Εθνικό Σχέδιο Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας για την 4η προγραµµατική περίοδο Σχόλια του WWF Ελλάς στο 3 ο προσχέδιο Μάιος 2006 Γενικά σχόλια Το κείµενο παρουσιάζεται σε γενικές γραµµές ικανοποιητικό σε ότι αφορά το περιεχόµενο των δράσεων, αν και παρουσιάζονται συγκεκριµένες ανισοροπίες µεταξύ διαφορετικών θεµατικών πεδίων και κατηγοριών δράσεων: Φαίνεται να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη διαχείριση και προστασία των δασών, χωρίς ωστόσο να δίνεται αντίστοιχη βαρύτητα στις προστατευόµενες περιοχές. Σε κάποιες κατηγορίες δράσεων η ανάλυση γίνεται ιδιαίτερα λεπτοµερείς (πχ ανταγωνιστικότητα), ενώ σε κάποιες άλλες κατηγορίες (πχ περιβάλλον) το κείµενο παραµένει εξαιρετικά γενικό. εν υπάρχει επαρκής διασύνδεση µεταξύ των δράσεων προστασίας του περιβάλλοντος και των στόχων για ανταγωνιστικότητα και επιχειρηµατικότητα. Κάτι τέτοιο θα αναδείκνυε την εσωτερική συνοχή του κειµένου. εν αναδεικνύεται επαρκώς η οριζόντια διάσταση της περιβαλλοντικής προστασίας εν αναγνωρίζεται επαρκώς η διάσταση του αγροτικού τοπίου, η διατήρηση του οποίου έχει πολύ µεγάλη οικολογική σηµασία, αλλά και µπορεί να συνεισφέρει στην ανταγωνιστικότητα (πχ προσέλκυση επισκεπτών). Κεφάλαιο 1 ο : Ανάλυση υπάρχουσας κατάστασης και δείκτες Η ανάλυση είναι σε γενικές γραµµές επαρκής για τα δεδοµένα του κειµένου, αν και η λειτουργικότητα του κειµένου θα αυξανόταν µε µία καλύτερη κωδικοποίηση/παρουσίαση των στοιχείων (πίνακες, χάρτες). Στα συµπεράσµατα της ενότητας 1.2, νοµίζουµε πως θα πρέπει να αναδειχθεί ο αναπτυξιακός ρόλος της προστασίας της φύσης, σαν παράγοντα απασχόλησης, αλλά και ενίσχυσης άλλων οικονοµικών δραστηριοτήτων. Στο πρώτο σηµείο των ίδιων συµπερασµάτων είναι αναγκαία και µία µνεία στην διαχείριση και προστασία των περιοχών περιβαλλοντικής αξίας (όχι µόνο ανάδειξη και προβολή). Στα συµπεράσµατα της ενότητας 1.3 (σηµείο 3) θα πρέπει η λέξη «ανάπτυξη των Π.Π.» να αντικατασταθεί από τη φράση προστασία και διαχείριση. Συνολικά, πιστεύουµε ότι θα έπρεπε να υπάρχει µία ακόµη ενότητα στο µέρος 1, η οποία να παρουσιάζει τα συνολικά αναπτυξιακά συµπεράσµατα και να αναδεικνύει τις διασυνδέσεις µεταξύ των αξόνων ενδιαφέροντος.
