ΗΛΙΑΣΚΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΥΨΗΛΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Γενικής Παιδείας Έκφραση - Έκθεση Α Λυκείου Επιμέλεια:Χριστίνα Πετρά Φίλιππος Παπαχαραλαμπίδης e-mail: info@iliaskos.gr www.iliaskos.gr
Περιεχόμενα ΓΛΩΣΣΑ ΛΕΞΙΠΕΝΙΑ... 2 ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ... 5 ΓΛΩΣΣΟΜΑΘΕΙΑ... 11 ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ... 13 ΕΘΙΣΜΟΙ ΝΕΩΝ... 16 ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ... 16 Ευτυχία και χρήμα... 19 ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ... 21 ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ- ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ... 24 ΕΦΗΒΕΙΑ... 28 ΠΡΟΤΥΠΑ/ΕΙΔΩΛΑ... 32 ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ... 35 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ... 37 ΔΙΑΛΟΓΟΣ... 39 Ο άνθρωπος και το φόρεμα... 41 ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ... 43 ΧΙΟΥΜΟΡ... 45 Οικογένεια: Τι είναι αυτό που φέρνει την ευτυχία;... 47 Πολιτισμός υπό αμφισβήτηση... 50 ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Α... 52 Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 80 Β. ΘΕΩΡΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ... 82 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ... 86 ΑΦΗΓΗΣΗ... 90 Β. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ... 96 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ... 97 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ/ ΕΚΘΕΣΗ... 97 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΘΕΣΗΣ... 98 ΔΟΜΗ ΕΚΘΕΣΗΣ... 100 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ (ΕΙΔΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ)... 101 ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ/ ΛΕΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ... 102
ΚΕΙΜΕΝΟ Α ΓΛΩΣΣΑ ΛΕΞΙΠΕΝΙΑ Η «λεξιπενία» και η αντίληψη για τη γλώσσα (τρεις απαντήσεις από συνέντευξη του Α.- Φ. Χριστίδη στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία, Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 1996) Eρ. Το φαινόμενο της λεξιπενίας, όπως διαπιστώνουν κάποιοι γλωσσολόγοι, είναι υπαρκτό; * Κι εδώ υπάρχει ένα φανταστικό πρόβλημα, που το δημιουργούν ορισμένοι ειδικοί με βάση ορισμένες προκαταλήψεις γλωσσικές που έχουν. Ειδικοί, γλωσσολόγοι δηλαδή, οι οποίοι ξεχνάνε την επιστήμη τους και παραδίδονται στις δικές τους γενικότερες προκαταλήψεις. Ποτέ δεν μετρήθηκε αυτό το πράγμα, απλώς κατατέθηκε σαν ένα γεγονός που έχει απλώς φαντασματική διάσταση και συνδέθηκε με ορισμένες ομάδες. Δεν είναι τυχαίο που συνδέθηκε με τους νέους και πρωτοδιαπιστώνεται αυτή η φανταστική ασθένεια αμέσως μετά το '76 με την καθιέρωση της δημοτικής. Eρ. Μόνο που αυτή η άποψη περί λεξιπενίας έχει κορυφωθεί σήμερα. * H άποψη περί λεξιπενίας, και ειδικά των νέων σχετίζεται με κάποιες συγκυρίες. Οι συγκυρίες είναι η καθιέρωση της δημοτικής, που σημαίνει ότι πλέον η καθαρεύουσα δεν κυκλοφορεί. Για ορισμένους αυτό σημαίνει ρητά η υπόρρητα μια γλωσσική καταστροφή. Που διατυπώνεται και μάλιστα ρητά. Αποκοπή από τις ρίζες. Αυτό είναι το πρώτο δεδομένο που αισθάνομαι ότι παράγει αυτή τη φανταστική ασθένεια. Το γεγονός, δηλαδή, ότι οι νεότεροι, επειδή δεν ακούν την καθαρεύουσα, παύουν να κατανοούν ορισμένες λέξεις οι οποίες προέρχονται από το λεξιλόγιο της καθαρεύουσας. Αυτό, για ορισμένους, θεωρείται καταστροφή. Και θεωρείται ότι οι νέοι, επειδή αρχίζουν να εμφανίζουν κενά ως προς το λόγιο λεξιλόγιο, είναι γλωσσικά ανάπηροι. Eρ. Για την άποψη που διατυπώνεται ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε σωστά τη νέα ελληνική εάν δεν γνωρίζουμε την καθαρεύουσα, τι λέτε; * Πίσω από αυτή την αντίληψη ότι οι νέοι είναι γλωσσικά ανάπηροι, υπάρχει η ευρέως διαδεδομένη προκατάληψη που ακούγεται και σήμερα, ότι η νέα ελληνική γλώσσα και ο χρήστης δεν μπορεί ποτέ να είναι επαρκής αν δεν ξέρει αρχαία ελληνικά και καθαρεύουσα. Αυτό δεν έχει καμία γλωσσολογική υπόσταση. Κανένας από μας για να είναι ομιλητής της μητρικής του γλώσσας δεν χρειάζεται την ιστορία της γλώσσας του. Άλλωστε από τη μάνα μας και τον πατέρα μας, μάθαμε τη φυσική μας γλώσσα χωρίς λεξικά και ιστορικές γραμματικές. Επομένως, η λεξιπενία παράγεται μέσα από μια προκατάληψη, η οποία υπερτιμά την αρχαία και την καθαρεύουσα και υποτιμά τη δημοτική. ΚΕΙΜΕΝΟ Β Λεξιπενία ή.. όχι; 2
Λεξιπενία, ένας όρος που χαρακτηρίζει τη νεολαία της σημερινής εποχής σύμφωνα με το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων. Είναι έτσι, όμως; Ή συμβαίνει το αντίθετο; Για να δούμε την ετυμολογία του παραπάνω όρου: λεξιπενία < λέξις + πενία, που σημαίνει η χρησιμοποίηση εξαιρετικά φτωχού λεξιλογίου. Ορισμένοι, λοιπόν, ισχυρίζονται πως η γλώσσα των νέων δεν πάσχει από λεξιπενία, αλλά το αντίθετο. Είναι εμπλουτισμένη απλώς το λεξιλόγιό τους περιέχει πιο «σύγχρονες» λέξεις, με την έννοια ότι δεν είναι τόσο προσεγμένο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι έφηβοι χωρίζονται σε ομάδες, δηλαδή διαφέρουν όσον αφορά τα ενδιαφέροντα (π.χ. emo, φίλαθλοι ποδοσφαίρου, μοδάτοι, κ.ά.). Έτσι, φτάνουμε στο σημείο να μη γίνονται κατανοητοί από τις παλαιότερες γενιές (γονείς, παππούδες, καθηγητές). Συναντάται, δηλαδή, το γνωστό χάσμα γενεών. Τουναντίον, η άλλη «ομάδα» ανθρώπων ισχυρίζεται πως οι έφηβοι χαρακτηρίζονται από λεξιπενία και πως είναι πολύ σημαντικό για την μετέπειτα πορεία τους. Τα αίτια; Πολλά! Λίγο η ανάπτυξη της τεχνολογίας, λίγο το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ε, δε θέλει και πολύ. Ας στρέψουμε αρχικά το βλέμμα μας στην τεχνολογία. Πολλοί είναι οι νέοι, που περνούν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους μπροστά σε έναν υπολογιστή ή στο «κουτί», που μεταδίδει πολλές πληροφορίες, κρατώντας σε αδράνεια το μυαλού του νέου. Και ποιο το αποτέλεσμα; Να ενστερνίζονται πολλές καθημερινές λέξεις από την αγγλική γλώσσα, παραμερίζοντας την πιο πλούσια γλώσσα, την ελληνική. Και τώρα ας εξετάσουμε την ευθύνη που «πέφτει» στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Κάποιοι από εσάς θα αναλογιστείτε «γιατί;». Για σκεφτείτε, λοιπόν, τα μαθήματα που διδάσκονται στα ελληνικά σχολεία: στοχεύουν στην αποστήθιση και όχι στην ελεύθερη βούληση του μαθητή. Σε αυτή την άποψη πιο κοντά βρίσκουμε την Ιστορία, όπου ο μαθητής δε δύναται να εκφράσει με το δικό του τρόπο τα διάφορα ιστορικά γεγονότα, αλλά μένει στην αποστήθιση. Εάν, λοιπόν, όντως υπερισχύει η άποψη ότι η νεολαία μας χαρακτηρίζεται από λεξιπενία, κρίνεται αναγκαίο να μην εξαπλωθεί κι άλλο, γιατί είναι ένα γεγονός, που μπορεί να επιφέρει ακόμη και καταστροφικές επιπτώσεις στον πολιτισμό της χώρας μας. Ο καθένας ας προσπαθήσει να συνετίσει τον εαυτό του, ειδάλλως θα οδηγηθεί σε επικοινωνιακή αδυναμία με τον κοινωνικό του περίγυρο. ΑΣΚΗΣΕΙΣ Μαρία Ρέκλου, http://filologikos- kosmos.blogspot.gr/ Α1. Υπάρχει πρόβλημα «λεξιπενίας» σύμφωνα με τον Α.- Φ. Χριστίδη; Πώς τεκμηριώνει την θέση του; (1η απάντηση, από το α κείμενο) (50-60 λέξεις) Α2. Συμφωνούν ή διαφωνούν τα δύο κείμενα; (ο ερωτώμενος κ. Χριστίδης στο α και η συντάκτρια του β κειμένου) (50-60 λέξεις) Μονάδες 15 Β.1. Σε ποιο γραμματειακό είδος ανήκει το καθένα από τα παραπάνω κείμενα; (Τι είδους κείμενα είναι;)να αιτιολογήσετε σύντομα την απάντησή σας. Μονάδες 05 3
