«Η διαφήμιση στη ζωή μας & ο ρόλος των ΜΜΕ» [1]
ΟΜΑΔΑ Α «TROLLS» Περιεχόμενα : 1 1)Η διαφήμιση μέσα στον χρόνο 2 2)Τα πιο διαδεδομένα διαφημιστικά μέσα..5 3)Πότε μια διαφήμιση είναι πετυχημένη..8 4)Οι 10 καλύτερες ελληνικές διαφημίσεις 10 5)Δομή διαφημιστικής εταιρείας / γραφείου..11 6)Το τέχνημα μας..13 7)Hoμάδα μας 15 8)Υπεύθυνοι καθηγητές Πηγές/Βιβλιογραφία 16 [2]
1.Η διαφήμιση μέσα στο χρόνο : Προϊστορικά : Κατά κανόνα, κάθε «βιογράφος» ενός επαγγέλματος, πασχίζει να τοποθετήσει ιστορικά τη γέννηση του βιογραφουμένου επαγγέλματος λίγο μετά από αυτή της Εύας, αν όχι πριν. Την ίδια δόξα θα μπορούσε να διεκδικήσει κι η διαφήμιση. Ας μη χαθούμε όμως στην εποχή του μύθου, ψάχνοντας τα ίχνη διαφημιστικών επιγραφών, τελάληδων, επιστολών και άλλον -λιγότερο ή περισσότερο- πρωτόγονων μορφών διαφήμισης. Δεν είναι καίρια η γνώση -τουλάχιστον για τον αναγνώστη αυτού του Project- αυτών των μακρινών διαφημιστικών σπερμάτων, για να αντιληφθεί τη σύγχρονη διαφήμιση. Είναι τόσο μικρή -αν όχι ανύπαρκτη- άλλωστε η σχέση ανάμεσα στους αυτοσχεδιασμούς ενός περιπλανώμενου τελάλη και στη δορυφορική τηλεοπτική διαφήμιση. Η ιστορία της διαφήμισης : Η ιστορία της διαφήμισης ξεκινάει από την Αρχαία Ελλάδα έχοντας τη μορφή της ανακοίνωσης μιας μικρής αγγελίας που πρόσφερε αμοιβή σε όποιον επέστρεφε στον αφέντη έναν σκλάβο που είχε δραπετεύσει (Benoit, 1995: 390). Η αγγελία ήταν προφορική, καθώς έτσι κι αλλιώς προφορική ήταν η παράδοση μέχρι τον 6ο αιώνα και σημαντικός ήταν ο ρόλος των κηρύκων. Παράλληλα με την προφορική διάδοση των πληροφοριών είναι χαρακτηριστικό ότι διασώθηκαν στα ερείπια αρχαίων πόλεων π.χ. σε τοίχους σπιτιών της Πομπηίας ή της αρχαίας Βαβυλώνας ανακοινώσεις για θεατρικές παραστάσεις, αγώνες ή μονομαχίες. Υπάρχουν μαρτυρίες για τη χρήση της προφορικής διαφήμισης τόσο στη Ρωμαϊκή, όσο και στη Βυζαντινή περίοδο και στον Μεσαίωνα. Στα τέλη του 15ου αιώνα (1478), εμφανίζεται η πρώτη γραπτή διαφήμιση από έναν Άγγλο εκδότη, γραμμένη στο χέρι, η οποία [3]
αναφερόταν στην έκδοση ενός εκκλησιαστικού βιβλίου για πώληση. Τον ίδιο αιώνα το 1492 εμφανίζεται η πρώτη τοιχοκολλημένη αφίσα, πολύχρωμη, που αφιερώθηκε σε θρησκευτική γιορτή στη γαλλική πόλη Reims (Benoit, 1995: 392). Η ανακάλυψη της τυπογραφίας με τον Γουτεμβέργιο το 1438 έδωσε ώθηση, ώστε να χρησιμοποιηθούν κινητά στοιχεία για την ανάπτυξη μέσων, όπως διαφημιστικοί πίνακες (πόστερ), διαφημιστικά φυλλάδια, αγγελίες εφημερίδων. Η λέξη διαφήμιση χρησιμοποιήθηκε ως λέξη για πρώτη φορά τον 17ο αιώνα, 1655 από εκδότες βιβλίων ως επικεφαλίδα για τις ανακοινώσεις τους, ενώ σύμφωνα με άλλους συγγραφείς αναφερόταν στην γνωστοποίηση προς τρίτους ενός προϊόντος το οποίο ήταν αναγνωρισμένο και αποδεκτό μετά από πολλές συζητήσεις (Benoit, 1995: 393). Η πρώτη διαφήμιση σε εφημερίδα στην Αγγλία για προώθηση καταναλωτικού