9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ - Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΤΟΥ ΜΕΙΖοΝΟΣ ΠΕΙΡΑΙΑ Καφούρος Μ. 1, Αναγνώστου Χ. 2 1 MSc Θαλάσσια και Ναυτική Τεχνολογία και Επιστήμη, ΕΜΠ, marioskafouros@yahoo.com 2 Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, chanag@ath.hcmr.gr Περίληψη Μελετάται η κατάσταση του θαλάσσιου μετώπου του ευρύτερου Πειραιά (Πέραμα, Κερατσίνι, Δραπετσώνα, Πειραιάς) και εξετάζεται η συμβατότητά της με τις αρχές της αειφόρου αστικοποίησης, όπως αυτές εκφράζονται από τον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πραγματοποιήθηκε επιτόπου παρατήρηση και καταγραφή της περιοχής μελέτης και εντοπίστηκαν τα καίρια διαχειριστικά ζητήματα της περιοχής μελέτης. Το θαλάσσιο μέτωπο χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για βιομηχανικές και λιμενικές δραστηριότητες. Η μεγαλύτερη ευκαιρία που εμφανίζεται είναι η αξιοποίηση της ζώνης ανάπλασης (Λιπάσματα) ενώ ο ΑΗΣ Αγ. Γεωργίου, οι δεξαμενές πετρελαιοειδών και η λειτουργία της ΝΕΖ Περάματος αποτελούν τις μεγαλύτερες αδυναμίες της περιοχής. Λέξεις κλειδιά: Πέραμα, Κερατσίνι, Δραπετσώνα, λιμενοβιομηχανική εκμετάλλευση. URBAN WATERFRONT MANAGEMENT IN THE FRAMES OF SUSTAINABLE URBANIZATION THE CASE OF PIRAEUS WATERFRONT Kafouros M. 1, Anagnostou C. 2 1 MSc Marine Science and Technology, NTUA, marioskafouros@yahoo.com 2 Institute of Oceanography, Hellenic Centre for Marine Research, chanag@ath.hcmr.gr Abstract The present survey seeks to describe and study the state of Piraeus waterfront (municipalities of Perama, Keratsini, Drapetsona, Piraeus), examining its compatibility with principles originating from the field of Sustainable Urbanization, as declared in the United Nations and the European Union. The following methods are being used: In vivo observation and recording of the study area, Τhe main issues concerning the waterfront management are being traced, presented and analysed. The waterfront is being used almost exclusively for port industrial activities. The biggest opportunity on sight is the development of the recreation zone in Drapetsona, while the Electric Power Plant of Ag.Georgios, the oil tanks and the operation of the naval repairing zone in Perama represent the biggest weaknesses of the study area. Keywords: Perama, Keratsini, Drapetsona, port/industrial activity. 1. Εισαγωγή Η εντατική αστικοποίηση, η οποία έκανε την εμφάνισή της στις χώρες της Ευρώπης ως άμεση συνέπεια της βιομηχανικής επανάστασης, είχε ως κυρίαρχο (αν όχι μοναδικό) κίνητρο την οικονομική ανάπτυξη. Αυτή η πρακτική, διαφοροποιούμενη μεν από τόπο σε τόπο ως προς τους ρυθμούς αλλά σπάνια ως προς τη λογική, συνεχίζεται ως σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακόμη και σήμερα, οι χωροταξικές πολιτικές αντικατοπτρίζουν συχνά τη λογική της αγοράς (EEA, 2006). Τη δεκαετία του 80 διατυπώνεται η έννοια της Αειφόρου Ανάπτυξης, μια προσέγγιση -οικονομικού προσανατολισμού στο ξεκίνημα της (UN, 1987, Our Common Future) που θέτει τον άνθρωπο στο κέντρο των θεωρήσεων για ανάπτυξη (UN 1992 Rio Declaration, EE 2006). Βασικός στόχος της αειφόρου ανάπτυξης είναι η ισόρροπη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη. Η επίτευξη της αειφορίας σε παγκόσμιο επίπεδο ανάγεται στην επίτευξη της σε -299-
