Πνύ ππάξρεη αέξαο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΟΣΖΣΑ 6: ΜΔΛΔΣΑΜΔ ΣΟ ΦΤΗΚΟ ΚΟΜΟ (Φπζηθέο Δπηζηήκεο) ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Πνύ ππάξρεη αέξαο Ηδηόηεηεο θαη ύζηαζε Αηκνζθαηξηθνύ αέξα. ΓΗΓΑΚΣΗΚΟΗ ΣΟΥΟΗ: Οη καζεηέο: Να δηαπηζηώζνπλ νη καζεηέο πεηξακαηηθά όηη ν αέξαο: Τπάξρεη ζρεδόλ παληνύ. Καηαιακβάλεη ρώξν, έρεη όγθν. Δίλαη ζπκπηεζηόο θαη έρεη ειαζηηθόηεηα. Πεξηέρεη νμπγόλν. Έρεη βάξνο. Ο αέξαο θαηαιακβάλεη όιε ηελ επηθάλεηα ηεο, ππάξρεη κέζα ζην έδαθνο θαη δηαιπκέλνο ζην λεξό ησλ ιηκλώλ, ησλ ζαιαζζώλ, ησλ πνηακώλ. Ο αέξαο είλαη απαξαίηεηνο γηα ηε δσή ησλ έκβησλ νξγαληζκώλ. Ο αηκνζθαηξηθόο αέξαο είλαη κείγκα αεξίσλ. Ζ θαηά βάξνο ζύζηαζή ηνπ είλαη 21% νμπγόλν, 78% άδσην 1% δηνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη άιια αέξηα ( πδξαηκνί, ήιην, αξγό, θξππηό θ.ά. ). 21% 1% Άζωτο Οξυγόνο 78% Διοξείδιο του άνθπακα
Πνύ ππάξρεη αέξαο 2 Σν νμπγόλν είλαη απαξαίηεην γηα ηε δσή ( ζπληειεί ζηηο θαύζεηο ), ελώ ην άδσην είλαη απαξαίηεην γηα ηελ αξαίσζε ηνπ νμπγόλνπ. Ο άλζξσπνο δε κπνξεί λα δήζεη ζε αηκόζθαηξα πνπ πεξηέρεη κόλν νμπγόλν. Ζ ζύζηαζε ηεο αηκόζθαηξαο αιιάδεη θαζώο απνκαθξπλόκαζηε από ηελ επηθάλεηα ηεο γεο. Ζ αηκόζθαηξα απνηειείηαη από δηάθνξα ζηξώκαηα θαη ην ύςνο ηεο μεπεξλά ηα 1000 ρηιηόκεηξα. Ζ ππθλόηεηα ηνπ αέξα ζηα ζηξώκαηα απηά ειαηηώλεηαη όζν αλεβαίλνπκε ςειόηεξα. Ζ ζύζηαζε ηεο αηκόζθαηξαο επεξεάδεηαη ζε θάπνηα ζηξώκαηα από ηα θαηλόκελα πνπ ζπκβαίλνπλ ζηε γε π.ρ. από έθιπζε δηαθόξσλ αεξίσλ. Ζ αύμεζε ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηελ αηκόζθαηξα πξνθαιεί ην θαηλόκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ κε απνηέιεζκα ηελ αύμεζε ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ηεο γεο. Σα αέξηα ηεο αηκόζθαηξαο δελ δηαζθνξπίδνληαη ζην δηάζηεκα γηα λα θαηαιάβνπλ όιν ην δηαζέζηκν ρώξν, ιόγσ ηεο έιμεο ηε γεο. ηε ζειήλε δελ ππάξρεη θαζόινπ αηκόζθαηξα ιόγσ ηεο κηθξήο βαξπηηθήο ηεο έιμεο, πνπ νθείιεηαη ζηε κηθξή ηεο κάδα. Ο αέξαο ζαλ πιηθό ζώκα έρεη βάξνο, θαηαιακβάλεη όγθν, είλαη ξεπζηό ζώκα, είλαη ζπκπηεζηόο θαη ειαζηηθόο. Δίλαη άρξσκνο, άγεπζηνο, άνζκνο θαη δηαθαλήο.
