ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...IX ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...XΙΙI 1. Τα νομικά πρόσωπα και οι κανόνες γνώσης - Μια πρόκληση για τη νομική σκέψη και πράξη I. Δύο νομολογιακές αφορμές για την κατανόηση του προβλήματος... 1 1. Ο καταμερισμός εργασίας προς όφελος του νομικού προσώπου... 1 2. Ο καταμερισμός εργασίας εις βάρος του νομικού προσώπου... 3 3. Η βασική μορφή του προβλήματος... 5 ΙΙ. Από την ανθρωπομορφία των κανόνων γνώσης στην ιδιομορφία των νομικών προσώπων... 8 1. Τα βασικά γνωρίσματα των κανόνων γνώσης... 8 α. Τα πεδία εμφάνισης των κανόνων γνώσης... 8 β. Η μορφολογία της γνώσης στους κανόνες γνώσης... 13 αα. Θετική γνώση και υπαίτια άγνοια... 13 ββ. Expressis verbis και ερμηνευτικά απαιτούμενη γνώση... 16 γ. Οι συναρτώμενες με τη γνώση έννομες συνέπειες... 21 δ. Ο αξιολογικός προσανατολισμός των κανόνων γνώσης... 25 2. Ο καταλογισμός της γνώσης ως ιδιαίτερο νομικό πρόβλημα... 29 α. Ο καταλογισμός της γνώσης ως πρόβλημα πέραν των κανόνων γνώσης... 29 β. Ο καταλογισμός της γνώσης στα νομικά πρόσωπα ως αυτοτελές εγχείρημα... 32 γ. Η ουσιαστική δικαιολόγηση της διάκρισης δύο κύκλων προβλημάτων... 34 ΙΙΙ. Από τις ιστορικά φορτισμένες λύσεις στην αξιολογική θεώρηση των θεσμών... 37 1. Οι συνέπειες της παραδοσιακής σύλληψης του νομικού προσώπου... 37 α. Η νομική φύση του νομικού προσώπου... 37 αα. Η αφετηρία του ελληνικού δικαίου... 37 ββ. Ο Savigny και η κατά πλάσμα ικανότητα βούλησης του νομικού προσώπου... 39
XVI Περιεχόμενα γγ. Ο Gierke και η κοινωνική ικανότητα βούλησης και δράσης του νομικού προσώπου... 41 β. Θεωρία περί νομικού προσώπου και καταλογισμός της γνώσης... 43 αα. Ταύτιση της γνώσης των οργάνων με τη γνώση του νομικού προσώπου... 43 ββ. Η παρεξήγηση της διδασκαλίας του Gierke... 46 γγ. Η ανάγκη για καταλογισμό της γνώσης βάσει λειτουργικών κριτηρίων... 48 2. Οι νέες ανάγκες και τα όρια της παραδοσιακής προσέγγισης... 49 α. Η οργανωτική διάσταση των νομικών προσώπων στις σύγχρονες συνθήκες... 49 β. Ανάγκη καταλογισμού εκτός του μοντέλου του «γνωρίζοντος οργάνου»... 51 3. Η μετατόπιση της συζήτησης προς αξιολογικά θεμελιωμένες λύσεις... 53 2. Η μορφολογία του προβλήματος και η ανατομία των συγκρουόμενων συμφερόντων Ι. Το συνήθως συμβαίνον, η οργανική θεωρία και τα όριά τους... 57 1. Το μονοπρόσωπο γνωρίζον και δρων όργανο... 57 2. Το γνωρίζον και δρων μέλος συλλογικού οργάνου... 59 3. Οι ανάγκες για υπέρβαση του απόλυτου καταλογισμού βάσει της οργανικής θεωρίας... 61 ΙΙ. Η γνώση «αμέτοχων» οργάνων... 62 1. Αποχώρηση ή θάνατος του γνωρίζοντος οργάνου... 62 α. Η εμπειρική εμφάνιση του προβλήματος... 63 β. Οι βασικές δογματικές παράμετροι... 66 2. Ιδιωτική γνώση οργάνου... 71 α. Πρακτικές εκδηλώσεις του φαινομένου... 72 β. Οι συγκρουόμενες δογματικές ιδιαιτερότητες... 75 ΙΙΙ. Η γνώση βοηθητικών προσώπων χωρίς status οργάνου... 79 1. Η γνώση του αρμόδιου βοηθητικού προσώπου... 81 α. Παραδείγματα από τη δικαστική πράξη... 82 β. Η αξιολογική διάσταση του προβλήματος... 89 2. Η διάσπαση γνώσης και δράσης μεταξύ περισσότερων προσώπων/ οργανωτικών ενοτήτων... 95 α. Η διάσπαση γνώσης και δράσης στη νομολογία... 96 β. Το αξιολογικό υπόβαθρο του προβληματισμού... 101