9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι τοπικό επίπεδο (UNEP, Think globally, act locally) και κατά συνέπεια στο επίπεδο της πόλης. Το αστικό περιβάλλον έρχεται στο προσκήνιο ως πεδίο εφαρμογής της αειφόρου ανάπτυξης, με στόχο τη διαμόρφωση υψηλού επιπέδου ποιότητας ζωής και κοινωνικής ευημερίας για τους πολίτες παρέχοντας ένα αξιοβίωτο περιβάλλον και στο οποίο το επίπεδο ρύπανσης δεν θα επιφέρει επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον (COM(2005)718). Στην παρούσα εργασία μελετάται η κατάσταση του θαλάσσιου μετώπου του ευρύτερου Πειραιά (Εικ. 1) και εξετάζεται η συμβατότητά της με τις αρχές της αειφόρου αστικοποίησης, όπως αυτές εκφράζονται από τον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας συνδυαζόμενα με τα αποτελέσματα της εργασίας που αναφέρονται στις χρήσεις των ακτών από το Φάληρο μέχρι τη Βουλιαγμένη (Κουτσούμπα, 2003) μπορούν να δώσουν μια συνολική εικόνα του πώς έχουμε μεταχειριστεί το θαλάσσιο μέτωπο της μεγάλης πόλης Αθήνας. Εικ. 1: Περιοχή Μελέτης. 2. Μεθοδολογία ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: Η περιγραφή της Περιοχής Μελέτης αποτελεί προϊόν επιτόπιας αυτοψίας και έρευνας, η οποία διεξήχθη την άνοιξη του 2007. ΚΑΙΡΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: Eντοπίζονται τα καίρια διαχειριστικά ζητήματα που ανακύπτουν στο θαλάσσιο μέτωπο της περιοχής μελέτης. 3. Αποτελέσματα 3.1 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ Το θαλάσσιο μέτωπο του δήμου Περάματος χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά ως Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη (ΝΕΖ), αποθήκευση και διακίνηση πετρελαϊκών και χημικών προϊόντων και διακίνηση / φορτοεκφόρτωση εμπορευμάτων. Η πρόσβαση στην ακτογραμμή είναι αδύνατη για -300-
9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι τον πολίτη, τις περισσότερες φορές δε ακόμη και η οπτική επαφή. Το μέτωπο του δήμου Κερατσινίου καταλαμβάνεται από τελωνειακούς σταθμούς αυτοκινήτων, την Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου, το εργοστάσιο «Μύλοι Αγίου Γεωργίου», τον ΑΗΣ Αγίου Γεωργίου (ΔΕΗ), τέσσερις εγκαταστάσεις υπό τη δικαιοδοσία του ΥΠΕΧΩΔΕ και της ΕΥΔΑΠ, ενώ σημειώνεται και η ύπαρξη δεξαμενών αποθήκευσης πετρελαιοειδών. Το θαλάσσιο μέτωπο του δήμου Δραπετσώνας (πλην νέου κτιρίου ΥΕΝ) ανήκει στη ζώνη του εργοστασίου Λιπασμάτων η οποία έχει ήδη ανακυρηχθεί σε Ζώνη Ανάπλασης. Κατά μήκος της ακτογραμμής βρίσκονται τα παλιά εργοστάσια και αποθήκες της «ΑΓΕΤ» και εγκαταστάσεις αποθήκευσης καυσίμων. Το θαλάσσιο μέτωπο του δήμου Πειραιά παρουσιάζει πολυμορφία τόσο ως προς τη παράκτια γεωμορφολογία όσο και ως προς τις χρήσεις γης. Κυρίαρχη θέση κατέχει ο Λιμένας του Πειραιά, και οι εγκαταστάσεις του ΟΛΠ. Στη συνέχεια η ακτογραμμή φιλοξενεί υπηρεσίες του Πολεμικού Ναυτικού. Από εκεί και πέρα το θαλάσσιο μέτωπο αλλάζει χαρακτήρα και εντάσσεται στην λειτουργία της πόλης, με ελεύθερη πρόσβαση στον πολίτη (Πειραική, Φρεαττύδα, Μαρίνα Ζέας, Πασαλιμάνι, Παραλία του Παρασκευά, Μικρολίμανο, Νέο Φάληρο) όπου κυριαρχούν εγκαταστάσεις ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής, ψυχαγωγίας, διασκέδασης και αθλητισμού. 