«Η Χιροσίµα στη Λογοτεχνία» Στο πλαίσιο του µαθήµατος Λογοτεχνίας της Β Γυµνασίου

Φιλοθέη Κολίτση ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 1. Τίτλος σεναρίου 1 ο Σενάριο (3 ώρες) ΣΧΕ ΙΑΣΗ «Η Χιροσίµα στη Λογοτεχνία» Στο πλαίσιο του µαθήµατος Λογοτεχνίας της Β Γυµνασίου 2. Εµπλεκόµενες γνωστικές περιοχές Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β Γυµνασίου, Ιστορία & Πληροφορική ( ιαθεµατική Προσέγγιση). 3. Προαπαιτούµενες γνώσεις των µαθητών Έχει προηγηθεί ένα διδακτικό δίωρο κατά τη διάρκεια του οποίου, έχει αναγνωσθεί και συζητηθεί στην τάξη το κείµενο «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» από το βιβλίο των Κειµένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β Γυµνασίου, Αθήνα, ΟΕ Β, (σελ. 223-229). Επιπλέον, απαιτείται η εξοικείωση των µαθητών µε τη χρήση Η/Υ (χρήση ηλεκτρονικού υλικού από φακέλους) µε τη χρήση συγκεκριµένων λογισµικών, όπως Επεξεργαστής Κειµένου (Word) και Λογισµικό Παρουσίασης (ppt) µε την οµαδοσυνεργατική µέθοδο και µε τις συνεργατικές δραστηριότητες Τέλος, απαραίτητο στοιχείο για την αποτελεσµατική εφαρµογή της διδακτικής πρότασης που ακολουθεί είναι η ύπαρξη ωρολόγιου προγράµµατος που δίνει τη δυνατότητα διδακτικού δίωρου. 4. Στόχοι Μαθησιακοί στόχοι (γνώσεις αξίες στάσεις) 1

Να αντιληφθούν τη σύνδεση της λογοτεχνίας µε τη ζωή, την ανθρώπινη εµπειρία και ιστορία και τη σηµασία της στην κατανόηση του κόσµου και του εαυτού µας Να εµβαθύνουν στο ιστορικό γεγονός της ατοµικής έκρηξης στη Χιροσίµα. (γνώσεις για τον κόσµο) και να κατανοήσουν τις τραγικές συνέπειες του πυρηνικού ολέθρου και την παγκοσµιότητα και διαχρονικότητα του αγαθού της Ειρήνης Να γνωρίσουν λογοτεχνικά κείµενα για τη Χιροσίµα: o το κλασικό και πολυµεταφρασµένο µυθιστόρηµα «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» γραµµένο από Σουηδέζα συγγραφέα που έζησε στην Αµερική (1965) o το όχι ιδιαίτερα γνωστό διήγηµα της ιδώς Σωτηρίου «Έγκληµα» (1962) o το ποίηµα του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου «Χιροσίµα» καθώς και άλλα ποιήµατα για την Ειρήνη (γνώσεις για τη λογοτεχνία) Να αντιληφθούν τις διαφορετικές σκοπιές (θέσεις) µέσα από τις οποίες µπορεί κάποιος να δει και να εκτιµήσει το ιστορικό αυτό γεγονός, και µάλιστα µε ποιον τρόπο οι σκοπιές αυτές µεταπλάθονται σε λογοτεχνικά ή άλλου τύπου κείµενα (γνώσεις για τον κόσµο & γνώσεις για τη λογοτεχνία) Μέσα από τους αλληλοσυγκρουόµενους κώδικες αξιών, που υιοθετούν οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες στα κείµενα, να αρχίσουν να αναπτύσσουν προσωπική άποψη (προφορικά και γραπτά) και κριτική στάση απέναντι σε ιστορικά γεγονότα και κοινωνικά ζητήµατα (εν προκειµένω να διαµορφώσουν άποψη πάνω στο συγκεκριµένο ιστορικό γεγονός) Παιδαγωγικοί στόχοι (δεξιότητες) Να εξοικειωθούν µε τη συν-ανάγνωση στην ολοµέλεια της τάξης (κατά προτίµηση µε συνοδεία κατάλληλης µουσικής επένδυσης) και να βιώσουν την ανάγνωση ως πηγή απόλαυσης και κριτικής σκέψης Να µπορούν να αναγνωρίζουν ιδέες και αξίες µέσα στα λογοτεχνικά κείµενα και κατόπιν να τις εντάσσουν στο γενικότερο πολιτισµικό και κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι. Να µπορούν να αναγνωρίσουν και να περιγράψουν λογοτεχνικές συµβάσεις και αφηγηµατικές τεχνικές µέσα στα λογοτεχνικά κείµενα. Εν προκειµένω, να ασκηθούν στον εντοπισµό της οπτικής γωνίας ενός λογοτεχνικού κειµένου ή ενός λογοτεχνικού χαρακτήρα Να ασκηθούν στη συνδυασµένη χρήση λόγου, εικόνας και µουσικής 2

