Investigation of consumer preferences towards the farmed fish market in Greece

Investigation of consumer preferences towards the farmed fish market in Greece Ch. Batzios 1, P. Angelidis, D. K. Moutopoulos, Ch. Anastasiadou * and V. Chrisopolitou 1 Lab. of Animal Production Economics, Lab. of Ichthyology and Ichthyopathology, Faculty of Veterinary Medicine {E-mail: batzios@vet.auth.gr}, Department of Biology, Aristotle University of Thessaloniki ummary The Greek aquaculture sector constitutes a dynamic productive sector, but it also faces significant problems such as intense competition, low prices, etc. Additionally, the traditional Greek consumer s profile for fish products is rapidly changing due to the introduction of farmed fish in the market. The investigation of consumer s preferences for farmed fish could offer useful information for a better planning of production and improvement of distributing roots, thus promoting farmed fish consumption. A consumer survey was conducted to provide information on consumer s preferences for farmed fish. A total of 9 consumers, randomly selected, filled in a questionnaire. Aspects such as frequency of farmed fish purchase, special choice of fish cuts, etc. were covered. pecial attention has been given to criteria when buying farmed fish (e.g. freshness, package, etc.). Furthermore, trends concerning farmed fish such as kind of fish, quality certificates, etc. have been recorded. Data were statistically analyzed addressing criteria of participants area of residence and socio-economic status. The certificate of quality was an issue of concern for the 7,1% of the respondents. Freshness and preservation conditions are considered as criteria of much importance for the 9,7% and 7,%, respectively. Key words: farmed fish, consumer survey, consumer preferences ιερεύνηση καταναλωτικών προτιµήσεων για τα εκτρεφόµενα ψάρια στην Ελλάδα Χρ. Μπάτζιος 1, Π. Αγγελίδης,. K. Μουτόπουλος, Χρ. Αναστασιάδου * και Β. Χρυσοπολίτου 1 Εργαστήριο Οικονοµίας Ζωικής Παραγωγής, Εργαστήριο Ιχθυολογίας, Τµήµα Κτηνιατρικής {E-mail: batzios@vet.auth.gr}, Τµήµα Βιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Περίληψη H ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα οδήγησε στην κατακόρυφη αύξηση της προσφοράς ψαριών και την εµφάνιση προβληµάτων διάθεσης και χαµηλών τιµών. Παράλληλα, τα πρότυπα του καταναλωτή ψαριών µεταβάλλονται αισθητά, τελευταία, µε την είσοδο στην αγορά των εκτρεφόµενων ψαριών. Στο πλαίσιο αυτό, ο καταναλωτής αποτελεί σηµαντικό κρίκο µεταξύ προσφοράς και ζήτησης και η γνώση των προτιµήσεών του µπορεί να συµβάλλει στη βελτίωση των όρων παραγωγής, τυποποίησης και διάθεσης, καθώς και στην αύξηση της κατανάλωσης καλλιεργούµενων ψαριών. Η εργασία αυτή επικεντρώνεται στη διερεύνηση των καταναλωτικών προτιµήσεων για τα ψάρια ιχθυοτροφείου. Σχεδιάστηκε ειδικό ερωτηµατολόγιο, το οποίο συµπληρώθηκε από δείγµα 9 καταναλωτών, που επιλέχτηκαν τυχαία. Οι καταναλωτές απάντησαν σε ερωτήµατα που αφορούν σε θέµατα συχνότητας αγοράς ψαριών ιχθυοτροφείου, κριτηρίων αναγνώρισης φρεσκότητας, πιστοποίησης ποιότητας, κ.ά, αλλά και σε ειδικά κριτήρια που αυτοί θέτουν, όπως µέγεθος, προέλευση, συσκευασία, τιµή, κ.ά. Τα δεδοµένα που συλλέχτηκαν αναλύθηκαν στατιστικά, µε γεωγραφικά και κοινωνικοοικονοµικά κριτήρια ταξινόµησης. Το σήµα ποιότητας απασχολεί το 7,1% των καταναλωτών. Η φρεσκότητα και οι συνθήκες συντήρησης θεωρούνται ως πολύ σηµαντικά κριτήρια αγοράς για το 9,% και το 7,%, αντίστοιχα. Λέξεις κλειδιά: ιχθυοκαλλιέργεια, έρευνα αγοράς, προτιµήσεις καταναλωτών 1

1. Εισαγωγή Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας, οι εντατικές υδατοκαλλιέργειες στην Ελλάδα έχουν αναδειχθεί σε έναν από τους πλέον δυναµικούς κλάδους παραγωγής, τόσο από άποψη µεγεθών όσο και εκµετάλλευσης των σχετικών συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της χώρας (Ψάλλας, 1997). Ο κλάδος παρουσίασε εντυπωσιακή διαχρονική αύξηση µεγεθών και αποτελεί πλέον παραγωγικό κλάδο, τον οποίο χαρακτηρίζει η ένταση κεφαλαίου µεσοπρόθεσµης και µακροπρόθεσµης απόδοσης. H αλµατώδης αυτή ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών, είχε ως αποτέλεσµα την κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής καλλιεργούµενων ψαριών, ικανοποιώντας έτσι την αυξηµένη ζήτηση των καταναλωτών για αλιευτικά προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας (τσιπούρα, λαβράκι, οστρακοειδή), σε σχετικά προσιτές τιµές. Επιπρόσθετα, πρόσφερε κάποιες διεξόδους στο πρόβληµα της υπεραλίευσης των ήδη χαµηλού επιπέδου αλιευτικών αποθεµάτων της χώρας, θέτοντας τις βάσεις για µια αειφορική διαχείριση των υδάτινων οικοσυστηµάτων (tergiou et al., 1997). Η Ελλάδα κατέχει πλέον την πρώτη θέση στην Ευρώπη, σε σχέση µε την εντατική εκτροφή τσιπούρας και λαβρακιού, παράγοντας περί τους 8.000 τόνους, έναντι 96.86 της Ευρώπης και 7.6 της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στοιχεία 1999), παραγωγή που αντιστοιχεί σε µερίδια της τάξης του 9,% και 6,77%, αντίστοιχα (ΣΕΘ, 001). Η κατακόρυφη αυτή αύξηση των µεγεθών του κλάδου των εντατικών υδατοκαλλιεργειών, στην Ελλάδα, συνοδεύτηκε από την εµφάνιση σηµαντικών προβληµάτων διάθεσης των ψαριών. Το 66,% της συνολικής παραγωγής τσιπούρας και λαβρακιού οδεύει προς τις αγορές κυρίως της Ιταλίας, αλλά και της Γαλλίας, Ισπανίας, Αγγλίας, Γερµανίας και άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, ενώ το,% απορροφάται από την εγχώρια αγορά (ΣΕΘ, 001; Theodorou, 000). Η σηµαντική αυτή εξάρτηση του κλάδου από τα ξένα κέντρα πώλησης έχει αρνητικές συνέπειες στη διαµόρφωση των τιµών που απολαµβάνουν οι παραγωγοί, οι οποίες έχουν συµπιεσθεί αρκετά χαµηλά (FAO, 00). Ενδεικτικά αναφέρουµε ότι, η τιµή της τσιπούρας, από 6, ευρώ/κιλό το 199, διαµορφώθηκε στα,6 ευρώ/κιλό το 000. Αντίστοιχα, η τιµή για το λαβράκι, από 6,7 ευρώ/κιλό το 199, το 000 κυµάνθηκε γύρω στα,8 ευρώ/κιλό (ΣΕΘ, 001). Το πλαίσιο του έντονου ανταγωνισµού, στο οποίο δραστηριοποιείται πλέον ο κλάδος, επιβάλλει την οργάνωση των µονάδων του σε νέες βάσεις και το σχεδιασµό µιας µακροπρόθεσµης στρατηγικής, µε βάση τις διαστάσεις και τα χαρακτηριστικά όχι πλέον της Ελληνικής αλλά της Ευρωπαϊκής αγοράς. Η εφαρµογή σύγχρονων αρχών και στρατηγικών του µάρκετινγκ, µε στόχο τον καλύτερο προγραµµατισµό της παραγωγής, την αρτιότερη οργάνωση των δικτύων διανοµής, τον εκσυγχρονισµό των µεθόδων πώλησης, την προβολή και την προώθηση των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας στις ήδη υπάρχουσες αγορές, αλλά και σε νέες ανταγωνιστικές για τα ελληνικά προϊόντα αγορές, είναι επιτακτική για τη µελλοντική πορεία του κλάδου (Καλεµίδου, 1996; Πνευµατικάτου, 1999; Μπάτζιος, 1999). Προς την κατεύθυνση αυτή, η διεύρυνση της ελληνικής αγοράς µπορεί να λειτουργήσει ως εξισορροπιστής µεταξύ προσφοράς και ζήτησης, επηρεάζοντας θετικά τις τιµές παραγωγού. Στο πλαίσιο αυτό, ο καταναλωτής ψαριών αποτελεί σηµαντικό κρίκο µεταξύ προσφοράς και ζήτησης και η γνώση των προτιµήσεών του µπορεί να συµβάλλει καταλυτικά στη βελτίωση των όρων παραγωγής και διάθεσης των καλλιεργούµενων ψαριών (Παπανικολάου, 1998). Παράλληλα, µπορεί να ενεργοποιήσει δυνάµεις για τη βελτίωση της ποιότητας των καλλιεργούµενων ειδών και των µεταποιηµένων προϊόντων τους (εξέλιξη τεχνογνωσίας και υποδοµής) και να επιταχύνει τις διαδικασίες βελτίωσης του συστήµατος εµπορίας, ώστε το σύνολο των αλιευµάτων να διακινείται υπό υγειονοµικές συνθήκες που εξασφαλίζουν την ποιότητά τους. Τα αλιευόµενα ψάρια αποτελούν ευαίσθητο είδος εµπορίας, µε αποτέλεσµα την υποβάθµιση των ποιοτικών χαρακτηριστικών που εξασφαλίζουν ικανοποιητική τιµή στην αγορά. Η ζήτηση ψαριών αποτελεί την κινητήρια δύναµη στην παραγωγική δραστηριότητα των υδατοκαλλιεργειών και η γνώση των προτιµήσεων των καταναλωτών αποτελεί το διαβατήριο για την επιτυχία του κλάδου (Παπανικολάου, 1998;