3.2 ΚΑΙΡΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη (ΝΕΖ) Επιχωματώσεις: Ενώ η ΝΕΖ είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη του Περάματος, η σημερινή κατάσταση της γεννά προβληματισμό: Από τη μία ο τρόπος λειτουργίας των μονάδων εντός της Ζώνης (ελλιπή μέτρα ασφαλείας, παράνομες εργασίες, ατμοσφαιρική ρύπανση, απόρριψη παραπροϊόντων, οικονομική κρίση), και από την άλλη ο μεγάλος όγκος επιχωματώσεων εις βάρος του παράκτιου περιβάλλοντος που έχει πραγματοποιηθεί και θα συνεχίσει να πραγματοποιείται για την εξυπηρέτηση των μονάδων. Από την πλευρά του ο ΟΛΠ υποστηρίζει πως δεν έχει καμία δικαιοδοσία στον έλεγχο των εργασιών εντός των μονάδων, από τη στιγμή που ενοικιάζει τους χώρους και τις υποδομές σε ιδιωτικές εταιρίες, συνεπώς η τήρηση (ή όχι) των κανονισμών ασφαλείας, επαφίεται στην καλή βούληση των ιδιωτικών εταιριών. Η διοίκηση του ΟΛΠ δεν συνυπολογίζει πως η περιοχή που ενοικιάζει σε ιδιώτες βρίσκεται εντός του αστικού ιστού και τυχόν παρατυπίες σε θέματα ασφαλείας επηρεάζουν άμεσα τους πολίτες, και επιπλέον αποτελεί κοινωνικό αγαθό όχι μόνον για τους κατοίκους της πόλης του Περάματος αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Συνεπώς από τη στιγμή που ενοικιάζει την περιοχή, με μόνο στόχο το οικονομικό κέρδος προφανώς, θα έπρεπε να διασφαλίζει τουλάχιστον το ελάχιστο επίπεδο ασφαλείας για τον ούτως ή άλλως θιγόμενο κόσμο της πόλης. Το ζήτημα γίνεται πιο πολύπλοκο, με τον εταιρικό χαρακτήρα που έχει πλέον ο ΟΛΠ. Το νομικό καθεστώς που στηρίζει την λειτουργία του (ΟΛΠ Α.Ε.πλέον) δεν είναι το ίδιο με το αντίστοιχο που ίσχυε την εποχή που ο «κρατικός» ΟΛΠ οικιοποιήθηκε τα 4.5 χιλιόμετρα της παραλίας (το 1965 το 1985 ξεκίνησαν οι επιχωματώσεις). Εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαιοειδών και χημικών: Οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών στο Πέραμα καλύπτουν σήμερα έκταση 300 περίπου στρεμμάτων και βρίσκονται ανάμεσα σε κατοικημένες περιοχές. Διαθέτουν αποθηκευτική ικανότητα 175.000 κυβικών μέτρων, αποτελώντας το 15% του συνόλου των αποθηκευτικών χώρων πετρελαιοειδών της Ελλάδας. Στις εγκαταστάσεις αυτές διακινούνται καθημερινά 120-150 βυτιοφόρα, συνολικής χωρητικότητας τουλάχιστον 5.000 κυβικών μέτρων. Οι εγκαταστάσεις γειτνιάζουν άμεσα με κατοικίες και χώρους εργασίας και δεν τηρούνται οι αποστάσεις ασφαλείας που προβλέπονται από την Νομοθεσία, τόσο των δεξαμενών μεταξύ τους, όσο και των δεξαμενών από τα εξωτερικά όρια των εγκαταστάσεων, αλλά και από τα παρακείμενα σπίτια. Επιπλέον, οι εγκαταστάσεις γειτονεύουν άμεσα με το σταθμό εξυπηρέτησης πλοίων εμπορευματοκιβωτίων, όπου και παραμένουν εκατοντάδες Containers, με περιεχόμενο συχνά εύφλεκτο, εκρηκτικό ή τοξικό. Μέσω του μοναδικού οδικού άξονα εξόδου από την πόλη, ο -301-
