ΜΟΝΤΕΛΑ-ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΜΟΝΤΕΛΑ-ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι κρίσεις δημιουργούν απρόβλεπτες καταστάσεις οι οποίες εξελίσσονται ραγδαία και απαιτούν αποφάσεις προκειμένου οι επιπτώσεις τους να μην επεκταθούν ταχύτατα. Κάθε κρίση απαιτεί διαφορετικό στρατηγικό σχεδιασμό και διαφορετική αντιμετώπιση. Η διαχείριση κρίσεων απαιτεί συνεχή προσπάθεια για πρόβλεψη και σχεδιασμό έναντι των απειλών και των κινδύνων που προκύπτουν. 80% των ανθρωπογενών κρίσεων μπορεί να προβλεφθεί Οι κρίσεις ασφάλειας πρέπει να αποτελέσουν ζητήματα δημόσιας πολιτικής καθώς αφορούν στην ευημερία των κοινωνιών και των πολιτών Οι σύγχρονες κρίσεις ξεπερνούν τα παραδοσιακά σύνορα και έχουν τη αγγίζουν ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές και ξεπερνούν τα όρια των εθνικών πολιτικών

Απειλές Τρωτότητα Κρίσεις Κίνδυνοι Ζητήματα

Η μεταμόρφωση των σύγχρονων απειλών διαμορφώνει ένα νέο περιβάλλον ασφάλειας και απαιτεί ένα νέο μοντέλο διαχείρισης των απειλών. Η μεταμόρφωση συντελείται εντός του παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος και σηματοδοτεί την αλλαγή στη διαχείριση κρίσεων με έμφαση από το μοντέλο ασφάλειας με κυρίαρχη την σύγκρουση σε επίπεδο αντιμετώπισης της κρίσης στο μοντέλο ασφάλειας με κυρίαρχη την πρόβλεψη, την ανθεκτικότητα και με την εμπλοκή όλων των κυρίαρχων παικτών στην διαμόρφωση του πεδίου ασφάλειας και στην αντιμετώπιση των απειλών (Agencification).

1994: Το πρώτο δόγμα ασφάλειας με έμφαση στον Πολίτη και την πρόβλεψη για ενδεχόμενες κρίσεις Αλλαγή στόχευσης ιδίως μετά την 11 η Σεπτεμβρίου από το «Τι είναι Ασφάλεια» στο «Όλα είναι Ασφάλεια». Διεύρυνση του πεδίου ανάλυσης των απειλών και συμπερίληψης ευρύτερων εννοιών που η ασφάλεια διατρέχει οριζόντια (π.χ. μεταναστευτικό) Έμφαση στη διαδικασία (Securitization) και όχι μόνο στο τελικό αποτέλεσμα της ασφάλειας. Εμφάνιση νέων μοντέλων διαχείρισης της ασφάλειας στο πλαίσιο των κρίσιμων-έκτακτων περιστατικών (Collective Security-Cooperative Security-Inter-Agency Security)

Το νέο παγκόσμιο περιβάλλον ασφάλειας ορίζεται από δύο κύρια φαινόμενα: Το πρώτο έχει να κάνει με την «αποδυνάμωση» έναντι των παγκόσμιων απειλών, του ρόλου των παραδοσιακών εθνών/κρατών γεγονός το οποίο ανοίγει την πόρτα στην άνοδο ένοπλων ομάδων οι οποίες δραστηριοποιούνται εντός των εθνικών συνόρων και ευνοούν τη δημιουργία κρίσεων σε περιφερειακό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο με ισχυρό αντίκτυπο.

Το δεύτερο έχει να κάνει με την στρατηγική κλιμακούμενου ανταγωνισμού ανάμεσα σε «δυνάμεις» με συγκρουόμενα συμφέροντα (conflicting interests). Οι δυνάμεις αυτές μπορεί να είναι Κυβερνήσεις-Κράτη που ανταγωνίζονται σε θέματα γεωπολιτικής κυριαρχίας αλλά και οι κλασσικές αντίπαλες δυνάμεις όπως π.χ. στην τρομοκρατία και την αντιτρομοκρατία.

Κρατικές-Εθνικές Στρατιωτικές Εξωτερικές Άμεσες Εδαφικές Ενίσχυση εχθρού Στρατιωτική σταθερότητα Κατάκτηση Μη κυβερνητικές Κοινωνικοοικονομικές Εσωτερικές/Διακρατικ ές Διάχυση Μη εδαφικές Κρατική αδυναμία Κυριαρχία του νόμου Διαφθορά Παραδοσιακές Προκλήσεις Νέες Προκλήσεις