Β.2. Να γράψετε τι φανερώνει καθεμιά από τις παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις του β κειμένου: λοιπόν, αλλά, Έτσι, δηλαδή, Τουναντίον Μονάδες 05 Β.3. Να δώσετε στο β κείμενο έναν τίτλο με συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας. Μονάδες 05 Β.4. Να γράψετε μια σύντομη παράγραφο (50-70 λέξεις) στην οποία θα χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις των κειμένων( χωρίς να αλλάζετε τη σημασία που έχουν μέσα στο κείμενο): λεξιπενίας, ασθένεια, γλωσσική καταστροφή, τεχνολογία Μονάδες 10 Β.5. Να βρείτε τα δομικά στοιχεία και την/τις μέθοδο/ους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του β κειμένου: «Τουναντίον, η άλλη «ομάδα την πιο πλούσια γλώσσα, την ελληνική.» Μονάδες 10 Γ. Σε ένα άρθρο 350-450 λέξεων που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα να γράψετε τις απόψεις σας σχετικά το αν οι σημερινοί νέοι «πάσχουν» από λεξιπενία, όπως συχνά υποστηρίζεται, και να προτείνετε τρόπους ορθότερης και πολύπλευρης γλωσσικής καλλιέργειάς τους. Μονάδες 50 4
ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Δεν υπάρχει! της Ελευθεροτυπίας ΒΑΣΩ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ, δημοσιευμένο κείμενο στο ένθετο Ε Θυμάστε τον πατέρα στη διαφήμιση, που ακούει έντρομος την κόρη του να του μιλάει σε μια γλώσσα ακατάληπτη, στο τέλος να της λέει αμήχανα, «Στη μάνα σου το 'πες;»; Το ύφος του ταλαίπωρου γονιού θα πρέπει να εμφανίζεται συχνά στις διμερείς επαφές των γενεών. Έτσι, όμως, μέσα από την αμηχανία των μεγαλύτερων για τις γλωσσικές μηχανορραφίες των μικρότερων, οι νέοι διαμορφώνουν τη δική τους ταυτότητα, δικτυώνονται και μας... τη λένε κιόλας! Ο,τι πρέπει, δηλαδή. Όχι ό,τι να 'ναι... Οι νέοι όχι μόνο δεν πάσχουν από λεξιπενία, αλλά έχουν γλώσσα πλούσια και συνεχώς ανανεούμενη. Απλώς, είναι άλλη από αυτήν που μιλάνε οι μεγάλοι. Δεν λέμε και τίποτα καινούργιο. Από την εποχή της boom generation (της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς εφήβων στις δυτικές κοινωνίες), το φαινόμενο μιας ιδιαίτερης γλώσσας για τη νεολαία έχει γιγαντωθεί. Οι τινέιτζερ - και δεν μιλάμε μόνο για τους Αμερικανούς, αλλά και για τους Άγγλους, τους Γάλλους, ακόμη και για τους έλληνες τεντιμπόηδες- επιχειρούσαν να διαφοροποιηθούν από τους ενηλίκους και μέσω της γλώσσας. Η αργκό είναι ανατρεπτική και επιχειρεί να σοκάρει, οπότε υπήρχε (και, φυσικά, υπάρχει) ευρύτατη χρήση υβρεολογίου, μόνο που σήμερα ελάχιστοι γονείς σοκάρονται αν το παιδί τους πει «και γαμώ» αντί για «σού- περ» ή «επικό!» Αυτοί που όντως σοκάρονται ακόμη (οι παππούδες, π.χ., ή οι καθηγητές των θρησκευτικών) είναι αυτοί που καταγγέλλουν τη νέα γενιά για το φτωχό της λεξιλόγιο. Όσο οι έφηβοι χωρίζονται σε υποομάδες, η γλώσσα τους θα αποκτά και περισσότερο πλούτο - αφού αλλιώς μιλάνε οι γκοθάδες, αλλιώς οι emo, αλλιώς οι φανατικοί φίλαθλοι, αλλιώς οι γκέιμερ, οι σκέιτερ, οι μοδάτες κ.ο.κ. Το βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας των νέων είναι ότι εκφράζει και εκφράζεται μέσα στην «παρέα», το δίκτυο των συνομηλίκων. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει μια ενιαία γλώσσα κάθε παρέα έχει δικό της κώδικα επικοινωνίας, που μπορεί να τον «αρπάξει» μια άλλη παρέα και μετά μια άλλη, μέχρι που κάποιες εκφράσεις να υιοθετηθούν από μεγάλο μέρος της νεολαίας, ειδικά με την εξέλιξη της τεχνολογίας της επικοινωνίας. Γιατί οι νέοι αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους έκφρασης; Ο διδάκτωρ Γλωσσολογίας Γιάννης Ανδρουτσόπουλος, που ασχολείται ειδικά με τη γλώσσα στη νεανική κουλτούρα, σημειώνει: «Τα κοινωνικά δίκτυα των νέων είναι στενότερα από αυτά των ενηλίκων, γεγονός που εντείνει την πίεση γλωσσικής συμμόρφωσης με την παρέα. Απ' την άλλη, οι συμβάσεις γλωσσικής ευγένειας και απόστασης που απαιτούνται στην ενήλικη ζωή δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμη πλήρως κατά την εφηβεία. Έτσι εξηγείται το ότι η συχνότητα μη πρότυπης γλώσσας είναι μεγαλύτερη στη νεότητα από ό,τι στην ενήλικη ζωή. Ψυχολογικά, κατά τη νεανική ηλικία διαμορφώνεται η προσωπική και 5
κοινωνική ταυτότητα. Η απόρριψη κατεστημένων τρόπων συμπεριφοράς και ο πειραματισμός με εναλλακτικά μοντέλα, τάσεις που γενικότερα χαρακτηρίζουν την εφηβεία, εκφράζονται και γλωσσικά. Με την ιδιαίτερη γλώσσα τους οι νέοι συμβολίζουν ότι ανήκουν σε μια ηλικία με δικά της ενδιαφέροντα και αξίες, που διαφέρει τόσο από τα παιδικά όσο και από τα ενήλικα χρόνια». Η ατυχία της σημερινής νεολαίας είναι ότι οι ενήλικοι αρπάζουμε τη γλώσσα της και τη χρησιμοποιούμε ευρύτατα. Μια ενδιαφέρουσα έρευνα για τη γλώσσα, που έκανε η ALCO το 2005 για το Ινστιτούτο Επικοινωνίας, ρωτούσε Έλληνες 16-56 ετών ποια λέξη θα χρησιμοποιούσαν για να αντιδράσουν σε κάτι αναπάντεχο: Το 20% δήλωσε ότι προτιμά τη λέξη «έμεινα», το 13% το «κουφάθηκα», το 5% το «καράφλιασα», το 25% το «απίστευτο» και μόλις το 15% το «εξεπλάγην» ή το «εκπλήσσομαι»! Το συμπέρασμα; Το «απίστευτο» έχει εισχωρήσει βαθιά στην καθομιλουμένη των ενηλίκων άλλο συμπέρασμα, λίγο άσχετο, είναι ότι το «καράφλιασα» είναι πλέον «πασέ», ή μήπως πρέπει να πω λαστ γίαρ; Από την άλλη, οι σημερινοί 16άρηδες έχουν στη διάθεσή τους όλο τον γλωσσικό πλούτο που δημιουργήσαμε εμείς οι παλαιότεροι 16άρηδες. Η εξέλιξη της γλώσσας έχει φέρει και εξέλιξη στη νεανική αργκό, και έτσι, π.χ., το παλιότερο «Την κάνω» = φεύγω, έχει γίνει «τηγκανά», ενώ το «τζάμι» = τέλειο, σούπερ, έχει παραλλαχθεί επιτυχέστατα σε «τζαμάουα», αλλά και στο «τζαμιροκουάι» (που αποτελεί και αναφορά στον γνωστό μουσικό)! Εκτός από εκφράσεις που ήταν κάποτε υπερβολικά της μόδας και τώρα ακούγονται ξεπερασμένες (βλέπε το «καράφλιασα» πιο πάνω ή το «ιν»), οι παλιές καλές αργκό, όπως το «φυτό», το «ούτε με σφαίρες» ή το «φάγαμε πακέτο», αλλά και τα ποδανά (η λέξη ειπωμένη ή γραμμένη ανάποδα, π.χ., ο λοστρέ = ο τρελός) αποτελούν την κληρονομιά που αφήνουμε στη γλώσσα εμείς της γενιάς των 80s. Δίπλα σ' αυτήν, σήμερα, οι πιτσιρικάδες έχουν συμπληρώσει έναν ολόκληρο κατάλογο από ξένες λέξεις, ξενικής έμπνευσης λέξεις, λέξεις του διαδικτύου, λέξεις της εποχής της επικοινωνίας (που χρησιμοποιούν στο msn, στα chat rooms και στην αποστολή sms). Το παγκόσμιο χωριό έχει φέρει την αγγλική γλώσσα και την αγγλική αργκό μέσα στα ελληνικά σπίτια - και έτσι δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το φαινόμενο, ειδικά αφού εδώ και χρόνια αρκετοί ενήλικοι χρησιμοποιούμε το «Θα σε πάρω πίσω» (Ι will call you back) ή το «a.s.a.p.» (as soon as possible = το συντομότερο δυνατό). Από την άλλη, τα chat rooms και τα blogs ορισμένες φορές «έκοβαν» αυτόματα τις υβριστικές εκφράσεις κι έτσι έχει δημιουργηθεί μια σειρά από λέξεις που μοιάζουν με τις βρισιές, αλλά περνάνε από τη... λογοκρισία. Στο γλωσσάρι που ακολουθεί παραθέτουμε κάμποσες εκδοχές του «μαλάκας». Τα ΜΜΕ παίζουν, φυσικά, το ρόλο τους σ' αυτό το γαϊτανάκι της γλώσσας: α) Δανείζουν λέξεις στη νεολαία έτσι, ο «Μαέβιους» είναι αναφορά στην εκπομπή των Α.Μ.Α.Ν., ο Τζακ Μπάουερ αποτίει φόρο τιμής στην τηλεοπτική σειρά «24», ενώ το «Μαμαλάκης» χαρακτηρίζει τον καλοφαγά κ.ο.κ. β) Δανείζονται λέξεις από τη νεολαία, βλέπε τον Τζίμη των «10 μικρών Μήτσων». Αυτό αυξάνει το κύρος της γλώσσας της νεολαίας, αλλά τείνει να περιορίσει τον ανατρεπτικό της χαρακτήρα. Από την άλλη, χάρη στην τηλεόραση, αλλά και στα «νεανικά» περιοδικά, οι εκφράσεις της νεολαίας δεν έχουν πια σύνορα κι έτσι, από την Καρδίτσα ώς την Ξάνθη η πιτσιρικαρία μπορεί να φωνάξει χαρωπά: «Δεν υπάρχει!» ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. Να εντοπίσετε μέσα από το κείμενο και να εξηγήσετε με δικά σας λόγια τους παράγοντες που διαμορφώνουν τη λεγόμενη «γλώσσα των νέων» (50-60 λέξεις) Μονάδες 15 6