9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι οποίος διέρχεται ανάμεσα από τις εγκαταστάσεις διέρχονται ακόμα φορτηγά του Πολεμικού Ναυτικού που μεταφέρουν πυρομαχικά, ενώ μεταφέρονται και εύφλεκτα υλικά και προϊόντα για την Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη. Ατμοηλεκτρικός Σταθμός (ΑΗΣ) Αγίου Γεωργίου: Στο θαλάσσιο μέτωπο του δήμου Κερατσινίου λειτουργεί ο ΑΗΣ Αγίου Γεωργίου. Ο σταθμός επαναλειτούργησε το 1996 με τις δεσμεύσεις των Υπουργείων Ανάπτυξης και ΥΠΕΧΩΔΕ πως το εργοστάσιο θα λειτουργήσει αποκλειστικά με φυσικό αέριο για 6 χρόνια μετά την ολοκλήρωση των αναγκαίων μετατροπών, η ΔΕΗ θα επιβαρυνθεί με το ποσό του 1,5 δις δραχμές για την αγορά και αξιοποίηση χώρων που γειτνιάζουν με το εργοστάσιο, το ΥΠΕΧΩΔΕ θα χρηματοδοτήσει με το ποσό του 1,5 δις δραχμές έργα και παρεμβάσεις για την ανάπλαση της περιοχής, η ΔΕΗ θα αποδώσει στον δήμο σταδιακά εκτάσεις συνολικής έκτασης 41.744 τ.μ. και μετά τη λήξη της εξαετίας η λειτουργία του εργοστασίου θα διακοπεί οριστικά. (Γραφείο Τύπου Δήμου Κερατσινίου, 16-11-05) Επιπλέον η συμφωνία προέβλεπε διακεκομμένη λειτουργία του ΑΗΣ 33 μήνες μέσα στα 6 χρόνια. Ο ΑΗΣ λειτουργεί κανονικά σήμερα. Περιοχή ανάπλασης λιμενοβιομηχανικής ζώνης Κερατσινίου Δραπετσώνας (πρώην εργοστασίου λιπασμάτων): Πρόκειται για την περιοχή συνολικής έκτασης 640 στρεμμάτων που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον όσον αφορά τη μελλοντική αξιοποίησή της. Ιδιοκτήτες της είναι η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, ο ΟΛΠ, η ΑΓΕΤ, η MOBIL, η BP, οι δήμοι Δραπετσώνας και Κερατσινίου και η ΕΥΔΑΠ. Η βασική ιδέα που διέπει τα επίσημα σχέδια ανάπλασης είναι η δημιουργία ενός μητροπολιτικού πάρκου με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την ανάδειξη της ναυτιλιακής δύναμης και παράδοσης του Πειραιά. Χώροι ναυτιλιακών γραφείων και συνεδριακών κέντρων, τουριστικές εγκαταστάσεις, μαρίνες, κατοικίες υψηλού επιπέδου, εμπορικά κέντρα και κέντρα ψυχαγωγίας. Ακόμη κέντρα μουσειακού χαρακτήρα για τη ναυτιλία στην Ελλάδα και τον Πειραιά, πολλοί χώροι στάθμευσης και τέλος χώρος ελεύθερης πρόσβασης για τον πολίτη (περίπου 300 από τα 640 στρέμματα υπαίθριοι κοινόχρηστοι χώροι - 46,5% της συνολικής έκτασης). Το κύρια επιχειρήματα που προβάλλονται υπέρ του σχεδίου είναι: η αισθητική αναβάθμιση της περιοχής, η ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο χώρο της ναυτιλίας, η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και η δημιουργία θέσεων εργασίας, η βελτίωση της ποιότητας ζωής και του βιωτικού επιπέδου των κατοίκων και το άνοιγμα του θαλασσίου μετώπου στον πολίτη. 