Ένα παράδειγμα για την ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα που άπτονται της πολυπολιτισμικότητας Πίτσου Χαρίκλεια, Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων ΠΕ Ηλείας
Πολυπολιτισμικότητα πληθυσμιακή ανομοιομορφία πολιτισμική πολυμορφία και πολυχρωμία ποικιλότητα γλωσσική, πολιτισμική, εθνική και θρησκευτική 2
Πολιτισμική-Σύγχρονη Κοινωνία εμπερικλείει στους κόλπους της όλα τα άτομα που βιώνουν την απόρριψη και τον αποκλεισμό στην εκπαιδευτική διαδικασία διότι ανήκουν σε ομάδες μειονοτικές λόγω διαφορετικής εθνικότητας, πολιτισμού, φυλής, γλώσσας, θρησκείας, κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, τάξης, φύλου, σεξουαλικής προτίμησης, ηλικίας και σωματικής αναπηρίας (National Association for Multicultural Education, 2003 & National Council for Accreditation of Teacher Education, 1986). 3
Για να μπορέσει ένα πρόγραμμα αυτής της θεματικής να είναι επιτυχές πρέπει να στηρίζεται στην ενεργητική μάθηση, σε δραστηριότητες παιγνιώδους μορφής, να διαχέει όλα τα γνωστικά αντικείμενα σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, δηλαδή, να μην αντιμετωπίζεται επιφανειακά και προσθετικά (τουριστική προσέγγιση). 4
Εκπαιδευτικοί «για να λειτουργήσουν οι εκπαιδευτικοί αποτελεσματικά, να ευαισθητοποιήσουν τους γηγενείς μαθητές και να βοηθήσουν τους μαθητές από διαφορετικά πολιτισμικά και γλωσσικά περιβάλλοντα, οφείλουν να έχουν και οι ίδιοι εκ των προτέρων επιτύχει στοχαστικές πολιτισμικές και εθνικές ταυτίσεις» (Banks, 2004). να έχουν αποδομήσει προσωπικά τους στερεότυπα και προκαταλήψεις και να είναι «πρεσβευτές» πολιτισμικών αξιών. 5
Βασικοί στόχοι και επιδιώξεις(1) Διασφάλιση ίσων ευκαιριών σε όλους τους μαθητές που ανήκουν σε πολιτισμικές ομάδες διαφορετική από αυτή της κυρίαρχης ή που φέρουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ανάγκες. Να αφυπνιστεί το ενδιαφέρον των παιδιών για τη μάθηση μέσω βιωμένων εμπειριών τους. Να διευρύνουν οι μαθητές τις γνώσεις τους για τους ανθρώπους και τις χώρες σε όλο τον κόσμο. Να προσπαθήσουν να κατανοήσουν το πόσο σημαντικοί και ξεχωριστοί είναι όλοι οι άνθρωποι πάνω στη γη ανεξαιρέτου φυλής, χρώματος, γλώσσας, θρησκείας. Να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στο διαφορετικό στοιχείο και να καταλάβουν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι απαραίτητοι και ότι αν συνεργαστούν και προσφέρουν ο καθένας ό,τι μπορεί τότε θα συμβάλλουν τα μέγιστα στην ισορροπία τόσο την ατομική όσο και την κοινωνική. Να συνειδητοποιήσουν ότι κάθε άτομο στη γη είναι μοναδικό και διαφορετικό από τα άλλα, όλα όμως έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις, εφόσον δεν υπάρχουν ανώτερα και κατώτερα άτομα. 6
Βασικοί στόχοι και επιδιώξεις(2) Να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την προώθηση και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων του παιδιού. Να αναπτύξουν δεξιότητες χρήσιμες για την επίλυση κάθε είδους προβλημάτων. Ειρηνική επίλυση συγκρούσεων. Να εκφραστούν δημιουργικά με διάφορους τρόπους. Να υιοθετήσουν νέες στάσεις, αξίες, συμπεριφορές και να καλλιεργήσουν την κριτική τους σκέψη. Να διερευνήσουν την ατομική τους ευθύνη καθώς και την συλλογική ευθύνη όλων μας. Nα μάθουν να συνεργάζονται αρμονικά σε ομάδες και να κατανοήσουν πόσο σημαντική είναι η συμβολή όλων, όμοιων και διαφορετικών, για την επίλυση των προβλημάτων. Γενικώς, να εμπλουτίσουν τις γνώσεις και τις δεξι οτητές τους ως προς τη γλώσσα, τα μαθηματικά, την πληροφορική, τη μελέτη περιβάλλοντος, τη δημιουργία και έκφραση. 7
