ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ

ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ Φεβρουάριος 2015 1

Table of Contents ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 2. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ... 4 2.1 ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 4 2.1.1 Ποσοστά Ασυνέπειας... 5 2.1.2 Μακροοικονομικοί Δείκτες... 5 2.2 ΜΕΘΟΔΟΣ... 6 2.2.1 Μονομεταβλητή Ανάλυση... 6 2.2.2 Πολυμεταβλητή Ανάλυση... 6 3. ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΑΣΥΝΕΠΕΙΑΣ... 7 4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ (IMPACT ANALYSIS)... 8 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 8 ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ 2

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ICAP αποδίδει αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας σε Ελληνικές επιχειρήσεις, σύμφωνα με τον τροποποιημένο κανονισμό 1060/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Σεπτεμβρίου 2009 1. Η σχέση μεταξύ του οικονομικού κύκλου και του ποσοστού ασυνέπειας θεωρείται ως ένας σημαντικός παράγοντας για την εκτίμηση του πιστωτικού κινδύνου. Η ICAP έχει από το 2010 αναπτύξει και εφαρμόσει μια μεθοδολογία για την εκτίμηση των επιπτώσεων του οικονομικού κύκλου στο ποσοστό ασυνέπειας των ελληνικών επιχειρήσεων με βάση την εξέλιξη των μακροοικονομικών μεγεθών. Η εκτίμηση του ποσοστού ασυνέπειας (macroeconomic adjustment) χρησιμοποιείται για την προσαρμογή της πιθανότητας ασυνέπειας που αποδίδεται στην επιχείρηση στο τελικό στάδιο του ποσοτικού αλγορίθμου βάσει της λογιστικής παλινδρόμησης. Το 2014, η ICAP προχώρησε στην αναθεώρηση των μακροοικονομικών υποδειγμάτων που εφαρμόζονται, προκειμένου να ληφθούν υπόψη τα πιο πρόσφατα μακροοικονομικά μεγέθη και ποσοστά ασυνέπειας και η Ελληνική οικονομική κρίση. Η ανάλυση των επιπτώσεων της εφαρμογής των νέων macroeconomic adjustments δείχνει ότι περίπου το 3,5% του των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας ενδέχεται να μεταβληθεί με βάση τα δεδομένα που ήταν διαθέσιμα μέχρι 19 Φεβρουαρίου 2015. Επιπλέον, ένας αριθμός εταιρειών θα επαναξιολογηθούν, σύμφωνα με την ανάλυση των τελευταίων διαθέσιμων πληροφοριών και οικονομικών στοιχείων. Συνολικά, η διαδικασία επαναξιολόγησης θα ξεκινήσει για 171 από 1.678 εταιρείες σύμφωνα με στοιχεία μέχρι και 19 Φεβρουαρίου 2015. 1 Σημειώνεται πως η αξιολόγηση εταιρειών που δε βασίζεται στη διαδικασία που προβλέπεται από τον Κανονισμό 1060/2009 αποτυπώνεται ως score. ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ 3