4. Συμπεράσματα - Συζήτηση Η πλέον περιβαλλοντικά βεβαρυμένη περιοχή του Πειραιά είναι το Πέραμα. Μία από τις πλέον οχλούσες δραστηριότητες αποτελεί η αποθήκευση, σε άμεση γειτνίαση με τον οικισμό του Περάματος, χημικών και καυσίμων. Πρόκειται για τα γνωστά στον απλό πολίτη «καζάνια του θανάτου». Ο κίνδυνος αποκλεισμού της περιοχής σε περίπτωση ατυχήματος είναι ορατός, διότι οι δεξαμενές καυσίμων βρίσκονται αμφίπλευρα της κεντρικής αρτηρίας που συνδέει την πόλη με τον Πειραιά (Eικ. 2). Η πόλη του Περάματος αποκομμένη από τον υπόλοιπο Πειραιά, εμφανίζει στοιχεία απομόνωσης και περιθωριοποίησης του πληθυσμού, ενώ στερείται ζωτικού χώρου αναψυχής. Οι εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων πετρελαιοειδών συμβάλλουν στη δημιουργία τείχους αποκλεισμού των κατοίκων από το θαλάσσιο μέτωπο. -302-
9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι Εικ. 2: Δεξαμενές (εντός κύκλου) εκατέρωθεν του οδικού άξονα. Το θαλάσσιο μέτωπο του Πειραιά μέχρι το Πέραμα είναι κατ ουσίαν «κλειστό», με κάποιες μικρές χαραμάδες προσπέλασης των κατοίκων προς τη θάλασσα. Η περιοχή αναπτύχθηκε χωρίς οργάνωση, υποδομές, χωρίς καμία μέριμνα για ήπια αναψυχή. Πρόκειται δηλαδή ουσιαστικά για ένα άναρχο μοντέλο αστικής ανάπτυξης (urban sprawl). Αυτή τη στιγμή, η εντατική λιμενοβιομηχανική εκμετάλλευση έχει εκτοπίσει κάθε άλλη πιθανή χρήση. Όχι μόνον έχει χαθεί πλήρως ο κοινωνικός ανοιχτός χαρακτήρας του μετώπου, αλλά οι ευεργετικές ιδιότητες που μπορεί να έχει μέσα σε ένα τεχνητό περιβάλλον η επαφή με το φυσικό στοιχείο έχουν αντικατασταθεί από την συνεχή τροφοδότηση της περιοχής με ρυπογόνες ουσίες και από τον κίνδυνο μεγάλης κλίμακας ατυχήματος. Προκειμένου να υπάρξει σύγκλιση της κατάστασης του θαλάσσιου μετώπου του ευρύτερου Πειραιά προς τις αρχές της αειφόρου αστικοποίησης πρέπει να υπάρξει σχέδιο ανακατάληψης του μετώπου προς όφελος των κατοίκων, όχι μόνον των άμεσα θιγόμενων κατοίκων των παράκτιων δήμων, αλλά και όλης της δυτικής Αττικής που έχουν αποκοπεί από κάθε πρόσβαση στη θάλασσα. Η ανάπλαση της Ζώνης Κερατσινίου Δραπετσώνας αποτελεί τη μεγάλη ευκαιρία προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ και Εμπορικής Ναυτιλίας δηλώνουν πως οι επενδύσεις για την ανάπλαση της περιοχής θα γίνουν με ιδιωτικά κεφάλαια και πως σκοπός των επενδυτών είναι η προσέλκυση υψηλών εισοδημάτων στις κατοικίες, στις τουριστικές εγκαταστάσεις και στα κέντρα αναψυχής και διασκέδασης. Αυτό δείχνει πως η βελτίωση της ποιότητας ζωής που εμφανίζεται ως προοπτική δεν μπορεί να αφορά τους κατοίκους της περιοχής, αλλά τους μελλοντικούς κατοίκους μιας νεόκτιστης «πόλης μέσα στην πόλη». Επίσης η δημιουργία κατοικιών, γραφείων, επιχειρηματικών κέντρων, εμπορικών κέντρων σε μια περιοχή ήδη κορεσμένη σε κτίρια και κυκλοφοριακά προβλήματα μάλλον απαιτεί έναν σχεδιασμό ανάπλασης του οδικού δικτύου ολόκληρης της δυτικής Αττικής. Οι πρώτες προβλέψεις προσθέτουν δεκάδες χιλιάδες άνθρωπους σε μια περιοχή ακριβώς ανάμεσα στο εμπορικό λιμάνι Περάματος Κερατσινίου και το επιβατικό λιμάνι Πειραιά όπου η κυκλοφοριακή συμφόρηση αποτελεί καθημερινό φαινόμενο. Η πρόταση των Υπουργείων κάνει λόγο για 300 στρέμματα υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων. Η κατάσταση όπως παρουσιάζεται δεν είναι ξεκάθαρη. Κοινόχρηστοι χώροι μπορούν να θεωρηθούν και οι υπαίθριοι χώροι στάθμευσης, τα προαύλια των συνεδριακών κέντρων, ο περιβάλλον χώρος των κατοικιών κλπ. Αμιγώς ελεύθερος χώρος προβλέπεται μόνο για τη ζώνη της παραλίας (88 στρέμματα). Περίπου το 14% δηλαδή της συνολικής έκτασης. Στον υπόλοιπο χώρο που λογίζεται ως υπαίθριος κοινόχρηστος είναι αμφίβολο το κατά πόσο θα είναι ελεύθερη η πρόσβαση στον καθένα. Αίτημα πολλών κατοίκων της περιοχής -303-