Να καλλιεργήσουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης (µπαίνω στη θέση κάποιου άλλου) Να αναπτύξουν πνεύµα συνεργασίας, οµαδικότητας, ατοµικής πρωτοβουλίας και υπευθυνότητας µέσα από την οµαδοσυνεργατική µέθοδο που θα εφαρµοστεί στην αναζήτηση και συγκέντρωση πληροφοριών για την εκπόνηση των εργασιών τους. Να µάθουν να εργάζονται από κοινού καταµερίζοντας τις ευθύνες. Στόχοι σχετικά µε τις ΤΠΕ (δεξιότητες - στάσεις) Να ασκηθούν στη χρήση Η/Υ (αξιοποίηση υλικού από ηλεκτρονικούς φακέλους) Να ασκηθούν στη χρήση λογισµικών, όπως ο Επεξεργαστής Κειµένου (Word), Πρόγραµµα Παρουσίασης (PowerPoint) Να αποκωδικοποιούν και να παράγουν πολυτροπικά κείµενα Να ασκηθούν στη χρήση ιστολογίου 5. Απαιτούµενη υλικοτεχνική υποδοµή Η υλοποίηση του συγκεκριµένου σεναρίου προϋποθέτει την εξασφάλιση κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδοµής. Έτσι, µπορεί να υλοποιηθεί είτε στο Εργαστήριο Πληροφορικής είτε σε µια αίθουσα µε διαδραστικό πίνακα ή απλώς βιντεοπροβολέα και 6 φορητούς Η/Υ, πράγµα που έγινε στη δική µας περίπτωση. Τεχνολογικά εργαλεία που χρειάστηκαν: Βιντεοπροβολέας Επεξεργαστής Κειµένου (Word) Πρόγραµµα παρουσίασης (PowerPoint) Ιστολόγιο Στο µάθηµα χρησιµοποιούνται οι ακόλουθες ιστοσελίδες, οι οποίες αναγράφονται αναλυτικά στη δικτυογραφία στο τέλος του σεναρίου: http://www.youtube.com/watch?v=pb-atl3ybsq&feature=player_embedded http://www.youtube.com/watch?v=7rzd-x1_qqa http://fk-thess2010.blogspot.com/2011/12/photos-hiroshima.html http://fk-thess2010.blogspot.com/2011/12/photos-peace.html http://fk-thess2010.blogspot.com/2012/01/peace-poems.html 6. ιάρκεια 3 ώρες 3

7. Ανάλυση του περιεχόµενου Η επιλογή της διδασκαλίας της συγκεκριµένης ενότητας για το σχεδιασµό και την εφαρµογή διδακτικού σεναρίου έγινε από τη διδάσκουσα µε βάση το ακόλουθο σκεπτικό: - Η ατοµική βόµβα στη Χιροσίµα είναι ένα ιστορικό γεγονός µε παγκόσµια απήχηση, το οποίο έχει αποτυπωθεί ποικιλοτρόπως στην ελληνική αλλά και στη παγκόσµια λογοτεχνία. Εν προκειµένω υπάρχει απόσπασµα στο σχολικό βιβλίο της Β Γυµνασίου (Εντίτα Μόρρις, «Τα λουλούδια της Χιροσίµα») - Το παραπάνω κείµενο, καθώς και άλλα παράλληλα κείµενα, µας δίνουν τη δυνατότητα να µιλήσουµε για τις συνέπειες του Πολέµου και τα αγαθά της Ειρήνης, θέµατα επίκαιρα και καίρια στην εποχή µας. Το µάθηµα συνδέεται µε τη ζωή και το παρόν των µαθητών. - Η επιλογή της συγκεκριµένης ενότητας είναι κατάλληλη για τη δηµιουργική αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία λογοτεχνίας (παρουσίαση διαφανειών για το ζήτηµα της οπτικής γωνίας στην αφήγηση, οπτικο-ακουστικό υλικό σχετικό µε τη Χιροσίµα) ούτως ώστε οι µαθητές να µπορέσουν στη συνέχεια ευκολότερα να ταυτιστούν µε διάφορους ρόλους και να δηµιουργήσουν δικά τους κείµενα, αφηγηµατικά ή πολυτροπικά. Έτσι, οι µαθητές εξοικειώνονται µε την ενσωµάτωση των ΤΠΕ στη µαθησιακή διαδικασία. 8. Εναλλακτικές αντιλήψεις µαθητών Με τους µαθητές έχει ήδη γίνει συζήτηση σε προηγούµενο µάθηµα για την «οπτική γωνία» στην αφήγηση. Μάλιστα εφόσον απευθυνόµαστε σε µια πολυπολιτισµική τάξη ενός ιαπολιτισµικού Γυµνασίου το θέµα της διαφορετικότητας και της διαφορετικής θέασης των πραγµάτων επανέρχεται συχνά στα µαθήµατά µας. 9. Συσχετισµός µε το Αναλυτικό Πρόγραµµα Το σενάριο ακολουθεί το υπάρχον ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράµµατος Σπουδών των Κειµένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Γυµνάσιο, έχει ληφθεί όµως υπόψη και το Νέο Αναλυτικό Πρόγραµµα. 4