Μπάτζιος, 000). Η αξιολόγηση των πληροφοριών που σχετίζονται µε τη ζήτηση των καλλιεργούµενων ψαριών µπορεί να οδηγήσει σε διαπιστώσεις που µπορούν να ληφθούν υπόψη κατά το σχεδιασµό της παραγωγής, τόσο σε σχέση µε την ποσότητα, την ποιότητα και τη µορφή διάθεσης του προϊόντος όσο και τις τιµές στις οποίες αυτό µπορεί να προσφερθεί. Η εργασία αυτή επικεντρώνεται στη διερεύνηση των καταναλωτικών προτιµήσεων σε σχέση µε την αγορά ψαριών ιχθυοτροφείου στην Ελλάδα. Η διερεύνηση των καταναλωτικών τάσεων θεωρείται σήµερα ιδιαίτερα επίκαιρη, στα πλαίσια του έντονου ανταγωνισµού που αντιµετωπίζει ο κλάδος. Η υλοποίηση οποιασδήποτε πολιτικής προϋποθέτει έρευνα καταναλωτή και αποτύπωση των τάσεων της αγοράς.. Υλικά και µέθοδοι Για το σκοπό της έρευνας σχεδιάστηκε ειδικό ερωτηµατολόγιο, το οποίο συµπληρώθηκε από δείγµα 9 καταναλωτών, που επιλέχτηκαν τυχαία και µε κριτήρια κοινωνικοοικονοµικής και γεωγραφικής διασποράς (Yannakopoulos et al., 1997; Tserveni- Gousi et al., 1997; Μπάτζιος και συν., 00). Οι καταναλωτές απάντησαν, για λογαριασµό του νοικοκυριού τους, σε τυπικά ερωτήµατα που αφορούν στις προτιµήσεις τους για τα ψάρια ιχθυοτροφείου και αφορούν θέµατα, όπως αιτιολογία προτίµησης ψαριών ιχθυοτροφείου, συχνότητα αγοράς κατά είδος καλλιεργούµενου ψαριού που προτιµούν, τεµάχια ψαριών ιχθυοτροφείου (φιλέτο, φέτα), καθαρισµένα και συσκευασµένα ψάρια ιχθυοτροφείου µε παράδοση στο σπίτι, σηµασία στις ανακοινώσεις των ΜΜΕ για θέµατα υγιεινής των ψαριών, προβλήµατα υγείας από κατανάλωση ψαριών ιχθυοτροφείου, κριτήρια αναγνώρισης φρεσκότητας, ατοµικό σήµα ποιότητας, κ.ά. Για τη στατιστική ανάλυση και παρουσίαση των δεδοµένων της έρευνας χρησιµοποιήθηκαν µέθοδοι τόσο της Περιγραφικής όσο και της Συµπερασµατικής Στατιστικής. Τα δεδοµένα της έρευνας αναλύθηκαν, στατιστικά, στη βάση κατηγορικών µεταβλητών κατάταξης των καταναλωτών που αφορούν σε κοινωνικοοικονοµικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά τους, όπως φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, επίπεδο εκπαίδευσης, επάγγελµα, επίπεδο εισοδήµατος και τόπος διαµονής. Εκτιµήθηκαν οι συχνότητες προτιµήσεων στο σύνολο του δείγµατος, αλλά και κατά επίπεδο των µεταβλητών κατάταξης. Παράλληλα, έγινε έλεγχος ανεξαρτησίας, µε τη χ κατανοµή (Likelihood-ratio χ ), καθενός από τα ερωτήµατα προτίµησης και σε σχέση µε τις ανεξάρτητες µεταβλητέςκριτήρια κατάταξης των απαντήσεων. Στις περιπτώσεις στατιστικής σηµαντικότητας, αξιολογήθηκαν τα προσαρµοσµένα τυποποιηµένα κατάλοιπα (Adjusted tandardized Residuals) των θεωρητικών ως προς τις πραγµατικές συχνότητες που αφορούν στις προτιµήσεις των καταναλωτών (Μπάτζιος, 1999; Zar, 1999). Όλες οι εκτιµήσεις και αναλύσεις έγιναν µε το στατιστικό πακέτο P (Norusis, 1999).. Αποτελέσµατα Από την ανάλυση των δεδοµένων της έρευνας προκύπτει ότι, το δείγµα των καταναλωτών που απάντησαν στο ερωτηµατολόγιο χαρακτηρίζεται από ικανοποιητική κοινωνικοοικονοµική και γεωγραφική διασπορά. Σε σχέση µε το φύλο, το,% των ερωτηθέντων είναι άνδρες και το 6,6% γυναίκες. Ποσοστό 7,7% του συνόλου του δείγµατος είναι έγγαµοι και,% άγαµοι, ενώ αντίστοιχη είναι η διάρθρωση του δείγµατος σε σχέση µε τον τόπο διαµονής (το 76,% αφορά σε νοικοκυριά αστικών περιοχών, ενώ το,8% σε νοικοκυριά ηµιαστικών και αγροτικών περιοχών). Επιπλέον, σε σχέση µε το επάγγελµα του αρχηγού του νοικοκυριού, το 6,6% των ερωτηθέντων δήλωσαν απασχόληση σε αγροτικές εργασίες, το 1,0% είναι εργάτες-οικοδόµοι & τεχνίτες, το 11,% ελεύθεροι επαγγελµατίες (δικηγόροι, γιατροί, οικονοµολόγοι, κ.λπ.), το 1,% αυτοαπασχολούνται σε προσωπική επιχείρηση, το 1,6% είναι ιδιωτικοί υπάλληλοι, το 9,7% δηµόσιοι ή δηµοτικοί υπάλληλοι και, τέλος, το 1,0% δήλωσαν άλλα επαγγέλµατα. Παράλληλα, αναφορικά µε το

µέσο επίπεδο του µηνιαίου εισοδήµατος των νοικοκυριών το,7% διαθέτουν εισόδηµα µέχρι 0.000 δρχ., το 1,0% από 1000-0000, το 1,8% από 1000-600000, το 17,9% από 601000-800000 και το 1,% από 801000 δρχ. και πάνω. Το 11,9% των ερωτηθέντων είναι ηλικίας µέχρι 0 ετών, το 0,8% από 1- ετών, το,% από 6-0 ετών, το 17,8% από 1-6 ετών και το,1% είναι ηλικίας µεγαλύτερης των 6 χρόνων. Τέλος, αναφορικά µε το επίπεδο εκπαίδευσης, το 1,0% των ερωτηθέντων είναι απόφοιτοι ηµοτικού, το 1,0% είναι απόφοιτοι Γυµνασίου-Λυκείου, το,% απόφοιτοι ΑΕΙ και το,8% έχουν µεταπτυχιακές σπουδές. Από την ανάλυση των δεδοµένων της έρευνας που αφορούν στις προτιµήσεις των καταναλωτών σε σχέση µε τα διάφορα ερωτήµατα που τέθηκαν προκύπτουν οι ακόλουθες διαπιστώσεις:.1 Συχνότητα αγοράς ψαριών ιχθυοτροφείου και είδος που προτιµούν Τα αποτελέσµατα ανάλυσης των απαντήσεων αναφορικά µε τη συχνότητα και το είδος καλλιεργούµενου ψαριού που αυτοί προτιµούν σηµειώνονται στον πίνακα 1. Πίνακας 1: Συχνότητα αγοράς κατά είδος καλλιεργούµενου ψαριού (%) Είδος ψαριού Ν Τσιπούρα 7,9 9,0,1 9,0 Λαβράκι 71 11,,1 9, 6,9 Χέλι 0 0,8,8 1,8 81,6 Πέστροφα 60 10,8 19,7,0, Γριβάδι (κυπρίνος) 1,6 1,1 18,1 67, Σολοµός 6, 18,6,8, Χιόνα 0,1 11,7 1, 7,9 Φαγκρί 6, 18,7,0,0 Από τον πίνακα 1 προκύπτει ότι, οι προτιµήσεις των καταναλωτών ποικίλλουν σε σχέση µε το είδος ψαριού που αυτοί αγοράζουν. Έτσι, η τσιπούρα φαίνεται να αποτελεί το «πλέον συχνά» ή «συχνά» καταναλισκόµενο καλλιεργούµενο ψάρι για το 66,9% αυτών που απάντησαν, το λαβράκι για το,6%, η πέστροφα για το 0,%, το χέλι για το,6%, ο σολοµός για το,9%, το φαγκρί για το,0%, η χιόνα για το 1,8% και το γριβάδι (κυπρίνος) για το 1,7% [ ιάγραµµα 1]. Παράλληλα, το 67,% αυτών που απάντησαν δεν αγοράζουν ποτέ γριβάδι, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τη χιόνα είναι 7,9% και για το φαγκρί,0% [ ιαγράµµατα ]. 100 Τσιπούρα (66.9%) 80 60 0 Λαυράκι (.6%) Πέστροφα (0.%) Χέλι (.6%) Σολοµός (.9%) Φαγκρί (%) Χιόνα (1.8%) Γριβάδι (1.7%) 0 0 ιάγραµµα 1. Είδος καλλιεργούµενου ψαριού που προτιµάται «πολύ συχνά» ή «συχνά»

Συχνότητα % 100 90 80 70 60 0 0 0 0 10 0 Γριβάδι Χιόνα Φαγκρί ιάγραµµα. Συχνότητα αγοράς γριβαδιού, χιόνας και φαγκριού Αναλυτικότερα, µε βάση την ανάλυση των προτιµήσεων των καταναλωτών, ως προς τα κοινωνικοοικονοµικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά τους, έχουµε:.1.1 Τσιπούρα Το µεγαλύτερο ποσοστό των νοικοκυριών που απάντησαν αγοράζουν τσιπούρες πολύ συχνά (7,6%) ή συχνά (9,0%), ενώ ποσοστό της τάξης του,1% αγοράζουν σπάνια. Το 9% περίπου δεν αγοράζουν ποτέ ( ιάγραµµα ). 9,0% 7,9%,1% 9,0% ιάγραµµα. Συχνότητα αγοράς τσιπούρας Η οικογενειακή κατάσταση, η ηλικία ή το φύλο των ερωτηθέντων δε φαίνεται να συνδέονται σηµαντικά µε τη συχνότητα αγοράς τσιπούρας από τα ελληνικά νοικοκυριά (Πίνακες και, P>0,10). Αντίθετα, ο τόπος διαµονής, το µορφωτικό επίπεδο, το εισόδηµα ή το επάγγελµα φαίνεται ότι διαφοροποιούν σηµαντικά τις προτιµήσεις των καταναλωτών σε σχέση µε τη συχνότητα αγοράς τσιπούρας (P ).