Πνύ ππάξρεη αέξαο 3 Πεηξάκαηα πνπ πξνηείλνληαη: Π 1 ν : Πνύ ππάξρεη αέξαο; Δηζαγσγηθό εξέζηζκα-γηαηύπσζε ππνζέζεσλ-καηαγξαθή αληηιήςεσλ Τπάξρεη αέξαο ζην ρώκα; Υώκα Σνύιη Μεγάιν δηάθαλν δνρείν κε λεξό Βάιε ζην ηνύιη ρώκα, δέζε ην θαη βύζηζέ ην ζην δνρείν κε ην λεξό. Ση παξαηεξείο;
Πνύ ππάξρεη αέξαο 4 Μέζα από ην ρώκα ηνπ πνηεξηνύ βγαίλνπλ θπζαιίδεο αέξα. Μέζα ζην ρώκα ππάξρεη αέξαο. Π 2 ν : Πνύ ππάξρεη αέξαο; Δηζαγσγηθό εξέζηζκα-γηαηύπσζε ππνζέζεσλ-καηαγξαθή αληηιήςεσλ Τπάξρεη αέξαο ζην λεξό; Πνηήξη κεγάιν Νεξό Γέκηζε ην πνηήξη κε λεξό θαη άθεζέ ην γηα 15 ιεπηά ζηνλ ήιην. Ση παξαηεξείο;
Πνύ ππάξρεη αέξαο 5 ηα εζσηεξηθά ηνηρώκαηα ηνπ πνηεξηνύ ζρεκαηίδνληαη θπζαιίδεο αέξα. Μέζα ζην λεξό ππάξρεη αέξαο. Π 3 ν : Ο αέξαο πηάλεη ρώξν, έρεη όγθν. ( Σν λεξό δελ κπαίλεη κέζα ζην κπνπθάιη ) Δηζαγσγηθό εξέζηζκα-γηαηύπσζε ππνζέζεσλ-καηαγξαθή αληηιήςεσλ Γηαηί δελ πέθηεη ην ρξσκαηηζκέλν λεξό κέζα ζην κπνπθάιη; Μπνπθάιη γπάιηλν ή πιαζηηθό κε βηδσηό πώκα Υσλί Καιακάθη πιαζηηθό Σαηλία teflon Αθξπιηθόο ζηόθνο ή ζηιηθόλε Βίδα κεγάινπ πάρνπο κε ζεξκνκνλσηηθή ιαβή Πνηήξη Νεξό ρξσκαηηζκέλν Κακηλέην Αλαπηήξαο
Πνύ ππάξρεη αέξαο 6 Εέζηαλε ηε βίδα κε ην θακηλέην θαη άλνημε κηα ηξύπα ζην πώκα ηνπ κπνπθαιηνύ, ώζηε λα πεξλά ην ρσλί θάπσο δύζθνια. θξάγηζε κε αθξπιηθό ζηόθν ρσλί θαη πώκα. Πέξαζε ην βηδσηό ζηόκην ηνπ κπνπθαιηνύ ηξεηο ηέζζεξηο θνξέο κε teflon θαη βίδσζε πάλσ ηνπ θαιά ην πώκα κε ην ρσλί. (εηθ.1) Δηθόλα 1 Γνθίκαζε λα βάιεηο έλα πνηήξη ρξσκαηηζκέλν λεξό κέζα ζην κπνπθάιη. Σν ρξσκαηηζκέλν λεξό δε πέθηεη κέζα ζην κπνπθάιη. Δπαλάιαβε ην πείξακα ρξεζηκνπνηώληαο ην θαιακάθη όπσο δείρλεη ε εηθ.2 θαη 3 Δηθόλα 2 Δηθόλα 3 Ση παξαηεξείο όηαλ αλνίγεηο θαη θιείλεηο ην θαιακάθη κε ην δάρηπιό ζνπ; Όηαλ αλνίγνπκε ην θαιακάθη ην λεξό πέθηεη ζην κπνπθάιη γηαηί θεύγεη αέξαο απ` απηό θαη ηε ζέζε ηνπ παίξλεη ην λεξό. Όηαλ θιείλνπκε ην θαιακάθη ζηακαηά ε ξνή ηνπ λεξνύ.