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διαδικασία απόδοσης αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας της ICAP αποτελείται από δύο στάδια: Ποσοτικό στάδιο: Οι εταιρείες αξιολογούνται μέσω στατιστικών αλγορίθμων - υποδείγματα πιστωτικού κινδύνου. Ποιοτικό στάδιο: Ο Αναλυτής χρησιμοποιεί το ποσοτικό αποτέλεσμα και λαμβάνοντας υπόψη τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της αξιολογούμενης οντότητας (π.χ. επιχειρηματικό κίνδυνων, παράγοντα διοίκησης, ποιότητα οικονομικών στοιχείων, κλάδο δραστηριότητας κ.λπ.) αποδίδει πιστοληπτική διαβάθμιση στην εταιρεία. Η απόδοση αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας σε μια επιχείρηση συνδέεται με την εκτίμηση της πιθανότητας ασυνέπειάς της, σύμφωνα με τον ορισμό της ICAP, για τους επόμενους 12 μήνες (χρονικός ορίζοντα εκτίμησης). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον ορισμό της ασυνέπειάς και το χρονικό ορίζοντα της εκτίμησης μπορούν να βρεθούν στο έγγραφο «Μεθοδολογία Απόδοσης Αξιολογήσεων Πιστοληπτικής Ικανότητας», που είναι δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα της ICAP 2. Η ICAP έχει αναπτύξει διαφορετικά υποδείγματα πιστωτικού κινδύνου για εταιρείες με βάση τη νομική μορφή, το μέγεθος, τη διαθεσιμότητα των οικονομικών στοιχείων και τον τομέα δραστηριότητας: Α.Ε., Ε.Π.Ε., Μ.Ε.Π.Ε. 3 Βιομηχανία Α.Ε., Ε.Π.Ε., Μ.Ε.Π.Ε. Εμπόριο Α.Ε., Ε.Π.Ε., Μ.Ε.Π.Ε. Υπηρεσίες Α.Ε., Ε.Π.Ε., Μ.Ε.Π.Ε. χωρίς δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία Ο.Ε., Ε.Ε. 4, Ατομικές Επιχειρήσεις Τα υποδείγματα βασίζονται σε λογιστική παλινδρόμηση, εκτιμούν την πιθανότητα ασυνέπειας ενός έτους και αξιολογούν τα χρηματοοικονομικά και εμπορικά στοιχεία των επιχειρήσεων καθώς και τη συναλλακτική συμπεριφορά τους. Η προκύπτουσα εκτιμώμενη πιθανότητα ασυνέπειας στη συνέχεια προσαρμόζεται για να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις του οικονομικού κύκλου στα ποσοστά ασυνέπειας των επιχειρήσεων (macroeconomic adjustments). Η ICAP έχει αναπτύξει πέντε μακροοικονομικά υποδείγματα (ένα για κάθε υπόδειγμα πιστωτικού κινδύνου της ICAP) που προβλέπουν την πιθανότητα ασυνέπειας με βάση μακροοικονομικούς δείκτες για τους επόμενους 12 μήνες. Τα μακροοικονομικά υποδείγματα που χρησιμοποιούνται αναπτύχθηκαν το 2010, στην έναρξη της ελληνικής οικονομικής κρίσης. Στις αρχές του 2014, η ICAP ανέλαβε την πρωτοβουλία να προχωρήσει στην αναθεώρηση των μακροοικονομικών υποδειγμάτων, έτσι ώστε να ληφθούν υπόψη τα πιο πρόσφατα μακροοικονομικά μεγέθη και ποσοστά ασυνέπειας και η Ελληνική οικονομική κρίση. 2. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ 2.1 ΔΕΔΟΜΕΝΑ Για την αναθεώρηση των υποδειγμάτων χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα των ετών 2002-2013 για τα ποσοστά ασυνέπειας και των ετών 2001-2012 για τους μακροοικονομικούς δείκτες. 2 Μεθοδολογία Απόδοσης Αξιολογήσεων Πιστοληπτικής Ικανότητας 3 Ανώνυμες Εταιρείες, Εταιρείες Περιορισμένης Ευθύνης, Μονοπρόσωπες Εταιρείες Περιορισμένης Ευθύνης 4 Ομόρρυθμες Εταιρείες, Ετερόρρυθμες Εταιρείες ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ 4

2.1.1 Ποσοστά Ασυνέπειας Για τον υπολογισμό του ποσοστού ασυνέπειας (εξαρτημένη μεταβλητή) χρησιμοποιήθηκε ο ορισμός της ICAP (όπως περιγράφεται στο έγγραφο Μεθοδολογία Απόδοσης Αξιολογήσεων Πιστοληπτικής Ικανότητας), καθώς ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, όπως δημοσιεύεται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Ο στόχος ήταν η εκτίμηση του ποσοστού ασυνέπειας να συμβαδίζει με το Δείκτη Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (NPL), όπως αυτός δημοσιεύθηκε σε μελέτες της Τράπεζας της Ελλάδος. Ως εκ τούτου, κρίθηκε σκόπιμο να προσαρμοστεί η τάση του ποσοστού ασυνέπειας βάσει του ορισμού της ICAP, με την τάση του Δείκτη Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (NPL). Για να υπολογιστούν τα ποσοστά ασυνέπειας που χρησιμοποιούνται ως εξαρτημένες μεταβλητές σε κάθε μοντέλο, πρώτον, η ροή των μη εξυπηρετούμενων δανείων (PD) υπολογίστηκε με βάση τον τύπο: PD t = NPL t-2 + (NPL t - NPL t-1 ) 5 όπου NPL είναι ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων που ανακοινώνεται από την Τράπεζα της Ελλάδος σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Στη συνέχεια, για να υπολογιστεί το PD για κάθε ένα από τα πιστωτικά μοντέλα της ICAP η μέση απόκλιση του ποσοστού ανά μοντέλο από το συνολικό ποσοστό ασυνέπειας της ICAP υπολογίστηκε και εφαρμόστηκε στην εκτιμώμενη ροή των μη εξυπηρετούμενων δανείων (PD). 2.1.2 Μακροοικονομικοί Δείκτες Οι κύριες πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την εξαγωγή των μακροοικονομικών δεικτών ήταν οι ακόλουθες: Eurostat Ελληνική Στατιστική Αρχή Τράπεζα της Ελλάδος ΟΟΣΑ Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΚΤ Παγκόσμια Τράπεζα Συνολικά, περίπου 130 μακροοικονομικοί δείκτες (ανεξάρτητες μεταβλητές) εξετάστηκαν οι οποίοι καλύπτουν τους ακόλουθους γενικούς τομείς: Ανεργία Τιμές Προϊόν/Παραγωγή Επενδύσεις Νομισματικός Δημοσιονομικός Παραγωγικότητα Εξωτερικός Εμπιστοσύνη 5 IMF Working Paper, Rules of thump for Bank Solvency Stress testing (2010), pages 11-14 ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ 5