προϊόντος αναφερόταν στον καφέ στη Public Adviser στις 26.5.1657. Τον 18ο αιώνα και στη συνέχεια του 19ου αιώνα η εφημερίδα αποκτά μαζικό χαρακτήρα και αγκαλιάζει τις μεσαίες και χαμηλές διαφήμιση του Moulin Rouge,1891τάξεις. Το αναγνωστικό κοινό αυξάνεται με αποτέλεσμα να διαφημίζονται ποικίλα προϊόντα, όπως βιβλία, ποτά, φάρμακα και είδη καθαριότητας. Η δε εμφάνιση των περιοδικών δίνει ιδιαίτερη ώθηση στη διαφήμιση. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η πινελιά της Τέχνης στις διαφημιστικές αφίσες. Για παράδειγμα τον 18ο αιώνα παριζιάνος αρωματοποιός δανείστηκε έργο τέχνης του Boucher για να προωθήσει τα αρώματά του. Το 1891 εμφανίζεται τοιχοκολλημένη ανακοίνωση- αφίσα του διάσημου Γάλλου ζωγράφου Toulouse-Lautrec. Ο 19ος αιώνας αποτελεί κυριολεκτικά την χρυσή εποχή της καλλιτεχνικής αφίσας (Pontoizeau, P.-A., 1992: 90). Έτσι τον 19ο αιώνα μπορούμε να πούμε ότι κάθε αφίσα ανήκει στην ιστορία τέχνης. Από το 1898 υπάρχουν κινηματογραφικές ταινίες διαφημιστικές, όπως για τους σιδηρόδρομους ή τις μουστάρδες. Το 1930 αρχίζει να αλλάζει μορφή εξαιτίας της αλλαγής του πνεύματος της διαφημιστικής διαδικασίας: αντί της γνωστοποίησης ενός προϊόντος τονίζεται η αναγκαιότητα απόκτησής του. Έτσι στην αφίσα παύει να έχει σημασία η [4]
καλλιτεχνική του δημιουργία, αλλά δίδεται έμφαση στο διαφημιζόμενο προϊόν και στα πολιτισμικά/κοινωνικά περιβάλλοντα. Επομένως, αρχίζει η κυριαρχία της εμπορικής διαφήμισης. Τον 19ο αιώνα σημειώνεται ραγδαία ανάπτυξη της διαφήμισης ως αποτέλεσμα της βιομηχανικής επανάστασης. Η εμφάνιση άλλων μορφών προώθησης των προϊόντων, όπως οι τοιχοκολλημένες γιγαντοανακοινώσεις (γιγαντοαφίσες), διαφημιστικά φύλλα που πετιούνται στον αέρα δίνουν νέα πνοή στη διαφήμιση. Η ανάπτυξη, ωστόσο, των Ηλεκτρονικών Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, κατά τον 20ο αιώνα, είναι αυτή που έδωσε σημαντική και καθοριστική θέση στη διαφήμιση με την εμφάνιση του ραδιοφώνου στις αρχές του 20ού αιώνα και στα μέσα του ίδιου αιώνα με την εμφάνιση της τηλεόρασης. Τώρα πλέον η διαφήμιση καθορίζει το ραδιοφωνικό, τηλεοπτικό, διαδικτυακό πρόγραμμα και δημιουργεί πρότυπα, επιβάλλει αξίες και επηρεάζει σε μέγιστο βαθμό τη κοινή γνώμη. [5]
2. Τα πιο διαδεδομένα διαφημιστικά μέσα : Η διαφήμιση μπορεί να χρησιμοποιήσει αρκετά μέσα για να επιτύχει την αποστολή της (δηλαδή την γνωστοποίηση του προϊόντος) ανάλογα με την αγορά-στόχο που έχει, την αποτελεσματικότητα του μέσου και το κόστος που είναι διατεθειμένη να πληρώσει η επιχείρηση η οποία προβαίνει στην ενέργεια αυτή. Ορισμένα μέσα είναι: Τηλεόραση: Θωρείται η πρωταγωνίστρια στην αποδοτική διαφήμιση και γι' αυτό η τηλεοπτική διαφήμιση είναι και η πιο ακριβοπληρωμένη. Η διάρκειά της είναι συνήθως γύρω στα 30 δευτερόλεπτα. Η τιμή ρυθμίζεται ανάλογα με την ώρα προβολής της διαφήμισης (άλλη