Πνύ ππάξρεη αέξαο 7 Ο αέξαο θαηαιακβάλεη (πηάλεη) ρώξν, έρεη όγθν. Π 4 ν : Ο αέξαο πηάλεη ρώξν, έρεη όγθν. (Σν βακβάθη δε βξέρεηαη ) Δηζαγσγηθό εξέζηζκα-γηαηύπσζε ππνζέζεσλ-καηαγξαθή αληηιήςεσλ Δηθόλα 1 Πώο κπνξνύκε λα βπζίζνπκε βακβάθη κέζα ζην λεξό, ρσξίο απηό λα βξαρεί; Πνηήξη Κόιια Βακβάθη Λεθάλε Νεξό ρξσκαηηζκέλν Κόιιεζε ιίγν βακβάθη ζηνλ ππζκέλα ηνπ πνηεξηνύ. Βύζηζε ην πνηήξη αλάπνδα θαη θάζεηα ζηε ιεθάλε πνπ είλαη γεκάηε λεξό, όπσο βιέπεηο ζηελ εηθόλα 2. Βγάιε ην πνηήξη από ην λεξό θαη παξαηήξεζε ην βακβάθη, εηθ. 3.
Πνύ ππάξρεη αέξαο 8 Δηθόλα 2 Δηθόλα 3 Σν βακβάθη δελ βξέρεηαη. Ο αέξαο θαηαιακβάλεη (πηάλεη) ρώξν, έρεη όγθν. Π 5 ν : Ο αέξαο πηάλεη ρώξν, έρεη όγθν. ( Σν κπαιόλη δε θνπζθώλεη ) Δηζαγσγηθό εξέζηζκα-γηαηύπσζε ππνζέζεσλ-καηαγξαθή αληηιήςεσλ Δηθόλα 1 Μπνξείο λα θνπζθώζεηο ην κπαιόλη;
Πνύ ππάξρεη αέξαο 9 Μπνπθάιη πιαζηηθό κεγάιν Μπαιόλη Λαζηηράθηα Με ηε βνήζεηα ηνπ κνιπβηνύ ζνπ, βάιε ην κπαιόλη κέζα ζην κπνπθάιη, αθήλνληαο απ` έμσ ην ζηόκηό ηνπ. Σύιημε ην ζηόκην ηνπ κπαινληνύ γύξσ από ην ζηόκην ηνπ κπνπθαιηνύ θαη δέζε ην κε ην ιαζηηράθη, όπσο δείρλεη ε εηθόλα 1 Φύζεμε, πξνζπαζώληαο λα ην θνπζθώζεηο. Δηθόλα 2 Σν κπαιόλη δε θνπζθώλεη, όζν δπλαηά θαη αλ θπζήμνπκε γηαηί ν αέξαο πνπ ππάξρεη κέζα ζην κπνπθάιη πηάλεη ρώξν. Θα θνπζθώζεη ην κπαιόλη αλ αλνίμεηο κεξηθέο ηξύπεο ζηνλ πάην ηνπ κπνπθαιηνύ; Δηθόλα 3
Πνύ ππάξρεη αέξαο 10 Φπζώληαο ην κπαιόλη ζα θνπζθώλεη γηαηί ν αέξαο ηνπ ζα «δηώμεη» ηνλ αέξα ηνπ κπνπθαιηνύ από ηηο ηξύπεο. Ο αέξαο θαηαιακβάλεη (πηάλεη) ρώξν, έρεη όγθν. Π 6 ν : Ο αέξαο πηάλεη ρώξν, έρεη όγθν. ( Τπνβξύρηα θιόγα ) Δηζαγσγηθό εξέζηζκα-γηαηύπσζε ππνζέζεσλ-καηαγξαθή αληηιήςεσλ Αλάβεη ην θεξί κέζα ζην λεξό θαη γηα πόζν; Κεξί κηθξό κε βάζε Βάδν πιαζηηθό ή γπάιηλν δηαθαλέο Γνρείν πιαζηηθό δηαθαλέο θαξδύ θαη ςειό Βάιε