Αλλαγή και εμφάνιση νέων αναδυόμενων κινδύνων με κλιμακούμενη συχνότητα Αλλαγή των φορέων πρόκλησης απειλών κατά της ασφάλειας (threat agents) με ανάλογη αλλαγή στον συσχετισμό δυνάμεων Κοινωνική Τρωτότητα (Social Vulnerability) Ανθρώπινη και Κοινωνική Κινητικότητα Θεσμικά Κέντρα άσκησης εξουσίας σε κεντρικό επίπεδο (ΕΕ, Frontex, Europol) Διασυνοριακές Κρίσεις (Transboundary Crises)

Κίνδυνοι-Ασφάλεια-Πεδία

Αρννητική Επίπτωση H Πρόβλεψη στη διαχείριση κρίσεων Επίπτωση- Ανθεκτικότητα Ελαχιστοποιεί την αρνητική επίπτωση και επιταχύνει την ανάκαμψη για όλα τα είδη κρίσεων Συμβάν Κρίσης Με σχέδιο διαχείρισης κρίσεων Ζημιά, απώλεια, επιπτώσεις, Χρόνος Χωρίς σχέδιο διαχείρισης κρίσεων Χρόνος

Συλλογική Ασφάλεια Συνεργατική Ασφάλεια (Δημόσια Ιδιωτική) Θεσμική Ασφάλεια Εθνική Κρατική Ασφάλεια

Agencification (Δημόσιος-Ιδιωτικός Τομέας, Θεσμικός Μη Θεσμικός) Resilience- Ανθεκτικότητα (Εθνικό, Διεθνές, Διασυνοριακό) Χαρτογράφηση αλλαγών σε επίπεδο απειλών (πληροφόρηση) Capacity Building Θωράκιση

Agencification (Δημόσιος-Ιδιωτικός Τομέας, Εθνικός, Δεθνής) Resilience- Ανθεκτικότητα Μεταβλητές εκτίμησης Κινδύνου Capacity Building Θωράκιση

Υπάρχει γενικότερη παραδοχή ότι λόγω της πολυπλοκότητας, διαφοροποίησης και του απρόβλεπτου των σύγχρονων απειλών είναι σχεδόν αδύνατη η πλήρης θωράκιση από πλευράς ασφάλειας και ότι οι κρίσεις δεν μπορούν να αποκλειστούν ακόμη και όταν έχουν παρθεί τα καλύτερα μέτρα ασφάλειας. Κατά συνέπεια η έμφαση πλέον είναι στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων και στην ικανότητα των κοινωνιών-εθνών και θεσμικών οργάνων που πλήττονται να ανακάμπτουν και όχι απλά στην πρόβλεψη των γεγονότων που πυροδοτούν οι κρίσεις. Ο όρος resilience (ανθεκτικότητα) αναφέρεται στην ικανότητα ενός συστήματος ή μίας κοινωνίας να μπορεί να ανακάμψει μετά από ένα κρίσιμο συμβάν ασφάλειας το οποίο έχει σημαντικές επιπτώσεις στο σύνολο ενός έθνους/κράτους ή και ακόμη σε διασυνοριακό-περιφερειακό, παγκόσμιο επίπεδο

Καθώς η έννοια της ανθεκτικότητας ενός συστήματος ασφάλειας είναι μία συνεχής διαδικασία σε επίπεδο πρόβλεψης μίας κρίσης μπορεί να μετρηθεί μόνο όταν ένα σύστημα έχει διαταραχθεί από ένα σημαντικό γεγονός (π.χ. μία τρομοκρατική ενέργεια, ή από την αύξηση των μεταναστευτικών ροών σε σχέση με τις γεωπολιτικές ανακατάξεις) Ο τρόπος με τον οποίο σε μία κρίση μετριάζονται οι επιπτώσεις στο σύστημα ασφάλειας ποικίλει ανάλογα με το συμβάν και τα μέτρα τα οποία είχαν ληφθεί για την πρόληψη της κρίσης. Συνήθως οι επιπτώσεις στο πλαίσιο της ανθεκτικότητας κινούνται ανάμεσα σε δύο πόλους: Από την μία πλευρά αν το σύστημα ασφάλειας μπορεί να επαναλειτουργήσει άμεσα με τον ίδιο τρόπο πριν το συμβάν ή αν το σύστημα ασφάλειας στο πλαίσιο της ανάκαμψης και του σχεδιασμού προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα και ακολουθεί ένας νέος επανασχεδιασμός περισσότερο δυναμικός από το παρελθόν προσαρμοσμένος στις νέες απαιτήσεις ( adaptation ).