Β1. Να γράψετε τη δομή και τον/τους τρόπο/ους ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου του κειμένου. Μονάδες 10 Β2. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις παρακάτω φράσεις του κειμένου: 1. Όχι ό,τι να 'ναι... (αποσιωπητικά) 2. «επικό!» (θαυμαστικό) 3. (και, φυσικά, υπάρχει) (παρενθέσεις) 4. «Την κάνω» (εισαγωγικά) 5. «φάγαμε πακέτο» (εισαγωγικά) Μονάδες 05 Β3. Να βρείτε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: κληρονομιά, ξεπερασμένες, απόρριψη, καταγγέλλουν, γιγαντωθεί Μονάδες 05 Β4. Να δώσετε ένα πλαγιότιτλο στην τρίτη και τέταρτη παράγραφο του κειμένου. Μονάδες 05 Β5. Για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να βρείτε ένα συνώνυμό της και να γράψετε μια νέα πρόταση με αυτό: ακατάληπτη, συμμόρφωσης, διαμορφώνεται, αναπάντεχο, παίζουν Μονάδες 10 Γ. Μετά από συζήτηση μέσα στην τάξη γύρω από το παραπάνω άρθρο, αποφασίζετε ως εκπρόσωπος της τάξης σας να γράψετε μια επιστολή στην εφημερίδα στην οποία εκφράζετε τις δικές σας απόψεις για τα αίτια που οδηγούν στη διαμόρφωση της «γλώσσας των νέων» καθώς επίσης και γιατί θεωρείτε ότι ο γλωσσικός αυτός κώδικας δεν αποτελεί πραγματική απειλή για την ελληνική γλώσσα. (300-400 λέξεις) Μονάδες 50 7
Γλωσσάρι για κάθε περίπτωση Το έχω! = Ναι, το μπορώ/το γνωρίζω/μου φαίνεται καλή ιδέα. Σημαίνει, επίσης, είμαι καταπληκτικός: «Το 'χεις, λέμε!» Συνώνυμο του παλιότερου «Είσαι θεός/- ά!» και του ακόμη παλιότερου «Σκίζεις!». Δεν της το 'χα = Δεν την είχα ικανή για κάτι τέτοιο... Δεν υπάρχει! = Είναι απίστευτο, τρελό, καταπληκτικό. Το χρησιμοποιούμε και ως υπερθετικό για πρόσωπα: «Καλά, δεν υπάρχεις, μιλάμε!» Ο,τι να 'ναι = Χρησιμοποιείται πάρα πολύ και με διάφορες αφορμές, αλλά και χωρίς αφορμή δηλώνει την ασυνεννοησία, την ανοργανωσιά. Ως χαρακτηρισμός προσώπου δηλώνει κάποιον που είναι στον κόσμο του: «Ο τύπος είναι ό,τι να 'ναι!» Ανάμεσα σε παρέες, παίρνει και την έννοια του «Δε βαριέσαι» ή του «Ας πάει και το παλιάμπελο»: «Είδαμε μαραθώνιο "True Blood" όλο το Σάββατο! - Καλά, ό,τι να 'ναι!» ή «Τι λέτε; Τρία επεισόδια έμειναν, να τα δούμε; - Καλά, ό,τι να 'ναι!» Το 'χει κάψει, είναι καμένος = Τα εγκεφαλικά του κύτταρα έχουν καταστραφεί (από ουσίες ή από βιντεογκέιμ). Δεν την παλεύω = Δεν μπορώ, δεν αντέχω άλλο, δεν «το 'χω». Τα σπάμε = Είμαστε καταπληκτικοί, «το 'χουμε», περνάμε σούπερ. «Τα σπάει!» = είναι τέλειο, εντυπωσιάζει... Πού 'σαι, ρε μαν; = Η φράση χρησιμοποιείται έτσι ακριβώς ως χαιρετισμός. Από το αγγλικό man και με εμφανή την επιρροή της χιπ χοπ κουλτούρας. Νταουνιάσου! = Κάτσε κάτω, sit down. Είναι νέα, χιουμοριστική χρήση που δεν έχει σχέση με το «νταουνιάζομαι», το «πέφτω ψυχολογικά», που ήταν λαστ γίαρ! Ενιγουέι = (Anyway) Οπως και να 'χει. Χρησιμοποιείται όπως και το αντίστοιχο αγγλικό. Χελόου; = (Hello?) Είναι κανείς εκεί; (μέσα στο κεφάλι σου) ή «το 'χεις ακατοίκητο;» Χρησιμοποιείται όπως και το αντίστοιχο αγγλικό, για να δηλώσει το υπερπροφανές, αυτό που ο άλλος είναι «ζώγγολο» αν δεν το καταλαβαίνει. Τζίζας = (Jesus) Ο Ιησούς και τα άτομα που έχουν εμφάνιση αυτού του τύπου. «Πού πας, ρε μεγάλε, με τα μαλλιά σαν τον Τζίζας;» Ρισπέκτ! = (Respect!) Χρησιμοποιείται όπως και η αντίστοιχη αγγλική έκφραση, για να δηλώσει βαθιά εκτίμηση σε πρόσωπο, πράγμα ή κατάσταση: «Εντάξει, ξέρει μπάσκετ το άτομο, ρισπέκτ!» - «Χα, χα, ρισπέκτ, μεγάλε, μου 'φτιαξες το κέφι, μαν!» Οκέικ = Το οκέι σε χιουμοριστική εκδοχή, με μεγάλη πέραση αυτόν τον καιρό. Αν- παίκταμπλ = Από το στερητικό α + παίζομαι + την αγγλική κατάληξη - able: Δεν παίζεται! Λ.Α. (προφέρεται ελ έι) = Το λεκανοπέδιο Αττικής, στη γλώσσα των χιπ- χόπερ και των δυτικών προαστίων. Πώς είναι το Λος Αντζελες; Καμία σχέση! Το συσιφόνι = Ελληνοποίηση του youtube (εσύ+σιφόνι). Χρησιμοποιείται με χιουμοριστική διάθεση. Λεβελιάζω = Από το αγγλικό level: Ανεβαίνω επίπεδα με γοργούς ρυθμούς, σε ον λάιν γκέιμ. Σημαίνει και το έχω κολλήσει άσχημα (εθιστεί) και παίζω όλη μέρα. Ζούδι = Ζώο, άχρηστος. Η νέα γενιά το χρησιμοποιεί με σχετικά ελαφριά διάθεση. «Καλά, ρε ζούδι, δεν υπάρχει αυτό που λες!» 8
Ζώγγολο = Από το ζώο + μόγγολο. Χρησιμοποιείται για να δώσει έμφαση στη χαμηλή διανοητική ικανότητα του αναφερόμενου ως «ζώγγολο». Ούζο = Ούφο, ζώο, χαζό. Αργάμισι = Αργά και κάτι παρά πάνω: «Τι ώρα γύρισες χτες; - Ε, αργάμισι!», «Καλά, ας μην τον περιμένουμε, αυτός θα έρθει αργάμισι!» Εφαγα χι, έριξα χι = Απόρριψη, χυλόπιτα, διακοπή διπλωματικών σχέσεων: «Δεν με ξέρει καλά εμένα, θα φάει ένα χι που θα είναι όλο δικό του!» Καστανάς = Ο ασήμαντος, ο τίποτα: «Τι κάνει αυτή με τον καστανά;» Σάπιος = Κάποιος που δεν είναι εντάξει. Μαλέφας = Μαλ (μαλάκας) + έφας (ελέφας). Συνώνυμο του «γκράντε μαλάκα» σε λιγότερο προσβλητική εκδοχή. Μακάκας = Πολύ χοτ λόγω Λαζόπουλου. Μαλακάσας = Λίγο πιο ελαφρύ από το σκέτο... Μαέβιους = Ο,τι και τα παραπάνω, αναφορά στον «Μαέβιους Παχατουρίδη», τον πομπώδη ζωγράφο από τους Α.Μ.Α.Ν. Σκαλώνω = Κολλάω, δυσκολεύομαι: «Να δεις πώς τον είπε; Σκάλωσα τώρα...» Λούζομαι, το λούζω = Αράζω χωρίς να κάνω τίποτα, «σαπίζω»: «Πώς λούστηκες χτες;» (Δηλαδή, τι έκανες;) Συχνές χρήσεις: «Ασε, σήμερα πάλι έλουσα» - «Είσαι λούστης!» Σάπινγκ = Από το «σαπίζω» και την κατάληξη - ing: Το λούζω, δεν κάνω τίποτα, είμαι όλη μέρα στον καναπέ... «Κομμάτια είμαι από χτες, σήμερα θα κάνω σάπινγκ». Να μη συγχέεται με το παλιότερο «κοκούνινγκ», που ήταν η αγγλική έκφραση cocooning και είχε τη θετική έννοια του αράγματος στο ζεστό σπιτικό. Κλασικά = Ξανά στη μόδα μεταξύ των νέων παιδιών, προς απόδειξιν του ότι όλες οι μόδες, ακόμη και οι λεκτικές, μπορούν να επιστρέψουν: «Και, κλασικά, το λούσαμε και χτες». Σήμερα, όμως, χρησιμοποιείται όπως και το «classic» στα αγγλικά, ως δήλωση του αναμενόμενου: «Και του είπα του μαλέφα, η γκόμενα είναι φέτα, αλλά αυτός εκεί, σκάλωσε! - Κλασικό!» Επικό = Τρομερό, καταπληκτικό, ανώτερο από «κλασικό». Επίσης χαρακτηρίζει και μια εντυπωσιακή γυναίκα: «Επική γκόμενα, λέμε!» Ελεος! = Χρησιμοποιείται όπως και το αντίστοιχο αγγλικό «mercy!» ως επιφώνημα. «Πάλι ποδόσφαιρο θα δείτε; Ελεος!» Σαύρα = Μη εμφανίσιμη γκόμενα. Φ.Ε.Τ.Α.= Το ίδιο, από τα αρχικά Φανατική Εκπρόσωπος Της Ασχήμιας! Φλόμπα = Μη εμφανίσιμη, παράλληλα δε και κακού ή φτηνού γούστου γκόμενα. Γκικ = Φύτουκλας (και τα πιο ελαφρά: σπασίκλας, φυτό). Geek: Ατομο που δεν «το 'χει» με το γενικό περιβάλλον και που είναι κολλημένο με αντικείμενα ή θέματα διανοητικού περιεχομένου, τεχνολογίας και αντίστοιχων παιχνιδιών (ηλεκτρονικών και μη). Το «σπασίκλας» αφορά περισσότερο τον κολλημένο με τα βιβλία και τα μαθήματα. 9