2.2 ΜΕΘΟΔΟΣ Η στατιστική μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη των υποδειγμάτων ήταν η βηματική γραμμική παλινδρόμηση (stepwise linear regression). Οι μεταβλητές που χρησιμοποιήθηκαν για την πρόβλεψη του ποσοστού ασυνέπειας των επιχειρήσεων εξετάστηκαν σε δύο στάδια, τη μονομεταβλητή και την πολυμεταβλητή ανάλυση. 2.2.1 Μονομεταβλητή Ανάλυση Στο πρώτο στάδιο (μονομεταβλητή ανάλυση), εξετάστηκε η σχέση μεταξύ της εξαρτημένης μεταβλητής (ποσοστό ασυνέπειας) και της ανεξάρτητης μεταβλητής (οι μακροοικονομικοί δείκτες του προηγούμενου έτους από το έτος παρατήρησης της ασυνέπειας). Σκοπός της αρχικής επιλογής μεταβλητών ήταν ο εντοπισμός των παραγόντων που μεμονωμένα είναι ικανοί να εκτιμήσουν την πιθανότητα ασυνέπειας. Για παράδειγμα, στο παρακάτω γράφημα απεικονίζεται η σχέση μεταξύ του ποσοστού ασυνέπειας και της ανεργίας για το μοντέλο Βιομηχανίας: 2.2.2 Πολυμεταβλητή Ανάλυση Για το στάδιο της πολυμεταβλητής ανάλυσης, η οποία στοχεύει στην επιλογή του βέλτιστου συνδυασμού δύο ή περισσότερων ανεξάρτητων μεταβλητών για να εξηγήσουν τη διακύμανση του ποσοστού ασυνέπειας, χρησιμοποιήθηκε η βηματική μέθοδος επιλογής μεταβλητών (stepwise). Ως εισαχθείσες στην πολυμεταβλητή ανάλυση, χρησιμοποιήθηκαν διάφοροι συνδυασμοί των μεταβλητών που παρουσίασαν την αναμενόμενη σχέση (θετική ή αρνητική) με το ποσοστό ασυνέπειας κατά την μονομεταβλητή ανάλυση και είχαν συντελεστή προσδιορισμού R-Square μεγαλύτερο ή ίσο με το 50%. Σε κάθε στάδιο της βηματικής μέθοδου επιλογής μεταβλητών, εξετάζεται η στατιστική σημαντικότητα κάθε μίας από τις αρχικά επιλεγμένες μεταβλητές προκειμένου να εισαχθεί στο υπόδειγμα. Η εξέταση αυτή λαμβάνει υπόψη τις μεταβλητές που έχουν ήδη εισαχθεί στο υπόδειγμα. Αν σε κάποιο από τα στάδια, η εισαγωγή στο υπόδειγμα μιας οποιασδήποτε μεταβλητής καταστήσει κάποια άλλη μεταβλητή που έχει ήδη εισαχθεί, μη σημαντική, τότε η τελευταία τίθεται εκτός υποδείγματος. Η βηματική μέθοδος σταματά όταν ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ 6