10. Οργάνωση τάξης 1. Οι µαθητές θα χωρισθούν σε 6 οµάδες των τεσσάρων ατόµων. Ο χωρισµός γίνεται από το διδάσκοντα, λαµβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ικανότητες του κάθε παιδιού: π.χ. ικανότητα παραγωγής λόγου και σκέψης, τεχνολογικές δεξιότητες κ.α. Είναι αναγκαίο σε κάθε οµάδα να υπάρχει ένας τουλάχιστον µαθητής µε επαρκείς δεξιότητες στη χρήση επεξεργαστή κειµένου, λογισµικού παρουσίασης και φυλλοµετρητή. εύτερο κριτήριο αποτελεί η ανοµοιογένεια της οµάδας ως προς τις µαθησιακές ικανότητες των µαθητών και τα ενδιαφέροντα κλίσεις του κάθε µαθητή. Θα µπορούσαµε να κατηγοριοποιήσουµε τους ρόλους που αναλαµβάνουν οι µαθητές στα πλαίσια της µικρής οµάδας, στο στάδιο της διερευνητικής διαδικασίας ως εξής: Σε εκείνον του συντονιστή της οµάδας Σε εκείνον του χειριστή του Η/Υ και του «πλοηγητή» στο ψηφιακό υλικό Σε εκείνον του αναγνώστη των πληροφοριών-στοιχείων Σε εκείνον του καταγραφέα, του γραµµατέα της οµάδας που κρατά τις σηµειώσεις. Για την ανάθεση των ρόλων σε κάθε µαθητή, δεν είναι αναγκαία η παρέµβαση του εκπαιδευτικού. Οι µαθητές αναλαµβάνουν το ρόλο εκείνο που οι ίδιοι θεωρούν ότι τους ταιριάζει και που η οµάδα συνήθως χωρίς αντιρρήσεις τους αναγνωρίζει. 2. Ο καθηγητής έχει πάντα το ρόλο του συντονιστή, συµβούλου και εµψυχωτή καθώς οι µαθητές εργάζονται σε οµάδες. 3. Όσα παραχθούν θα µπορούν να δηµοσιευτούν στο ιστολόγιο της τάξης. Στις οµάδες ανατίθεται ένα θέµα προς επεξεργασία και κάθε οµάδα έχει το δικό της φύλλο εργασίας. Οι µαθητές προσπαθούν να ταυτιστούν µε διάφορους ρόλους και να γράψουν πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις µέσα από διάφορες οπτικές γωνίες ή έναν διάλογο. Η φάση αυτή είναι κατεξοχήν δηµιουργική, διότι τα παιδιά δηµιουργούν δικά τους «γλωσσικά» και πολυτροπικά κείµενα. Στη συνέχεια οι µαθητές κάθε οµάδας θα παρουσιάσουν προφορικά και ηλεκτρονικά την εργασία τους ανά οµάδα, στο σύνολο της τάξης. Όλοι οι µαθητές θα κληθούν να παρουσιάσουν ένα µέρος της εργασίας τους. Τέλος, θα ζητηθεί από τους µαθητές να κάνουν αλληλο-αξιολόγηση και αξιολόγηση της διαδικασίας. 5