Ντρίμι = Το αγγλικό «dreamy» (ονειρικός, όνειρο), αντικαθιστά ταχύτατα το - παλιότερο- «θεϊκός». Για γραπτά μηνύματα... Ο- μι- τζι= Ο.Μ.G., τα αρχικά τού «oh, my God!» (Θεέ μου!). Εκφραση πάρα πολύ της μόδας στην Αμερική, πέρασε μέσω ίντερνετ τσάτινγκ σε όλο τον κόσμο. Μόνο που εδώ χρησιμοποιείται και... προφορικά! ΛΟΛ = L.Ο.L., τα αρχικά τού «laugh out loud» (γελάω δυνατά). Διεθνώς χρησιμοποιείται μόνο στη γραπτή επικοινωνία μέσω ίντερνετ ή sms, εδώ ακούγεται κιόλας. Σημειώστε και το αρκετά χιουμοριστικό προφορικό «Ο- μι- τζι και τρία ΛΟΛ!». ROTF- LOL = Ο υπερθετικός του ΛΟΛ,«rolling on the floor laughing out loud»: Κυλιέμαι στο πάτωμα από τα γέλια! Ευρύτατης χρήσεως στο ίντερνετ. Της ιδίας φύσεως και τα: LMAO = Laughing my ass off: Ξεκωλώθηκα στο γέλιο. LMFAO = Laughing my fucking ass off: Ξεκωλώθηκα εντελώς και συνεχίζω να γελάω. ROFLMAO = Rolling on floor laughing my ass off: Κυλιέμαι στα πάτωμα ξεκωλωμένος από τα γέλια (και πάει λέγοντας...). BF / GF = Boy- friend, Girl- friend: Το αγόρι/ το κορίτσι ή αυτός/- ή που θέλουμε. BFF = Best friends forever: Η κολλητή (βλέπε και την ομότιτλη εκπομπή ριάλιτι με την Πάρις Χίλτον). F2F = Face to face: Πρόσωπο με πρόσωπο. Παίζει πολύ στα sms «ψησίματος». ΤΥ = Thank you, ευχαριστώ εν συντομία. Μιλφ = MILF, τα αρχικά του «mother Ι'd like to fuck» (όχι, δεν θα σας το μεταφράσω!). Περιγράφει γυναίκα μεγαλύτερης ηλικίας (θα μπορούσε να είναι και μητέρα) που ξεσηκώνει τον νεότερο αντρικό πληθυσμό. Η φράση έχει περάσει και στα βιντεοκλάμπ, όπου στα πορνό οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναζητήσουν «Μιλφάκια»! Στην Αμερική παίζει και το GILF («grand- mother...» και τα λοιπά), που εδώ δεν έχει πιάσει - και πολύ λογικά, γιατί οι ελληνίδες γιαγιάδες σπάνια φέρνουν στην Γκόλντι Χόουν! WTF? = Τα αρχικά τού «what the fuck?». Σε ελεύθερη μετάφραση, τι στο διάολο; Αποκλειστικά σε γραπτή επικοινωνία. POS = Parent over shoulder, συνθηματικό «σύρμα». Σημαίνει στην ιντερνετική γλώσσα «γονιός πάνω απ' τον ώμο μου», δεν μπορώ να μιλήσω τώρα... Ρ911 = Συναγερμός, γονείς! Από το Ρ (parent) και τον αριθμό 911 (το αμερικανικό της αμέσου βοηθείας)! CD9 - Code 9 = Και πάλι συνθηματικό στον τύπο με τον οποίο «τσατάρεις» για το ότι εμφανίστηκε γονιός στο δωμάτιο! Εμπνευσμένο από τους συναγερμούς (code) της αμερικανικής αστυνομίας. BRB = Επιστρέφω αμέσως («be right back»), όταν αφήνεις τη σελίδα ή βγαίνεις από το διαδίκτυο μέχρι να φύγει ο γονιός! ASL = Από τα αρχικά των «age, sex, location» (ηλικία, φύλο, τόπος): Αποκλειστικά στο τσάτινγκ, για να ξέρεις με ποιον έχεις να κάνεις! 10
ΓΛΩΣΣΟΜΑΘΕΙΑ Σημασία και χρησιμότητα της γλωσσομάθειας Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Οι ξένες γλώσσες και η αγωγή, Άπαντα, Θεσσαλονίκη 1965, σελ. 409-411 1. Η σημασία που έχει η γλωσσομάθεια, το να έχει μάθει κανείς και να ξέρει πλάι στη δική του μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες, και η ανάγκη να γίνει αυτό, στα χρόνια προπάντων που ετοιμάζεται για τη ζωή, είναι τόσο μεγάλη, σχεδόν αυτονόητη ιδίως στην εποχή μας με την τόσο στενή και έντονη διεθνική συγκοινωνία και επικοινωνία (ταξίδια, αεροπλάνα, ραδιόφωνα, κινηματογράφοι) που δε χρειάζεται να γίνει διεξοδικός λόγος. 2. Οι λόγοι που μας σπρώχνουν στη γλωσσομάθεια είναι πολλοί. Πρώτα πρακτικοί: χρειαζόμαστε την ξένη γλώσσα για τη ζωή, για να συνεννοούμαστε με τους αλλόγλωσσους άμα ταξιδεύομε στην πατρίδα τους, ή και στον τόπο μας, ιδίως όμως για το επάγγελμα που ενδεχομένως θα διαλέξουμε (λ.χ. έμπορος, υπάλληλος, δαχτυλογράφος, διπλωμάτης κτλ.). Μας χρειάζεται έπειτα η ξένη γλώσσα αν ετοιμαζόμαστε για στάδιο επιστημονικό, αφού με αυτή, και μάλιστα με αυτές, θα καταρτιστούμε αρτιότερα και θα μπορούμε να καταφύγουμε στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Τέλος με την ξένη γλώσσα ερχόμαστε σ επικοινωνία, επιπόλαιη ή βαθύτερη, με τις ξενόγλωσσες λογοτεχνίες και με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. 3. Γιατί η γνώση μιας ξένης γλώσσας που μαθαίνομε δε μας αποκαλύπτει μόνο, από τις άμεσες πηγές, τους θησαυρούς της σοφίας ενός ξένου λαού, τόσο απαραίτητες για μας αν προσέξουμε την ιδιοτυπία της ξένης γλώσσας και μελετήσουμε την εθνική της λογοτεχνία, μας φέρνει σ επαφή με τη σκέψη και την ιδιοφυΐα του λαού της μας μεταφέρει από τον ορισμένο και πάντα περιορισμένο ορίζοντα της μητρικής γλώσσας που σα δική μας και γνώριμη από τη βρεφική ηλικία δε μας αφήνει συνήθως να πάρουμε απόσταση σε ιδίωμα διαφορετικό. Μας πάει στην ψυχολογία και στη νοοτροπία άλλου λαού, διαφορετική από τη δική μας. Μας ανοίγει ένα νέο κόσμο και σα να μας χαρίζει μια καινούρια ψυχή μας κάνει ακόμη, με τη σύγκριση, να νιώσουμε καλύτερα τη δική μας εθνική γλώσσα και την ιδιοτυπία του έθνους μας. Γι αυτό είπε ένας Γερμανός ποιητής, ο Rückert, πως με κάθε γλώσσα που μαθαίνεις παραπάνω, ελευθερώνεις μέσα σου ένα πνεύμα δεμένο ως τότε. Εκτός από το περιεχόμενο αυτό της ξένης γλώσσας, ας προστεθεί ακόμη και ότι με αυτή και με την προσπάθεια να την καταλαβαίνουμε κάνει το μυαλό μας ιδιαίτερη άσκηση. 4. Αν τέτοια είναι γενικά η σημασία της γλωσσομάθειας, αυτή γίνεται ακόμη μεγαλύτερη για λαό καθώς εμείς οι Έλληνες, που είμαστε λίγοι αριθμητικά πλάι στους μεγάλους ευρωπαϊκούς, που ταξιδεύομε πολύ στο εξωτερικό και σε τόπους που δεν ξέρουν τη Γλώσσα μας, που δεν έχομε ακόμη φιλολογία αρκετά αναπτυγμένη και που δεν μπορούμε να καταρτιστούμε επιστημονικά χωρίς ξένη γλώσσα. 5. Γνώρισα και εγώ από νωρίς σχετικά ξένες γλώσσες και φιλολογίες ταξίδεψα και κατοίκησα στο εξωτερικό, όπου έκαμα και μέρος των σπουδών μου έχω συγγράψει και μιλήσει δημόσια σε ξένες γλώσσες και είχα έτσι συχνότατα ευκαιρίες να διαπιστώσω και πραχτικά τι αξίζει να κατέχει κανείς ξένες γλώσσες και τα πολλαπλά πλεονεκτήματα που μπορεί να μας εξασφαλίσει η γνώση 11