Έτσι, στις ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές ένα σηµαντικό ποσοστό καταναλωτών της τάξης του,% δεν αγοράζει ποτέ τσιπούρες, ενώ στα αστικά κέντρα το αντίστοιχο ποσοστό εκτιµάται ίσο µε,%. Σηµαντικό ποσοστό (,%) των καταναλωτών µε βασική µόρφωση δεν αγοράζουν ποτέ τσιπούρες, ενώ το ποσοστό αυτών που αγοράζουν πολύ συχνά (10,7%) εκτιµάται σηµαντικά µικρότερο του αντίστοιχου ποσοστού των καταναλωτών µε ανώτερη & ανώτατη (0,8%) ή µεταπτυχιακή µόρφωση (,9%). Το ποσοστό των αγροτών που δεν αγοράζουν ποτέ τσιπούρες (7,%) εκτιµάται σηµαντικά υψηλότερο του αντίστοιχου ποσοστού άλλων επαγγελµάτων, π.χ. των δηµοσίων υπαλλήλων (,1%), των ιδιωτικών υπαλλήλων (8,1%), κ.λπ. Παράλληλα, οι καταναλωτές µε χαµηλό εισόδηµα δεν αγοράζουν τσιπούρες ποτέ ή αγοράζουν σπάνια, σε σηµαντικά υψηλότερο ποσοστό, έναντι αυτών µε υψηλότερα επίπεδα µηνιαίου οικογενειακού εισοδήµατος (Πίνακας )..1. Λαβράκι Σηµαντικό ποσοστό των καταναλωτών αγοράζουν πολύ συχνά (11,%) ή συχνά (,1%) λαβράκια, ενώ η πλειοψηφία αυτών αγοράζουν σπάνια (9,%) ή δεν αγοράζουν ποτέ (6,9%)!! [ ιάγραµµα ]. 6,9% 11,% 9,%,1% ιάγραµµα. Συχνότητα αγοράς λαβρακιού Το µορφωτικό επίπεδο, η οικογενειακή κατάσταση, το φύλο, η ηλικία ή το εισόδηµα των καταναλωτών δε φαίνεται να διαφοροποιούν σηµαντικά τη συµπεριφορά τους (Πίνακες και, P>0,10). Αντίθετα, η στάση των καταναλωτών σε σχέση µε τη συχνότητα αγοράς λαβρακιού φαίνεται ότι διαφοροποιείται σε σχέση µε το τόπο διαµονής (P 0,10) και το επάγγελµα των ερωτηθέντων (P ). Στα αστικά κέντρα, οι καταναλωτές αγοράζουν λαβράκια πολύ συχνά ή συχνά, σε ποσοστά σηµαντικά υψηλότερα από τα αντίστοιχα ποσοστά στις αστικές και αγροτικές περιοχές. Παράλληλα, οι δηµόσιοι υπάλληλοι αγοράζουν συχνά λαβράκια, σε ποσοστό σηµαντικά υψηλότερο σε σχέση µε άλλα επαγγέλµατα, όπως αγρότες, τεχνίτες/εργάτες/οικοδόµοι, κ.ά. Επιπρόσθετα, οι τεχνίτες/εργάτες & οικοδόµοι δεν αγοράζουν ποτέ λαβράκια σε ποσοστό (6,7%), σηµαντικά υψηλότερο σε σύγκριση µε το αντίστοιχο ποσοστό καταναλωτών άλλων επαγγελµατικών οµάδων..1. Πέστροφα Η πέστροφα αγοράζεται πολύ συχνά από το 10,8% αυτών που απάντησαν, συχνά από το 19,7%, σπάνια από το,0%, ενώ το,% δεν την αγοράζει ποτέ [ ιάγραµµα ]. Το εισόδηµα, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση και το φύλο των καταναλωτών δε διαφοροποιούν σηµαντικά τη συµπεριφορά τους αναφορικά µε τη συχνότητα αγοράς πέστροφας (Πίνακες και, P>0,10). Αντίθετα, υπάρχει σηµαντική εξάρτηση της 6

συµπεριφοράς τους από το επάγγελµα και το επίπεδο µόρφωσης ή τον τόπο διαµονής (P ). Σηµαντικά υψηλότερο ποσοστό καταναλωτών από ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές, σε σύγκριση µε αυτό των αστικών κέντρων, δεν αγοράζουν ποτέ πέστροφες (7,9%). Η συντριπτική πλειοψηφία των αγροτών δεν αγοράζει ποτέ πέστροφες (6,1%), ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά για καταναλωτές µε ανώτερη/ανώτατη ή µεταπτυχιακή µόρφωση είναι σηµαντικά µικρότερα (,7% και 11,1%, αντίστοιχα). Η πέστροφα δεν αγοράζεται πολύ συχνά ή συχνά από καταναλωτές δηµοσίους υπαλλήλους, σε αντίθεση µε άλλες επαγγελµατικές οµάδες, όπως είναι π.χ. οι αυτοαπασχολούµενοι σε προσωπικές επιχειρήσεις.,% 10,8% 19,7%,0% ιάγραµµα. Συχνότητα αγοράς πέστροφας.1. Χέλι Το χέλι είναι καλλιεργούµενο είδος που δε συναντά τις προτιµήσεις του Έλληνα καταναλωτή (Πίνακες και ). Η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών που απάντησαν (81,6%) δεν αγοράζουν ποτέ χέλι, ενώ ένα ποσοστό της τάξης του 1,8% το αγοράζουν σπάνια. Μόνο το 0,8 % αυτών που απάντησαν το αγοράζουν πολύ συχνά και το,8% συχνά [ ιάγραµµα 6]. 0,8%,8% 1,8% 81,6% ιάγραµµα 6. Συχνότητα αγοράς χελιού Η συµπεριφορά αυτή φαίνεται να εξαρτάται σηµαντικά από το επίπεδο µόρφωσης ή το φύλο των καταναλωτών (P ). Ποσοστό 11,1% των καταναλωτών µε µεταπτυχιακή µόρφωση αγοράζουν το χέλι πολύ συχνά, ενώ ποσοστό 7,8% αυτών µε ανώτερη/ανώτατη το αγοράζουν συχνά (Πίνακας ). Αντίθετα, ο τόπος διαµονής, η οικογενειακή κατάσταση, το εισόδηµα, το επάγγελµα και η ηλικία δε διαφοροποιούν σηµαντικά τη συχνότητα αγοράς χελιού από τους καταναλωτές (P>0,10). 7

Πίνακας : Σχετική συχνότητα (%) επιλογής ψαριών ιχθυοτροφείου ως προς διάφορα γεωγραφικά και κοινωνικά κριτήρια κατανοµής των καταναλωτών που απάντησαν Μεταβλητή Συχνότητα επιλογής ψαριών ιχθυοτροφείου κατά είδος Τσιπούρα Λαβράκι Πέστροφα Χέλι Σολωµός Οµάδες ιαµονή 1 0, 19,8 1,,,8,7,, 1, 1,1 9,8 6,1 0,8 7,6,7,1,7 7,6 * 10,7 11,0 Οικογεν/κή 1 6,1 9,7,6 8,6 1,96 9,7, 1,7,,1 10,1 18, 6,, 1,1 0,6,1 11, 8,1,71,8 1,0 1,8 7, 6,89 κατάσταση, 7,8 1 Ν 1, 9,,7 0,6 1,, 9,6,8 1,,1 19,0 7,6 7,,9,6,1 * 1 10,7,0 1,9,,9,9 19,,1 1, 11,,6 1, 1,1 6,1 1,86 8,1 91,9 18, 7,7 10, 17,9 6,1 17,60 Μόρφωση 9, 0,8 9, 9,8 6, 0,,7 9,1 11,9 1,7 0,7 7,,6,6,8, 1 1, 1,0 19,6,0 0, 7,0,7 1,0 1,1 7,8 1,1 17, 86,8 7,7, 8,8 16, 1,7,1 6, 6,,0,9,9 1, 18, 6, 7, 18, 11,1,, 11,1 11,1 11,1 77,8,,, Φύλο 1,,, 8, 1,87 1, 9,0,8,8,9 1,7, 8,,7,0,,7,1 70,9 1,61 7,8, 7,8 1,0 0, 6,7, 9,6 10, 7,9, 8, 9,1 17.1 7,8 6,0, 9, 87,, 17,8 1,9,8 Σύνολο είγµατος Ν 7,9 9,0,1 9,0-11,,1 9, 6,9-10,8 19,7,0, - 0,8,8 1,8 81,6-6, 18,6,8, - 1,9 1,7 6,9 7, 0, 7,9 7,66 * 1,,1,9 16, 7, 78, 89,9,70 7,6,9 19,6 1,7,,7 7,,7 7,79 Απάντησαν (8,0%) Απάντησαν 71 (68,6%) Απάντησαν 60 (6,8%) Σηµείωση: =οι τιµές αντιστοιχούν στο Likelihood-ratio χ, =Στατιστικά σηµαντικό (P ή * P 0,10), =Μη σηµαντικό (P>0,10). ιαµονή: 1= Αστικά κέντρα, = Ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές Οικογ. Κατάσταση: 1=Έγγαµος, =Άγαµος Μόρφωση: 1= ηµοτικό, = Γυµνάσιο/Λύκειο, = ΤΕΙ/ ΑΕΙ, =Μεταπτυχιακές σπουδές Φύλο: 1= Άνδρας, = Γυναίκα Ν=Σύνολο δείγµατος (καταναλωτές που απάντησαν) Όλα τα ποσοστά στον πίνακα εκτιµήθηκαν µε βάση τον αριθµό των καταναλωτών που απάντησαν (Ν) Απάντησαν 0 (60,8%) Απάντησαν (6,%) 8

Πίνακας : Συχνότητα (%) επιλογής ψαριών ιχθυοτροφείου ως προς διάφορα κοινωνικά και οικονοµικά κριτήρια κατάταξης των καταναλωτών Μεταβλητή Συχνότητα επιλογής ψαριών ιχθυοτροφείου κατά είδος Τσιπούρα Λαβράκι Πέστροφα Χέλι Σολωµός Οµάδες Εισόδηµα 1 1 Επάγγελµα 6 7 Ηλικία 1 7,7,,8 8,, 1,6 7,, 19, 6, 6,8,,9 0,9,8,8,, 9,7,0 7, 0,9 17, 8,7,9,,,9 9, 7,1,1,6, 18,6,1 7,8 18,,8, 1,8,7,9 0,9 18,7 6,8 1,7 1, 1,9, 6,7,8 7, 1,0, 1, 8,,1 7,0,7 1, 8, 10,9 19,9 1,7 1,8 11, 1,0 1,1 8,7 1,8 1, 1,0 8,6 1,1 8, 1, 18,6 1,1 9,,0 1,,,8,6 19,0,0,7 6,,9 17,1,8 6,,0, 1,, 8, 7,9 17,, 7,6 8,0 6,,,, 7,9 9,1 6,,9,8 6,7 17, 8, 6,7 8,6 6,7 8,0,7 6, 1,,,,8 6,7 7, 1, 1,6 9,7 11,7 1, 1, 1,1 8,7,6 10,7,6, 1, 1,1 9, 11, 1,1 7, Σηµείωση: =οι τιµές αντιστοιχούν στο Likelihood-ratio χ, =Στατιστικά σηµαντικό (P ή * P 0,10), =Μη σηµαντικό (P>0,10) Εισόδηµα σε δρχ.: 1=Έως 0.000, =1.000-0.000, =1.000-600.000, =601.000-800.000 και = Πάνω από 801.000. Επάγγελµα: 1=Αγρότης, =Τεχνίτης, εργάτης, οικοδόµος κ.λπ., =Ελεύθερος επαγγελµατίας (γιατρός, δικηγόρος,..), = Προσωπική επιχείρηση, = Ιδιωτικός υπάλληλος, 6= ηµόσιος υπάλληλος και 7= Άλλο επάγγελµα. Ηλικία: 1= Έως 0 ετών, =1-, =6-0, =1-6 και = Άνω των 6. Όλα τα ποσοστά στον πίνακα εκτιµήθηκαν µε βάση τον αριθµό των καταναλωτών που απάντησαν (Ν) 1,7 0,8 0,7 17,,1,7 1,,0 1,6 1, 1, 1,9 11,9 1,1 18,1 1, 16,7,7,0 7,9 9,1,8,7 8,6 9, 7,8 0,6,, 8,1 9, 6,,1,,,0 9,,8,1 9,,1 16,,,,8 0, 7,9,6 6, 1, 8,0 1, 1,,7,8 1, 1,8 1,0,1 1,9 1 7, 8,7 6,1,8,,1,,,9 7, 11,9 16, 1, 1, 1,8 7,7 1,0 1, 1,9 17,6 6, 16, 1,7 11,, 1 86,6 79,6 8,7 77, 7,1 8 9, 78, 78,7 80,6 76, 90,6 81, 8 8,7 70, 9 1,0 1,9 6,8 7,6 7,7 1,8 8,9 6,7 1 7, 11,1 8,6,,8 6,0 9,1 1,1,7 6,9 1, 17, 18,, 1 11,1 1,8,9 6,8 1,1 1,,0 0,7 1,0 0,7 1,8 0,,7 6,7 6,6,9,,9 18, 0,8 9, 8,6 7,6, 7,6 1,,6 7,, 6,7,6 9,6,6 9,, 9, 7, 9,6 7,8,8 6 1, 1,9 1,1 9