Γλώσσα: Α) Προφορική Επικοινωνία: Ενεργητική ακρόαση πολυπολιτισμικών ιστοριών και ύστερη αφήγηση τους από τους ίδιους τους μαθητές. Συσχέτιση αυτών με προσωπικές εμπειρίες τους. Περιγραφή των χωρών που ζουν οι διαφορετικοί άνθρωποι, των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών που φέρουν αλλά και των ομοιοτήτων που τους διακρίνει σε σχέση με εμάς. Συζήτηση για τους συγκεκριμένους ανθρώπους και το ρόλο που παίζουν όλοι ανεξαιρέτως στην παγκόσμια ειρήνη και ισορροπία. Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας υπέρ των ανθρωπινών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων του παιδιού. Εμπλουτισμός λεξιλογίου και γλωσσικά παιχνίδια. Εκμάθηση λέξεων από τις γλώσσες των παιδιών που είναι διαφορετικές από αυτές της κυρίαρχης. 8
Β) Ανάγνωση Παρουσίαση ενεργητικής μορφής, κατανόηση των σχετικών ιστοριών και επέκταση αυτών, προβληματισμός και επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με τη διαφορετικότητα και την αποδοχή των άλλων, οι οποίοι δεν είναι όμοιοι με εμάς. Ανάλυση λογοτεχνικών κειμένων όχι μόνο στην κυρίαρχη αλλά και στις μητρικές γλώσσες των άλλων παιδιών που υπάρχουν στο χώρο του σχολείου. Αυτό θα επιτευχθεί με τη συνεργασία των αλλόγλωσσων γονέων. Αναγνώριση σχετικών με το θέμα λέξεων στον περιβάλλοντα έντυπο λόγο. Καλλιέργεια φωνολογικής επίγνωσης μέσω αυτών (ιδιαίτερα για τους μικρούς μαθητές). 9
Γ) Γραφή & Γραπτή Έκφραση Σύνθεση, υπαγόρευση- γραφή ομαδικού παραμυθιού με τους διαφορετικούς ήρωες από όλες τις ιστορίες που παρουσιάστηκαν. Αντιγραφή-γραφή πολυπολιτισμικών συνθημάτων σε πινακίδες για την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Συνθήματα που τα παιδιά θα έχουν υπαγορεύσει- γράψει π.χ για τα δικαιώματα των παιδιών όλου του κόσμου. Σύνθεση πολυπολιτισμικής αφίσας με τα παραπάνω συνθήματα. 10
Μελέτη Περιβάλλοντος: Α) Ανθρωπογενές περιβάλλον & αλληλεπίδραση (1): Κάλεσμα ενηλίκων στο σχολείο που δεν ανήκουν στην κυρίαρχη ομάδα, οι οποίοι θα κληθούν να πουν για τη χώρα καταγωγή τους, τα ήθη και τα έθιμα τους, τις διαφορετικές συνήθειες τους. Επίσης θα μιλήσουν, θα τραγουδήσουν, θα γράψουν στη γλώσσα τους και γενικώς θα απαντήσουν στις όποιες απορίες των παιδιών. Παρατήρηση εικόνων με διαφορετικούς ανθρώπους που ζουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Προβληματισμός. Ανάπτυξη συνεργασίας. Αναγνώριση ομοιοτήτων και διαφορών. Δράσεις: τοποθέτηση των πινακίδων, που προαναφέραμε, στο χώρο του προαυλίου και σε εμφανή σημεία της πόλης ή του χωριού που εδρεύει το σχολείο, προκειμένω να ευαισθητοποιήσουμε την τοπική κοινωνία επάνω σε θέμα που άπτονται του σεβασμού των ανθρώπων. 11
Α) Ανθρωπογενές περιβάλλον & αλληλεπίδραση (2): Αναγνώριση στο χάρτη των διαφορετικών περιοχών που ζουν οι ήρωες των βιβλίων μας. Επίσκεψη σε τοπικό Λαογραφικό μουσείο και έπειτα ηλεκτρονική επίσκεψη σε διάφορες χώρες για να δούμε τις διαφορετικές φορεσιές τους, τη δική τους σημαία. Συνεργασία και επαφή με οργανισμούς που μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των ατόμων ανεξαρτήτου χρώματος και φυλής, καθώς και αποστολή ή αγορά υλικού για να βοηθήσουμε συνανθρώπους μας σε όλο τον κόσμο που το έχουν ανάγκη (UNICEF, Action Aid, Διεθνής Αμνηστία). 12