σε κάποιο βήμα της διαδικασίας αυτής καμία μεταβλητή δεν μπορεί να προστεθεί ή να απομακρυνθεί από το υπόδειγμα παλινδρόμησης. Οποιεσδήποτε μεταβλητές που είχαν την αντίθετη από την αναμενόμενη σχέση όταν συνδυάζονται με τις άλλες μεταβλητές στην πολυμεταβλητή ανάλυση αποκλείονται. Η στατιστική σημαντικότητα της κάθε μεταβλητής αποτυπώνεται με το παρατηρούμενο επίπεδο σημαντικότητας. Για την εισαγωγή ή την απομάκρυνση μιας μεταβλητής, το επίπεδο σημαντικότητας με βάση το οποίο κρίνεται αν μια μεταβλητή είναι στατιστικά σημαντική ή όχι είναι το 90% (περιθώριο σφάλματος τύπου Ι, α=10%). Το αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασίας οδηγεί (α) στην τελική επιλογή των ανεξάρτητων μεταβλητών, (β) στην εκτίμηση των συντελεστών τους, και (γ) στην απόδοση του εκτιμώμενου ποσοστού ασυνέπειας. Οι μεταβλητές που επιλέχθηκαν στα μακροοικονομικά υποδείγματα είναι οι εξής: Ανεργία Ακαθάριστο Εθνικό Διαθέσιμο Εισόδημα Καταναλωτική Εμπιστοσύνη Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τον συντελεστή προσδιορισμού (R-squared) των τελικών υποδειγμάτων. Πίνακας 2 Μακροοικονομικά Υποδείγματα R-squared 3. ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΑΣΥΝΕΠΕΙΑΣ Ο παρακάτω πίνακας απεικονίζει τις τρέχουσες εκτιμήσεις που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία απόδοσης πιστοληπτικών αξιολογήσεων (βάσει δεδομένων Ιουλίου 2012) καθώς και τις νέες εκτιμήσεις των αναθεωρημένων υποδειγμάτων (εκτιμήσεις και 95% διάστημα εμπιστοσύνης) βάσει δεδομένων Φεβρουαρίου 2015. Πίνακας 3 Εκτιμήσεις ποσοστών ασυνέπειας βάσει των υπαρχόντων και νέων υποδειγμάτων ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ 7

4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ (IMPACT ANALYSIS) Οι πιθανές επιπτώσεις των νέων macroeconomic adjustments στις υπάρχουσες αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας της ICAP υπολογίστηκαν στο ποσοτικό στάδιο της αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας (πριν από την τελική εκτίμηση των αναλυτών), με βάση τα στοιχεία των εταιριών που ήταν διαθέσιμα έως 19 Φεβρουαρίου 2015. Ο παρακάτω πίνακας συνοψίζει τον αριθμό των αξιολογήσεων και τον πιθανό αντίκτυπο των νέων εκτιμήσεων (σταθερές / αναβάθμιση / υποβάθμιση) ανά υπόδειγμα και συνολικά. Πίνακας 4 Αποτελέσματα Ανάλυσης Επιπτώσεων Η ανάλυση των επιπτώσεων της εφαρμογής των νέων macroeconomic adjustment δείχνει ότι περίπου το 3,5% του των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας ενδέχεται να μεταβληθεί (υποβάθμιση ή αναβάθμιση) με βάση τα δεδομένα που ήταν διαθέσιμα μέχρι 19 Φεβρουαρίου 2015. Επιπλέον, ένας αριθμός εταιρειών θα επαναξιολογηθούν, ανεξαρτήτως του εάν επηρεάζονται από τα νέα macroeconomic adjustments σύμφωνα με την ανάλυση των τελευταίων διαθέσιμων πληροφοριών και οικονομικών στοιχείων. Συνολικά, η διαδικασία επαναξιολόγησης θα ξεκινήσει για 171 από 1.678 εταιρείες σύμφωνα με στοιχεία μέχρι και 19 Φεβρουαρίου 2015. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στο έγγραφο αυτό η ICAP παρουσίασε την αναθεώρηση των μακροοικονομικών υποδειγμάτων που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας της ICAP, έτσι ώστε να ληφθούν υπόψη τα πιο πρόσφατα μακροοικονομικά μεγέθη και ποσοστά ασυνέπειας καθώς και η Ελληνική οικονομική κρίση. Η ανάλυση των επιπτώσεων της εφαρμογής των νέων macroeconomic adjustments δείχνει ότι περίπου το 3,5% του των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας ενδέχεται να μεταβληθεί με βάση τα δεδομένα που ήταν διαθέσιμα μέχρι 19 Φεβρουαρίου 2015. Επιπλέον, ένας αριθμός εταιρειών θα επαναξιολογηθούν, ανεξαρτήτως του εάν επηρεάζονται από τα νέα macroeconomic adjustments σύμφωνα με την ανάλυση των τελευταίων διαθέσιμων πληροφοριών και οικονομικών στοιχείων. Συνολικά, η διαδικασία επαναξιολόγησης θα ξεκινήσει για 171 από 1.678 εταιρείες σύμφωνα με στοιχεία μέχρι και 19 Φεβρουαρίου 2015. ICAP GROUP S.A. ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ 8