Το μουσείο τέχνης στη μετανεωτερικότητα Νέοι τρόποι έκθεσης και ανάλυσης των εκθέσεων Μετανεωτερικό μουσείο Το τέλος της καθολικότητας και της παγκοσμιότητας του μουσείου Το τέλος της κυρίαρχης, κεντρικής αφήγησης 1
Το τέλος της μόνιμης συλλογής (και της θεμελιακής αυτονομίας της) Του μουσείου ως χώρου φύλαξης των έργων τέχνης και της υλικότητάς τους της πρωτοκαθεδρίας του συλλέγειν Ζήτω οι περιοδικές εκθέσεις! Και οι συναφείς λειτουργίες τους Ο κατακερματισμός της νοηματικής συνοχής της μόνιμης συλλογής 2
Μετά τον εδημοκρατισμό της νεωτερικότητας: Πολλαπλές αφηγήσεις Η στροφή στην ερμηνεία (και την κοινωνία με τα πολλαπλά κοινά) Μεταβλητότητα (και νοηματική) Ρευστότητα Το μονογραφικό παίρνει τη θέση του εγλυκλοπαιδικού Τα απλά συμβάντα παίνουν τη θέση του ιστορικού βάθους Ανιστορικότητα;;; 3
Από την ιστορική ερμηνεία στη παροχή εμπειριών Νίκολας Σερότα Περιοδικές εκθέσεις Όχι νέα γνώση όσο νέοι τρόποι θέασης Από την παγιωμένη οντότητα, στη δυναμική Η αποθέωση του event 4
5
6
7
8
9
10
11
«Σύγχρονη τέχνη και μνημεία: ειρηνική συνύπαρξη ή αταίριαστη σχέση;» Εκθέσεις σύγχρονων καλλιτεχνών σε μουσειακούς χώρους αφιερωμένους στο παρελθόν Το θεωρητικό πλαίσιο Φουκώ, Baudrillard. B. Lord 12
Η ιδέα της συσσώρευσης των πάντων, η ιδέα της δημιουργίας ενός είδους γενικού αρχείου, η επιθυμία να κλειστεί σε έναν τόπο όλος ο χρόνος, όλες οι εποχές, οι μορφές και οι προτιμήσεις, η ιδέα της δημιουργίας ενός τόπου που θα συγκεντρώνει όλους τους χρόνους και που θα είναι ο ίδιος εκτός χρόνου και στο απυρόβλητο του χρόνου, το σχέδιο της οργάνωσης κατ' αυτόν τον τρόπο της ατέρμονης και αόριστης συσσώρευσης του χρόνου σε έναν ακίνητο τόπο, ε, λοιπόν, στην πραγματικότητα, όλα αυτά ανήκουν στη δική μας σύγχρονη εποχή. Τα μουσεία και οι βιβλιοθήκες είναι ετεροτοπίες που χαρακτηρίζουν τη δυτική κουλτούρα του 19ου αιώνα. Μ. ΦΟΥΚΩ Τι ονομάζουμε ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, πώς σχετίζεται με το μουσείο και πώς ανατρέπεται από σύγχρονες εικαστικές δράσεις σε αυτό; 13
Ευρωπαϊκού Διαφωτισμός τρόπος σκέψης που καθόρισε τις επιστημολογικές και πολιτικές εξελίξεις στον δυτικό κόσμο όσον αφοράτην «κατάκτηση» της πραγματικότητας: ενός κόσμου μετρήσιμου και υποτάξιμου, με απεριόριστεςδυνατότητες προόδου, πρόσφορου και δεκτικού στη διερεύνηση και την αντικειμενική καταγραφή, επομένως και στην έγκυρη αναπαράστασή του. Η αμφισβήτηση της εγκυρότητας ή/και της ίδιας της σκοπιμότητας κάθε μορφής επιστημονικής αναπαράστασης μέσω της εικόνας ή του λόγου δεν αφήνει πλέον ανεπηρέαστα τα μουσεία. 14