11. ιδακτικές προσεγγίσεις και στρατηγικές Αρχικά γίνεται ανάγνωση λογοτεχνικών κειµένων στην ολοµέλεια της τάξης και σύνδεσή τους µε το θέµα του µαθήµατος, µέσα από την τεχνική της ελεύθερης συζήτησης και των ερωταποκρίσεων. Επίσης στην ολοµέλεια της τάξης παρουσιάζεται οπτικοακουστικό υλικό. Παιδαγωγικά, έµφαση δίνεται στην οµαδοσυνεργατική διδασκαλία και στη δηµιουργική έκφραση των µαθητών, µέσα από την ενσυναίσθηση. Κάθε µαθητής έχει ιδιαίτερο ρόλο µέσα στην οµάδα και συµβάλλει στη σύνθεση του τελικού έργου ή των τελικών αποτελεσµάτων της οµάδας. Μέσα από τις ποικίλες δραστηριότητες των Φύλλων Εργασίας τους δίνεται η δυνατότητα αυτενέργειας και καλλιέργειας της κριτικής και της δηµιουργικής τους σκέψης. 12. Περιγραφή σεναρίου ΦΑΣΗ Α (1 η ώρα) Αναγνώσεις λογοτεχνικών κειµένων Το µάθηµα αρχίζει µε ανάγνωση του διηγήµατος της ιδώς Σωτηρίου «Το έγκληµα» στην ολοµέλεια της τάξης, µε συνοδεία κατάλληλης µουσικής υπόκρουσης. Ακολουθεί σύνδεση του θέµατος του διηγήµατος µε το θέµα του µαθήµατος, µέσα από την τεχνική της ελεύθερης συζήτησης και των ερωταποκρίσεων. Μέσα από τη συζήτηση οι ίδιοι οι µαθητές επισηµαίνουν την οπτική γωνία του διηγήµατος, οπτική του θύτη Αµερικανού πιλότου, σε αντιδιαστολή µε την οπτική του µυθιστορήµατος «Τα λουλούδια της Χιροσίµα», οπτική των θυµάτων Γιαπωνέζων. Ακολουθεί ανάγνωση του ποιήµατος του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου «Χιροσίµα» και οι µαθητές επισηµαίνουν τώρα την οπτική του µεταγενέστερου παρατηρητή. Οπτική γωνία 6

Στη συνέχεια η διδάσκουσα παρουσιάζει στην ολοµέλεια της τάξης προβολή παρουσίασης που έφτιαξε η ίδια, σχετική µε την οπτική γωνία. Ξεκινώντας από εικόνες του πολύ γνωστού στα παιδιά Πύργου του Eiffel (= το αντικείµενο που βλέπουµε), δοσµένες µέσα από διαφορετική οπτική (θέση), βοηθούµε τους µαθητές να εµπεδώσουν ότι «οπτική γωνία» είναι η «θέση» από την οποία βλέπουµε ένα αντικείµενο και κατ επέκταση ένα γεγονός. Στη συνέχεια επεκτείνουµε την προβληµατική µας στο γεγονός της ατοµικής έκρηξης της Χιροσίµα (το γεγονός που βλέπουµε), επισηµαίνοντας τις διαφορετικές οπτικές θέσεις µέσα από τις οποίες µπορούµε να το δούµε: οπτική του θύµατος (Ιάπωνες), οπτική του θύτη (Αµερικανός πιλότος, πριν και µετά το γεγονός), οπτική του παρατηρητή (µεταγενέστεροι ή ένας σύγχρονος νέος της εποχής µας). Προβολή βίντεο Στη συνέχεια παρουσιάζουµε στην ολοµέλεια της τάξης βιντεάκι µε προσοµοίωση της ρίψης της ατοµικής βόµβας στη Χιροσίµα, το οποίο εµπεριέχει εικόνες από πραγµατικά πρόσωπα και πράγµατα. http://www.youtube.com/watch?v=pb-atl3ybsq&feature=player_embedded Η επιλογή του συγκεκριµένου βίντεο µε τις συγκλονιστικές εικόνες και τη µουσική που το συνοδεύει έγινε στη βάση της δηµιουργίας κατάλληλης ατµόσφαιρας, εφόσον στόχος µας στο δίωρο αυτό είναι η συναισθηµατική εµπλοκή των µαθητών (ενσυναίσθηση) στο γεγονός και η ταύτισή τους µε διάφορους ρόλους. Επιπροσθέτως, ακούµε µεταγενέστερη συνέντευξη του Αµερικανού πιλότου Paul Tibbets, που έριξε την ατοµική βόµβα στη Χιροσίµα 1 http://www.youtube.com/watch?v=7rzd-x1_qqa ΦΑΣΗ Β (2 η ώρα) Εργασία σε οµάδες Μετά από τα παραπάνω, η τάξη είναι έτοιµη να περάσει σε µια πιο δηµιουργική φάση, στην παραγωγή δικών της κειµένων, «αφηγηµατικών» ή «πολυτροπικών», κατά οµάδες. Κατά τη διάρκεια της 2 η ώρας, ζητούµε από τους µαθητές να προσπαθήσουν να ταυτιστούν µε διάφορους ρόλους και να γράψουν πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις, µέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες (30 ), στον Επεξεργαστή Κειµένου: Οµάδα 1: Οπτική των Γιαπωνέζων θυµάτων µετά την έκρηξη Οµάδα 2: Οπτική ενός Παρατηρητή που απευθύνεται στα θύµατα Οµάδα 3: Οπτική ενός Παρατηρητή που απευθύνεται στον θύτη Οµάδα 4: Οπτική του Αµερικανού-πιλότου-θύτη που απευθύνεται στα θύµατά του 1 Η συνέντευξη του Paul Tibbets υπάρχει µε τη µορφή ηλεκτρονικού κειµένου στην ακόλουθη ιστοσελίδα: http://www.avweb.com/profiles/ 7