.1. Σολωµός Το 6,% των καταναλωτών που απάντησαν αγοράζουν σολοµό πολύ συχνά, το 18,6% συχνά, το,8% σπάνια, ενώ ένα ποσοστό της τάξης του,% δεν τον αγοράζουν ποτέ [ ιάγραµµα 7].,% 6,% 18,6%,8% ιάγραµµα 7. Συχνότητα αγοράς σολοµού Η συχνότητα αγοράς σολοµού δε διαφοροποιείται σηµαντικά σε σχέση µε το φύλο, το εισόδηµα, το επάγγελµα και την ηλικία αυτών που απάντησαν (P>0,10). Αντίθετα, εξαρτάται σηµαντικά από τον τόπο διαµονής και το επίπεδο µόρφωσης (P ) ή την οικογενειακή κατάσταση (P 0,10, Πίνακες και ). Ενδεικτικά αναφέρουµε ότι οι καταναλωτές µε βασική µόρφωση στην πλειοψηφία τους (6,1%) δεν αγοράζουν ποτέ σολοµό.. Προτιµάτε περισσότερο ψάρια ιχθυοτροφείου ή ελεύθερης αλιείας; Αιτιολογία Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που απάντησαν (9,8%) προτιµούν περισσότερο τα ψάρια ελεύθερης αλιείας, παρά αυτά του ιχθυοτροφείου, στάση η οποία είναι ανεξάρτητη κοινωνικοοικονοµικών και γεωγραφικών χαρακτηριστικών των καταναλωτών (Πίνακες και ). Ωστόσο όµως, στην πλειοψηφία τους οι καταναλωτές δηλώνουν ότι δεν τα αποφεύγουν συστηµατικά (,7%). Το,1% των καταναλωτών που δήλωσαν ότι αποφεύγουν τα ψάρια ιχθυοτροφείου θεωρούν ότι αυτά έχουν πολύ λίπος, ενώ το 6,8% ότι δεν τους ικανοποιεί η γεύση. Το 19,1% τα αποφεύγουν επειδή δε γνωρίζουν µε τι τρέφονται και το 19,0% επειδή φοβούνται πιθανά κατάλοιπα στους ιστούς [ ιάγραµµα 8]. Η αιτιολογία αυτή φαίνεται να είναι ανεξάρτητη κοινωνικοοικονοµικών χαρακτηριστικών των καταναλωτών, πλήν του τόπου διαµονής, σε σχέση µε τον οποίο θα παρατηρήσουµε κάποιες διαφοροποιήσεις µεταξύ των καταναλωτών αστικών και µη περιοχών, και του επαγγέλµατος, όπου παρατηρούνται επίσης διαφοροποιήσεις στη στάση των καταναλωτών διαφόρων επαγγελµατικών οµάδων.. Τεµάχια ψαριών ιχθυοτροφείου (φιλέτο, φέτα) Η πλειονότητα των καταναλωτών (8,1%) δεν προτιµούν να αγοράζουν ψάρια ιχθυοτροφείου σε τεµάχια (φιλέτο ή φέτα). Η συµπεριφορά αυτή εµφανίζεται ανεξάρτητη από τον τόπο διαµονής, την οικογενειακή κατάσταση, το επίπεδο µόρφωσης, την ηλικία, το επάγγελµα και το εισόδηµα (Πίνακες και, P>0,10). 10

Αντίθετα, το φύλο φαίνεται να τη διαφοροποιεί σηµαντικά, µε τις γυναίκες να προτιµούν ψάρια ιχθυοτροφείου σε τεµάχια, σε µεγαλύτερο ποσοστό αυτού των ανδρών (P ). 19,0% 19,1% 6,8% Μη ικανοποιητική γεύση Έχουν λίπος εν γνωρίζω µε τι τρέφονται Φόβος πιθανών καταλοίπων,1% ιάγραµµα 8. Αιτιολογία αποφυγής κατανάλωσης των ψαριών ιχθυοτροφείου. Παράδοση καθαρισµένων και συσκευασµένων ψαριών ιχθυοτροφείου στο σπίτι Το 8,8% των καταναλωτών δε θα προτιµούσε καθαρισµένα και συσκευασµένα ψάρια ιχθυοτροφείου µε παράδοση στο σπίτι (door to door). Μόνο το 16,% είναι ώριµο να αποδεχθεί µια τέτοια διαδικασία προµήθειας ψαριών. Η στάση αυτή των καταναλωτών είναι ανεξάρτητη από κοινωνικά και οικονοµικά κριτήρια κατάταξής τους, αλλά και από τον τόπο διαµονής τους (Πίνακες και, P>0,10).. Ανακοινώσεις τύπου και ΜΜΕ για θέµατα υγιεινής των καλλιεργούµενων ψαριών Η πλειοψηφία των καταναλωτών που απάντησαν (Ν=8) υποστηρίζουν ότι, οι κατά καιρούς ανακοινώσεις των ΜΜΕ και τα δηµοσιεύµατα του έντυπου τύπου σχετικά µε την υγιεινή των ψαριών ιχθυοτροφείου τους επηρεάζουν πάρα πολύ (6,%) ή πολύ (6,%). Ποσοστό 19,% απάντησαν ότι επηρεάζονται λίγο, ενώ το µόνο το 8,1% δήλωσαν ότι δεν επηρεάζονται καθόλου [ ιάγραµµα 9]. 19,% 8,1% 6,% Πάρα πολύ Πολύ Λίγο Καθόλου 6,% ιάγραµµα 9. Επίδραση ανακοινώσεων τύπου και ΜΜΕ για θέµατα υγιεινής των ψαριών 11

Πίνακας. Προτιµήσεις των καταναλωτών για τα ψάρια ιχθυοτροφείου σε σχέση µε διάφορες γεωγραφικές και κοινωνικές µεταβλητές κατάταξης αυτών (%) Μεταβλητή Οµάδες Προτιµάτε περισσότερο ψάρια ιχθ/φείου ή ελεύθερης αλιείας; Ιχθυοτροφείου Ελεύθ. αλιείας Για ποιους λόγους αποφεύγετε τα ψάρια ιχθυοτροφείου; Μη ικανοποιητική γεύση Έχουν λίπος ε γνωρίζω µε τι τρέφονται Φόβος πιθανών κ αταλο ίπων Παράδοση ψαριών ιχθυοτροφείου στο σπίτι Ψάρια ιχθυοτροφείου σε τεµάχια Προβλήµατα υγείας από την κατανάλωση ψαριών ιχθυοτροφείου Ρωτάτε για την προέλευση των ψαριών ιχθυοτροφείου όταν αγοράζετε; Πάντοτε Μερικές φορές Ψάρια ιχθυοτροφείου µε ατοµικό σήµα ποιότητας Αδιαφορώ ιαµονή 1 6,8,0 9, 98,0 11,6 0,8,6 9, 1,0 6,9 18,8 19, 8,1 17, 1,6 8,6 87, 1,1 18,1 17,1 81,9 8,9 0,9 6,8 8,7 9, 91, 0,7 9,8,1, 6, 1,9 8,6,6 * 76,1 68,1 9, 7,7 1,,, Οικογεν/κή κατάσταση 1, 7,1 9, 9,9 0,9 1,0 1,,0 10,8 7,0 1, 17,0,,99 1, 18,9 8,8 81,1 0,70 16,,0 8,7 78,0 1,9 6, 1 9,7 9 1,9 9,0 7,8,6 1, 1, 10,9 1,7 7,0 71,7 9,1 9,1 1,9 19, 0, 1 Μόρφωση Φύλο 1,0 7,0,, 6,1, 97,0 9,0 9, 9,7 9,9 9, 7,06 0, 18,,7 17,,8 1,6 9,8 16,7, 1,,1 9,,6,8 6,8,0 6,7,,1 11,8, 17, 0.,01,91 1,7 1,1 17,,0 1, 17, 86, 8,9 8,8 7,0 8, 8, 1,7 0,6 1,8 18, 17,8 6,7 1, 1,8 87, 81,8 8, 7, 87, 7,8 16,1,81 10,7,8 8,, 8, 6, 89, 9, 91, 9,7 91,6 9,6,8 0,,0 1,,6,, 0,8 8,8,,6 8, 18, 10,9 6,7 1, 9, 9,67 9, 71, 7,1 7,9 9,7 71,6 7,9 7,7 9,7 9, 6, 10, 8,1 1, 17, 16,8 17,9 16,0 7,1 1,0 Σύνολο είγµατος Ν, 9,8 --- 19,1 6,8,1 19,0 --- 16, 8,8 --- 17,9 8,1 --- 7, 9,7 --- 8,8 7,0 1, -- 7,1 9,1 16,8 -- Απάντησαν 8 (97,%) Απάντησαν 17 (,7%) Απάντησαν (89,1%) Απάντησαν 0 (8,%) Σηµείωση: =οι τιµές αντιστοιχούν στο Likelihood-ratio χ, =Στατιστικά σηµαντικό (P ή * P 0,10), =Μη σηµαντικό (P>0,10). ιαµονή: 1= Αστικά κέντρα, = Ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές Οικογ. Κατάσταση: 1=Έγγαµος, =Άγαµος Μόρφωση: 1= ηµοτικό, = Γυµνάσιο/Λύκειο, = ΤΕΙ/ ΑΕΙ, =Μεταπτυχιακές σπουδές Φύλο: 1= Άνδρας, = Γυναίκα Ν=Σύνολο δείγµατος (καταναλωτές που απάντησαν) Όλα τα ποσοστά στον πίνακα εκτιµήθηκαν µε βάση τον αριθµό των καταναλωτών που απάντησαν (Ν) Απάντησαν 87 (98%) Απάντησαν (8,%) Απάντησαν 7 (9,9%) 1