τους. Γι αυτό όχι μόνο δεν έχω κατ αρχήν αντίρρηση, αλλά και θα συμβούλευα εκείνον που μπορεί και το θέλει, να καταγίνει με μια, με δυο ή και με τρεις ακόμη ξένες γλώσσες, Το ζήτημα είναι: πότε, πώς και ως ποιο σημείο θα επιδιώξει αυτό. 6. Γι αυτό δεν είμαι σύμφωνος και με κάθε προσπάθεια που γίνεται από καιρό στον τόπο μας σχετικά με τις ξένες γλώσσες και δε θα μπορούσα να επιδοκιμάσω πάντα τον τρόπο και το βαθμό που γίνεται η προσπάθεια αυτή. Όπως συμβαίνει και με τόσα άλλα πράματα στη ζωή, το ζήτημα της γλωσσομάθειας δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται στην αρχή και παρουσιάζει πολλαπλές δυσκολίες, όπως κάθε αντινομία. Γιατί όσο απαιτητική και αν είναι η ανάγκη των ξένων γλωσσών για μικρούς λαούς, έχομε από το άλλο μέρος το ζήτημα: ως ποιο σημείο μπορούμε να πραγματώσομε αυτό χωρίς ζημία μας. «Οὐδαμὰ γὰρ ἀδυνασίης ἀνάγκη κρέσσων ἔφυ», παρατηρεί και ο Ηρόδοτος. ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. Ο κειμενογράφος είναι υπέρ ή κατά της γλωσσομάθειας; Να απαντήσετε με δικά σας λόγια σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων. Μονάδες 15 Β1. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε καθεμιά παράγραφο του κειμένου. Μονάδες 06 Β2. Να βρείτε τα δομικά μέρη και τους τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου. Μονάδες 09 Β3. Να γράψετε ένα συνώνυμο κι ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: σπρώχνουν, διεξοδικός, επιπόλαιη, αποκαλύπτει, δεμένο Μονάδες 10 Β4. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του α ενικού προσώπου στην πέμπτη παράγραφο του κειμένου. Μονάδες 05 Β5. Να βρείτε στο κείμενο πέντε διαρθρωτικές λέξεις και να γράψετε τι φανερώνει η καθεμία από αυτές. Μονάδες 05 Γ. Σε ένα άρθρο σας (300 περίπου λέξεις) στην τοπική εφημερίδα επαρχιακής πόλης που έχετε μάθει ότι τα παιδιά και οι νέοι δεν μαθαίνουν ξένες γλώσσες αναφέρεστε στα πλεονεκτήματα που αποκτά το άτομο από τη γλωσσομάθεια. Μονάδες 50 12
ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ Τεχνολογικός αναλφαβητισμός Κείμενο α : Παλιά, η σχολική εκπαίδευση στη χώρα μας δεν ήταν υποχρεωτική, κι έτσι πάρα πολλά παιδιά, κυρίως κορίτσια - φτωχών οικογενειών από την επαρχία και τις πόλεις-, δεν έμαθαν να διαβάζουν και να γράφουν. Από τότε, όμως, πολλά άλλαξαν. Οι οικονομικές συνθήκες της χώρας μας βελτιώθηκαν και η σχολική εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική (αρχικά για το δημοτικό και στη συνέχεια για το γυμνάσιο) για όλους. Φυσικό λοιπόν, είναι το "Χ" που σχεδίαζε, αντί υπογραφής, η προγιαγιά και ο προπάππος μας να ανήκει πλέον στο παρελθόν και οι περισσότεροι να ξέρουμε να βάζουμε φαρδιά πλατιά την υπογραφή μας είτε στο θρανίο, όταν βαριόμαστε στην τάξη, είτε στο διαγώνισμα της γλώσσας ή των μαθηματικών.. Πρόσφατα ένας φίλος μου, με πληροφόρησε ότι στο Ίντερνετ μπορείς να βρεις οποιαδήποτε πληροφορία θέλεις, να μιλήσεις με όποιον θέλεις, ό,τι ώρα θέλεις. Μου έλεγε, επίσης, πόσο διευκολύνουν την επικοινωνία οι υπολογιστές, αφού πια ο καθένας μπορεί να έχει από έναν στη δουλειά του ή στο σπίτι του. Ισχύει όμως αυτό; Οι άνθρωποι που έχουν γνώση και πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες είναι ελάχιστοι! Σύμφωνα με κάποιες έρευνες που έχουν γίνει, αυτοί που δεν έχουν παροχή ηλεκτρικού ρεύματος είναι πολύ περισσότεροι απ' αυτούς που σερφάρουν στο Ίντερνετ! Κάποιοι υποστηρίζουν ότι από την εποχή των παππούδων και των γιαγιάδων μας έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα. Εννοούν ότι όπως παλαιότερα κάποιος που δεν γνώριζε γραφή και ανάγνωση έμενε έξω από τις εξελίξεις της εποχής του, έτσι ακριβώς μένει έξω από τις εξελίξεις κι αυτός που δεν μπορεί να παρακολουθήσει την τεχνολογική πρόοδο της εποχής μας. Σήμερα, όσοι μένουν εκτός τεχνολογικών εξελίξεων δεν είναι μόνο αυτοί που κατάγονται από μη αστικά κέντρα, αλλά κι αυτοί που είναι φτωχοί. Όσο πιο απαιτητική γίνεται η καθημερινή ζωή, τόσο πιο εύκολο είναι κάποιοι να μένουν έξω από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αν σκεφτούμε ότι πολλές από τις εργασίες που κάνουν ευκολότερη την καθημερινή ζωή γίνονται μέσω υπολογιστών, και μόνο 3 στους 10 έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν υπολογιστή, τι γίνεται με τους υπόλοιπους 7; Πιο συγκεκριμένα, αν 1 στους 100 απ' όλο τον κόσμο έχει την δυνατότητα να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει τις νέες τεχνολογίες, τι γίνετε με τους υπόλοιπους 99; Αφού ο αναλφαβητισμός συνδέεται με τη φτώχεια (ή τον πλούτο), μια πολύ καλή λύση θα ήταν φτηνή τεχνολογία για όλους. Ή ίσως κάτι τελείως διαφορετικό: ένα σύστημα που θα μας επέτρεπε να συμμετέχουμε σε όλα με ίσους όρους, ανεξαρτήτως χρημάτων, γνώσεων, τόπου καταγωγής, φύλου και ηλικίας. Αγνή Καλύβα, 2ο Γυμνάσιο Κοζάνης 13
Κείμενο β : Οι αναλφάβητοι ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 10/01/2010 Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της σύγχρονης Ελλάδας; Δυστυχώς, ο αναλφαβητισμός. Όχι όμως ο παλαιός «κλασικός» αναλφαβητισμός που σχετίζεται με την ικανότητα γραφής και ανάγνωσης, αλλά ο νέος ψηφιακός αναλφαβητισμός που συνδέεται με τη δυνατότητα χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας και πληροφόρησης. Αυτή είναι η νέα μάστιγα του 21ου αιώνα που απειλεί τους λαούς που θα χάσουν το τρένο της ψηφιακής εποχής. Γιατί σήμερα, περισσότερο απ οποιαδήποτε άλλη περίοδο στην ανθρώπινη ιστορία, ισχύει ότι «γνώση σημαίνει δύναμη». Δύναμη οικονομική, πολιτική, αλλά και ισχύς γεωπολιτική. Όσοι δεν το κατανοούν απλά θα παραμείνουν στα μέτρα του περασμένου αιώνα. Ήδη, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, περίπου το μισό της αύξησης της παραγωγικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση την τελευταία πενταετία οφείλεται στη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών. Αντιστοίχως και στην Κίνα η αναπτυξιακή έκρηξη της τελευταίας εικοσαετίας δεν οφείλεται μόνο στο χαμηλό κόστος της εργασίας αλλά και στην ικανότητα της κινεζικής κοινωνίας να αφομοιώνει ταχύτατα τα νέα δεδομένα της γνώσης και να τα ενσωματώνει στη μεγάλη παραγωγή. Ωστόσο στην Ελλάδα του 2009 η πραγματικότητα είναι απογοητευτική: όχι μόνο βαθμολογείται «κάτω από τη βάση» στην ικανότητα παραγωγής και αφομοίωσης της γνώσης αλλά, καθώς δείχνουν οι τελευταίες έρευνες, η πλειονότητα του πληθυσμού δεν έχει τον στοιχειώδη «αλφαβητισμό» για να καταλάβει και να χρησιμοποιήσει τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία του γραπτού λόγου. Στην Ελλάδα του 2009 τα δύο τρίτα του πληθυσμού συνεχίζουν να θεωρούνται «ψηφιακά αναλφάβητοι»- ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από τον μέσον όρο της Ευρώπης. Αυτό το «χάσμα» με τις σύγχρονες απαιτήσεις αντικατοπτρίζεται σε τρεις βασικούς δείκτες: Πρώτον, στη χρήση του Διαδικτύου: το 66% των Ελλήνων δεν χρησιμοποιεί τακτικά το Διαδίκτυο, έναντι του 44% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Σημαντικό είναι και το χάσμα μεταξύ του μέσου πληθυσμού και συγκεκριμένων ομάδων: στους μη χρήστες συγκαταλέγονται κυρίως τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, οι οικονομικά ανενεργοί και οι ηλικιωμένοι. Δεύτερον, στη διαθεσιμότητα και ταχύτητα των ευρυζωνικών συνδέσεων. Χαρακτηριστικά σημειώνεται ότι στην Ελλάδα καλύπτεται μόνο το 55% του πληθυσμού της περιφέρειας και οι ταχύτητες θεωρούνται συγκριτικά χαμηλές. Και, τρίτον, στις «ψηφιακές δεξιότητες», δηλαδή στην ικανότητα να αξιοποιούνται τα ψηφιακά εργαλεία στην καθημερινή εργασία και στις προσωπικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου. Από την άλλη, αυτό το μεγάλο πρόβλημα ίσως να μπορεί να σημάνει και μια από τις μεγαλύτερες ευκαιρίες της Ελλάδας του 2010: Η ταχεία ανατροπή του δείκτη ψηφιακού αναλφαβητισμού στη χώρα μπορεί να σημάνει πρωτόγνωρη αύξηση της παραγωγικότητας και στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα. Τα οφέλη από μια τέτοια αλλαγή μπορούν να είναι της τάξεως των δεκάδων δισεκατομμυρίων, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές εκτιμήσεις. Κάθε ποσοστιαία μονάδα του πληθυσμού που θα απελευθερώνεται από το σκοτάδι του αναλφαβητισμού μπορεί να δρα 14