9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι και εναλλακτική πρόταση για την ανάπλαση της περιοχής αποτελεί η δημιουργία άλσους (μέσω της απαλλοτρίωσης της περιοχής για λόγους δημοσίου συμφέροντος και κοινωνικού οφέλους) σε όλη την έκταση της λιμενοβιομηχανικής ζώνης. Τυχόν εμπορικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να εστιαστούν στις παρυφές του άλσους, αφήνοντας τον πυρήνα του και το παραλιακό μέτωπο ελεύθερο από έντονες ανθρωπογενείς δραστηριότητες και πλήρως προσβάσιμο για τον πολίτη. Ένα βασικό επιχείρημα που στηρίζει την πρόταση είναι η ευεργετική επίδραση που μπορεί να έχει ένα άλσος τέτοιου μεγέθους στο κλίμα της περιοχής και για όλο το λεκανοπέδιο. Επίσης μπορεί να δημιουργήσει μια καινούρια φυσική βιοκοινωνία σε μια περιοχή όπου τα φυσικά οικοσυστήματα έχουν εκλείψει. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η ανάπλαση της περιοχής θα πραγματοποιηθεί άπαξ. Όποια οδός και αν ακολουθηθεί (ναυτιλιακό κέντρο ή φυσική ανάπλαση) θα πρόκειται για μεγαλεπήβολο και ιδιαίτερα κοστοβόρο έργο. Είναι επιτακτική η ανάγκη μιας διαδικασίας διαλόγου όπου θα εισακούεται και η άποψη των κατοίκων της περιοχής, και η αποφυγή κάποιας βιαστικής απόφασης, η οποία θα στηρίζεται στο γεγονός πως βρέθηκαν επενδυτές και κεφάλαια για την ανάπλαση της περιοχής. 5. Βιβλιογραφικές Αναφορές ΕΜΠ Τμήμα Αρχιτεκτόνων Τομέας Πολεοδομίας Χωροταξίας, ΥΠΕΧΩΔΕ και Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας, 1994. Διερεύνηση μεθόδου διαχείρισης, προστασίας και ανάδειξης παράκτιων μητροπολιτικών περιοχών με εντατική χρήση (η περίπτωση του Σαρωνικού). Κουτσούμπα Κ., 2003. Ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιας αστικής ζώνης:π.φάληρο έως Βουλιαγμένη, Διατριβή Εξειδίκευσης, ΔΠΜΣ «Διαχείριση παράκτιων περιοχών», Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Επιστήμης της Θάλασσας. Νομαρχία Πειραιά, 2005 : Πρόταση επιχειρησιακού σχεδίου ανάπτυξης Νομαρχίας Πειραιά. ΥΠΕΧΩΔΕ, 2007. Ανακοίνωση τύπου : Κοινή συνέντευξη τύπου των υπουργών ΠΕΧΩΔΕ κ. Γιώργου Σουφλιά και Εμπορικής Ναυτιλίας κ. Μανώλη Κεφαλογιάννη, Αθήνα 12 Φεβρουαρίου 2007. EEA, 2006 : Urban sprawl in Europe -The ignored challenge, EEA Report No 10/2006. UN, 1992 : Agenda 21, www.un.org/esa/sustdev/documents/agenda21/english/agenda21toc.htm UNEP, 1992 : Rio declaration on environment and development www.unep.org/documents.multilingual/default. asp?documentid=78&articleid=11 ΔΕΗ : www.dei.gr Δήμος Κερατσινίου : www.keratsini.gr Δήμος Πειραιά: www.pireasnet.gr Δήμος Περάματος : www.perama.gr Νομαρχία Πειραιά : www.nomarhiapeiraia.gr Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς Α.Ε.: www.olp.gr -304-