ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Μυκητολογικζσ αςθζνειεσ δενδρωδών και αμπζλου Ενότητα 5: Ειςαγωγι Αδρομυκϊςεισ - Βερτιςιλλίωςθ Αναςταςία Λαγοπόδθ Επίκ. Κακθγιτρια Φυτοπακολογίασ, Α.Π.Θ.
Άδειεσ Χρήςησ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 2
Χρηματοδότηςη Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
ΑΔΡΟΜΤΚΩΕΙ και ΟΧΙ ΑΝΔΡΟΜΤΚΩΕΙ!!! Λζγονται και τραχειομυκϊςεισ. Είναι αςκζνειεσ του αδρϊματοσ δθλαδι του ξυλϊδουσ αγγειακοφ ςυςτιματοσ. Αποτζλεςμα θ καταςτροφι και απόφραξθ των αγγείων τελικι ςυνζπεια θ αποξιρανςθ του φυτοφ. Χαρακτθριςτικό ςφμπτωμα ο μαραςμόσ (wilt diseases, vascular wilts). 4
Αδρομυκώςεισ ςτην Ελλάδα Κλάςθ: Fungi Imperfecti (Ατελείσ μφκθτεσ) Τάξθ: Monilliales Verticillium dahlia - Βερτιςιλλιϊςεισ (ςε ελιά, βερικοκιά, ροδακινιά, δαμαςκθνιά, αμυγδαλιά, φιςτικιά). Phialophora parasitica - Φιαλόφορα τθσ ελιάσ. Τάξθ: Sphaeropsidales Phoma tracheiphila - Κορυφοξιρα των εςπεριδοειδϊν. Phoma incompta - Φόμα τθσ ελιάσ. Κλάςθ: Ascomycetes (Αςκομφκθτεσ) Ophiostoma ulmi - Ολλανδικι Αςκζνεια τθσ φτελιάσ. 5
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Βερτιςιλλίωςη
υμπτώματα Στθν κόμθ του φυτοφ τυπικά ςυμπτϊματα γενικευμζνθσ αςκζνειασ. Μαραςμόσ ςε μερικοφσ βλαςτοφσ ι ςε ολόκλθρο το φφλλωμα είναι το ςυνθκζςτερο πρϊτο ορατό ςφμπτωμα. http://www.agf.gov.bc.ca Μαραςμόσ και πτώςη φφλλων ςε δζντρο. 7
υμπτώματα μαραςμοφ (1/4) Ημιπληγία με ένα ή πεπιζζόηεπα κλαδιά νεκπά. http://www.county.wsu.edu http://www.county.wsu.edu 8
υμπτώματα μαραςμοφ (2/4) Εμθάνιζη ξεπών κοπςθών-ηςπικό ζύμπηωμα ζε ελιά. http://www.zeytinyetistirmetakvimi.blogspot.com 9
υμπτώματα μαραςμοφ (3/4) Δένηπα με ημιπληγία (απιζηεπά) και αποπληξία (δεξιά) Πηώζη θύλλων ακπαίων βλαζηών Νέκπωζη ανθέων Νέκπωζη καππών http://www.springerimages.com 10
υμπτώματα μαραςμοφ (4/4) Αποπληξία νεαπήρ ελιάρ http://www.fytognoseis.blogspot.com 11
Ειδικά και παθογνωμονικά ςυμπτώματα Μεταχρωματιςμόσ αγγείων του ξφλου, ζντονοσ και ςαφισ ςε οριςμζνουσ ξενιςτζσ (π.χ. βερικοκιά). Με μορφι κφκλων ι ςτιγμάτων ςε εγκάρςιεσ τομζσ, με μορφι γραμμϊν ι λωρίδων ςε επιμικεισ τομζσ. Αντιλθπτόσ ςε κλαδίςκουσ διαμζτρου μολυβιοφ ι δακτφλου. http://www.clemson.edu http://www.cals.ncsu.edu 12
Μεταχρωματιςμόσ αγγείων του ξφλου (1/3) Μεηασπωμαηιζμόρ αγγείων ζε μοπθή γπαμμών ζε επιμήκη ηομή. Μεηασπωμαηιζμόρ αγγείων ζε μοπθή κύκλων ή ζηιγμάηων ζε εγκάπζια ηομή. http://www.ppdl.purdue.edu http://www.agri-tech.net 13
Μεταχρωματιςμόσ αγγείων του ξφλου (2/3) Απώλεια ηηρ λεςκόηηηαρ ηος κενηπικού κςλίνδπος. http. www.apps.rhs.org.uk http://www.blogs.cce.cornell.edu 14
Μεταχρωματιςμόσ αγγείων του ξφλου (3/3) Μεηασπωμαηιζμοί ζε διάθοπερ ενηάζειρ, ανάλογα με ηη δπιμύηηηα ή ηην ηλικία ηηρ πποζβολήρ. http://www.anr.msu.edu http:www.extension.umass.edu 15
Ειδικά και παθογνωμονικά ςυμπτώματα Στθν ελιά αδιόρατοσ μεταχρωματιςμόσ κεντρικοφ κυλίνδρου ςαν «μϊλωπασ». http://www.forestryimages.org 16