τιμή στις 3 η ώρα τη νύχτα και άλλη στις 9 το βράδυ), από το σημείο (στην αρχή, στη μέση ή στο τέλος ενός προγράμματος), το πρόγραμμα αυτό καθαυτό (άλλη τιμή για ένα πρωτάθλημα ποδοσφαίρου και άλλη τιμή για έναν μέτριου ενδιαφέροντος αγώνα) και με άλλες παραμέτρους. Όπως και στο ραδιόφωνο, η μουσική και το κείμενο έχουν ιδιαίτερη σημασία να εντυπώνονται ώστε όταν κάποιος ακούει τη μουσική να θυμάται το προϊόν. Επίσης η επανάληψη στην καθημερινή ζωή μιας έξυπνης ατάκας που πρωτακούστηκε στην τηλεόραση ή που εκεί εδραιώθηκε ταυτιζόμενη με ένα συγκεκριμένο προϊόν, θεωρείται μεγάλη επιτυχία για το διαφημιζόμενο. Η πρώτη τηλεοπτική διαφήμιση ήταν αυτή των ρολογιών χειρός Bulova. Μεταδόθηκε στις ΗΠΑ την 1η Ιουλίου 1941 πριν από ένα ματς μπέιζμπολ μεταξύ των Brooklyn Dodgers και των Philadelphia Phillies και είχε διάρκεια 20 δευτερολέπτων. Μεταδόθηκε από το τηλεοπτικό δίκτυο WNBT [6]
(θυγατρική του τέως NBC, νυν NBC Universal), το οποίο και πληρώθηκε λίγο πάνω από 9 δολάρια για τη συγκεκριμένη μετάδοση.[4][5] Ραδιόφωνο: Όπως και η τηλεοπτική διαφήμιση, πληρώνεται και αυτή ανάλογα με την ζώνη στην οποία θα ακουστεί και με τη διάρκεια -συνήθως από 15 έως 60/70 δευτερόλεπτα. Αν και στηρίζεται μόνον στον ήχο, αυτό μερικές φορές αποτελεί και το ατού του συγκεκριμένου μέσου: καθώς δηλαδή ο ακροατής μπορεί μόνον να ακούσει και όχι να δει ή να διαβάσει τις ραδιοφωνικές πληροφορίες (καθώς ακούει μια εκπομπή), λειτουργεί απολύτως ακουστικά και οι άλλες αισθήσεις ατονούν. Έτσι όσες πληροφορίες παίρνει σε μια διακοπή διαφημίσεων, καταγράφονται πιο έντονα. Η ραδιοφωνική διαφήμιση στηρίζεται περισσότερο στη μουσική και στο κείμενο, επειδή ακριβώς δεν μπορεί να πείσει με την εικόνα, οπότε παίζει σημαντικότερο ρόλο η επιλογή της μουσικής υπόκρουσης ή του "τζινγκλ" και η φωνή του ατόμου που μιλά για το προϊόν καθώς βεβαίως και όσα λέει για αυτό. Κινηματογράφος:Η κανονική διαφήμιση προβάλλεται πριν από την έναρξη της ταινίας ή στα διαλείμματα της. Εντούτοις ο κινηματογράφος προσφέρεται ιδιαίτερα για την έμμεση και πιο αποδοτική διαφήμιση, δηλαδή την προβολή προϊόντων που χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί στη διάρκεια της ταινίας (καπνού, ποτών, ρουχισμού, αυτοκινήτων κ.λπ.). [7]
Τύπος (Εφημερίδες, Περιοδικά, κ.α.): Όσο μεγαλύτερη κυκλοφορία έχει ένα έντυπο, τόσο ακριβότερα διαθέτει τις σελίδες του προς διαφήμιση. Στην έντυπη διαφήμιση έχουν και πάλι σημασία τα χρώματα, τα κείμενα, τα πρόσωπα, η θέση (αν θα είναι ολοσέλιδη ή αν θα είναι στην πάνω δεξιά γωνιά θα κοστίσει περισσότερο από όσο μια στην κάτω αριστερή γωνία). Στον τύπο υπάρχει η ολοφάνερη διαφήμιση ενός προϊόντος και το λεγόμενο "πουμπλί" όπου ο δημοσιογράφος γράφει ένα διαφημιστικό κείμενο το οποίο ίσως να μην αποτελεί ολοφάνερη διαφήμιση με την κλασική έννοια, αλλά που υποχρεωτικά αναγράφει