Πίνακας. Προτιµήσεις των καταναλωτών για τα ψάρια ιχθυοτροφείου σε σχέση µε διάφορες κοινωνικοοικονοµικές µεταβλητές κατάταξης αυτών (%). Μεταβλητή Οµάδες Εισόδηµα 1 Επάγγελµα 1 6 7 Προτιµάτε περισσότερο ψάρια ιχθ/φείου ή ελεύθερης αλιείας; Ιχθυοτροφείου 9,,6,6,,9,0, 6,8, 8,9,,0 Ηλικία 1 10,6,0,6,1,6 Ελεύθ. αλιείας 90, 97, 96, 9,6 9,1 98,0 9, 9, 9,8 91,1 9,7 96,0 89, 9,0 9, 96,9 9,,77,61,01 Για ποιους λόγους αποφεύγετε τα ψάρια ιχθυοτροφείου; Μη ικανοποιητική γεύση Έχουν λίπος,6 1, 17,9 1, 7,7 18,7 11,8 1 0,6,1 1 1, 1, 8,6,9 6,1 10,7,0 1, 7,7,0,9 1 8, 7,7 1 11,6,,6 ε γνωρίζω µε τι τρέφονται,1, 7,1,0 6, 8, 6 7,0 6,7 6,0 1,7,8 6,8 6, 7,1,8 Φόβος πιθανών καταλοίπων 9, 6, 18, 1, 1, 6, 17, 1,0 6, 17,6 1,0 19, 1,,8 19, 18, 17,9 8,6 Παράδοση ψαριών ιχθυοτροφείου στο σπίτι 1,7 1,8 1,7 1, 17,,, 8,8 19,1 17,6 18,9 1,0 18,6 19, 1,6 1,, 78, 8, 86, 87, 8, 9,8 77, 91, 80,9 8, 81,1 87,0 81, 80,8 8, 87, 76,,99 7, Ψάρια ιχθυοτροφείου σε τεµάχια 0,7,7 1,, 16, 1,0,0 1, 9,8 18, 1,0 17, 79, 8, 86,6 7,8 8,8 87,0 7,0 8,8 70, 81,8 88,0 8,, 8,8 Προβλήµατα υγείας από την κατανάλωση ψαριών ιχθυοτροφείου 7, 11, 7,,8,9 19, 8,9,7,1 1,,,1 9,8 88,6 9,6 9, 96,1 80,8 91,1 9, 9,9 87, 9,8 9,9,9 9,0 Ρωτάτε για την προέλευση των ψαριών ιχθυοτροφείου όταν αγοράζετε; Πάντοτε 8, 0,8 1, 9,7 9,,,9,7 6, 8, 7,6 Μερικές φορές,7 9,1, 0,6 9, 7,8,0, 0, 7,,7 0, 19,1 10, 10,1 1, 9,7 1,0 8,7 1,0 8,8 1,9 16, 16,8 11,9,98 Ψάρια ιχθυοτροφείου µε ατοµικό σήµα ποιότητας Σηµείωση: =οι τιµές αντιστοιχούν στο Likelihood-ratio χ, =Στατιστικά σηµαντικό (P ή * P 0,10), =Μη σηµαντικό (P>0,10) Εισόδηµα σε δρχ.: 1=Έως 0.000, =1.000-0.000, =1.000-600.000, =601.000-800.000 και = Πάνω από 801.000. Επάγγελµα: 1=Αγρότης, =Τεχνίτης, εργάτης, οικοδόµος κ.λπ., =Ελεύθερος επαγγελµατίας (γιατρός, δικηγόρος,..), = Προσωπική επιχείρηση, = Ιδιωτικός υπάλληλος, 6= ηµόσιος υπάλληλος και 7= Άλλο επάγγελµα. Ηλικία: 1= Έως 0 ετών, =1-, =6-0, =1-6 και = Άνω των 6.,17 18,6, 1, 17, 17,6 81, 77,8 8,8 8,7 8, 1,6 1,8 1,,9 7,6 10, 87, 87, 97,1 9, 89, 11,1,9 7,9,0,1, 7,6 8, 1, 1, 7,1 9, 1,7 1, 1,7 17,6,86 7,0 70, 7,7 80,6 79,1 66,7 7,1 8,0 8,7 6, 77, 69, 7, 70, 78,1 7 70,6 8,6 11,6 11,, 6, 8, 9, 10, 6,1 1, 8,1 6,1 6, 1,,9 1,0 11,8 Αδιαφορώ 19, 17,9 1,0 1,9 1,6,81,0 1, 18,6 7,7 10, 1, 1,, 1, 17, 16,0 1,0 17,6 6,68 1

.6 Προβλήµατα υγείας από την κατανάλωση ψαριών ιχθυοτροφείου Μόνο το 7,% των καταναλωτών που απάντησαν δήλωσαν ότι έχουν αντιµετωπίσει κάποια εµπειρία σχετική µε πρόβληµα υγείας από την κατανάλωση ψαριών ιχθυοτροφείου. Η άποψη αυτή δε φαίνεται να διαφοροποιείται σηµαντικά σε σχέση µε τον τόπο διαµονής ή τα κοινωνικοοικονοµικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών (P>0,10), µε εξαίρεση την ηλικία (P ) (Πίνακες και )..7 Ατοµική σήµανση ποιότητας Το σήµα ποιότητας φαίνεται να ενδιαφέρει τη συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών (7,1%), ανεξάρτητα από γεωγραφικά και κοινωνικοοικονοµικά κριτήρια κατάταξης (Πίνακες και ). Το γεγονός αυτό µαρτυρεί την ευαισθησία του καταναλωτή απέναντι στο θέµα της ποιότητας των ψαριών ιχθυοτροφείου που καταναλώνει, ο οποίος όχι µόνο την επιδιώκει αλλά απαιτεί και κατοχύρωσή της µε στοιχεία πιστοποίησης. Ποσοστό 16,8% αυτών που απάντησαν δήλωσαν αδιάφοροι για το σήµα ποιότητας, ενώ ποσοστό 9,1% ότι µάλλον δεν το προτιµά [ ιάγραµµα 10]. 16,8% 9,1% ΝΑΙ ΟΧΙ Αδιαφορώ 7,1% ιάγραµµα 10. Προτιµήσεις για το ατοµικό σήµα ποιότητας των καλλιεργούµενων ψαριών.8 Προέλευση ψαριών ιχθυοτροφείου (µονάδα ή περιοχή παραγωγής) Το 8,6% των καταναλωτών ρωτούν πάντοτε για την προέλευση των ψαριών ιχθυοτροφείου που αγοράζουν, ενώ το 7,% µερικές φορές. Ένα σηµαντικό ποσοστό της τάξης του 1,1% δε ρωτούν ποτέ [ ιάγραµµα 11]. 1,% 8,8% Πάντοτε Μερικές φορές 7,0% ιάγραµµα 11. Ευαισθησία σε σχέση µε την προέλευση των καλλιεργούµενων ψαριών 1

Οι γυναίκες είναι περισσότερο ευαίσθητες στο θέµα της προέλευσης των ψαριών ιχθυοτροφείου που αγοράζουν, παρά οι άνδρες (P ). Παρόµοια διαπίστωση προκύπτει και για τους καταναλωτές εκτός αστικών κέντρων (Πίνακες και ). Αντίθετα, τα υπόλοιπα κοινωνικοοικονοµικά χαρακτηριστικά (εισόδηµα, µόρφωση, κ.λπ.) δε διαφοροποιούν σηµαντικά τη συµπεριφορά των καταναλωτών αναφορικά µε το θέµα της προέλευσης των ψαριών ιχθυοτροφείου (P>0,10)..9 Κριτήρια και σηµαντικότητά τους κατά την αγορά ψαριών ιχθυοτροφείου Ο βαθµός σηµαντικότητας τον οποίο αποδίδει ο καταναλωτής σε ορισµένα βασικά κριτήρια όταν αγοράζει ψάρια ιχθυοτροφείου σηµειώνεται στον παρακάτω πίνακα 6. Πίνακας 6: Κριτήρια που θεωρεί σηµαντικά ο καταναλωτής όταν αγοράζει ψάρια ιχθυοτροφείου Κριτήριο N Πολύ Σηµαντικό Ασήµαντο σηµαντικό Φρεσκότητα 19 9,7 6,0 0, Μέγεθος ψαριών 80 1,6 6,8 9,6 Συνθήκες συντήρησης (π.χ. πάγος) 9 7,,7,7 Γεύση σάρκας 79, 1,6 6,1 Συσκευασία 69 16,0 0,9,1 Τιµή 8, 9,9 1,6 Πιστοποίηση υγιεινής ψαριών 96 66,9,7 7, ιαθεσιµότητα 61 18,8, 8,7 Προέλευση 90 9, 10,7 Από τον πίνακα 6 προκύπτει ότι, η φρεσκότητα των ψαριών θεωρείται «πολύ σηµαντικό» κριτήριο για το 9,7% των ερωτηθέντων, οι συνθήκες συντήρησης των ψαριών για το 7,%, η πιστοποίηση υγιεινής των ψαριών για το 66,9%, η γεύση σάρκας για το,%, ενώ η προέλευση για το 9,% [ ιάγραµµα 1]. Το µέγεθος των ψαριών, η συσκευασία, η διαθεσιµότητα και η τιµή δεν αποτελούν κριτήρια µεγάλης σπουδαιότητας για την πλειοψηφία των καταναλωτών ψαριών ιχθυοτροφείου. Μάλιστα, ένα µεγάλο σχετικά ποσοστό των ερωτηθέντων θεωρεί ασήµαντο τον παράγοντα συσκευασία (,1%), το µέγεθος ψαριών (9,6%) και τη διαθεσιµότητά τους (8,7%) (Πίνακας 6). Τα δεδοµένα της έρευνας, αναφορικά µε ορισµένα από τα παραπάνω κριτήρια, αναλύθηκαν σε σχέση µε τα διάφορα κοινωνικοοικονοµικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά κατάταξης των καταναλωτών και τα αποτελέσµατα παρουσιάζονται στους πίνακες 7 και 8. Με βάση τα στοιχεία των πινάκων αυτών θα µπορούσαµε να παρατηρήσουµε τα ακόλουθα: Η σηµαντικότητα που αποδίδεται στο µέγεθος, τη φρεσκότητα, τη γεύση σάρκας και τη συσκευασία, κατά την αγορά ψαριών ιχθυοτροφείου, φαίνεται ότι είναι ανεξάρτητη κοινωνικοοικονοµικών ή γεωγραφικών χαρακτηριστικών των καταναλωτών (P>0,10). 1