πολλαπλασιαστικά στην αύξηση του εθνικού προϊόντος, στη μείωση των ελλειμμάτων και του χρέους, στη βελτίωση της ζωής όλων μας. Και αυτή είναι μια πολύ μεγάλη ευκαιρία για να την αφήσουμε να πάει χαμένη. Α. Να εντοπίσετε και να εξηγήσετε σύντομα σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων τους τρεις δείκτες που φανερώνουν το πρόβλημα των «ψηφιακά αναλφάβητων» στην Ελλάδα. (β κείμενο) Μονάδες 15 Β.1. η σχολική εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική, σερφάρουν στο Ίντερνετ, νέες τεχνολογίες, αναλφαβητισμός: αξιοποιώντας τις παραπάνω φράσεις του α κειμένου να γράψετε μια δική σας παράγραφο 50-60 λέξεων. Μονάδες 10 Β.2. Να χαρακτηρίσετε το ύφος του κειμενογράφου του καθενός από τα παραπάνω κείμενα. Εντοπίζετε ομοιότητες ή διαφορές; Ποιες; Μονάδες 05 Β.3. Να βρείτε τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων του κειμένου και να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη με το πρώτο συνθετικό της καθεμιάς: 1. οικονομικές 2. πρόσβαση 3. τεχνολογική 4. συμμετέχουμε 5. υποστηρίζουν Μονάδες 10 Β.4. Να βρείτε τη δομή της τελευταίας παραγράφου του β κειμένου. Μονάδες 05 Γ. Σε μια παρουσίασή σας μέσα στην τάξη ενημερώνετε τους συμμαθητές σας για τα αίτια του τεχνολογικού αναλφαβητισμού στην Ελλάδα σήμερα, καθώς και τρόπους άμβλυνσης του φαινομένου. (400 περίπου λέξεις) Μονάδες 50 15
ΕΘΙΣΜΟΙ ΝΕΩΝ (Από διερευνητική εργασία των μαθητών της Λεόντειου Αθηνών) ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ Το κινητό τηλέφωνο αποτελεί σήμερα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των εφήβων, όχι μόνο για να τηλεφωνούν σε φίλους και να ανταλλάσσουν «βροχή» γραπτά μηνύματα, αλλά και - όλο και περισσότερο- για να παίζουν παιχνίδια, να παίρνουν φωτογραφίες, να ανταλλάσσουν βίντεο ή να συνδέονται στο Διαδίκτυο. Τα κινητά γίνονται όλο και πιο εξελιγμένα και οι έφηβοι προσαρμόζονται όλο και πιο γρήγορα στην κινητή τεχνολογία. Αναμφισβήτητα, το κινητό τηλέφωνο έδωσε μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στους εφήβους. Η χρήση όμως των κινητών από τους εφήβους δεν είναι πάντοτε ορθολογική. Μια από τις βασικές αιτίες της παράλογης χρήσης του κινητού στην καθημερινή ζωή είναι ο βαθμός αποξένωσης των ανθρώπων από την πραγματική ζωή! Επίσης, υπάρχει και η στάση των ανθρώπων να επιλέγουν την πιο εύκολη λύση όσον αφορά την ανθρώπινη επικοινωνία. Είναι πιο εύκολο να κάνεις ένα διάλογο με κάποιο άλλο άτομο μέσω του κινητού, παρά να έχεις το ίδιο το άτομο απέναντί σου. Επιπρόσθετα, πολλοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η γλώσσα μας διατρέχει σοβαρό κίνδυνο, κυρίως εξαιτίας της σύγχρονης τεχνολογίας, όπως το chat και τα μηνύματα μέσω του κινητού. Ιδιαίτερα οι νέοι, έχουν εφεύρει προς διευκόλυνση τους, μια νέα γλώσσα που είναι γνωστή ως greeklish, η οποία είναι η ελληνική γλώσσα αλλά με λατινικούς χαρακτήρες. Όμως υπάρχει και η άλλη πλευρά του νομίσματος καθώς η χρήση του κινητού τηλεφώνου βελτιώνει την επικοινωνία, προωθεί την κοινωνικοποίηση και προάγει τα αισθήματα ασφάλειας. Η εύκολη απόκτηση κινητού τηλεφώνου από τους ανήλικους οφείλεται εκτός από την οικονομική δυνατότητα και στην άγνοια ή και στην απροθυμία των γονιών να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, θέτοντας τα κατάλληλα όρια στη συμπεριφορά και τις απαιτήσεις του παιδιού. Ενδεχομένως παίζουν ρόλο και οι ενοχές που νιώθουν για διάφορους λόγους - π.χ. φορτωμένο ωράριο εργασίας- που δεν τους επιτρέπουν να βρίσκονται καθημερινά αρκετή ώρα με το παιδί τους. «Συνήθως, η άνευ μέτρου χρήση των κινητών συμβάλλει σε μια αποστασιοποιημένη, αποπροσωποποιημένη επικοινωνία, αποτέλεσμα της καταναλωτικής δομής της ζωής μας. Από την άλλη, αυτού του τύπου η επικοινωνιακή μεταχείριση «διαβρώνει» τα πλαίσια της ασφαλούς και υγιούς αλληλεπίδρασης και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την απουσία σωματικής και συναισθηματικής επαφής, που είναι αναγκαίες για την ολοκληρωμένη κοινωνικοποίηση και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού», τονίζει ο ειδικός. Έτσι, μέσα από την υπερβολική χρήση, οι ανήλικοι εθίζονται σε μια «τεχνητή» επαφή με τους συνομηλίκους τους, που οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη αίσθηση μοναξιάς, και ίσως τελικά να συμβάλλει στα ολοένα αυξανόμενα κρούσματα παιδικής κατάθλιψης, τα οποία έχουν άμεσα επιρροή στις σχολικές επιδώσεις κάθε μαθητή.» ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ Τα κοινωνικά δίκτυα είναι ψηφιακές πλατφόρμες οι οποίες επιτρέπουν στους χρήστες τους να δημιουργούν προφίλ και να μοιράζονται περιεχόμενο (μηνύματα, εικόνες κ.λπ.). Τα κοινωνικά 16
δίκτυα - τα οποία αριθμούν εκατομμύρια χρήστες - έχουν εισχωρήσει δυναμικά στον τομέα των κοινωνικών επαφών και όχι μόνο. Μέσω των σελίδων αυτών οι χρήστες μπορούν να εντοπίσουν άτομα από κάθε γωνιά του πλανήτη ανάλογα με τις δραστηριότητες ή τις μουσικές τους προτιμήσεις. Επιπλέον δίνεται οι δυνατότητα στους χρήστες να ενημερώνουν τους υπολοίπους ανά πάσα στιγμή για την κατάσταση τους ή το μέρος στο οποίο βρίσκονται. Φαίνεται λοιπόν, να προσφέρεται εύκολη, χαλαρή και δωρεάν επικοινωνία σε συνδυασμό με διασκέδαση, ενώ ταυτόχρονα οι αποστάσεις εκμηδενίζονται. Παρέχεται, επιπλέον, η δυνατότητα ενημέρωσης και κοινωνικοποίησης, καθώς τα άτομα μπορούν να μάθουν ανά πάσα ώρα τι γίνεται τόσο σε κοντινούς τους ανθρώπους όσο και σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να επιλέξει ανάμεσα σε μεγάλο πλήθος κοινωνικών ομάδων και να αναζητήσει την ομάδα εκείνη που τον εκφράζει και τον ωφελεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ωστόσο, τα άτομα και κυρίως οι έφηβοι έχουν αρχίσει να δημιουργούν κάποιο λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για λόγους αποδοχής και κοινωνικής καταξίωσης. Πιο συγκεκριμένα, οι χρήστες που συνδέονται στα κοινωνικά δίκτυα παρουσιάζουν την ανάγκη να ανανεώνουν συνεχώς το "profile" τους για χάρη των διαδικτυακών τους φίλων. Επίσης, αντί να επιλέγουν να συζητούν τις σκέψεις και τα προβλήματά τους με κοντινούς τους ανθρώπους αρκούνται στα "likes" των υπολοίπων χρηστών θεωρώντας καταξιωμένο όποιον κερδίσει τα περισσότερα. Μ αυτόν τον τρόπο μπορούμε να συμπεράνουμε πως τα κοινωνικά δίκτυα είναι πολύ ωφέλιμα στην σύγχρονη εποχή καθώς μας βοηθάνε να επικοινωνούμε, να διασκεδάζουμε, να ενημερωνόμαστε και να κοινωνικοποιούμαστε, ωστόσο όμως είναι συχνό το φαινόμενο να προκαλούν εθισμό. