση αρωματάσης υψηλότερες τιμές IGF-1 ταχύτερη PHV J Adolesc Health 2007; 41:126-131
Πότε είναι αθώα; Γυναικομαστία των ηλικιωμένων Late Onset Hypogonadism Αντιρρόπηση LH SHBG Fat mass πολυφαρμακία J Clin Endocrinol Metab 2001; 86:724-731
Πότε είναι παθολογική; Σε άνδρες μέσης ηλικίας: λήψη φαρμάκων - αναβολικών ενδοκρινικά νοσήματα (υπογοναδισμός, θυρεοειδοπάθεια, PRL ) συστηματικές νόσοι (καχεξία, νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια) όγκοι που παράγουν ορμόνες Χωρίς υποκείμενη παθολογία: 50% 25% 12% 10% 3% N Engl J Med 2007; 357:1229-1237
Φάρμακα και γυναικομαστία Ι Αποδεδειγμένη συσχέτιση (level of recommendation A ) 1. Οιστρογόνα και ανάλογα 2. Ενισχυτές παραγωγής/δράσης οιστρογόνων γοναδοτροπίνες, CC 3. Αναστολείς παραγωγής/δράσης ανδρογόνων αναστολείς GnRH, αντιανδρογόνα Andrologia 2012; 44 Suppl 1:621-626
Φάρμακα και γυναικομαστία ΙΙ Πιθανή συσχέτιση (level of recommendation Β ) Παρεμβολή στο μεταβολισμό των στεροειδών φύλου (κετοκοναζόλη) έμμεσα ως αποτέλεσμα PRL (αντιψυχωσικά) Αναστολή AR (επλερενόνη)? Άγνωστος μηχανισμός (Η2 blockers, διουρητικά, αντιρετροϊκά)
Φάρμακα και γυναικομαστία ΙIΙ Πρόσφατη ανασκόπηση 92 φαρμάκων που έχουν συσχετιστεί με γυναικομαστία: level of recommendation A 14 level of recommendation Β 25 level of recommendation C+D 53 Andrologia 2012; 44 Suppl 1:621-626
Ενδοκρινοπάθειες Υπογοναδισμός Α παθής (8%) LH - ενεργοποίηση αρωματάσης SHBG δέσμευση Τ>Ε Λόγος Ε/Τα Β παθής (2%) LH Στεροειδή επινεφριδιακής προέλευσης
Ενδοκρινοπαθειών συνέχεα Υπερθυρεοειδισμός (1,5%) 25-40% Ελάττωση γοναδοτροπινών Ενεργοποίηση αρωματάσης SHBG Υπερπρολακτιναιμία Έμμεσα και όχι άμεσα! Σπάνια αίτια (AIS, aromataseexcess) J Clin Endocrinol Metab 1979; 48:798-802
Ορμονοπαραγωγοί όγκοι Όγκοι γεννητικών κυττάρων (σεμίνωμα, χοριοκαρκίνωμα, τεράτωμα) 95% Ορχικοί ή εξω-ορχικοί Έκκριση β-hcg (2-6%, L) Όγκοι Leydig, Sertoli Φλοιοεπινεφριδιακός καρκίνος Παρανεοπλασματική έκκριση β-hcg SCLC, HKK Cancer 1985; 56:2534-2538
Συστηματικές νόσοι Χρόνια νεφρική νόσος (1%) 50% ασθενών Α παθής κυρίως υπογοναδισμός LH clearance Ηπατική νόσος (8%) 2/3 ασθενών Άμεση επίδραση αλκοόλ στον όρχι Αρωματοποίηση Τ στο ήπαρ Σπιρονολακτόνη Ασιτία επανασίτιση (1%) Arch Intern Med 1990; 150:563-565
Τι άλλο μπορεί να είναι; Καλοήθεις (99%) Νευρίνωμα Λεμφαγγείωμα Αιμάτωμα Λίπωμα Δερμοειδής κύστη Καρκίνος μαστού 1/200 συχνότητας στις γυναίκες Σπάνια < 50 ετών Am J Surg 1995; 170:24-26.
Παράγοντες κινδύνου προχωρημένη ηλικία προηγηθείσα ακτινοβόληση του θώρακα διαδικασίες αλλαγής φύλου γενετικές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες (BRCA2, σύνδρομο Klinefelter) Am J Surg 1995; 170:24-26.
Κλινική Εξέταση Υπογοναδισμός; Ψηλάφηση όρχεων Ψηλάφηση ήπατος Συστηματική νόσος Ευαισθησία; Cordova A, Moschella F. J Plast Reconstr Aesthet Surg. 2008;61(1):41-9
Πώς αξιολογείται; Grade I περιορίζεται στην άλω Grade ΙI μέτρια διόγκωση Grade ΙΙI σημαντική διόγκωση < 1 εκ. Grade ΙV σημαντική πρόπτωση > 1 εκ.