σε κάποιο σχετικά εμφανές σημείο ποιος το χορηγεί. Και στον τύπο όπως και σε άλλα μέσα, η διαφήμιση μπορεί να είναι και έμμεση ή κρυφή, κάτι που θεωρείται παράνομο αφού ο αποδέκτης (το καταναλωτικό κοινό) δεν ενημερώνεται σαφώς ότι πρόκειται για πληρωμένη διαφήμιση. Διαδίκτυο: Σε αυτό τοχώρο η διαφήμιση γίνεται με αποστολή μηνυμάτων ή με διαφημίσεις στους ιστοτόπους που κάποιος επισκέπτεται ή με στοιχεία που συνοδεύουν εγκαταστάσεις προγραμμάτων ή σε κοινωνικούς ιστοτόπους ή με σπαμ. [8]
3.Πότε μια διαφήμιση είναι πετυχημένη ; Καταρχήν, πριν ξεκινήσετε να διαφημίζεστε, σκεφτείτε για ποιο λόγο θέλετε να διαφημιστείτε. Είναι κάτι που σε πολλούς δεν είναι ξεκάθαρο. Θέλετε να παρουσιάσετε ένα νέο προϊόν; Να αυξήσετε την αναγνωρισιμότητα της επιχείρησης σας; Να προωθήσετε μια νέα προσφορά; Τι ακριβώς θέλετε να πετύχετε; Σκεφτείτε το πριν ξεκινήσετε.ξεκαθαρίστε που απευθύνεστε. Και αφού είσαστε σίγουροι για τον λόγο που κάνετε την διαφήμιση, τώρα σκεφτείτε την αγορά-στόχο που θέλετε να απευθυνθείτε. Τους ιδανικούς αναγνώστες υποψήφιους αγοραστές. Ιδανικός θεωρείται ο πελάτης που θέλετε να έχετε εκατοντάδες από αυτούς. Εάν δεν μπορείτε να τους προσδιορίσετε τότε δεν μπορείτε και να τους βρείτε! Θέλετε να απευθυνθείτε μόνο σε αυτούς που είναι πιθανότερο να αγοράσουν. Προσδιορίστε τους με δημογραφικούς όρους (που ζουν; που εργάζονται; ποια είναι η ηλικία τους; το φύλο τους; η οικονομική τους κατάσταση, η μόρφωση τους;) και με ψυχογραφικούς όρους (ποια είναι τα ενδιαφέροντα τους; με ποιον τρόπο αγοράζουν; είναι συντηρητικοί; πόσο εύκολα δέχονται νέα πράγματα και αλλαγές; ποιές λύσεις ψάχνουν;). Προσδιορίστε τον ιδανικό σας πελάτη και θα έχετε λύσει τον μισό γρίφο!τι θέλετε να πείτε μέσα από την διαφήμιση σας; Εκφράστε ξεκάθαρα το μήνυμα της διαφήμισης σας. Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι οι άνθρωποι κάνουν 2 ερωτήσεις. Η πρώτη είναι: Γιατί να το αγοράσω αυτό; και η δεύτερη είναι: Γιατί να το αγοράσω από εσένα; Εάν δεν μπορείτε να τις απαντήσετε έχετε αποτύχει. Όλα τα υπόλοιπα είναι περιττά.επιλέξτε το σωστό μέσο διαφήμισης. Για να επιλέξετε το σωστό μέσο, θα πρέπει πρωτίστως να γνωρίζετε σε ποιους απευθύνεται το μήνυμα σας. Αυτό το λύσαμε στο Νούμερο 2. Τώρα σκεφτείτε: ποιες εφημερίδες είναι πιθανότερο να διαβάζουν; ποια περιοδικά; Ποιαραδιόφωνα είναι το πιθανότερο να ακούν; ποια web-site επισκέπτονται; χρησιμοποιούν το facebook; που συχνάζουν; Θα πρέπει να έχετε μια απάντηση για τις παραπάνω ερωτήσεις.γράψτε όπως μιλάτε. Αποφύγετε τεχνικές ορολογίες και λέξεις που θα εντυπωσιάσουν. Το πιθανότερο είναι να μπερδέψετε τους αναγνώστες υποψήφιους πελάτες σας. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πιο άνετοι να διαβάζουν με τον τρόπο που μιλούν.πουλήστε λύσεις όχι προϊόντα. Οι πελάτες σας ψάχνουν λύσεις στα προβλήματα τους. Δεν τους ενδιαφέρει το προϊόν ή εταιρεία σας, αλλά ούτε και εσείς προσωπικά. Το μόνο που τους νοιάζει είναι βρουν την καλύτερη δυνατή λύση στο πρόβλημα τους, όσο ποιο φθηνά και γρήγορα γίνεται. Τίποτα άλλο! Ουσιαστικά το προϊόν σας στέκεται ανάμεσα σε αυτούς και την [9]