Συνδυασμός πόρων με ενίσχυση των ικανοτήτων των: Πολιτών Θεσμικών Οργάνων ΜΚΟ Επιχειρησιακών Ανταποκριτών πρώτης γραμμής (Δημόσιο και Ιδιωτικό πεδίο) Ηγετών

Η δημιουργία Δικτύου (network)για την οργάνωση και αποτελεσματικότητα των δυνάμεων κατά της κρίσης: Πρωτόκολλα, θεσμοθετημένο σύστημα και δημιουργία ηγεσίας διαχείρισης κρίσεων σε διασυνοριακό επίπεδο Η ηγεσία σε επίπεδο εθνικών κρατικών δομών (state led agencies): Ποιότητα εθνικών συστημάτων ασφάλειας (ενδυνάμωση πολιτών, εμπλοκή όλων των παραγόντων ασφάλειας)

Ανταλλαγή πληροφοριών και διαχείριση «γνώσης» επικείμενων συμβάντων (Shared cognition-intelligence) Ανάπτυξη και ενδυνάμωση των Συστημάτων Πολιτικής Εσωτερικής Ασφάλειας (civil security systems) με αντίστοιχες πολιτικές, θεσμικά και μη όργανα για την αντιμετώπιση των απειλών, κυρίως κατά των πολιτών και των κρίσιμων υποδομών) Surge capacity Δημιουργία ισχυρών Δικτύων συνεργασίας και Συντονισμού Καθορισμός ορίων και δομών επέμβασης όταν αφορά σε διασυνοριακές κρίσεις (Formal boundary-spanning structures)

Ανθεκτικότητα ποιανού συστήματος; Εξήγηση Ανθεκτικότητά της ασφάλειας Παράδειγμα Π.χ. Αντοχή κρίσιμων υποδομών Αντοχή σε ποιους κινδύνους; Αντοχή για ποιον; Αντοχή σε ποιο χρονικό διάστημα; Χαρτογράφηση κινδύνων εθνικών/υπερεθνικώνδιασυνοριακών/περιφερει ακών/διεθνών Ομάδες, άτομα, έθνη, διεθνείς κοινότητες κ.α. Ο χρόνος συναρτάται με την ανάλυση κινδύνου, τον σχεδιασμό και τις νέες απειλές που προκύπτουν Π.χ. Γεωπολιτικοί, οικονομικοί, κοινωνικοί, ριζοσπαστικοποίηση Π.χ. Οικογένειες, Κοινότητες, Ταξιδιώτες, Κράτη Μέλη ΕΕ κ.λ.π. Π.χ. Για τα επόμενα τρία χρόνια.

Ενσωμάτωση Προσέγγιση Μεταμόρφωση- Αλλαγή Νομικές Θεσμικές Παρεμβάσεις Προσπάθειες ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων από κρίσεις και καταστροφές Υποστήριξη στην Ανθρώπινη Ασφάλεια Υποστήριξη σε όλα τα επίπεδα του συστήματος Υποστήριξη της εμπλοκής στην ασφάλεια όλων των Αειφόρος διαχείριση (πόροιπολιτικές άνθρωποι) Συνεχής βελτιστοποίησ η των συστημάτων ασφάλειας Καταγραφή κινδύνων Πολιτικές διαχείρισης κρίσεων και αντιμετώπισης των κινδύνων Εναρμόνιση πολιτικών με πολιτικές ασφάλειας Ενδυνάμωση των πεδίων κρίσης με

Το εξωτερικό Παγκοσμιοποιημένο Περιβάλλον Το εσωτερικό Περιβάλλον Εθνικής Ασφάλειας Το Ανθρώπινο Δυναμικό Τρία Επίπεδα Μοντέλου Σχεδιασμός Εφαρμογή Κουλτούρα Απειλές Κίνδυνοι Κουλτούρα Ασφάλειας Ηγεσία Ανάπτυξη Ικανοτήτων Αξιολόγηση Στρατηγικό Επιτελικό Αποτελέσματα έλεγχος απόδοσης και ποιότητας Τρωτότητα Ομάδα Ποιότητα Knowledge Management Τακτικό Ανθεκτικότητα

Δημιουργία κοινής συναντίληψης για τις επικείμενες κρίσεις (ταυτοποίηση θέσεων, σωστή συνεργασία και συντονισμός στο πλαίσιο του δικτύου συνεργασίας) Ισορροπία μεταξύ εθνικών και διεθνών δικτύων αντιμετώπισης κρίσεων Σωστός σχεδιασμός, αξιοποίηση πόρων, ικανότητα εμπλοκής όλων των παραγόντων

Διαφορές για το μοντέλο ασφάλειας μεταξύ εθνικών κρατών Δημιουργία κοινής συναντίληψης για τις επικείμενες κρίσεις (ταυτοποίηση θέσεων, σωστή συνεργασία και συντονισμός στο πλαίσιο του δικτύου συνεργασίας) Ισορροπία μεταξύ εθνικών και διεθνών δικτύων αντιμετώπισης κρίσεων Σωστός σχεδιασμός, αξιοποίηση πόρων, ικανότητα εμπλοκής όλων των παραγόντων ασφάλειας

Αποτελεσματικότητα Νομιμότητα Κουλτούρα Διοίκησης και Ελέγχου Government and Governance