Κεφάλαιο 2 ο : Συνολική Στρατηγική, µεταφορά κοινοτικών προτεραιοτήτων στη συνολική στρατηγική και καθορισµός εθνικών προτεραιοτήτων Θεωρούµε ότι η κατανοµή πόρων θα µπορούσε να αλλαχθεί ελαφρά προς όφελος του 2 ου άξονα. Ειδικότερα µε δεδοµένο ότι ο περιβαλλοντικός παράγοντας αναδεικνύεται ως ιδιαίτερα σηµαντικός για την επιτυχή εφαρµογή των δράσεων των δύο άλλων αξόνων. Στο σηµείο 4 της συνολικής στρατηγικής θα πρέπει να περιλαµβάνονται αναφορές στα προϊόντα προστατευόµενων περιοχών, αλλά και στην πιστοποίηση των προϊόντων της δασοπονίας (αειφορική δασική διαχείρισης). Στο σηµείο 10 θα µπορούσε να περιλαµβάνεται αναφορά στις υποδοµές προστασίας της φύσης, οι οποίες και σε µεγάλο βαθµό µπορούν να υλοποιηθούν από ιδιώτες στα πλαίσια των εκµεταλλεύσεων τους. Στο σηµείο 14 της συνολικής στρατηγικής νοµίζουµε ότι η αναφορά στην προστασία του περιβάλλοντος θα πρέπει να µην περιορίζεται στις διεθνείς υποχρεώσεις (να περιλαµβάνει επίσης και την επιτακτική ανάγκη αντιµετώπισης εθνικών προβληµάτων) και ότι επίσης θα πρέπει να περιλαµβάνεται µία ειδική µνεία στην ανάγκη διατήρησης του αγροτικού τοπίου. Σε σχέση µε το σηµείο 17.5, θεωρούµε ότι η αντίστοιχη µνεία στην προστασία του περιβάλλοντος και την αειφορική χρήση των φυσικών πόρων θα έπρεπε να περιλαµβάνεται αυτόνοµα και όχι µόνο υπό την στρατηγική της Λισαβόνας. Σηµαντικό σηµείο που θα πρέπει να αναδεικνύεται από αυτή την παράγραφο είναι η τεράστια σηµασία του ΕΣΣΑΑ για την χρηµατοδότηση της προστασίας της βιοποικιλότητας. Σηµειώνουµε εδώ, ότι το Γεωργικό ταµείο έχει προσηµειωθεί από την ΕΕ σαν το βασικό εργαλείο (µε την υποστήριξη επίσης του ΕΤΠΑ) χρηµατοδότησης για την εφαρµογή της οδηγίας των οικοτόπων. Κεφάλαιο 3 ο : Στρατηγική κατά άξονα περιλαµβανοµένων των ποσοτικοποιηµένων στόχων και δεικτών που θα χρησιµοποιηθούν. Άξονας 1 Στην τελευταία παράγραφο του σηµείου 2.α µπορεί να συµπεριληφθεί αναφορά και στα προϊόντα από περιοχές µε ιδιαίτερα φυσικά/οικολογικά χαρακτηριστικά Στο σηµείο 2.β θα πρέπει να υπάρχει αναφορά και στα µέτρα που θα προωθηθούν για την προώθηση των πιστοποιηµένων και ποιοτικών προϊόντων. Στο σηµείο 2.ζ µπορεί να προστεθεί αναφορά στις υποδοµές προστασίας περιβάλλοντος και διαχείρισης των φυσικών πόρων Άξονας 2 Στο στρατηγικό στόχο θα πρέπει να προστεθεί η φράση :.και της υλοποίησης δράσεων διαχείρισης και προστασίας.