λύση που ψάχνουν το οποίο τους κοστίζει χρήματα! Αλλάξτε λοιπόν την προσέγγιση και τον τρόπο σκέψης σας. Βρείτε τις λύσεις που θέλουν οι πελάτες σας και γράψτε στην διαφήμιση σας με ποιον τρόπο μπορείτε να τις καλύψετε.αφιερώστε πολύ χρόνο στην επικεφαλίδα σας. Καταρχήν πρέπει να πούμε ότι η διαφήμιση σας θα πρέπει να έχει μια επικεφαλίδα. Μην βάζετε στην κορυφή το logo και τα στοιχεία επικοινωνίας σας. Γράψτε έναν τίτλο που θα τραβήξει την προσοχή του αναγνώστη. Γράψτε 10 τίτλους πριν αποφασίσετε ποιον θα χρησιμοποιήσετε. Ο τίτλος θεωρείται ως η διαφήμιση της διαφήμισης και θα πρέπει να δώσετε μεγάλη σημασία σε αυτόν. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο τίτλος διαβάζεται έξι με εφτά φορές περισσότερο απ ότι η υπόλοιπη διαφήμιση.επιλέξτε την αποτελεσματικότητα από το design. Εάν όλοι κοιτούν το fancy design της διαφήμισης σας, τότε έχει αποτύχει. Δεν θέλετε όλοι να λένε τι ωραία διαφήμιση. Θέλετε να πουλήσετε μην το ξεχνάτε αυτό. Το σωστό design σε μια διαφήμιση θα πρέπει να είναι αόρατο. Να αναδεικνύει τα σημεία που πρέπει χωρίς να παίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.κάντε συνεχώς test. Η μέτρηση των αποτελεσμάτων της διαφήμισης αποτελεί το σημαντικότερο βήμα για την βελτίωση της αποτελεσματικότητας της. Εάν κάνετε μια καταχώριση στην εφημερίδα και δεν σας έχει πάρει τηλέφωνο κανείς, τότε αλλάξτε τον τίτλο ή την εικόνα. Τρέξτε ταυτόχρονα δύο ίδιες διαφημίσεις με διαφορετικό τίτλο σε δύο διαφορετικές εφημερίδες, και με διαφορετικά τηλέφωνα επικοινωνίας. Δείτε ποια δουλεύει καλύτερα. Στο internet ημέτρηση της αποτελεσματικότητας της διαφήμισης είναι ευκολότερη, είτε χρησιμοποιώντας το Google Adwords, είτε τις facebook Ads.Κλείνοντας, ένα ακόμα σημείο που θεωρώ θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας, είναι οι νέες αγοραστικές τάσεις. Αίσθηση δική μου, αλλά και πολλών άλλων, είναι ότι οι αγοραστικές αποφάσεις όλο και περισσότερων ανθρώπων, βασίζονται στις κοινές αξίες, τον ίδιο τρόπο σκέψης, και τις ίδιες προοπτικές που δημιουργούνται μεταξύ αγοραστή και πωλητή. Η αίσθηση ότι «κινείσαι στο ίδιο μήκος κύματος» με κάποιον άλλο, και ότι ο άλλος πραγματικά σε καταλαβαίνει, σε κάνει ανοιχτό και πρόθυμο να συνεργαστείς μαζί του. Οι σημερινοί καταναλωτές δεν αγοράζουν απλά αυτό που πουλάς. Αγοράζουν αυτό που είσαι. [10]
4. Οι 10 καλύτερες ελληνικές διαφημίσεις Σχετικό βίντεο : http://www.youtube.com/watch?v=tnozkdyfyw4 Οι 10 πιο πετυχημένες προαναφερθείσες διαφημίσεις από τις εξής εταιρείες : Aegean Airlines Nova 11880 IFANTIS Magnum Icecreams 11888 (O.T.E) Nova Cosmote Vodafone Cosmote [11]