Περιεχόμενα XVII IV. Ο καταλογισμός της εγγράφως ή ηλεκτρονικώς φυλασσόμενης γνώσης... 107 1. Η προερχόμενη από αρχεία γνώση στη δικαστική πράξη... 108 2. Οι αξιολογικές πτυχές του καταλογισμού της φυλασσόμενης γνώσης... 112 V. Καταλογισμός και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου... 114 1. Εκδηλώσεις του φαινομένου στη νομολογία... 115 2. Η αναγκαιότητα και τα όρια της ενιαίας αντιμετώπισης... 117 3. Θεμελιώδεις αρχές για τη δικαιολόγηση του καταλογισμού της γνώσης στα νομικά πρόσωπα Ι. Η εμπιστοσύνη των τρίτων και η ασφάλεια των συναλλαγών... 120 1. Εμπιστοσύνη και ασφάλεια ως καθοδηγητικές ιδέες του αστικού δικαίου... 120 2. Η αξιοποίηση της εμπιστοσύνης των τρίτων για τον καταλογισμό της γνώσης... 122 3. Η αμφισβήτηση της σημασίας της προστασίας της εμπιστοσύνης κατά τον καταλογισμό της γνώσης... 125 4. Η αποκατάσταση της αρχής και το ακριβές αντικείμενο της προστατευτέας εμπιστοσύνης των τρίτων... 127 ΙΙ. Η εξισορρόπηση ωφελειών και κινδύνων από τον καταμερισμό εργασίας... 128 1. Ο καταμερισμός εργασίας και η δικαιολόγηση του καταλογισμού της γνώσης... 128 2. Η εξισορρόπηση ωφελειών και κινδύνων ως κατευθυντήρια σκέψη στο ιδιωτικό δίκαιο... 130 α. Το αξιολογικό περιεχόμενο της αρχής της εξισορρόπησης... 130 β. Η θεμελίωση της αρχής της εξισορρόπησης στο ισχύον δίκαιο... 131 3. Η αξία της αρχής της εξισορρόπησης ωφελειών και κινδύνων για τον καταλογισμό της γνώσης... 134 ΙΙΙ. Η προσήκουσα κατανομή των κινδύνων... 136 1. Το περιεχόμενο και η αναγνώριση της αρχής της κατανομής των κινδύνων... 137 2. Ο προς κατανομή κίνδυνος από τη λειτουργία του νομικού προσώπου... 139 3. Όρια και κριτήρια της δίκαιης κατανομής των κινδύνων... 141 4. Η αξιοποίηση της κατανομής των κινδύνων στη θεμελίωση της δικαστικής κρίσης... 143 ΙV. Η ίση μεταχείριση φυσικών και νομικών προσώπων... 145
XVIII Περιεχόμενα 1. Σύγκριση φυσικού και νομικού προσώπου ως βάση του καταλογισμού της γνώσης... 145 2. Η αμφίδρομη δράση της ίσης μεταχείρισης: ούτε ευμενέστερη ούτε δυσμενέστερη μεταχείριση του νομικού προσώπου... 147 3. Οι επικρίσεις κατά της αξίας της ίσης μεταχείρισης για τον καταλογισμό της γνώσης... 150 4. Η πραγματική σημασία της ίσης μεταχείρισης για τη δικαιολόγηση του καταλογισμού... 153 V. Καταλογισμός της γνώσης και οικονομική ανάλυση του δικαίου... 156 1. Η συνάρτηση του καταλογισμού με το κόστος πληροφόρησης... 157 2. Η κατ αρχήν αξιολογική ουδετερότητα των οικονομικών επιπτώσεων του καταλογισμού της γνώσης... 158 3. Ο καταλογισμός της τυχαίας πληροφορίας ως παράγοντας αύξησης του κόστους... 159 VI. Η καλή πίστη ως συνεκτικός δεσμός των επιμέρους αξιολογήσεων... 164 1. Η ανάγκη σύνθεσης των επιμέρους δικαιολογήσεων του καταλογισμού... 164 2. Τα δομικά χαρακτηριστικά της δικαιολόγησης του καταλογισμού και η αντιστοιχία τους με την καλή πίστη... 165 4. Η δογματική θεμελίωση του καταλογισμού της γνώσης στα νομικά πρόσωπα Από τη νομική βάση στα κριτήρια του καταλογισμού Ι. Οι κανόνες περί αστικής ευθύνης για πράξεις τρίτων... 170 1. Ο κανόνας για την αστική ευθύνη του νομικού προσώπου (ΑΚ 71)... 171 α. Ο καταλογισμός της γνώσης κατά το πρότυπο της ευθύνης του νομικού προσώπου... 171 β. Η ανομοιογένεια του καταλογισμού ευθύνης και γνώσης... 173 2. Οι κανόνες για την αστική ευθύνη λόγω πρόστησης (ΑΚ 334, 922)... 176 α. Η ratio της ευθύνης λόγω πρόστησης και ο καταλογισμός της γνώσης... 176 β. Η ετερομορφία μεταξύ πρόστησης και καταλογισμού της γνώσης... 179 ΙΙ. Οι κανόνες για τη γνώση του αντιπροσώπου και του αντιπροσωπευομένου (ΑΚ 214-215)... 185 1. Τα βασικά χαρακτηριστικά της ρύθμισης από πλευράς καταλογισμού... 185