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ ΒΙΝΤΕΟΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Τα διαδικτυακά παιχνίδια είναι ένα ευρέως διαδεδομένο μέσο διασκέδασης. Πρόκειται για παιχνίδια που παίζονται είτε στον υπολογιστή είτε σε κονσόλες και τα οποία απαιτούν την σύνδεση στο διαδίκτυο. Τα τελευταία χρόνια οι χρήση τους έχει εξαπλωθεί και συγχρόνως εμφανίστηκαν αρκετοί κίνδυνοι για τους χρήστες. Η κυριότερη, ίσως, απειλή είναι ο εθισμός. Οι νέοι αφιερώνουν πολλές ώρες στον υπολογιστή και ιδίως όταν απασχολούνται με κάτι ευχάριστο, όπως τα παιχνίδια. Έτσι, έχει παρατηρηθεί ότι τείνουν να εθίζονται, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την κοινωνική τους ζωή, παραμελώντας τα καθήκοντα και τις δραστηριότητες τους, και ακόμη ξεχνώντας τις βασικές τους βιολογικές ανάγκες. Επιπροσθέτως, λόγω του νεαρού της ηλικίας τους και της ανωριμότητας, τις περισσότερες φορές, της σκέψης τους, οι νέοι φαίνεται να αγνοούν ακόμη και τους βασικούς τρόπους προφύλαξης της προσωπικής τους ζωής. Η πλειονότητα των διαδικτυακών παιχνιδιών παρέχει δυνατότητα συνομιλίας με άγνωστους συμπαίκτες και δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο της αποκάλυψης από έναν έφηβο προσωπικών στοιχείων, όπως διευθύνσεις ή διάφοροι κωδικοί, με επακόλουθο τον κλοπή πληροφοριών και χρημάτων ή μέχρι και απαγωγές. Τα βιντεοπαιχνίδια κρύβουν επίσης άλλον έναν κίνδυνο. Από τη φύση τους, κατέχοντας τη θέση του πιο ζωντανού διαδραστικού media, χρησιμοποιούνται για να προβάλουν και να προωθήσουν απόψεις και συμπεριφορές. Η εξαιρετικά ρεαλιστική απεικόνιση των εικόνων, καθώς και η στενή επαφή που αναπτύσσει ο χρήστης, οξύνουν σημαντικά αυτό το φαινόμενο. Με αυτόν τον τρόπο, η βία αλλά και όποιο σεξουαλικό περιεχόμενο «φυτεύονται» στο μυαλό των εφήβων, απενοχοποιούνται, και μεταβάλλουν τη συμπεριφορά του. 17
Τέλος, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο πίσω από το «κατέβασμα» ενός νέου παιχνιδιού ή την εμφάνιση μιας τυχαίας, αναξιόπιστης, διαφήμισης, να κρύβεται κάποιο κακόβουλο λογισμικό που μπορεί να βλάψει τον υπολογιστή και τα προσωπικά δεδομένα μας. ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. 1. Αφού χωριστείτε σε ομάδες μέσα στην τάξη, επιλέξτε η καθεμία μία από τις παραπάνω κατηγορίες εθισμού και καταγράψτε σχεδιαγραμματικά τα υπέρ και τα κατά. 2. Γράψτε στη συνέχεια ο καθένας μόνος του ποιον θεωρεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο και γιατί. (60-70 λέξεις) Μονάδες 15 Β.1. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις τονισμένες λέξεις των κειμένων. Μονάδες 10 Β.2. Στα παραπάνω κείμενα να βρείτε πέντε λέξεις/φράσεις μεταφορικές (ποιητική λειτουργία της γλώσσας) και να χρησιμοποιήσετε την καθεμία σε μια νέα πρόταση κυριολεκτικά. Μονάδες 10 Β.3. Να βρείτε τα δομικά μέρη και την/τις μέθοδο/ους ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του δεύτερου κειμένου. Μονάδες 05 Β.4. Να εντοπίσετε στα παραπάνω κείμενα πέντε διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις και να γράψετε τι φανερώνει η καθεμία. Μονάδες 05 Β.5. Στις παρακάτω προτάσεις να αναγνωρίσετε τη σύνταξη και τη μετατρέψετε στο αντίστροφο (ενεργητική- παθητική): «Η εξαιρετικά ρεαλιστική απεικόνιση των εικόνων, καθώς και η στενή επαφή που αναπτύσσει ο χρήστης, οξύνουν σημαντικά αυτό το φαινόμενο.» «Μέσω των σελίδων αυτών οι χρήστες μπορούν να εντοπίσουν άτομα από κάθε γωνιά του πλανήτη ανάλογα με τις δραστηριότητες ή τις μουσικές τους προτιμήσεις.» Γ. Στην παρουσίαση των διερευνητικών εργασιών των μαθητών στο τέλος της σχολικής χρονιάς πρόκειται να μιλήσεις ως εκπρόσωπος της ομάδας σου για το δικό σας θέμα, τους λόγους που οδηγούν τους εφήβους στον εθισμό από τα τεχνολογικά επιτεύγματα, καθώς και στους κινδύνους που ελλοχεύουν από την υπερβολική χρήση αυτών. (400-500 λέξεις) Μονάδες 50 18
Ευτυχία και χρήμα Θεόδωρος Π. Λιανός, εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», 28/01/2001 Τι κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους; Ο πλούτος; Η εξουσία; Η δύναμη; Η αγάπη; Η οικογένεια; Η σιγουριά; Όλα μαζί, τίποτε από αυτά ή ο συνδυασμός αυτών; Παλιό το ερώτημα και δύσκολες οι απαντήσεις. Υπάρχουν όμως σύγχρονες ερευνητικές προσπάθειες που ερευνούν τη σχέση μεταξύ πλούτου και ευτυχίας, και τα αποτελέσματα των οποίων είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Μια ομάδα ερευνητών μελέτησε το επίπεδο της «ικανοποίησης από τη ζωή» πολλών ατόμων σε 41 χώρες, όπως αυτό εκτιμάται από τα ίδια τα άτομα, και συσχέτισε το επίπεδο αυτό με το κατά κεφαλήν εισόδημα των αντίστοιχων χωρών. Η «ικανοποίηση από τη ζωή» θεωρείται ότι προσεγγίζει το επίπεδο της ευτυχίας, όπως αυτό γίνεται αντιληπτό από τα άτομα, και το κατά κεφαλήν εισόδημα θεωρείται ότι προσεγγίζει τον πραγματικό πλούτο που έχει ο μέσος άνθρωπος. Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας μπορεί να συνοψιστεί σε δύο προτάσεις. Πρώτον, υπάρχει μια σαφώς θετική συσχέτιση μεταξύ πλούτου και ευτυχίας. Δεύτερον, η σχέση αυτή σχεδόν εξαφανίζεται όταν πρόκειται για πλούσιες χώρες. Με απλά λόγια, όσο πιο πλούσια είναι μια χώρα τόσο πιο ευτυχείς (ή πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους) είναι οι κάτοικοί της, αλλά πέραν ενός επιπέδου η αύξηση του πλούτου δεν αυξάνει την ευτυχία. Είναι ενδιαφέρον ότι το κρίσιμο επίπεδο πέραν του οποίου ο πλούτος χάνει τη σημασία του για την ευτυχία των ανθρώπων είναι περίπου 10.000 δολάρια κατά κεφαλήν εισόδημα. Το μέγεθος αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μας, διότι αυτό ή λίγο μεγαλύτερο είναι περίπου το κατά κεφαλήν εισόδημα της Ελλάδας. Θα μπορούσε κανείς να διατυπώσει αντιρρήσεις και για τον ορισμό της ευτυχίας ως αυτοπροσδιοριζόμενης ικανοποίησης από τη ζωή και για τη σημασία του πλούτου δεδομένου ότι πολλοί άλλοι παράγοντες που συσχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη μπορεί να έχουν μεγαλύτερη σημασία για την ευτυχία των ανθρώπων. Οι κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες, π.χ., τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα, τα καλύτερα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, η τήρηση των νόμων κ.ά. μπορεί να είναι οι πραγματικοί παράγοντες που αυξάνουν την ικανοποίηση των πολιτών και όχι το χρήμα αυτό καθαυτό. Ακόμη και αν είναι σωστό, δεν αλλάζει η ουσία της συσχέτισης που έχει βρεθεί. Κατά συνέπεια, η οικονομική ανάπτυξη είναι επιθυμητή όχι μόνο διότι αυξάνει τις ευκαιρίες των ατόμων, όπως λένε οι οικονομολόγοι, αλλά και διότι πράγματι αυξάνει την ευτυχία τους όπως λένε οι ψυχολόγοι της ερευνητικής ομάδας που ανέφερα. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα και την άσκηση της οικονομικής πολιτικής. Αν πράγματι η Ελλάδα έχει επιτύχει ένα επίπεδο ανάπτυξης πέραν του οποίου η αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος δεν βελτιώνει το επίπεδο ικανοποίησης αυτών που έχουν αυτό το εισόδημα, τότε η οικονομική πολιτική πρέπει να επιδιώκει και να υποβοηθά την ανάπτυξη της χώρας και ταυτόχρονα να στρέψει την προσοχή της προς δύο κατευθύνσεις. Πρώτον, να επιδιώκει τη μείωση της οικονομικής ανισότητας μεταξύ των ατόμων ώστε να αυξάνεται η ευτυχία των φτωχών χωρίς να μειώνεται αισθητά η ευτυχία των πλουσίων. Δεύτερον, να αυξάνει τις δαπάνες που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη εκείνων των όρων ζωής που βελτιώνουν τη ζωή μας, όπως π.χ. καλύτερη παιδεία, ασφάλεια και σιγουριά για το μέλλον, ανάπτυξη των τεχνών και των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, συμμετοχή σε συλλογικές δραστηριότητες που ενισχύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους συμπολίτες τους κτλ. Είναι ενδιαφέρον ότι τα αποτελέσματα της μελέτης που ανέφερα πιο πάνω ενισχύουν αυτά που εμείς διαισθητικά αντιλαμβανόμαστε. Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 19