Πίνακας 7: Κριτήρια που λαµβάνουν υπόψη τους οι καταναλωτές κατά την αγορά των ψαριών ιχθυοτροφείου και σηµαντικότητα που αποδίδουν σ αυτά (%) Μεταβλητή Γενικά κριτήρια κατά την αγορά ψαριών Ιχθυοτροφείου Μέγεθος ψαριών Φρεσκότητα Συνθήκες συντήρησης Γεύση σάρκας Συσκευασία Τιµή Οµάδες Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο ιαµονή 1 1, 1,7 7,0 6, 9, 0,1 0,16 9,0 90,1,6 9,9 0,, 7,1 7,7,7,0, 1, 0,87 0,7 6,6, 6,8,9 6,6 0,97 1,9 18,9 0,7 1,, 9,7 0,89,1,7 6,0,0 1,9 0, 1,97 Οικογεν/κή κατάσταση 1 1,8 1,9 7,9, 8,,9 0,6 9,7 91,, 7,7 1,1,0 7, 68,,7 9,,9, 1,, 1,6 1,,1 8, 1,19 1,1 17,9 1,9 8,8,0, 0,7 6,6 19, 6,8 67, 16,6 1,,87 Μόρφωση 1 Φύλο 1 Σύνολο είγµατος 1,6 1,1 1, 8, 18, 10,6,7 9,,0 8,,0, 1,7,,, 6,6 1, 1,9, 9, 9, 9,6 9, 9, 9,7 6,7,8 6,6 7,7 7,0, 0,8 0,8,1,1 71, 7,7 7,0 69, 6,7 77,9, 6,,6 1, 0,1 7,, 0,9, 1, 6, 0,6 6,8 1,9 Ν 1,6 6,8 9,6-9,7 6,0 0, - 7,,7,7 -, 1,7 6,1-16,0 0,9,1 -, 9,9 1,6 - Σηµείωση: =οι τιµές αντιστοιχούν στο Likelihood-ratio χ, =Στατιστικά σηµαντικό (P ή * P 0,10), =Μη σηµαντικό (P>0,10). ιαµονή: 1= Αστικά κέντρα, = Ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές Οικογ. Κατάσταση: 1=Έγγαµος, =Άγαµος Μόρφωση: 1= ηµοτικό, = Γυµνάσιο/Λύκειο, = ΤΕΙ/ ΑΕΙ, =Μεταπτυχιακές σπουδές Φύλο: 1= Άνδρας, = Γυναίκα Ν=Σύνολο δείγµατος (καταναλωτές που απάντησαν) Όλα τα ποσοστά στον πίνακα εκτιµήθηκαν µε βάση τον αριθµό των καταναλωτών που απάντησαν, 7, 7,1 0,,8, 8,6,6, 0,,1,,0 8, 16,7 9,,1 6,8,06 1, 19,6 1,1, 16, 1,9,,9 0,,,9,1, 7, 6,, 7,8,19 1,9 8,1,8 19, 0.0 8,, 0, 6,9 68, 7, 6,7 1, 18, 1, 17, 1,1 1,, 16

Πίνακας 8: Κριτήρια που λαµβάνουν υπόψη οι καταναλωτές διάφορων κοινωνικοοικονοµικών τάξεων (%) κατά την αγορά ψαριών ιχθυοτροφείου Γενικά κριτήρια κατά την αγορά ψαριών Ιχθυοτροφείου Μεταβλητή Μέγεθος ψαριών Φρεσκότητα Συνθήκες συντήρησης Γεύση σάρκας Συσκευασία Τιµή Οµάδες Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Πολύ σηµαντικό Σηµαντικό Ασήµαντο Εισόδηµα 1 1 Επάγγελµα 6 7 Ηλικία 1 16, 1, 1,,8 18,8 1,1 10,8 7, 1, 1,6 10, 9, 1, 1,1 19, 18,, 6,1 0,8 6, 6,,1 6,7 7,1 6,1,6 6, 61, 8,1,7 9, 61, 7, 0,1 1,6,9 8,8,0 6,8,,1 6,6 1,0, 8,,6,8 7,6 19,,,9 11,10 7,91 9,9 9,8 9,0 91,7 100 9,0 97, 87,1 9, 89,1 9,8 9,1 90, 91,8 9, 97,9 9,,9 7, 6,0 8,,0,6 1,9,7 8,7,,9 9, 6,8,7,1 6,7 1,, 1, 7,7 7,88,8 7, 71,6 69, 70, 78,1 7,9 77,1 7, 8, 71, 7,1 69, 68, 69, 77, 71, 8,,1 6,7 7, 9,8 1, 6,8,9,1 16,7 6,,6,1 1,7 7,8 0, 6, 6,0,6 1,7, 9,,,,, 7,7,8,, 16,7 Σηµείωση: =οι τιµές αντιστοιχούν στο Likelihood-ratio χ, =Στατιστικά σηµαντικό (P ή * P 0,10), =Μη σηµαντικό (P>0,10) Εισόδηµα σε δρχ.: 1=Έως 0.000, =1.000-0.000, =1.000-600.000, =601.000-800.000 και = Πάνω από 801.000. Επάγγελµα: 1=Αγρότης, =Τεχνίτης, εργάτης, οικοδόµος κ.λπ., =Ελεύθερος επαγγελµατίας (γιατρός, δικηγόρος,..), = Προσωπική επιχείρηση, = Ιδιωτικός υπάλληλος, 6= ηµόσιος υπάλληλος και 7= Άλλο επάγγελµα. Ηλικία: 1= Έως 0 ετών, =1-, =6-0, =1-6 και = Άνω των 6. Όλα τα ποσοστά στον πίνακα εκτιµήθηκαν µε βάση τον αριθµό των καταναλωτών που απάντησαν (Ν) 10,8 10,0 9,0,,7,, 8,0,0 8,6 9, 7,, 1, 7,0 6, 8,6 7,1 6, 0,7 1,0 1,9,,0 7,9,6,,0,7 1, 9, 1, 0,,9 8,1,6 6,6,9 6, 1, 7,1,8 1,,8,, 1,6, 10,7,0 8,0 1,0 18,9 9, 17, 0, 10, 1,8 10,7 1,,,6 16,0, 18,6 18, 16,1 1,,9,8 0,9,9 8,1 6,8 60,7 7, 8,,0 1, 1,, 8, 9, 7,, 7,7 1,6,7 7,6 7, 8,6,7,9,0, 0, 7,,7 7,0 7,7, 1,7 11,6 9,7,6 1,8 1, 17, 7,6 7,, 6,8, 16, 11,9,1,0,, 8, 69,0 7,6 69,0,0 1,7 8, 60, 8, 7, 67,6 78,6 6,1 7,0,0 8,6 1,8 18, 17, 1, 1,8,0 0,7 7, 16, 1,7 18, 16, 9, 1,8 19,0 1, 1,,0 18, 1, 17

Η σηµασία που αποδίδεται στις συνθήκες συντήρησης των ψαριών (π.χ. σε πάγο) φαίνεται να διαφοροποιείται σηµαντικά σε σχέση µε το φύλο, µε τις γυναίκες να εµφανίζονται περισσότερο ευαίσθητες στο θέµα αυτό (P ). Αντίθετα, σε σχέση µε τα λοιπά χαρακτηριστικά κατάταξης των καταναλωτών (π.χ. εισόδηµα, επάγγελµα, κ.λπ.) δε φαίνεται να υπάρχει κάποια σηµαντική εξάρτηση (P>0,10). Η σηµασία που αποδίδεται στην τιµή φαίνεται ότι διαφοροποιείται µεταξύ των καταναλωτών διαφορετικών επιπέδων εισοδήµατος, ηλικίας και µόρφωσης (P ) ή επαγγελµάτων (P 0,10). Έτσι, οι καταναλωτές µε βασική µόρφωση αποδίδουν περισσότερη σηµασία στην τιµή, παρά αυτοί άλλων βαθµίδων µόρφωσης (P ). Παράλληλα, οι µεγάλης ηλικίας καταναλωτές αποδίδουν µεγαλύτερη σηµασία στην τιµή, σε σύγκριση µε αυτούς άλλων ηλικιών (P ). Η τιµή δεν αποτελεί πολύ σηµαντικό κριτήριο για την πλειονότητα των καταναλωτών ελευθέρων επαγγελµατιών. Επιπρόσθετα, οι χαµηλού εισοδήµατος καταναλωτές αξιολογούν την τιµή ως πολύ σηµαντικό κριτήριο, σε µικρότερο ποσοστό από ότι οι καταναλωτές άλλων εισοδηµατικών επιπέδων (P ). % Ερωτηθέντων 100 80 60 0 0 0 Συνθήκες συντήρησης (7,%) Μέγεθος (1,6%) Τιµή (,%) Γεύση σάρκας (,%) Συσκ/σία (16.0%) Φρεσκότητα (9,7%) Τιµή (,%) Πιστ. Υγιεινής (66,9%) Προέλευση (9,%) ιαθεσιµότητα (18,8%) 1 6 7 8 9 10 Κριτήρια αγοράς ιάγραµµα 1. Κριτήρια και σηµαντικότητά τους στην αγορά ψαριών ιχθυοτροφείου.10 Κριτήρια αναγνώρισης της φρεσκότητας των ψαριών ιχθυοτροφείου Η στάση του καταναλωτή σε σχέση µε τα διάφορα κριτήρια αναγνώρισης της φρεσκότητας των ψαριών ιχθυοτροφείου αποτυπώνεται στους πίνακες 9 και 10. Από την αξιολόγηση των πληροφοριών που περιλαµβάνονται στους πίνακες αυτούς γίνεται φανερό ότι, τα βράγχια αποτελούν κριτήριο φρεσκότητας για το 8,% των ερωτηθέντων, η οσµή για το 60,%, τα µάτια για το 7,7%, η στιλπνότητα για το,7%, η ακαµψία για το,%, η διόγκωση κοιλίας για το 1,8%, η συνεκτικότητα σάρκας για το 17,% και η κατάσταση δέρµατος για το,% ( ιάγραµµα 1, Πίνακας 9). Η άποψη των καταναλωτών, ότι τα µάτια, η οσµή, η στιλπνότητα δέρµατος και η διόγκωση της κοιλίας των ψαριών αποτελούν κριτήριο αναγνώρισης της φρεσκότητας, δε διαφοροποιείται σηµαντικά, σε ποσοστιαίους όρους, µεταξύ οµάδων καταναλωτών µε διαφορετικά κοινωνικοοικονοµικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά (P>0,10). 18