Στους ειδικούς στόχους του σηµείου 1 (προστασία του εδάφους), θα πρέπει να προστεθούν οι παρακάτω: ιατήρηση του αγροτικού τοπίου και προστασία παραδοσιακών παραγωγικών δοµών (πεζούλες, αγροδασικά συστήµατα, κλπ) Εγκαθίδρυση συστηµάτων παρακολούθησης της διάβρωσης Αντιµετώπιση των πυρκαγιών Το σηµείο 2 (προστασία των νερών) προτείνουµε να µετονοµαστεί σε «ιαχείριση και προστασία των υδάτων». Στους ειδικούς στόχους του σηµείου 2.Α, προτείνουµε να συµπεριληφθούν οι παρακάτω: Εκπόνηση σχεδίων διαχείρισης σε επίπεδο λεκάνης απορροής, σε σχέση µε τις απαιτήσεις της Οδηγίας-πλαίσιο για το Νερό και τουλάχιστον όσον αφορά τη γεωργική χρήση και σε συνδυασµό µε τις λοιπές χρήσεις ηµιουργία συστήµατος ανταπόδοσης κόστους του νερού γεωργικής χρήσης Κίνητρα για την ορθολογική χρήση του νερού στη γεωργία Ενισχύσεις για αντικατάσταση υδροβόρων καλλιεργειών Μέτρα διαχείρισης επιφανειακών υδάτων ώστε να µειώνεται ο κίνδυνος από πληµµύρες, ιδιαίτερα σε περιοχές NATURA Υποστήριξη φορέων διαχείρισης υδατικών πόρων σε σχέση µε τις απαιτήσεις της Οδηγίας-πλαίσιο για το Νερό Στους ειδικούς στόχους του σηµείου 2.Β, προτείνουµε να συµπεριληφθούν οι παρακάτω: Επικαιροποίηση και ενίσχυση των προγραµµάτων παρακολούθησης της ποιότητας και της ποσότητας του νερού που χρησιµοποιείται στη γεωργία, σε σχέση µε τις απαιτήσεις της Οδηγίας-πλαίσιο για το Νερό Ενισχύσεις για τη µείωση της ρύπανσης και ευθυγράµµισης µε την Οδηγίαπλαίσιο για το νερό σε επίπεδο εκµετάλλευσης Μέτρα προστασίας και διαχείρισης των υγροτοπικών συστηµάτων Αποκατάσταση υγρότοπων, ιδιαίτερα ως µέσο αντιµετώπισης του κινδύνου από πληµµύρες και τις σχετικές απώλειες γεωργικού εισοδήµατος Στους ειδικούς στόχους του σηµείου 3 ( ιατήρηση της βιοποικιλότητας), προτείνουµε να συµπεριληφθούν οι παρακάτω: Εκπόνηση σχεδίων προστασίας και διαχείρισης περιοχών του δικτύου NATURA καθώς και επικαιροποίηση υφιστάµενων σχεδίων διαχείρισης ειδικών περιοχών (Εθνικών ρυµών) ώστε να ανταποκρίνονται στις νέες προκλήσεις. Εγκαθίδρυση συστηµάτων παρακολούθησης και φύλαξης Χρηµατοδότηση µελετών / βάσεων δεδοµένων / κοκ Ανάδειξη περιοχών και διαχείριση επισκεπτών Απαλλοτριώσεις γης και αποζηµιώσεις προς τους γεωργούς ηµιουργία υποδοµών προστασίας ράσεις αποκατάστασης δασών ιδιαίτερα όσον αφορά τοπικά είδη και διαχείριση της βόσκησης σε περιοχές του δικτύου NATURA. Κίνητρα για τη διατήρηση παραδοσιακών καλλιεργητικών πρακτικών αλλά και ειδών που ευνοούν τους φυσικούς οικότοπους και τη βιοποικιλότητα των ειδών. Υποδοµές για την προστασία των κτηνοτροφικών ζώων από καταστροφές που µπορεί να προκαλέσουν προστατευόµενα είδη όπως η αρκούδα.