ζην κεγάιν δνρείν λεξό θαηά ηα ¾ άθεζέ ην ιίγν λα εξεκήζεη, άλαςε ην θεξί θαη βάιε ην ζηελ επηθάλεηα ηνπ λεξνύ. Σν θεξί επηπιέεη. θέπαζε κε ην βάδν ην θεξί θαη ζηγά-ζηγά ζπξώρλε θάζεηα ην βάδν λα βπζηζηεί κέζα ζην λεξό ηνπ δνρείνπ κέρξη λα θηάζεη ζηνλ πάην ηνπ. Υσξίο λα αθήζεηο ην βάδν, ηξάβεμέ ην κε ηνλ ίδην ηξόπν ζηελ επηθάλεηα θαη μεζθέπαζε ην θεξί. Ση παξαηεξείο; Δηθόλα 1 Δηθόλα 2 Δηθόλα 3 Σν θεξί δελ έζβεζε γηαηί ν όγθνο ηνπ αέξα πνπ ππήξρε κέζα ζην βάδν εκπόδηζε ην λεξό λα κπεη θαη λα ην ζβήζεη.
Πνύ ππάξρεη αέξαο 11 Ο αέξαο θαηαιακβάλεη (πηάλεη) ρώξν, έρεη όγθν. Δπαλέιαβε ην πείξακα θαη άθεζε πεξηζζόηεξε ώξα βπζηζκέλν ην βάδν. Ση παξαηεξείο; Δηθόλα 4 Δηθόλα 5 Σν θεξί παξακέλεη αλακκέλν γηα όζν ρξόλν ππάξρεη νμπγόλν ζην βάδν. Ο αηκνζθαηξηθόο αέξαο πεξηέρεη θαη νμπγόλν πνπ είλαη απαξαίηεην, ζπληειεί ζηηο θαύζεηο. Π 7 ν : Ο αέξαο είλαη ζπκπηεζηόο θαη έρεη ειαζηηθόηεηα. ( Ο αέξαο πηέδεηαη θαη πηέδεη ) Δηζαγσγηθό εξέζηζκα - Γηαηύπσζε ππνζέζεσλ - Καηαγξαθή αληηιήςεσλ Μπνξείο λα εμεγήζεηο πώο γίλεηαη ην παηδί λα θηάλεη ηόζν ςειά, όηαλ ρνξνπεδά πάλσ ζην ζηξώκα;
Πνύ ππάξρεη αέξαο 12 Πιαζηηθή ζύξηγγα κεγάιε, ρσξίο βειόλα ή Σξόκπα πνδειάηνπ Σξάβεμε ην έκβνιν ηεο ζύξηγγαο ή ηεο ηξόκπαο πξνο ηα έμσ αθνύ θιείζεηο ην ζηόκηό ηεο κε ην δάρηπιό ζνπ, όπσο δείρλεη ε εηθόλα. Κξαηώληαο ην ζηόκην θιεηζηό άθεζε ην έκβνιν απόηνκα. Δηθόλα 1 Δηθόλα 2
Πνύ ππάξρεη αέξαο 13 Σν έκβνιν ηεο ζύξηγγαο επαλέξρεηαη ζηελ αξρηθή ηνπ ζέζε. Ο αέξαο είλαη ζπκπηεζηόο θαη έρεη ειαζηηθόηεηα. Κάλε αθξηβώο ην αληίζεην. Σξάβεμε ην έκβνιν ηεο ζύξηγγαο ζρεδόλ κέρξη πάλσ, θιείζε ην ζηόκηό ηεο κε ην δάρηπιό ζνπ, πίεζε ην έκβνιν θαη άθεζέ ην απόηνκα. Ση παξαηεξείο; Δηθόλα 3 Δηθόλα 4 Σν έκβνιν ηεο ζύξηγγαο επαλέξρεηαη ζηελ αξρηθή ηνπ ζέζε. Ο αέξαο είλαη ζπκπηεζηόο θαη έρεη ειαζηηθόηεηα.