Παθογόνο αίτιο Κλάςθ: Ατελείσ Μφκθτεσ. Τάξθ: Monilliales. Οικογζνεια: Monilliaceae. Είδοσ: Verticillium dahliae. ςτθ βιβλιογραφία αναφζρεται και το V. alboatrum ςε οριςμζνουσ ξενιςτζσ. V. dahliae μικροςκλθρϊτια. V. albo-atrum διατθρθτικό μυκιλιο. 17
Verticillium dahliae Ζχει ευρφ κφκλο ξενιςτϊν. Προςβάλλονται περιςςότερα από 200 είδθ φυτϊν (καρποφόρα δζντρα και αμπζλι, κθπευτικά ςολανϊδθ και κολοκυνκοειδι, βαμβάκι, μθδικι, αγκινάρα, μζντα, καλλωπιςτικά, δαςικά και πολλά αυτοφυι είδθ). Δεν παρουςιάηει εξειδίκευςθ ωσ προσ τον ξενιςτι (δεν ζχει πακότυπουσ) εκτόσ ελαχίςτων εξαιρζςεων. Επιβιϊνει για πολλά χρόνια ςτο ζδαφοσ απουςία ξενιςτι. 18
Παθογόνο αίτιο (1/2) http://www.cals.ncsu.edu Σο παθογόνο ςε καλλιζργεια ςε τρυβλίο. 19
Παθογόνο αίτιο (2/2) κονιδιοφόροσ μικροςκληρώτια http://www.springerimages.com 20
Μικροςκληρώτια http://www.cals.ncsu.edu 21
Ομοιότητα με άλλεσ αςθζνειεσ Με άλλεσ εδαφογενείσ αςκζνειεσ. Στα πυρθνόκαρπα με ςιψεισ ξφλου (βλζπε Ευτυπίωςθ) ι βακτθριακό ζλκοσ. Στθν ελιά με Φόμα (βλζπε ςχετικι διάλεξθ). 22
τοιχεία επιδημιολογίασ (1/2) Διατιρθςθ ςτο ζδαφοσ με μικροςκλθρϊτια. Αφξθςθ του μολφςματοσ με ςυγκαλλιζργεια ευπακϊν ξενιςτϊν (λαχανικά, μθδικι, αυτοφυι). Μόλυνςθ από τισ ρίηεσ. Μετάδοςθ με το νερό του ποτίςματοσ και κακετί που μπορεί να μεταφζρει ζδαφοσ και τα μικροςκλθρϊτια. Σε μεγάλεσ αποςτάςεισ μετάδοςθ με μολυςμζνο πολλαπλαςιαςτικό υλικό. 23
τοιχεία επιδημιολογίασ (2/2) Τα αυτοφυι ςυντελοφν ςτθ διαιϊνιςθ του πακογόνου ςτο ζδαφοσ και ςτθν αφξθςθ του μολφςματοσ. Φωτογραφία: Αναςταςία Λαγοπόδθ 24
Σα αυτοφυή ςυντελοφν ςτη διαιώνιςη του παθογόνου Επιβεβαίωςη παθογόνου ικανότητασ ςε καλλιεργοφμενα φυτά του Verticillium dahliae που απομονώθηκε από Solanum elaeagnifolium. www.wildflower.org Φωτογραφία: Χαράλαμποσ Νικολα:ιδθσ και Αναςταςία Λαγοπόδθ Φωτογραφία: Αναςταςία Λαγοπόδθ Φωτογραφία: Αναςταςία Λαγοπόδθ 25
(Πιθανόσ) βιολογικόσ κφκλοσ (1/2) Ενεργοποίθςθ - βλάςτθςθ μικροςκλθρωτίων από τισ εκκρίςεισ τθσ ρίηασ. Παραγωγι κονιδίων, βλάςτθςθ, μόλυνςθ. Προςβολι και αποικιςμόσ των αγγείων. Παραγωγι κονιδίων εντόσ αγγείων. Καταςτροφι κυττάρων ξενιςτι. Σχθματιςμόσ μικροςκλθρωτίων ςτουσ νεκροφσ ιςτοφσ. 26
(Πιθανόσ) βιολογικόσ κφκλοσ (2/2) http:www.herbs.hdc.org.uk 27
Αιτίεσ του ςυνδρόμου μαραςμοφ Μθχανικι απόφραξθ των αγγείων από τα ςτοιχεία του μφκθτα (μυκιλιο, κονίδια) αλλά και από τα προϊόντα αντίδραςθσ του φυτοφ (κόμμεα, ρθτίνεσ, τυλϊςεισ). Κατάρρευςθ των ιςτϊν του ξενιςτι από τα ζνηυμα και τισ τοξίνεσ που παράγει ο μφκθτασ μζςα ςτα αγγεία. 28
Μηχανική απόφραξη των αγγείων Υθέρ ηος παθογόνος ενηόρ ηων αγγείων-εικόνα από ηλεκηπονικό μικποζκόπιο. http:/www.oardc.ohio-state.edu 29
Συλώςεισ Φωτογραφία: Τηάμοσ Ε. 30
Καταπολζμηςη (1/4) Προληπτικά μζτρα 1. Απολφμανςθ του εδάφουσ του ςπορείου ι φυτωρίου. 2. Λιψθ μοςχευμάτων από απολφτωσ υγιι δζντρα. 3. Εγκατάςταςθ δενδρυλλίων ςε ζδαφοσ απαλλαγμζνο από τθν παρουςία του μφκθτα (SOS!!! ιςτορικό τθσ περιοχισ!!!). 31