Πότε μας ανησυχεί; μια νέα και ταχέως αναπτυσσόμενη μάζα του μαστού έκκεντρη θέση συνοδές αλλοιώσεις του δέρματος έκκριση από τη θηλή διόγκωση λεμφαδένων της μασχάλης (50%) Am J Surg 1995; 170:24-26.
Διαγνωστική προσέγγιση Ι Κλινικά ευρήματα: γυναικομαστία Απεικονιστικός έλεγχος στήθους περιττός RFTs -LFTs LH, T, E2, SHBG DHEAS TFTs PRL β-hcg, α-fp, LDH Breast J 2011; 17:246-255
Διαγνωστική προσέγγιση ΙΙ Κλινικά ευρήματα: μη ειδικά ασυμμετρία σε ενήλικα ασθενή ØΜαστογραφία Ευαισθησία Λιπομαστία; ØΥπερηχογράφημα Ειδικότητα Αγγείωση ~ χρονιότητα Breast J 2011; 17:246-255
Μαστογραφία
US μαστού - φυσιολογικό (PF) pectoralis fascia (PM) pectoralis muscle (ICM) intercostal muscles
US μαστού - γυναικομαστία J Clin Diagn Res 2014; 8:NC09-11
US μαστού -Ca BIRADS 1. ΧΩΡΙΣ ΕΥΡΗΜΑΤΑ 2. ΚΑΛΟΗΘΗΣ ΒΛΑΒΗ 3. ΠΙΘΑΝΩΣ ΚΑΛΟΗΘΗΣ 4. ΥΠΟΠΤΗ ΒΛΑΒΗ 5. ΥΨΗΛΗ ΥΠΟΨΙΑ (>95%) J Clin Diagn Res 2014; 8:NC09-11
Διαγνωστική προσέγγιση ΙΙΙ Υποπτα κλινικά ευρήματα ή BIRADS 3 ØΒιοψία FNAC: ανεπαρκή δείγματα CORE Bx Πορογενές Ca (ανδρικός μαστός στερείται κυψελίδων)
Πώς αντιμετωπίζεται; Απόσυρση εκλυτικών αιτίων (π.χφάρμακα) Αποκλεισμός παθολογικών καταστάσεων Αναμονή για αυτόματο περιορισμό Σε επώδυνη γυναικομαστία πρόσφατης έναρξης: φαρμακευτική αγωγή Διάρκεια μεγαλύτερη των 2 ετών: χειρουργική αφαίρεση
Παρακολούθηση Έφηβοι με φυσιολογικά κλινικά ευρήματα Επανεκτίμηση ανά 6 μήνες Ενήλικες εφόσον: γνωστός εξωγενής παράγων διακοπή αρνητικός έλεγχος σαφής κλινική εικόνα πρόσφατη έναρξη
Συντηρητική αντιμετώπιση SERMS TMX 10 20 mg x 3-9 μήνες CC 50-100 mg Αναστολείς αρωματάσης Anastrozole 1 mg Ανδρογόνα Μόνο σε υπογοναδισμό (Τ Ε) DHT Προφυλακτική EBRT J Pediatr 2004; 145:71-76
SERMS TMX η καλύτερα μελετημένη 90% μερική απόκριση - 10% πλήρης γρήγορη ανακούφιση από τον πόνο, ανεξαρτήτως του μεγέθους της απόκρισης πλέον κατάλληλη στην επώδυνη γυναικομαστία πρόσφατης έναρξης
Χειρουργική αντιμετώπιση Ενδείξεις διάρκεια > 12 μήνες δεν υποχωρεί αυτόματα με συντηρητική αγωγή ψυχολογική επιβάρυνση Τεχνική εξαρτάται από το μέγεθος Grade I Webster technique Practitioner 1980; 224:406-408
Χειρουργική αντιμετώπιση Grade II Webster + λιποαναρρόφηση Grade IΙΙ κυκλοτερής + λιποαναρρόφηση + αφαίρεση περίσσειας
Χειρουργική αντιμετώπιση Επιπλοκές υπαισθησία θηλής επιπέδωση εισολκή θηλής (doughnut) νέκρωση της θηλής χηλοειδή Letterman technique: αφαίρεση περίσσειας + μετατόπιση θηλής Sao Paulo Med J. 2012; 130(3):187-97
Σύνοψη Γυναικομαστία καλοήθης στο 80% Σημαντική η κλινική εικόνα και το ιστορικό Εγαστηριακός έλεγχος έφηβοι? ενήλικες χωρίς εξωγενή αίτια Απεικόνιση βοηθητική Βιοψία επί κλινικής υποψίας! Φαρμακευτική αγωγή επί πρόσφατης έναρξης Χειρουργείο επί χρονιότητας