Οµάδα 5: Οπτική του Αµερικανού-πιλότου-θύτη που σκέφτεται την πράξη του Οµάδα 6: Οπτική των Γιαπωνέζων θυµάτων που απευθύνονται στον θύτη τους Επιπροσθέτως, η κάθε οµάδα αναλαµβάνει να δηµιουργήσει µία προβολή παρουσίασης για τα γεγονότα, µέσα από τη συγκεκριµένη οπτική γωνία που έχει υιοθετήσει, βάζοντας κατάλληλο τίτλο, κατάλληλο κείµενο και εικόνες-φωτογραφίες, από τον ηλεκτρονικό φάκελο «Χιροσίµα» που βρίσκεται στο Η/Υ τους. ΦΑΣΗ Γ Ανακοίνωση των αποτελεσµάτων στην ολοµέλεια της τάξης - Την 3 η ώρα η κάθε οµάδα διαβάζει το κείµενο που έγραψε στην ολοµέλεια και δείχνει την προβολή παρουσίασης που ετοίµασε. - Γίνεται συζήτηση και το αποτέλεσµα κάθε οµάδας αξιολογείται από τα µέλη των υπολοίπων (αλληλο-αξιολόγηση), µε βάση τα ακόλουθα κριτήρια: α) Την ποιότητα της δουλειάς τους β) Ανάλογα µε το αν κατάφεραν να ταυτιστούν µε τον αντίστοιχο ρόλο και το πρόσωπο γ) Ανάλογα µε το αν κατάφεραν να µεταφέρουν τη συγκίνηση στους ακροατές συµµαθητές τους. 13. Φύλλα εργασίας Edita Morris, «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» & ιδώ Σωτηρίου «Έγκληµα» Οµάδα 1 Φύλλο Εργασίας 1 ραστηριότητα 1 η : Να γράψετε µία (1) παράγραφο που θα είναι αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, από την οπτική γωνία ενός επιζώντος θύµατος (ενός Γιαπωνέζου µιας Γιαπωνέζας) της ατοµικής βόµβας της Χιροσίµα. Η αφήγηση αυτή να εµπεριέχει: - 3 βασικά συναισθήµατα (τι νιώθει ο αφηγητής-θύµα;) τα οποία θα αναπτύξετε και θα αιτιολογήσετε - 1 απόφαση (τι θέλει να κάνει ο αφηγητής-θύµα;) ραστηριότητα 2 η : Να δηµιουργήσετε µια προβολή παρουσίασης χρησιµοποιώντας: 8

α) φράσεις από την αφήγησή σας και το κείµενο του βιβλίου σας, «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» β) εικόνες από τον φάκελο HIROSHIMA. ραστηριότητα 3 η : Εργασία για το σπίτι: «ιαγωνισµός αφίσας για την Ειρήνη» Να δηµιουργήσετε µια αφίσα για την ειρήνη χρησιµοποιώντας το υλικό που σας δίνεται. - Εικόνες από τους φακέλους «ΕΙΡΗΝΗ» και HIROSHIMA - Φράσεις από το δικό σας κείµενο - Φράσεις από τα λογοτεχνικά κείµενα που σας δόθηκαν (κείµενο του βιβλίου, ποιήµατα για την ειρήνη) Edita Morris, «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» & ιδώ Σωτηρίου «Έγκληµα» Οµάδα 2 Φύλλο Εργασίας 2 ραστηριότητα 1 η : Να γράψετε µία (1) παράγραφο που θα είναι αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, από την οπτική γωνία ενός παρατηρητή που βλέπει ένα θύµα που επέζησε της ατοµικής βόµβας της Χιροσίµα. Η αφήγηση αυτή να εµπεριέχει: - 3 βασικά συναισθήµατα (τι νιώθει ο αφηγητής-παρατηρητής;) τα οποία θα αναπτύξετε και θα αιτιολογήσετε - 1 απόφαση (τι θέλει να κάνει ο αφηγητής-παρατηρητής;) ραστηριότητα 2 η : Να δηµιουργήσετε µια προβολή παρουσίασης χρησιµοποιώντας: α) φράσεις από την αφήγησή σας και το ποίηµα «Χιροσίµα» του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου. β) εικόνες από τον φάκελο HIROSHIMA. ραστηριότητα 3 η : Εργασία για το σπίτι: «ιαγωνισµός αφίσας για την Ειρήνη» Να δηµιουργήσετε µια αφίσα για την ειρήνη χρησιµοποιώντας το υλικό που σας δίνεται. - Εικόνες από τους φακέλους «ΕΙΡΗΝΗ» και HIROSHIMA - Φράσεις από το δικό σας κείµενο 9