Καταπολζμηςη (2/4) 4. Τουλάχιςτον 2-3 χρόνια (καλλιεργθμζνθσ) αγρανάπαυςθσ ςε φποπτουσ αγροφσ και απολφμανςθ εδάφουσ πριν από τθ φφτευςθ. 5. Ιςορροπθμζνθ λίπανςθ και αποφυγι υπερβολικισ αηωτοφχου. 6. Κανονικόσ κφκλοσ αρδεφςεων. 7. Να μθ διζρχεται το νερό άρδευςθσ από μολυςμζνουσ ι φποπτουσ αγροφσ. 32
Καταπολζμηςη (3/4) 8. Να μθ γίνεται ςυγκαλλιζργεια με ευπακείσ ξενιςτζσ. 9. Καταςτροφι τθσ αυτοφυοφσ βλάςτθςθσ. Καταςταλτικά μζτρα 1. Επιμελθμζνο κλάδεμα ξερϊν και κάψιμο. 2. Ηλιοαπολφμανςθ. 33
Ηλιοαπολφμανςη (1/4) Σσημαηική αναπαπάζηαζη διαδικαζίαρ εθαπμογήρ ηλιοαπολύμανζηρ. http://www.ucanr.edu 34
http://www.agri.huji.ac.il Ηλιοαπολφμανςη (2/4) Εθαπμογή ηλιοαπολύμανζηρ ζε ελαιώνα. http://www.environment.gov.il 35
Ηλιοαπολφμανςη (3/4) Πειπαμαηική εθαπμογή ηλιοαπολύμανζηρ ζε ελαιώνα. http://www.springerimages.com a. Control of the disease in affected focus inside olive orchards should be stressed by removing and destroying wilted plants. b. Soil solarization, applied in individual trees, tree lines, or affected spots after replacing dead trees, is very effective in reducing pathogen population in soil. c. A steady and adequate implementation of an integrated disease control strategy can be successful to overcome Verticillium wilt of olive over the years. Bottom pictures show the same experimental plot at Southern Spain where a high Verticillium dahliae inoculum density in soil caused elevated tree (cv. Picual) mortality in 1998. d. Ten years later, after replacing with resistant cultivars Frantoio, Oblonga and Empletre and rigorous disease control measures, the disease incidence and severity has significantly decreased. 36
Φωτογραφία: Κϊςτασ Θαναςουλόπουλοσ Ηλιοαπολφμανςη (4/4) Ένηονα ζςμπηώμαηα βεπηιζιλλίωζηρ και νέκπωζη θςηών ζε ελαιώνα. Φωτογραφία: Κϊςτασ Θαναςουλόπουλοσ 37
Καταπολζμηςη (4/4) Ζρευνα ανκεκτικζσ ποικιλίεσ. Μεγαλφτερθ ευπάκεια των δζντρων ςε νεαρι θλικία. Ποικιλίεσ ελιάσ κατά αφξουςα ςειρά αντοχισ: Κονςερβολιά Χαλκιδικισ Καλαμϊν ελαιοποιιςιμεσ (Κορωνζικθ). 38
ημείωμα Αναφοράσ Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Λαγοπόδθ Αναςταςία «Μυκθτολογικζσ αςκζνειεσ δενδρωδϊν και αμπζλου. Ειςαγωγι Αδρομυκϊςεισ - Βερτιςιλλίωςθ». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ 2014. Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: http://eclass.auth.gr/courses/ocrs265/. 39
ημείωμα Αδειοδότηςησ Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/ 40
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Σζλοσ ενότητασ Επεξεργαςία: Φλϊροσ Γεϊργιοσ Θεςςαλονίκθ, Μάιοσ 2015
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ημειώματα
ημείωμα Ιςτορικοφ Εκδόςεων Ζργου Το παρόν ζργο αποτελεί τθν ζκδοςθ 1.00. 43
Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 44