5.Δομή διαφημιστικής εταιρείας / γραφείου : Δομή διαφημιστικής εταιρείας 1.ΤΟΜΕΑΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΠΕΛΑΤΩΝ (Clientservices ή AccountServices): είναι υπεύθυνος για την συνεργασία με τον διαφημιζόμενο. Ο υπεύθυνος λογαριασμού εξυπηρετεί έναν ή περισσότερους λογαριασμούς (διαφημιζόμενους) και αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του πελάτη και της διαφημιστικής εταιρείας. Το τμήμα ερευνών εξετάζει τις έρευνες που υπάρχουν [12]
στην διάθεση της διαφημιστικής εταιρείας σχετικά με το κοινό στόχο, το προϊόν και τον ανταγωνισμό. 2.ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥ (CREATIVE SERVICES):είναι υπεύθυνος για τη σύλληψη της δημιουργικής ιδέας, τον τρόπο διατύπωσης του διαφημιστικού μηνύματος, την τελική εικαστική σύνθεση και την παραγωγή του διαφημιστικού υλικού. Ο διευθυντής δημιουργικού (creativedirector) συνεργάζεται με καλλιτεχνικούς διευθυντές (artdirectors) για την σύλληψη της ιδέας. Σε συνεργασίες με κειμενογράφους (copywriters) και γραφίστες διατυπώνουν διαφημιστικές προτάσεις. Μετά την επιλογή της διαφήμισης, το τμήμα παραγωγής (production) επιμελείται για την προετοιμασία του υλικού που θα παραδοθεί στα διαφημιστική μέσα. 3. ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ (MEDIA SERVICES):Ανάλογα με το κοινό-στόχο, τους στόχους της διαφήμισης και τους διαθέσιμους πόρους, οι προγραμματιστές μέσων (mediaplanners) καταρτίζουν το σχέδιο των διαφημιστικών μέσων (mediaplan). Το πρόγραμμα αναφέρεται στην επιλογή συγκεκριμένων μέσων, το χρονοδιάγραμμα προβολής, την κατανομή των δαπανών ανά μέσο. Για την διαμόρφωση των προτάσεων εξετάζονται στοιχεία αναγνωσιμότητας, τηλεθέασης & ακροαματικότητας. Ερευνώνται οι προτιμήσεις του κοινού στόχου και η χρήση των μέσων από τον ανταγωνισμό. Μετά την έγκριση του mediaplan οι αγοραστές χώρου και χρόνου (mediabuyers) φροντίζουν για την υλοποίηση του προγράμματος σε συνεργασία με τα μέσα ή μέσω εξωτερικών συνεργατών (mediashops). 4. ΤΟΜΕΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: έχει την ευθύνη για τα οικονομικά θέματα της συνεργασίας. Συνεργάζεται με τον τομέα εξυπηρέτησης πελατών και με βάση τον τρόπο αμοιβής που έχει συμφωνηθεί, τιμολογεί τον διαφημιζόμενο για τις υπηρεσίες που του έχουν προσφερθεί. [13]
5. Το τέχνημά μας : «Choco - Troll» [14]
[15] ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-13
ΟΜΑΔΑ Α «Τ ROLLS» Γεραμάνης Σωτήρης Δημουλά Άννα Δελή Μαρία Γκούμας Νίκος [16]
Αρβανίτης Κώστας ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-13 [17]
Υπεύθυνοι καθηγητές : Κα.Κωσταντακοπούλου Κ.Αντωνάτος Πηγές / Βιβλιογραφία : o o o o www.wikipedia.gr www.wikipedia.org www.google.gr www.diafhmish.gr [18]
[19] ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-13