Στους ειδικούς στόχους του σηµείου 4 (Άµβλυνση των κλιµατικών µεταβολών), προτείνουµε να συµπεριληφθούν οι παρακάτω: Ενισχύσεις για την εφαρµογή µέτρων µείωσης της ενεργειακής έντασης σε επίπεδο εκµετάλλευσης Θεωρούµε επίσης ότι θα πρέπει να ενταχθεί και ένα νέο σηµείο, το οποίο να περιλαµβάνει την χρηµατοδότηση και ενίσχυση φορέων και θεσµών αρµόδιων για την υλοποίηση των µέτρων (Φ προστατευόµενων περιοχών, υπηρεσίες διαχείρισης υδάτων, δασικές υπηρεσίες, κοκ). Άξονας 3 Θεωρούµε ότι το µέρος αυτό του κειµένου χρειάζεται επέκταση, έτσι ώστε να αναλύονται ξεκάθαρα οι στόχοι και οι άξονες δραστηριοποίησης για την επίτευξή τους. Εδώ θα πρέπει επίσης να αναδεικνύονται πληρέστερα οι σχέσεις µεταξύ των στόχων. Κεφάλαιο 5 ο : Εσωτερική και εξωτερική συνέπεια του ΕΣΣΑΑ Θεωρούµε ότι της τεχνικής ανάλυσης της εσωτερικής συνέπειας θα πρέπει να προηγείται µία σύντοµη ανάλυση των αξόνων ενδιαφέροντος και των οριζόντιων θεµατικών προσεγγίσεων. Το σηµείο 1.α της εξωτερικής συνέπειας, θα έπρεπε να περιλαµβάνει αναφορά στο ζήτηµα της πιστοποίησης των δασικών προϊόντων, αλλά στην αντιµετώπιση της εµπορίας παράνοµης ξυλείας. Στο σηµείο 1.β της εξωτερικής συνέπειας και σε ότι αφορά το αντικείµενο της βιοποικιλότητας, σηµειώνουµε τα ακόλουθα : Η δάσωση αγροτικών γαιών δεν µπορεί να θεωρείται µέτρο προστασίας της βιοποικιλότητας, παρα µόνο στις ελάχιστες αυτές περιπτώσεις όπου αφορά διατήρηση απειλούµενου δασικού είδους. Η γενετική βελτίωση αποτελεί µέσο αύξησης της παραγωγικότητας και όχι διατήρησης της βιοποικιλότητας. Θα πρέπει να προστεθούν τα µέτρα προστασίας και διαχείρισης ειδών και οικοτόπων, η διατήρηση του αγροτικού και δασικού τοπίου, η προστασία τω υγροτοπικών συστηµάτων και άλλων πολύτιµων φυσικών σχηµατισµών, οι ενισχύσεις προς τους αγρότες για τη λήψη µέτρων σε επίπεδο εκµετάλλευσης, η ex situ διατήρηση ειδών, κοκ. Στο σηµείο 1.β της εξωτερικής συνέπειας και σε ότι αφορά το αντικείµενο των περιοχών NATURA, σηµειώνουµε ότι το ΕΣΣΑΑ θα είναι κυρίως υπεύθυνο κατά την επόµενη προγραµµατική περίοδο για την χρηµατοδότηση του δικτύου. Είναι αναγκαίο να αναδειχθεί εδώ ο ρόλος αυτός. Προτείνεται να αναφερθούν ρητά ότι για το θέµα θα γίνει προσπάθεια να καλυφθούν οι ανάγκες µέσα από τις εξής κατηγορίες δράσεων: Προετοιµασία σχεδίων, συστήµατα παρακολούθησης, χαρτογραφήσεις και βάσεις δεδοµένων Ενίσχυση φορέων διαχείρισης και αρµόδιων υπηρεσιών
Υλοποίηση δράσεων προστασίας και διαχείρισης και δηµιουργία απαραίτητων υποδοµών Ανάδειξη περιοχών, προσέλκυση και διαχείριση επισκεπτών, προώθηση προϊόντων Ενισχύσεις σε γεωργούς για υλοποίηση δράσεων προστασίας ή/και αποζηµιώσεις ράσεις ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης Στο σηµείο 1.β της εξωτερικής συνέπειας και σε ότι αφορά το αντικείµενο της προστασίας νερών, σηµειώνουµε την ανάγκη να προστεθούν η διαχείριση της παραλίµνιας βλάστησης, η προστασία των υγροτόπων, και η δηµιουργία των απαραίτητων υποδοµών (θεσµικών και κεφαλαιακών) για την εφαρµογή της οδηγίας πλαίσιο για το νερό. Στο σηµείο 1.β της εξωτερικής συνέπειας και σε ότι αφορά το αντικείµενο της προστασίας του εδάφους, σηµειώνουµε την ανάγκη να προστεθούν η προστασία του αγροτικού τοπίου, η µείωση της έντασης της γεωργίας, κοκ. Στο σηµείο 1.β της εξωτερικής συνέπειας και σε ότι αφορά το αντικείµενο του µετριασµού των αλλαγών του κλίµατος, σηµειώνουµε την ανάγκη να προστεθούν οι ενισχύσεις προς του αγρότες για τη µείωση της ενεργειακής έντασης σε επίπεδο εκµετάλλευσης.