- Φράσεις από τα λογοτεχνικά κείµενα που σας δόθηκαν (κείµενο του βιβλίου, ποιήµατα για την ειρήνη) Edita Morris, «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» & ιδώ Σωτηρίου «Έγκληµα» Οµάδα 3 Φύλλο Εργασίας 3 Να γράψετε µία (1) παράγραφο που θα είναι αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, από την οπτική γωνία ενός παρατηρητή που βλέπει έναν πιλότο (θύτη) που έριξε την ατοµική βόµβα στη Χιροσίµα. Η αφήγηση αυτή να εµπεριέχει: - 3 βασικά συναισθήµατα (τι νιώθει ο αφηγητής-παρατηρητής;) τα οποία θα αναπτύξετε και θα αιτιολογήσετε - 1 απόφαση (τι θέλει να κάνει ο αφηγητής-παρατηρητής;) ραστηριότητα 2 η : Να δηµιουργήσετε µια προβολή παρουσίασης χρησιµοποιώντας: α) φράσεις από την αφήγησή σας και το ποίηµα «Άνθρωπος» του Μπ. Μπρεχτ. β) εικόνες από τον φάκελο HIROSHIMA. ραστηριότητα 3 η : Εργασία για το σπίτι: «ιαγωνισµός αφίσας για την Ειρήνη» Να δηµιουργήσετε µια αφίσα για την ειρήνη χρησιµοποιώντας το υλικό που σας δίνεται. - Εικόνες από τους φακέλους «ΕΙΡΗΝΗ» και HIROSHIMA - Φράσεις από το δικό σας κείµενο - Φράσεις από τα λογοτεχνικά κείµενα που σας δόθηκαν (κείµενο του βιβλίου, ποιήµατα για την ειρήνη) Edita Morris, «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» & ιδώ Σωτηρίου «Έγκληµα» Οµάδα 4 Φύλλο Εργασίας 4 10

ραστηριότητα 1 η : Να γράψετε µία (1) παράγραφο που θα είναι αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, από την οπτική γωνία ενός πιλότου (θύτη) που έριξε την ατοµική βόµβα στη Χιροσίµα και αντικρίζει τα θύµατα της ατοµικής έκρηξης. Η αφήγηση αυτή να εµπεριέχει: - 3 βασικά συναισθήµατα (τι νιώθει ο αφηγητής-πιλότος;) τα οποία θα αναπτύξετε και θα αιτιολογήσετε - 1 απόφαση (τι θέλει να κάνει ο αφηγητής-πιλότος;) ραστηριότητα 2 η : Να δηµιουργήσετε µια προβολή παρουσίασης χρησιµοποιώντας: α) φράσεις από την αφήγησή σας και το ποίηµα «Ειρήνη» του Γιάννη Ρίτσου. β) εικόνες από τον φάκελο HIROSHIMA. ραστηριότητα 3 η : Εργασία για το σπίτι: «ιαγωνισµός αφίσας για την Ειρήνη» Να δηµιουργήσετε µια αφίσα για την ειρήνη χρησιµοποιώντας το υλικό που σας δίνεται. - Εικόνες από τους φακέλους «ΕΙΡΗΝΗ» και HIROSHIMA - Φράσεις από το δικό σας κείµενο - Φράσεις από τα λογοτεχνικά κείµενα που σας δόθηκαν (κείµενο του βιβλίου, ποιήµατα για την ειρήνη) Edita Morris, «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» & ιδώ Σωτηρίου «Έγκληµα» Οµάδα 5 Φύλλο Εργασίας 5 Να γράψετε µία (1) παράγραφο που θα είναι αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, από την οπτική γωνία ενός πιλότου (θύτη) που έριξε την ατοµική βόµβα στη Χιροσίµα και σκέφτεται την πράξη του. Η αφήγηση αυτή να εµπεριέχει: - 3 βασικά συναισθήµατα (τι νιώθει ο αφηγητής-πιλότος;) τα οποία θα αναπτύξετε και θα αιτιολογήσετε - 1 απόφαση (τι θέλει να κάνει ο αφηγητής-πιλότος;) 11