Β) Φυσικό περιβάλλον & αλληλεπίδραση: Γνωστικές δραστηριότητες με τη βοήθεια εποπτικού υλικού για τη διεύρυνση των γνώσεων των παιδιών για τον ανθρώπινο οργανισμό. Παρατήρηση ομοιοτήτων και διαφορών αγοριών, κοριτσιών, ατόμων που ανήκουν σε διαφορετικές φυλές. Ανάδειξη ότι ο κάθε ανθρώπινος οργανισμός λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο και έχει τις ίδιες ανάγκες ανεξαρτήτου φύλου και φυλής. Επέκταση γνώσεων για ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς που «ζουν» σε άλλες χώρες. 13
Μαθηματικά & Πληροφορική Ομαδοποιήσεις, συγκρίσεις και ταξινομήσεις των διαφορετικών ηρώων μας από άλλες χώρες. Εκτέλεση συνταγών από διαφορετικές χώρεςκαταμέτρηση υλικών τους. Επίσκεψη μέσω του διαδικτύου σε έναν οργανισμό που μάχεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ηλεκτρονική επίσκεψη σε διαφορετικές χώρες για να δούμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Ζωγραφίζουμε και γράφουμε στον υπολογιστή τα «διαφορετικά-πολύχρωμα» θέματα με τα οποία ασχολούμαστε. 14
Δημιουργία & Έκφραση (1): Εικαστικά: Κατασκευή κολλάζ με θέμα τις αντιθέσεις γύρω μας. Μάσκες και κούκλες που απεικονίζουν τη διαφορετικότητα. Μόμπιλς με διαφορετικά ζευγάρια (π.χ Κινέζος- Αφρικανός). Δραματική Τέχνη: Θεατρικό έργο με ήρωες από διάφορες χώρες του κόσμου, που να προάγει πανανθρώπινες και οικουμενικές αξίες. Θεατρικό παιχνίδι & Δραματοποίηση των ιστοριών που επεξεργάστηκαν στην τάξη. Κουκλοθέατρο με κούκλες που απεικονίζουν άτομα από διαφορετικές χώρες του κόσμου που έφτιαξαν τα παιδιά. 15
Δημιουργία & Έκφραση (2): Μουσική: Άκουσμα και εκμάθηση τραγουδιών από όλο τον κόσμο και πρωτίστως από τις χώρες που προέρχονται τα παιδιά που φοιτούν στο σχολείο. Άκουσμα των διαφορετικών εθνικών ύμνων των μαθητών. Εκμάθηση τραγουδιών σχετικά με την διαφορετικότητα. Επαφή με μουσικά όργανα διαφόρων χωρών. Φυσική Αγωγή: Ομαδικά παιχνίδια και εκμάθηση χορών από διαφορετικές χώρες του κόσμου. 16
Απαραίτητα τέτοιου είδους προγράμματα στο χώρο του σχολείου διότι τα παιδιά είναι ανοιχτοί δέκτες μηνυμάτων, ώστε οι αρνητικές απόψεις που έχουν για διαφορετικά από αυτά άτομα να μην παγιωθούν και να μην οδηγήσουν σε μορφές ρατσισμού και καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 17
Συμπέρασμα Αυτό Ετερό -εκτίμηση -γνωσία -αντίληψη -πεποίθηση -σεβασμός 18
Προτεινόμενα site- εκπαιδευτικό υλικό www.youthforhumanrights.org (30 videos - 30rights The story of HRs watch the Documentary) www.amnesty.org.gr www.unicef.gr Υ.Π.ΕΠ.Θ., Π.Ι. (2002). Οδηγός σχεδίων εργασίας για τον εκπαιδευτικό, (Πολυθεματικό βιβλίο, Ευέλικτη Ζώνη, Διαθεματικότητα) 19
Το αυτοβιογραφικό μου ποίημα (Νικολάου, Γ., Δραστηριότητες με διαπολιτισμικό προσανατολισμό Υ.Π.ΕΠ.Θ., Π.Ι. (2002). Οδηγός σχεδίων εργασίας για τον εκπαιδευτικό, (Πολυθεματικό βιβλίο, Ευέλικτη Ζώνη, Διαθεματικότητα) Το όνομά μου Τέσσερα χαρακτηριστικά σου Οι γονείς σου Τα αδέλφια σου Γεννήθηκα Μου αρέσουν (άνθρωποι, ιδέες) Αισθάνομαι Και χρειάζομαι Προσφέρω Και φοβάμαι Θα ήθελα να δω Μένω στο Και το επίθετό μου είναι 20