οι θεμελιώδεις αρχές ύπαρξης του μουσείου, η αυθεντικότητα των εκθεμάτων τους και το κύρος της ερμηνείας που δίνεται από τους επαγνελματίες του μουσείου, δεν εδράζονται πλέον σε γερά θεμέλια. Baudrillard: ζωή σε ένα προσομοιωμένο-μουσειοποιημένο κόσμο, που «απειλεί τη διαφορά ανάμεσα στο αληθινό και το ψευδές, το πραγματικό και το φανταστικό» πρόσφορο έδαφος σε αναλύσεις μουσειακών δράσεων, εικονικών μουσειακών εμπειριών, θεματικών πάρκων κ.λπ., μία ευρύτερη συζήτηση γύρω από τη σχέση ανάμεσα στη σύγχρονη μουσειακή δραστηριότητα και μία «καταναλωτική» πρακτική και αισθητική που επηρεάζει όλους τους τομείς λειτουργίας του μουσείου, από τη συλλογή αντικειμένων ώς το μάρκετινγκ των εκθέσεών του. 15
Αν τα μουσεία δημιουργήθηκαν για να υποστηρίξουν το νεωτερικό εγχείρημα οργάνωσης, κατάταξης και παρατήρησης του φυσικού και ανθρωπογενούς κόσμου μας, πώς μπορούν να αποκτήσουν νόημα στην εποχή μας; Ο ρόλος τους είναι είτε να δημιουργήσουν έναν χώρο ψευδαισθήσεων είτε έναν άλλο χώρο, «τόσο τέλειο, σχολαστικό και οργανωμένο όσο οι δικοί μας χώροι της καθημερινότητας είναι ακατάστατοι, κακοφτιαγμένοι και μπερδεμένοι 16
έχει τελικά θέση ο οργανισμός του μουσείου στην εποχή της μετανεωτερικότητας; Μπορεί να εκφράσει τις τάσεις, τις απόψεις, τις αμφισβητήσεις και τις ταυτότητες που τη συνοδεύουν ή παραμένει το όχημα σκέψης του Διαφωτισμού σε μία τόσο κριτική απέναντι του εποχή; Είναι τα μουσεία ετεροτοπίες; 17
ετεροτοπίες «αποτελεσματικά ενεργοποιημένες ουτοπίες,... Τόποι πραγματικοί στους οποίους οι υπόλοιποι χώροι του πολιτισμού αναπαριστώνται, αμφισβητούνται και αντιστρέφονται» Μ. Φουκώ Τα μουσεία, όπως κι άλλοι ετεροτοπικοί χώροι, όπως π.χ. το σινεμά καταφέρνουν μέσω της συλλογής και της έκθεσης ετερόκλητων αντικειμένων, να συνδυάσουν σε έναν και μόνο χώρο ένα σωρό άλλους, ασύμβατους μεταξύ τους και ξένους. Συνενώνουν όλους τους (επίσης ασύμβατους μεταξύ τους) χρόνους σε ένα πλήρες αρχείο όπως οι κήποι και τα χωριά διακοπών, αντιστρέφουν τον χρόνο συσσωρεύοντάς τον σε μια καθολική μορφή. το μουσείο ακολούθησε το γενικό νεωτερικό πρόταγμα, μετατρέποντας κάθε μνημείο σε αρχείο, κάθε μαρτυρία σε μέρος μιας αδιάσπαστης ιστορικής συνέχειας και συνοχής, στοιχείο μιας καθολικής και συνεκτικής ιστορίας. 18
Beth Lord: τα μουσεία συνιστούν ετεροτοπίες επειδή είναι χώροι διαφοράς Πρόκειται για τη διαφορά ανάμεσα στα αντικείμενα και τις έννοιες με τις οποίες τα συνδέουμε, στοιχείο σύμφυτο με κάθε ερμηνεία. Χωρίς αυτή, ένα μουσείο θα ήταν απλώς μια αποθήκη. 19
το μουσείο λειτουργεί ως μεταμοντέρνος χώρος: είναι σε θέση να ασκεί μία σταθερή κριτική του παρελθόντος, της ιστορικής συνέχειας και της καθολικής ιστορίας (έννοιες που καταρρίπτει ο Φουκώ), ακριβώς επειδή αποτελεί μέρος αυτών των αξιών του Διαφωτισμού που συγκροτούν τον κριτικό έλεγχο της πρακτικής Εκθέσεις σύγχρονων καλλιτεχνών σε μουσειακούς χώρους αφιερωμένους στο παρελθόν 20
21
22
23
24
25
26
27
28
Michael Petry Sir John Soane s Museum 29
Retrace your Steps: Remember Tomorrow at the Soane Museum 30
Charlotte Cory 'Mouse Greeting Card Inspired by Soane 31
Frank Gehry at the Soane Libeskind at the Soane: Drawing a New Architecture 32