Α. Υπάρχει συσχέτιση της ευτυχίας των ανθρώπων με το χρήμα, σύμφωνα με το παραπάνω κείμενο; Να απαντήσετε σύντομα σε 50-60 λέξεις. Μονάδες 15 Β.1. Να βρεθούν τα αντώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων του κειμένου και γραφεί μια νέα πρόταση με κάθε ένα από αυτά. Μονάδες 20 Β.2. Να βρεθεί η δομή και ο/οι τρόπος/οι ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου του κειμένου. Μονάδες 05 Β.3. όμως, Πρώτον, Με απλά λόγια, Κατά συνέπεια, όπως : Να γράψετε τι φανερώνει η καθεμιά από τις παραπάνω διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου. Μονάδες 05 Β.4. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο στις δύο πρώτες παραγράφους του κειμένου. Μονάδες 05 Γ. «υπάρχει μια σαφώς θετική συσχέτιση μεταξύ πλούτου και ευτυχίας» γράφει ο Θ. Λιανός στο άρθρο του. Συμφωνείτε ή όχι; Πως μπορεί ο άνθρωπος να αντισταθεί στην αναγωγή του χρήματος σε υπέρτατο αγαθό; Υποθέστε ότι πρόκειται να μιλήσετε ως εκπρόσωπος του σχολείου σας σε μια εκδήλωση του δήμου. (300-400 λέξεις) Μονάδες 50 20
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ - Αυτό το θέλω, αυτό το θέλω δικό μου. Θέλω να το αγοράσω! Ετούτος είναι ο ένας και μοναδικός απώτερος στόχος της εμπορικής διαφήμισης: Να υπαγορεύσει - προκαλέσει μέσα μας την παραπάνω φράση. Διαβάζουμε στο αντίστοιχο λήμμα σε διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια ότι διαφήμιση είναι διαδικασία γνωστοποίησης και επηρεασμού του καταναλωτικού κοινού για ένα προϊόν ή μία υπηρεσία επί πληρωμή. Η διαφήμιση μπορεί να χρησιμοποιεί άλλοτε συγκινησιακά χαρακτηριστικά (επίκληση στο συναίσθημα) που συνδέουν το χρήστη με την αγορά ή τη χρήση του προϊόντος και άλλοτε λογικά χαρακτηριστικά (επίκληση στη λογική) όπως τεχνικά χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα του προϊόντος σε σχέση με τα ανταγωνιστικά. Όμως, δυστυχώς, δεν είναι μόνο αυτοί οι τρόποι που μπορεί ένα διαφημιστικό μήνυμα να διεισδύσει εντός μας και να καταλάβει την ελεύθερη μας βούληση. Φημολογείται ότι όταν εμφανίστηκαν οι πρώτες διαφημίσεις στον ελληνικό ημερήσιο τύπο, υπήρξαν αναγνώστες που προσβλήθηκαν, αφενός διότι θεώρησαν τις καταχωρήσεις ανήθικες καθώς εκείνη την εποχή που οι αναγνώστες ήταν ανυποψίαστοι το διαφημιστικό μήνυμα ήταν δύσκολο να διαχωριστεί από τις ειδησεογραφικές καταχωρήσεις, και αφετέρου διότι υποπτεύθηκαν το μήνυμα ως απάτη. Προσέτρεξαν λοιπόν στη δικαιοσύνη με μηνύσεις για να αποκαταστήσουν την ηθική τάξη των πραγμάτων. Φυσικά έχασαν τις δίκες. Η νέα εποχή της κατανάλωσης, της προώθησης των προϊόντων, του marketing είχε αρχίσει. 21
Η διαφήμιση χρησιμοποιεί την πειθώ. Υπάρχουν κάποιοι συγκεκριμένοι τρόποι για να πείσει κανείς. Χρησιμοποιώντας το συναίσθημα, τη λογική, την αυθεντία και τέλος σύμβολα και αρχέτυπα που μιλούν κατευθείαν στα ενδόμυχα μας. Ο πιο απλός τρόπος είναι αυτός που απευθύνεται στη λογική μας. Είναι ευθύς και μπορεί να τεθεί πολύ εύκολα στον έλεγχο της κρίσης μας. Παράδειγμα είναι η προβολή με τη διαφήμιση των τεχνικών χαρακτηριστικών, της τιμής αγοράς ενός προϊόντος κ.α. Πολύ εύκολα ο αποδέκτης της πληροφορίας μπορεί να ελέγξει και συγκρίνει τις πληροφορίες που παραθέτει η διαφήμιση. Αυτή η διαφήμιση περισσότερο έχει το νόημα της πληροφόρησης για την ύπαρξη ενός προϊόντος και είναι η λιγότερο δόλια. Σε ένα βαθμό είναι η μετεξέλιξη του «ντελάλη» αλλοτινών εποχών στη σημερινή εποχή με τα σημερινά μέσα, είναι κατά κάποιο τρόπο μια έντυπη ή ηλεκτρονική βιτρίνα. Μια βαθμίδα δυσκολίας για την κρίση μας προκύπτει όταν η διαφήμιση κάνει αναφορά στην αυθεντία. Τότε επιστρατεύονται στατιστικές, η κοινή γνώμη, επιστήμονες, ειδήμονες και κάθε λογής αυθεντίες για να μας πείσουν ότι το συγκεκριμένο προϊόν είναι καλό. Είναι βέβαια οξύμωρο να εμφανίζονται κάποιες φορές ηθοποιοί και να υποδύονται τον ρόλο γιατρών ή ερευνητών ή άλλων ειδημόνων σε διαφημιστικά σποτ για να μας πείσουν για την αξία ενός προϊόντος. Παρόλα αυτά. Όμως. η δύναμη του λόγου των ειδημόνων κάμπτει την αντίσταση, ειδικά των αποδεκτών που δεν είναι αρκετά εξοικειωμένοι με τον τρόπο που λειτουργεί η διαφήμιση και την αντιμετωπίζουν εύπιστα. Αυτό παθαίνουν, κυρίως, οι παλαιότερες γενιές και τα μικρά παιδιά. Ένας άλλος «Δούρειος Ίππος» για να εισχωρήσει η διαφήμιση στα πεδία της ελεύθερης μας βούλησης είναι το συναίσθημα. Όλα τα μέσα επιστρατεύονται για να διεγερθεί το συναίσθημά μας: Μωράκια, κουταβάκια, συμπαθητικοί ηλικιωμένοι, ερωτευμένα ζευγάρια, κι ο κατάλογος είναι πολύ μακρύς. Έτσι ο πιθανός πελάτης βομβαρδίζεται με πληροφορίες που αποσκοπούν στο να ταυτίσουν ή έστω να συνδέσουν συνειρμικά ένα προϊόν με κάποια ελκυστικά συναισθήματα και να τα κάνουν όχημα ώστε να νιώσουμε τελικά αντίστοιχα για το προϊόν. Παρόμοια με την τελευταία κατηγορία είναι και αυτή όπου αρχέτυπα χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν μηνύματα και ως σύμβολα να εισχωρήσουν κατευθείαν στις εσώτερες πτυχές της φύσης μας και να αντικαταστήσουν αυθεντικά στοιχεία που υπάρχουν εκεί. Είναι σαν να φυτεύονται μέσα μας κατάσκοποι, υποβολείς στη θέληση μας και να αντικαθιστούν τις αξίες μας με καταναλωτικά πρότυπα. Το Ζευγάρι, η Γυναίκα, ο Φίλος, ο Βασιλιάς, η Ευτυχισμένη Οικογένεια, η Περιπέτεια, η Ελευθερία και άλλα πολλά γίνονται εργαλεία για να πουληθούν σοκολάτες, παγωτά, μπύρες, αυτοκίνητα, δάνεια, τσιγάρα, ποτά. Λες και το ζευγάρι νιώθει απαραίτητα τον έρωτα μόνο μέσα από μια συγκεκριμένη μάρκα σοκολάτας ή ότι μόνο όποια γυναίκα τρώει το συγκεκριμένο παγωτό είναι τόσο γυναίκα όσο αυτή της διαφήμισης. Ή ότι η πραγματική ευτυχία της οικογένειας εξαρτάται από το χρήμα κι ότι το δάνειο θα γίνει και εισιτήριο για έναν γυαλιστερό κόσμο μακριά από τις τριβές της καθημερινότητας. ( από την ιστοσελίδα http://www.e- zine.gr/) Α. Στο κείμενο επισημαίνονται οι αρνητικές συνέπειες της διαφήμισης, αλλά στις εικόνες που προηγούνται διακρίνονται διαφημιστικά μηνύματα κοινωνικής ευαισθητοποίησης. Σε μια σύντομη παράγραφο 50-60 λέξεων να παρουσιάσετε τα θετικά μηνύματα που μπορεί να προωθήσει η διαφήμιση. Μονάδες 15 Β.1. Να γράψετε ένα συνώνυμο κι ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις τονισμένες λέξεις του κειμένου. Μονάδες 10 22