ραστηριότητα 2 η : Να δηµιουργήσετε µια προβολή παρουσίασης χρησιµοποιώντας: α) φράσεις από την αφήγησή σας και το διήγηµα της ιδώς Σωτηρίου «Έγκληµα». β) εικόνες από τον φάκελο HIROSHIMA. ραστηριότητα 3 η : Εργασία για το σπίτι: «ιαγωνισµός αφίσας για την Ειρήνη» Να δηµιουργήσετε µια αφίσα για την ειρήνη χρησιµοποιώντας το υλικό που σας δίνεται. - Εικόνες από τους φακέλους «ΕΙΡΗΝΗ» και HIROSHIMA - Φράσεις από το δικό σας κείµενο - Φράσεις από τα λογοτεχνικά κείµενα που σας δόθηκαν (κείµενο του βιβλίου, ποιήµατα για την ειρήνη) Edita Morris, «Τα λουλούδια της Χιροσίµα» & ιδώ Σωτηρίου «Έγκληµα» Οµάδα 6 Φύλλο Εργασίας 6 ραστηριότητα 1 η : Να γράψετε µία (1) παράγραφο που θα είναι αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, από την οπτική γωνία ενός επιζώντος θύµατος (ενός Γιαπωνέζου µιας Γιαπωνέζας) της ατοµικής βόµβας της Χιροσίµα που σκέφτεται τις συνέπειες της ατοµικής έκρηξης. Η αφήγηση αυτή να εµπεριέχει: - 3 βασικά συναισθήµατα (τι νιώθει ο αφηγητής-θύµα;) τα οποία θα αναπτύξετε και θα αιτιολογήσετε - 1 απόφαση (τι θέλει να κάνει ο αφηγητής-θύµα;) ραστηριότητα 2 η : Να δηµιουργήσετε µια προβολή παρουσίασης χρησιµοποιώντας: α) φράσεις από την αφήγησή σας και το ποίηµα «Στρατιώτης ποιητής» του Μίλτου Σαχτούρη β) εικόνες από τον φάκελο HIROSHIMA. ραστηριότητα 3 η : Εργασία για το σπίτι: «ιαγωνισµός αφίσας για την Ειρήνη» 12

Να δηµιουργήσετε µια αφίσα για την ειρήνη χρησιµοποιώντας το υλικό που σας δίνεται. - Εικόνες από τους φακέλους «ΕΙΡΗΝΗ» και HIROSHIMA - Φράσεις από το δικό σας κείµενο - Φράσεις από τα λογοτεχνικά κείµενα που σας δόθηκαν (κείµενο του βιβλίου, ποιήµατα για την ειρήνη) 14. Αξιολόγηση των µαθητών Κατά την διάρκεια υλοποίησης του σεναρίου εφαρµόζεται διαµορφωτική αξιολόγηση, προκειµένου να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές και αναπροσαρµογές, µε βάση τα δεδοµένα της τάξης, τις δεξιότητες και τις ανάγκες των παιδιών. Σε συζήτηση που γίνεται στο τέλος το έργο κάθε οµάδας αξιολογείται από τα µέλη των υπολοίπων οµάδων (αλληλο-αξιολόγηση), µε βάση τα ακόλουθα κριτήρια: α) Με βάση την ποιότητα της δουλειάς τους. β) Ανάλογα µε το αν κατάφεραν να ταυτιστούν µε τον αντίστοιχο ρόλο και το πρόσωπο. γ) Ανάλογα µε το αν κατάφεραν να µεταφέρουν τη συγκίνηση στους ακροατές συµµαθητές τους; Επίσης, οι µαθητές καλούνται να εκφράσουν σχόλια και εντυπώσεις για όλη τη διαδικασία. 15. Προβλέπεται εργασία στο σπίτι; ΝΑΙ Η 3 η δραστηριότητα είναι εργασία που ανατίθεται στο σπίτι (αφίσα για την ειρήνη). Το υλικό ούτως ή άλλως είναι αναρτηµένο στο ιστολόγιο της τάξης (φωτογραφίες στο φάκελο «Χιροσίµα», στο φάκελο «Ειρήνη», παράλληλα ποιήµατα «Ποιήµατα για την Ειρήνη»). Η κάθε οµάδα είτε στέλνει την αφίσα της ηλεκτρονικά είτε την φέρει σε φλασάκι στο επόµενο µάθηµα και γίνεται ο διαγωνισµός αφίσας. Το κάθε παιδί ψηφίζει ατοµικά τις δύο καλύτερες αφίσες, γίνεται η καταµέτρηση των ψήφων και αναδεικνύεται η καλύτερη αφίσα στην τάξη. 16. Πρόσθετες πληροφορίες Βιβλιογραφία Επιµορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιµορφωτών στα Πανεπιστηµιακά Κέντρα Επιµόρφωσης, 2011, Τεύχος 1: Γενικό Μέρος, Β Έκδοση Αναθεωρηµένη και Βελτιωµένη, Πάτρα, Μάιος 2011. 13

Επιµορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιµορφωτών στα Πανεπιστηµιακά Κέντρα Επιµόρφωσης, 2011, Τεύχος 3 : Κλάδος ΠΕ02, Β Έκδοση Αναθεωρηµένη και Βελτιωµένη, Πάτρα, Μάιος 2011. Πρόγραµµα Σπουδών για τη ιδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας και της Λογοτεχνίας στο Γυµνάσιο, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα, 2011 Αποστολίδου Β., Καπλάνη Β., Χοντολίδου Ε. (Οµάδα Έρευνας για τη ιδασκαλία της Λογοτεχνίας), ιαβάζοντας Λογοτεχνία στο Σχολείο: Μια Νέα Πρόταση ιδασκαλίας, Αθήνα, Τυπωθήτω, 2000 Βακαλούδη Αναστασία, ιδάσκοντας και Μαθαίνοντας µε τις Νέες Τεχνολογίες: Θεωρία και Πράξη, Αθήνα, Πατάκης, 2003 Γιαννακοπούλου, Ε. Σχεδιασµός ιδακτικής Ενότητας", Πρόγραµµα Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών, τόµος ΙΙI, Αθήνα, ΕΚΕΠΙΣ, 2006. Κολίτση Φιλοθέη, «Μια µεθοδολογική προσέγγιση του Άλλου στη λογοτεχνία», Κολίτση Φιλοθέη, Μ. Τσούµαρη Α. Παπαναστασίου, Ο Εκπαιδευτικός της ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης απέναντι στη ιαπολιτισµική πρόκληση της εποχής µας, Θεσσαλονίκη, Εκδ. Κυριακίδη, 2007, σσ.85-99. Κολίτση Φιλοθέη, «Το στερεότυπο του εθνικού µας Άλλου και η αποδόµησή του στη σχολική πράξη: Μια διαπολιτισµική προσέγγιση στο µυθιστόρηµα της ιδώς Σωτηρίου Οι νεκροί περιµένουν (1959)», στον τόµο Πρακτικών του συνεδρίου «Μετανάστευση, πολυπολιτισµικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική Έρευνα Πράξη», Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών & Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη ιαπολιτισµική Εκπαίδευση, 2010 (ηλεκτρονική έκδοση) Κουλαϊδής Βασίλης (επιµ.). Σύγχρονες ιδακτικές Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη Κριτικής & ηµιουργικής Σκέψης για τη ευτεροβάθµια Εκπαίδευση. Αθήνα: ΟΕΠΕΚ, 2007 Μαυροσκούφης. & Μυρογιάννη Ε. Φιλόλογοι στον Υπολογιστή, Αθήνα, Καλειδοσκόποιο, 2004 Νικολαΐδου Σοφία & Γιακουµάτου Τερέζα, ιαδίκτυο και ιδασκαλία. Ένας οδηγός για κάθε ενδιαφερόµενο και πολλές προτάσεις για τους φιλολόγους, Αθήνα, Εκδόσεις Κέδρος, 2001 Νικολαΐδου Σοφία, Λογοτεχνία και Νέες Τεχνολογίες: Από τη θεωρία στη διδακτική πράξη, Αθήνα, Κέδρος, 2009 Στενού Κατερίνα, Εικόνες του Άλλου. Η ετερότητα: από τον µύθο στην προκατάληψη, Αθήνα, Εξάντας, 1998. 14

ικτυογραφία Στιγµιότυπα από την ατοµική έκρηξη στη Χιροσίµα (6 Αυγούστου 1945) http://www.youtube.com/watch?v=pb-atl3ybsq&feature=player_embedded (Προσοµοίωση ρίψης ατοµικής βόµβας στη Χιροσίµα) http://www.youtube.com/watch?v=7rzd-x1_qqa (µεταγενέστερη συνέντευξη του Αµερικανού πιλότου Paul Tibbets, που έριξε την ατοµική βόµβα στη Χιροσίµα) Ηλεκτρονικοί φάκελοι µε φωτογραφίες & ποιήµατα http://fk-thess2010.blogspot.com/2011/12/photos-hiroshima.html Ηλεκτρονικός φάκελος «Χιροσίµα» http://fk-thess2010.blogspot.com/2011/12/photos-peace.html Ηλεκτρονικός φάκελος «Ειρήνη» http://fk-thess2010.blogspot.com/2012/01/peace-poems.html Ηλεκτρονικός φάκελος «Ποιήµατα για την Ειρήνη» 15