Πνύ ππάξρεη αέξαο 14 Π 8 ν : Ο αέξαο πεξηέρεη νμπγόλν. ( Σν θεξάθη ζβήλεη ) Δηζαγσγηθό εξέζηζκα-γηαηύπσζε ππνζέζεσλ-καηαγξαθή αληηιήςεσλ Γηαηί όηαλ θπζάκε δπλαηά ε θσηηά αλάβεη θαιύηεξα; Κεξί Πνηήξη κεγάιν Πιαζηειίλε Αλαπηήξαο Φηηάμε έλα θπθιηθό δίζθν από πιαζηειίλε, κεγαιύηεξν από ην ζηόκην ηνπ πνηεξηνύ. Βάιε πάλσ ηνπ έλα θεξί άλαςέ ην θαη ηνπνζέηεζε πάλσ απ` απηό ην πνηήξη γπξηζκέλν αλάπνδα πηέδνληάο ην, όπσο ζηηο εηθόλεο. Ση παξαηεξείο κεηά από ιίγν; Δηθόλα 1 Δηθόλα 2 Δηθόλα 3
Πνύ ππάξρεη αέξαο 15 Μεηά από ιίγν ην θεξί ζβήλεη. Ο αηκνζθαηξηθόο αέξαο πεξηέρεη θαη νμπγόλν πνπ είλαη απαξαίηεην, ζπληειεί ζηηο θαύζεηο. Π 9 ν : Ο αέξαο έρεη βάξνο. ( ηγά ην βάξνο! ) Δηζαγσγηθό εξέζηζκα-γηαηύπσζε ππνζέζεσλ-καηαγξαθή αληηιήςεσλ Έρεη ν αέξαο βάξνο; Οξζνζηάηεο κε ξάβδν ηζνξξνπίαο Γπν κπαιόληα όκνηα θαη ίζα πάγθνο εινηέηπ θαξδύ Καξθίηζα Δηθόλα 1 Δηθόλα 2 ηεξέσζε ηνλ νξζνζηάηε κε ηε ξάβδν ηζνξξνπίαο, θνύζθσζε ηα δύν κπαιόληα, θόιιεζε θνληά ζην ιαηκό ηνπ ελόο έλα θνκκάηη θαξδύ ζεινηέηπ, δέζε ην θάζε έλα κε ην ζπάγθν θαη θξέκαζέ ηα ζηηο άθξεο ηεο ξάβδνπ έηζη ώζηε λα ηζνξξνπήζνπλ, όπσο ηηο εηθόλεο 1 θαη 2. Ση ζπκπεξαίλεηο; Σα δπν κπαιόληα καδί κε ηνλ αέξα πνπ έρνπλ κέζα ηνπο έρνπλ ίδην βάξνο.
Πνύ ππάξρεη αέξαο 16 Δηθόλα 3 Δηθόλα 4 Με ηελ θαξθίηζα ηξύπεζε 4-5 θνξέο ην κπαιόλη πνπ έρεη ην ζηινηέηπ θαη πάλσ ζ` απηό. Ση παξαηεξείο κεηά από ιίγν; Καζώο ην ηξύπην κπαιόλη μεθνπζθώλεη, ε ξάβδνο ηζνξξνπίαο γέξλεη πξνο ην θνπζθσκέλν κπαιόλη. Ο αέξαο έρεη βάξνο.
Πνύ ππάξρεη αέξαο 17 Δπαλέιαβε ην πξνεγνύκελν πείξακα πην εύθνια, όπσο πεξηγξάθεηαη παξαθάησ: ηε ξάβδν ηνπ νξζνζηάηε, θξέκαζε ηα δύν ίζα κπαιόληα, κε λήκα ώζηε λα ηζνξξνπήζνπλ. Μεηά θνύζθσζε ην έλα κπαιόλη θαη μαλαθξέκαζέ ην ζηελ ίδηα ζέζε πνπ ήηαλ. Ση παξαηεξείο; Ζ ξάβδνο ηζνξξνπίαο γέξλεη πξνο ην θνπζθσκέλν κπαιόλη. Ο αέξαο έρεη βάξνο.