Περιεχόμενα XIX 2. Η εφαρμογή του άρθρου 214 ΑΚ επί νομικών προσώπων στην ελληνική νομολογία... 188 3. Η αφετηρία και η μετεξέλιξη της γερμανικής νομολογίας... 192 α. Ο καταλογισμός βάσει του σκοπού του άρθρου 166 1 γερμακ (ΑΚ 214)... 194 β. Ο καταλογισμός πέρα από τον σκοπό του άρθρου 166 1 γερμακ (ΑΚ 214)... 196 4. Ο παραπεμπτικός κανόνας του άρθρου 68 2 ΑΚ και η ε- φαρμογή του άρθρου 214 ΑΚ στα νομικά πρόσωπα... 200 5. Ο καταλογισμός της γνώσης του αντιπροσώπου γνώσης... 202 α. Η αναλογική εφαρμογή του άρθρου 214 ΑΚ στον αντιπρόσωπο γνώσης... 202 β. Η ανάθεση της διεκπεραίωσης υποθέσεων στο βοηθητικό πρόσωπο... 204 γ. Η αυτοδύναμη δράση του βοηθητικού προσώπου... 205 δ. Η επαφή του βοηθητικού προσώπου με τρίτους... 207 6. Τα όρια της αναλογικής εφαρμογής των άρθρων 214-215 ΑΚ... 209 α. Η αναλογική εφαρμογή του άρθρου 214 ΑΚ... 209 β. Η αναλογική εφαρμογή του άρθρου 215 ΑΚ... 211 γ. Η ανάγκη για αξιολογήσεις εκτός του ρυθμιστικού σχεδίου των άρθρων 214-215 ΑΚ... 218 ΙΙΙ. Η οργάνωση της ενδοεπικοινωνίας στο νομικό πρόσωπο ως κριτήριο καταλογισμού κατά την αρχή της καλής πίστης (ΑΚ 288, 281)... 219 1. Η οργάνωση της διαχείρισης των πληροφοριών ως βασικό μέτρο του καταλογισμού της γνώσης... 220 α. Η οργανωτική διάσταση της γνώσης στα νομικά πρόσωπα... 220 β. Η ανάδειξη του οργανωτικού κριτηρίου στον διάλογο θεωρίας και πράξης... 221 2. Τα ενδεδειγμένα μέτρα διαχείρισης της ροής των πληροφοριών... 225 α. Η λειτουργία και το βασικό περιεχόμενο της υποχρέωσης οργάνωσης των πληροφοριών... 225 β. Η υποχρέωση προώθησης και αναζήτησης των πληροφοριών... 226 γ. Η υποχρέωση αρχειοθέτησης των πληροφοριών... 229 3. Η δογματική δικαιολόγηση της τακτικής οργάνωσης της ενδοεπικοινωνίας στα νομικά πρόσωπα... 232 α. Η σχετικοποίηση της διάκρισης μεταξύ γνώσης και υπαίτιας άγνοιας... 232
XX Περιεχόμενα β. Υποχρέωση για τη λήψη μέτρων διαχείρισης των πληροφοριών... 237 γ. Από την υποχρέωση στο βάρος για τη λήψη μέτρων διαχείρισης των πληροφοριών... 244 δ. Απαγόρευση της κακόπιστης επίκλησης της ίδιας οργανωτικής ανεπάρκειας... 247 5. Προς ένα συνολικό μοντέλο καταλογισμού της γνώσης στα νομικά πρόσωπα Ι. Οι επιμέρους κανόνες για τον καταλογισμό της γνώσης στα νομικά πρόσωπα... 253 1. Συμμετοχή του γνωρίζοντος συνεργάτη στην κρίσιμη συναλλαγή... 253 2. Μη συμμετοχή του γνωρίζοντος συνεργάτη στην κρίσιμη συναλλαγή... 255 ΙΙ. Κατ ιδίαν κριτήρια για τον καταλογισμό της γνώσης στα νομικά πρόσωπα... 257 1. Η ανάγκη ειδικών κριτηρίων και η μεταξύ τους σχέση... 257 2. Η διαγνώσιμη σημασία της διαθέσιμης πληροφορίας... 259 3. Ο σύνδεσμος μεταξύ των τομέων δράσης του νομικού προσώπου... 263 4. Η δυνατότητα ελέγχου του κινδύνου των γνωστικών κενών... 264 6. Ανακεφαλαίωση και συμπεράσματα Βιβλιογραφία... 291