Πίνακας 9: Κριτήρια αναγνώρισης της φρεσκότητας ψαριών ιχθυοτροφείου από καταναλωτές,σε σχέση µε γεωγραφικές & κοινωνικές µεταβλητές κατάταξης αυτών (%) Μεταβλητή Μάτια Οσµή Βράγχια Στιλπνότητα δέρµατος Κριτήρια αναγνώρισης φρεσκότητας κατά την αγορά ψαριών Ιχθυοτροφείου Ακαµψία σώµατος ιόγκωση κοιλίας Συνεκτικότητα σάρκας Κατάσταση δέρµατος Οµάδες ιαµονή 1 77, 71,0,7 9,0 1,8 6,,8 7,7 6,,1 7,0 6,,0 6,6 1,, 9,0 76,7 71,0 1,1,7, 6, 66,7 0,17 1,0 1,0 87,0 88,0 7 19, 10,8 80,7 89,,98,0 6,9 7,0 7,1 0,1 Οικογεν/κή κατάσταση 1 76, 7,7, 6, 0,9 Ν 7,8 67,7,,,0 Ν 6,, 6,7 10,69,6,1 9, 76,9 70,7 1,7 6,1, 6,9 67,7 0, 1, 1,1 87,7 8,9 0,1 18, 1,1 81,6 8,9 0,96, 6, 7,8 7,7 Μόρφωση 1 70,7 7,7 7,9 89, 9,,,1 10,,10 60,1 6,7,6 9,9, 7,, 6,8 61,,,6 6, 8,, 7,,8 0,7 6,6,7 1,6 79, 76, 7, 68,,1 7,9 7,7 7,7 6, 6,1 7, 6, 6,8 10,81 10, 10,9 1,6 10, 89, 89,1 8, 89, 1,98 19,0 1, 18,6 6, 81,0 8,8 81, 7,7,0,9,,,6 7,1 7,7 76,6 7, 6,86 Φύλο 1 77, 7,,,7 0, 8,8 61, 1, 8,7 0, 7,1 9,,9 0, 0,,9 6,1 77,1 7,9 0,,9 6,9 67,1 6,1 0,67 10,6 1, 89, 8, 1,6 1,9 18, 8,1 81, 0,,1 6,6 7,9 7, 0,0 Σύνολο είγµατος Ν 7,7, Απάντησαν 9 (99,%) - 60, 9,8-8, 1,6 -,7 7, -, 6,8-1,8 87, - 17, 8,7 -, 7, - Απάντησαν 9 (99,%) Απάντησαν 9 (99,%) Απάντησαν 9 (99,%) Απάντησαν 9 (99,%) Σηµείωση: =οι τιµές αντιστοιχούν στο Likelihood-ratio χ, =Στατιστικά σηµαντικό (P ή * P 0,10), =Μη σηµαντικό (P>0,10). ιαµονή: 1= Αστικά κέντρα, = Ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές Οικογ. Κατάσταση: 1=Έγγαµος, =Άγαµος Μόρφωση: 1= ηµοτικό, = Γυµνάσιο/Λύκειο, = ΤΕΙ/ ΑΕΙ, =Μεταπτυχιακές σπουδές Φύλο: 1= Άνδρας, = Γυναίκα Ν=Σύνολο δείγµατος (καταναλωτές που απάντησαν) Όλα τα ποσοστά στον πίνακα εκτιµήθηκαν µε βάση τον αριθµό των καταναλωτών που απάντησαν (Ν) Απάντησαν 91 (99,0%) Απάντησαν 9 (99,%) Απάντησαν 9 (99,%) 19

Πίνακας 10: Κριτήρια αναγνώρισης της φρεσκότητας ψαριών ιχθυοτροφείου από τους καταναλωτές, σε σχέση µε κοινωνικοοικονοµικές µεταβλητές κατάταξης αυτών (%). Μεταβλητή Οµάδες Εισόδηµα 1 1 Επάγγελµα 6 7 Ηλικία 1 Μάτια Οσµή Βράγχια Στιλπνότητα δέρµατος 7,7 7, 81,9 7,9 78,8 69, 79, 79, 69, 69,6 78, 78,0 67, 7, 77,7 8,8 6 7, 6,6 18,1 6,1 1, 0,8 0,8 0, 0,6 0, 1,7,0,6,6, 16,,9,88 Ν 7,1,6 6, 67, 9,,8, 60, 6,6 7,1 70, 61,7,0 67, 6, 60,6 8,0,0, 7,, 0,6, 7,7 9,6 6,,9 9,8 8, 6,0,6 7,8 9,,0,0 7,1,17 6,6 6, 61,,1 9,6, 6,6 6.8 6, 0,9 60,9 6,0 1, 61,1 7, 6 Κριτήρια αναγνώρισης φρεσκότητας κατά την αγορά ψαριών Ιχθυοτροφείου, 7, 8,6,9 0, 7,7,, 6,7 9,1 9,1 8,0 8,7 8,9 7, 1,0,87 1, 7, 1, 8,9, 1, 19,,9 1,8 0,,6, 0,.0 7, 0, 1,0 7,7 78,8 71,1 76,8 78,8 80,8 77,1 68, 79,6 7, 76, 7 69,6 78,0 7,6 79,7 8,0,08,98,68 Ακαµψία σώµατος 9, 7,, 0,6, 0,8,0 7,7 0, 8,6 9,1,6,9, 6, 70,7 6, 67, 9, 7,7 69, 7,0, 79,6 61, 60,9 6,97 1,11 ιόγκωση κοιλίας 1, 16, 11,0 10,1 1, 7,7 10, 1,9 1, 1,0 1,0 1, 1,0 1,6 1, 8,8,0 8,7 8,7 89,0 89,9 86, 9, 89,6 8,1 87, 86,0 87,0 8,7 87,0 8, 8,6 91, 9,0 1,68 1,8 Συνεκτικότητα σάρκας 10,1 1,7 6,1 1, 1, 10,,0 16,,8 1,7 18,0 19,6 1, 18,8,0 89,9 8 8, 7,9 78,8 8,6 89,6 7,0 8,7 77, 8, 8,0 80, 87,8 8 81, 9,0 8,,90 Κατάσταση δέρµατος Σηµείωση: =οι τιµές αντιστοιχούν στο Likelihood-ratio χ, =Στατιστικά σηµαντικό (P ή * P 0,10), =Μη σηµαντικό (P>0,10) Εισόδηµα σε δρχ.: 1=Έως 0.000, =1.000-0.000, =1.000-600.000, =601.000-800.000 και = Πάνω από 801.000. Επάγγελµα: 1=Αγρότης, =Τεχνίτης, εργάτης, οικοδόµος κ.λπ., =Ελεύθερος επαγγελµατίας (γιατρός, δικηγόρος,..), = Προσωπική επιχείρηση, = Ιδιωτικός υπάλληλος, 6= ηµόσιος υπάλληλος και 7= Άλλο επάγγελµα. Ηλικία: 1= Έως 0 ετών, =1-, =6-0, =1-6 και = Άνω των 6. Όλα τα ποσοστά στον πίνακα εκτιµήθηκαν µε βάση τον αριθµό των καταναλωτών που απάντησαν (Ν) 67, 67,1 6,7,6 8 6,,0,, 7,7 6,1 19, 0,8,0 1,8 16,,1, 18,0,6, 8,0 18,8 76,8 7 7, 7,9 80,8 69, 7,0 68, 8,7 6,9 7,8 8,0 67, 76,8 7,0 81, 8,6 7,80,01 0

100 80 60 0 Βράγχια (8.%) Στιλπνότητα δέρµατος (.7%) Μάτια (7.7%) Κατάσταση δέρµατος (.%) Ακαµψία σώµατος (.%) Οσµή (60.%) Συνεκτικότητα σάρκας (17.%) ιόγκωση κοιλίας (1.8%) 0 0 ιάγραµµα 1. Στάση του καταναλωτή σε κριτήρια αναγνώρισης φρεσκότητας των ψαριών. Συµπεράσµατα Από την ανάλυση των αποτελεσµάτων της παρούσας έρευνας, προκύπτουν χρήσιµα συµπεράσµατα αναφορικά µε τη στάση του Έλληνα καταναλωτή απέναντι στα ψάρια ιχθυοτροφείου. Η στάση αυτή, για πολλά θέµατα που αφορούν στα χαρακτηριστικά ποιότητας και µάρκετινγκ των ψαριών ιχθυοτροφείου, διαφοροποιείται σηµαντικά σε σχέση µε τα κοινωνικοοικονοµικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών, όπως είναι το εισόδηµα, η µόρφωση, το επάγγελµα, η ηλικία, κ.ά. Από τα καλλιεργούµενα ψάρια, η τσιπούρα αποτελεί το «πλέον συχνά» ή «συχνά» καταναλισκόµενο ψάρι για το 66,9% των καταναλωτών, ενώ το λαβράκι για το,6%. Ο τόπος διαµονής, το µορφωτικό επίπεδο, το εισόδηµα ή το επάγγελµα φαίνεται ότι διαφοροποιούν σηµαντικά τις προτιµήσεις των καταναλωτών σε σχέση µε τη συχνότητα αγοράς τσιπούρας, σε αντίθεση µε την οικογενειακή κατάσταση, την ηλικία και το φύλο τους. Στις ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές το,% των καταναλωτών δεν αγοράζει ποτέ τσιπούρες, ενώ στα αστικά κέντρα το,%. Η πλειοψηφία των καταναλωτών αγοράζουν σπάνια (9,%) ή δεν αγοράζουν ποτέ (6,9%) λαβράκι, ενώ πολύ συχνά ή συχνά το αγοράζει το 11,% και το,1%, αντίστοιχα. Το µορφωτικό επίπεδο, η οικογενειακή κατάσταση, το φύλο, η ηλικία ή το εισόδηµα των καταναλωτών δε διαφοροποιούν σηµαντικά τη συµπεριφορά τους, σε αντίθεση µε τον τόπο διαµονής και το επάγγελµα. Στα αστικά κέντρα, οι καταναλωτές αγοράζουν λαβράκια συχνά ή πολύ συχνά, σε ποσοστά σηµαντικά υψηλότερα από τα αντίστοιχα ποσοστά στις αστικές και αγροτικές περιοχές. Παράλληλα, οι δηµόσιοι υπάλληλοι αγοράζουν συχνά λαβράκια, σε ποσοστό σηµαντικά υψηλότερο σε σχέση µε άλλα επαγγέλµατα, όπως αγρότες, τεχνίτες/εργάτες/οικοδόµοι, κ.ά. Η πέστροφα αγοράζεται συχνά ή πολύ συχνά από το 0,%, αυτών που απάντησαν, σπάνια από το,0%, ενώ το,% δεν την αγοράζει ποτέ. Το εισόδηµα, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση και το φύλο των καταναλωτών δε διαφοροποιούν τη συµπεριφορά τους, σε αντίθεση µε το επάγγελµα, το επίπεδο µόρφωσης και τον τόπο διαµονής. Στις ηµιαστικές και αγροτικές περιοχές, το 7,9% δεν αγοράζουν ποτέ πέστροφες, ενώ το ίδιο ισχύει και για το 6,1% των αγροτών. Το χέλι είναι καλλιεργούµενο είδος που δε συναντά τις προτιµήσεις του Έλληνα καταναλωτή. Η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών που απάντησαν (81,6%) δεν αγοράζουν ποτέ χέλι, ενώ ένα ποσοστό της τάξης του 1,8% το αγοράζουν σπάνια. Μόνο το,6 % των καταναλωτών το αγοράζουν συχνά ή πολύ συχνά, και κυρίως ανήκουν σε ανώτερα 1

