ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Πόλη Ημερομηνία Ώρα Αίθουσα Ναύπακτος 9 Μαρτίου 2013 6 μμ Παπαχαραλάμπειος ΤΙΤΛΟΣ: Η Σημασία του στρες και του ύπνου στη ζωή του/της εφήβου 1 Τίτλος Ομιλίας/ Παρουσίασης Ομιλητής 2 Τίτλος Ομιλίας/ Παρουσίασης Ομιλητής 3 Τίτλος Ομιλίας/ Παρουσίασης Ομιλητής 3 Τίτλος Ομιλίας/ Παρουσίασης Ομιλητής ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Το παιδί, ο/η έφηβος και η σημασία του στρες και του ύπνου στη ζωή τους» Γεώργιος Χρούσος, Καθηγητής Παιδιατρικής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών «Η σημασία του ύπνου για την μνήμη και την μάθηση» Μαθητές 3 ου Γυμνασίου Ναυπάκτου «Η σημασία του ύπνου για την ευεξία» Μαθητές Γυμνασίου Αντιρρίου «Η σχέση του ύπνου με την αρρώστια» Μαθητές 2 ου Γυμνασίου Ναυπάκτου Οργανωτές: Ελληνική Εταιρεία για τις Νευροεπιστήμες Δήμος Ναυπακτίας 1
Γυμνάσιο Αντιρρίου 2 ο Γυμνάσιο Ναυπάκτου 3 ο Γυμνάσιο Ναυπάκτου Υπεύθυνα Μέλη της Ελληνικής Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες E-mails Τηλέφωνα Ευθυμιόπουλος Σπυρίδων Efthis@biol. uoa.gr 2107274890 Μαριγούλα Μαργαρίτη margar@upatras.gr 2610997430 Η εκδήλωση υποστηρίχθηκε από τον κ Σπύρο Μυλωνά Περιλήψη παρουσιάσεων-περιγραφή της Εκδήλωσης Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΠΝΟΥ ΚΑΙ ΕΓΡΕΗΓΟΡΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΧΡΟΥΣΟΣ, Καθηγητής Παιδιατρικής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη ζωή των θηλαστικών και, όπως οι άνθρωποι, ξοδεύουν περίπου το ένα τρίτο της ζωής μας στον ύπνο. Ο ύπνος και η εγρήγορση συνδέονται με το κιρκαδικό ρολόι και λειτουργούν ημερησίως διαδοχικά και αντίθετα. Όπως και άλλα ζωτικά συστήματα του οργανισμού, τα συστήματα που ελέγχουν τον ύπνο και την εγρήγορση βρίσκονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), ιδιαίτερα τον υποθάλαμο και το εγκεφαλικό στέλεχος. Στην εγρήγορση συμμετέχει ο υπομέλανας τόπος και ο δικτυωτός σχηματισμός, που μαζί με το αυτόνομο σύστημα και τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (ΗΡΑ) άξονα, είναι επίσης συστατικά του συστήματος στρες, που ενεργοποιείται όταν κάποιος στρεσογόνος παράγοντας υπερβαίνει ένα ορισμένο όριο. Η ανάγκη του οργανισμού για ύπνο εκφράζεται ως υπνηλία (τάση ύπνου), ενώ η ανάγκη για ανάπαυση ιστού και ανάκαμψη από άσκηση εκφράζεται ως κόπωση. Υπνηλία και κόπωση συχνά συγχέονται μεταξύ τους, όμως, είναι διαφορετικά συναισθήματα που ελέγχονται από διαφορετικές νευρικές δομές και βοιχημικές διεργασίες. Οι κυτταροκίνες όπως ο TNF-α και η ιντερλευκίνη (IL) -6, συμμετέχουν και οι δύο στην αίσθηση της υπνηλία και της κόπωσης ενώ οι μεσολαβητέςτου συστήματος του στρες, συμπεριλαμβανομένου της νορεπινεφρίνης, βασικού νευροδιαβιβαστή του υπομέλανα τόπου και του συμπαθητικού συστήματος, καθώς και ορμόνη απελευθέρωσης της κορτικοτροπίνης και η κορτιζόλη, επάγουν την εγρήγορση και τη διέγερση. Έτσι, οι καταστάσεις που συνδέονται με αύξηση των επιπέδων των 2
κυτταροκινών, όπως λοιμώξεις, φλεγμονώδεις παθήσεις και κεντρικού τύπου παχυσαρκία, συχνά συνδέονται με υπερβολική ημερήσια υπνηλία και κόπωση, ενώ οι κατστάσεις που συνδέονται με την ενεργοποίηση του συστήματος στρες, όπως η ανησυχία, οι αγχώδεις διαταραχές και μελαγχολική κατάθλιψη, συσχετίζονται συχνά με διαταραχές του ύπνου, συμπεριλαμβανομένης της αϋπνίας, της αφύπνισης νωρίς το πρωί, συχνές αφυπνίσεις, κλπ. Έχουμε δείξει ότι η έλλειψη ύπνου σε φυσιολογικά άτομα σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα κυτταροκινών που προκαλούν υπνηλία, όπως IL-6, ενώ το άγχος συνδέεται με αυξημένα επίπεδα CRH, κατεχολαμινών και κορτιζόλης, που προωθούν την εγρήγορση και διαταράσσουν τον ύπνο. Έχουμε επίσης δείξει ότι οι ασθενείς με παχυσαρκία και αντίσταση στην ινσουλίνη, ή ακόμη άπαχοι ασθενείς με πολυκυστικές ωοθήκες και αντίσταση στην ινσουλίνη, υποφέρουν από άπνοια ύπνου, έχουν αυξημένς κυτταροκίνες στο αίμα και υποφέρουν από ημερήσια υπνηλία και κόπωση. Ετσι, η άπνοια ύπνου, η ημερήσια υπνηλία και η κόπωση φαίνεται να είναι συστατικά του Συνδρόμου Μεταβολικής δυσλειτουργίας. Σε αντίθεση, έχουμε δείξει ότι οι ασθενείς με ιδιοπαθή αϋπνία έχουν αυξημένη δραστηριότητα του συστήματος του στρες με αυξημένα επίπεδα CRH, κατεχολαμινών και κορτιζόλης σε όλη το εικοσιτετράωρο, με την υψηλότερη διαφορά σε σχέση με φυσιολογικούς ανθρώπους κατά τις βραδινές ώρες. Ενδιαφέρον, στους ίδιους ασθενείς, τα επίπεδα στο αίμα των φλεγμονωδών κυτταροκινών είναι επίσης αυξημένα, ιδίως το βράδυ. Σε αυτούς τους ασθενείς έχουμε το φαινομενικά παράδοξο συνδυασμό της αϋπνίας και της κόπωσης, προφανώς επειδή είναι αυξημένα τόσο τα χημικά μόρια που προκαλούν διέγερση όσο και ταχημικά μόρια που προκαλούνκαι υπνηλία/κόπωση. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι διαταραχές του ύπνου οφείλονται σε διαταραχές του μεταβολισμού, σε φλεγμονώδεις καταστάσεις και στο στρες. Φωτογραφίες 3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18