επίπεδα µόρφωσης. Το 67,% αυτών που απάντησαν δεν αγοράζουν ποτέ γριβάδι, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τη χιόνα είναι 7,9% και για το φαγκρί,0%. Ο σολοµός αγοράζεται συχνά ή πολύ συχνά από το,7%, ανεξάρτητα από το φύλο, το εισόδηµα, το επάγγελµα και την ηλικία. Αντίθετα, οι καταναλωτές µε βασική µόρφωση στην πλειοψηφία τους 6,1% δεν αγοράζουν ποτέ σολοµό. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που απάντησαν (9,8%) προτιµούν περισσότερο τα ψάρια ελεύθερης αλιείας, παρά αυτά του ιχθυοτροφείου, στάση η οποία είναι ανεξάρτητη κοινωνικοοικονοµικών και γεωγραφικών χαρακτηριστικών των καταναλωτών. Ωστόσο όµως, στην πλειοψηφία τους οι καταναλωτές δηλώνουν ότι δεν τα αποφεύγουν συστηµατικά (,7%). Το % των καταναλωτών θεωρούν ότι τα ψάρια ιχθυοτροφείου έχουν πολύ λίπος, ενώ το 6,8% ότι δεν τους ικανοποιεί η γεύση. Το 19,1% τα αποφεύγουν επειδή δε γνωρίζουν µε τι τρέφονται και το 19,0% επειδή φοβούνται πιθανά κατάλοιπα στους ιστούς, αιτιολογία ανεξάρτητη κοινωνικοοικονοµικών χαρακτηριστικών των καταναλωτών, πλήν του τόπου διαµονής και του επαγγέλµατος. Ο Έλληνας καταναλωτής δε δείχνει προτίµηση (8,1%) στην αγορά ψαριών ιχθυοτροφείου σε τεµάχια, ανεξάρτητα από τον τόπο διαµονής, την οικογενειακή κατάσταση, το επίπεδο µόρφωσης, την ηλικία, το επάγγελµα και το εισόδηµα. Παράλληλα, το 8,8% των καταναλωτών δε θα προτιµούσε καθαρισµένα και συσκευασµένα ψάρια ιχθυοτροφείου µε παράδοση στο σπίτι (door to door) και µόνο το 16,% είναι ώριµο να αποδεχθεί µια τέτοια διαδικασία προµήθειας ψαριών, στάση ανεξάρτητη από κοινωνικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά, ή τον τόπο διαµονής τους. Οι κατά καιρούς ανακοινώσεις των ΜΜΕ και τα δηµοσιεύµατα του τύπου σχετικά µε την υγιεινή των ψαριών ιχθυοτροφείου επηρεάζουν καταλυτικά τη συµπεριφορά των καταναλωτών, αν και µόνο το 7,% δήλωσαν ότι έχουν αντιµετωπίσει κάποιο πρόβληµα υγείας από την κατανάλωση ψαριών ιχθυοτροφείου. Η ευαισθησία του καταναλωτή απέναντι στο θέµα της ποιότητας των ψαριών ιχθυοτροφείου που καταναλώνει εµφανίζεται ιδιαίτερα αυξηµένη, ο οποίος, ανεξάρτητα από γεωγραφικά και κοινωνικοοικονοµικά χαρακτηριστικά, όχι µόνο την επιδιώκει αλλά απαιτεί και κατοχύρωσή της µε στοιχεία πιστοποίησης/σήµα ποιότητας (7,1%). Το 8,6% των καταναλωτών ρωτούν πάντοτε για την προέλευση των ψαριών ιχθυοτροφείου που αγοράζουν, ενώ το 7,% µερικές φορές, µε τις γυναίκες να εµφανίζονται περισσότερο ευαίσθητες στο θέµα αυτό. Ανεξάρτητα από κοινωνικοοικονοµικά ή γεωγραφικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών, η φρεσκότητα των ψαριών θεωρείται «πολύ σηµαντικό» κριτήριο για το 9,7% των ερωτηθέντων, οι συνθήκες συντήρησης των ψαριών για το 7,%, η πιστοποίηση υγιεινής των ψαριών για το 66,9%, η γεύση σάρκας για το,%, ενώ η προέλευση για το 9,%. Αντίθετα, το µέγεθος των ψαριών, η συσκευασία, η διαθεσιµότητα και η τιµή δεν αποτελούν κριτήρια µεγάλης σπουδαιότητας για την πλειοψηφία των καταναλωτών ψαριών ιχθυοτροφείου. Η σηµασία που αποδίδεται στην τιµή διαφοροποιείται σηµαντικά µεταξύ των καταναλωτών διαφορετικών επιπέδων εισοδήµατος, ηλικίας, µόρφωσης ή επαγγέλµατος. Οι καταναλωτές µεγάλης ηλικίας ή αυτοί µε βασική µόρφωση ή χαµηλό σχετικά εισόδηµα αποδίδουν περισσότερη σηµασία στην τιµή, σε αντίθεση π.χ. µε τους καταναλωτές ελεύθερους επαγγελµατίες. Οι καταναλωτές γενικά δεν είναι ικανοποιητικά ενηµερωµένοι σχετικά µε τον τρόπο αναγνώρισης της φρεσκότητας των ψαριών ιχθυοτροφείου που αγοράζουν. Τα βράγχια αποτελούν κριτήριο φρεσκότητας για το 8,% των ερωτηθέντων, η οσµή για το 60,%, τα µάτια για το 7,7%, η στιλπνότητα για το,7%, η ακαµψία για το,%, η διόγκωση κοιλίας για το 1,8%, η συνεκτικότητα σάρκας για το 17,% και η κατάσταση δέρµατος για το,%. Οι παραπάνω διαπιστώσεις µπορούν να αποτελέσουν το ερέθισµα για την υιοθέτηση µέτρων σωστής ενηµέρωσης του Έλληνα καταναλωτή, προς την κατεύθυνση τόνωσης της

κατανάλωσης καλλιεργούµενων ψαριών στην εγχώρια αγορά. Πέρα από τις ιδιαίτερες ποιοτικές προτιµήσεις (λιποπεριεκτικότητα, γεύση σάρκας, κ.λπ.), που διαµορφώνουν µια τάση προσαρµογής των Ελλήνων καταναλωτών προς τα καλλιεργούµενα ψάρια, είναι εµφανής η επιφυλακτικότητά τους απέναντι στην κατανάλωση των ψαριών αυτών. Το σήµα ποιότητας, η πληροφόρηση προέλευσης, ο φόβος για πιθανά κατάλοιπα στους ιστούς από τη διατροφή των ψαριών είναι θέµατα που πρέπει να αντιµετωπισθούν. Η πολιτική των χαµηλών τιµών (εκ των πραγµάτων) δεν αποδεικνύεται ικανή να επηρεάσει σηµαντικά τη στάση των καταναλωτών, τουλάχιστο στην πλειοψηφία τους. Η εναλλακτική και άµεση δυνατότητα αγοράς ψαριών ελεύθερης αλιείας, σε όχι υπερβολικά υψηλές τιµές, και η φοβία των καταναλωτών απέναντι στα ψάρια ιχθυοτροφείου αποτελούν περιοριστικούς παράγοντες της κατανάλωσης. Η κατά τεκµήριο δυνατότητα ελέγχου της διατροφής των εκτρεφόµενων ψαριών, συγκριτικά µε την ανεξέλεγκτη διατροφή των ψαριών ελεύθερης αλιείας, δεν απασχολεί καν τους καταναλωτές. Η καχυποψία τους για κάθε τι το εκτρεφόµενο φαίνεται ότι, λόγω ανεπαρκούς ή και καθόλου ενηµέρωσης, ισχύει και για τα ψάρια ιχθυοτροφείου. Η υιοθέτηση εξελιγµένων µορφών µάρκετινγκ, συσκευασίας, ποιότητας και ολοκληρωµένων σχεδίων συνεχούς προβολής των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας αποτελούν το κλειδί στην προσπάθεια τόνωσης της ζήτησης και διατήρησης της πρωτοπορίας του κλάδου των ελληνικών υδατοκαλλιεργειών. Η όποια πολιτική δε θα πρέπει να αποβλέπει στην υποκατάσταση της κατανάλωσης ψαριών ελεύθερης αλιείας µε αυτά του ιχθυοτροφείου, αλλά να πείσει τους καταναλωτές ότι, και τα καλλιεργούµενα ψάρια αποτελούν υγιεινή τροφή υψηλής διατροφικής αξίας και µπορούν να είναι ελεγχόµενα και πιστοποιηµένα, µε πλείστα όσα χαρακτηριστικά ποιότητας και µάρκετινγκ που αυξάνουν σηµαντικά τη χρησιµότητα του καταναλωτή, σε γενικούς όρους. Η καταλυτική επίδραση, που ασκούν στους καταναλωτές τα ΜΜΕ και ο τύπος, µε τις κατά καιρούς ανακοινώσεις τους, µπορούν να αποτελέσουν εργαλείο ενηµέρωσης του καταναλωτή για την ποιότητα των ιχθυοτροφών, για τα κριτήρια ελέγχου της ποιότητας και της φρεσκότητας των ψαριών και για την αναγνώριση των σηµάτων πιστοποίησης της ποιότητας από τους καταναλωτές. Λαµβάνοντας υπόψη ότι, η ελληνική αγορά απορροφά µόλις το 9% της παραγόµενης ποσότητας τσιπούρας και το 6% αυτής του λαβρακιού, οι εµπλεκόµενοι φορείς θα πρέπει να εγκαταστήσουν γραµµές συνεχούς ενηµέρωσης των καταναλωτών για τα ψάρια ιχθυοτροφείου. Προς την κατεύθυνση αυτή, η διαφάνεια των διαδικασιών ελέγχου των ιχθυοτροφών αποτελεί µια σηµαντική συνιστώσα. Το σήµα ποιότητας, µε κριτήρια ευκόλως κατανοητά από τον απλό καταναλωτή, είναι µια άλλη. Ο προσανατολισµός της παραγωγής για κάθε κατηγορία καταναλωτών, είναι επίσης αυξηµένης σηµασίας παράγοντας. Για παράδειγµα, είναι γνωστό ότι οι Ιταλοί καταναλωτές δείχνουν προτίµηση για ψάρια µε περισσότερο λίπος, σε αντίθεση µε τους Έλληνες. Ποικίλες τέτοιες διαφοροποιήσεις επισηµάναµε και στα πλαίσια της εργασίας αυτής για τις προτιµήσεις των καταναλωτών διαφόρων κοινωνικοοικονοµικών ή γεωγραφικών χαρακτηριστικών.. Αναφορές 1. Csavas, L. (199): Important Factors in the uccess of hrimp Farming. World Aquaculture, Vol. (1), -6.. European Commission (1999): Forward study of the Community Aquaculture, European Commission, Directorate General for Fisheries, ummary Report, MACALITER ELLIOT AND PARTNER LTD, eptember 1999.. FAO (1998): The state of world fisheries and aquaculture", http//www.fao.org.. FAO (00): Recent trends and possible consequences for world fisheries and aquaculture. Web site: http://www.fao.org/docrep/00/x800e/x800e07.htm