Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΟΝΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ

Φατούρος Γ. Ιωάννης, Ph.D., C.S.C.S., Λέκτορας T.E.Φ.A.A..Π.Θ. Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΟΝΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ Η προπόνηση δόνησης στα αντίστοιχα µηχανήµατα αποτελεί µία νέα εξέλιξη στον αθλητικό χώρο και ιδιαίτερα στο χώρο του fitness όπως αυτό εκφράζεται µέσα από την άσκηση στα γυµναστήρια. Ο αριθµός των µηχανηµάτων δόνησης έχει αυξηθεί σηµαντικά το τελευταίο διάστηµα στους ιδιωτικούς χώρους άθλησης όπως και η χρήση του από τους ασκούµενους οι οποίοι εντυπωσιάζονται από τα διαφηµιζόµενα οφέλη τους για την υγεία και τη σωµατική διάπλαση. Αύξηση της µυϊκής δύναµης και αντοχής, απώλεια λιπώδους µάζας, γράµµωση είναι µερικά µόνο από τα οφέλη που υποστηρίζεται ότι προσφέρουν αυτά τα µηχανήµατα. Παρακάτω λοιπόν θα προσπαθήσουµε να αναλύσουµε τι από όλα αυτά ισχύει. Κάποιες θετικές επιδράσεις της δόνησης στο ανθρώπινο σώµα έχουν περιγραφεί και πολύ παλαιότερα, όπως η επίδραση της δόνησης στην αποµάκρυνση των πετρών στα νεφρά (1). Επίσης, η δόνηση έχει χρησιµοποιηθεί από φυσικοθεραπευτές και άλλου επαγγελµατίες στο χώρο της υγείας για την αντιµετώπιση του πόνου και της σπαστικότητας των µυών (2, 3). Παρόλα αυτά, µόλις τώρα άρχισαν να πραγµατοποιούνται καλά σχεδιασµένες µελέτες για τον καθορισµό των επιδράσεων της δόνησης όλου του σώµατος σε διάφορες κλινικές καταστάσεις όπως π.χ. η οστεοπόρωση (4). Στο χώρο της αθλητικής επιστήµης έχουν γίνει κάποιες µελέτες για να διαπιστωθεί η επίδραση των πρωτοκόλλων δόνησης στην αθλητική απόδοση όπου το κύµα της δόνησης διαδίδεται από το πιο αποµακρυσµένο προς το πλησιέστερο τµήµα της µυϊκής οµάδας ενώ οι δοκιµαζόµενοι εκτελούν εκούσιες µυϊκές συσπάσεις καθ όλη της διάρκεια της περιόδου δόνησης (5.6). Αυτές οι µελέτες διαπίστωσαν ότι η δόνηση προκάλεσε αύξηση της µέγιστης µυϊκής δύναµης (όπως αυτή εξετάζεται σε µηχάνηµα αντιστάσεων µε βάρη), της µυϊκής ισχύος και της ηλεκτροµυογραφικής δραστηριότητας (4, 5, 6, 7, 8). Αυτές οι προσαρµογές επιτεύχθηκαν σε διάστηµα περίπου τριών

εβδοµάδων. Επίσης, η προπόνηση δόνησης βρέθηκε ότι όχι µόνο προκάλεσε βελτίωση της µυϊκής ισχύος (κυρίως αµέσως µετά την περίοδο δόνησης) αλλά αυτή η προσαρµογή συνοδεύτηκε και από µεταβολές του ορµονικού προφίλ ηρεµίας (9). Η χρήση της δόνησης πιθανά να αποτελεί και µέσο προθέρµανσης για αθλητές διαφόρων αθληµάτων. Παρόλα αυτά, οι αρνητικές συνέπειες της δόνησης είναι επίσης τεκµηριωµένες στη βιβλιογραφία κυρίως µέσα από µελέτες που εξέτασαν τις επιδράσεις της δόνησης σε διάφορες επαγγελµατικές δραστηριότητες (10, 11, 12). Σε ανάλογες λοιπόν περιπτώσεις, έχει διαπιστωθεί ότι η παρατεταµένη δόνηση υψηλής σχετικά έντασης προκαλεί τραυµατισµό βιολογικών κατασκευών όπως τα αγγεία, οι αρθρώσεις και τα περιφερικά νεύρα ενώ σε πειραµατόζωα που υπεβλήθησαν σε πρωτόκολλο δόνησης παρατηρήθηκαν αλλοιώσεις στην καρδιαγγειακή, αναπνευστική, ορµονική και νευρολογική λειτουργία (1). Έτσι, έχουν αναπτυχθεί διάφορα στάνταρντ όσον αφορά την έκθεση σε περιβάλλον δόνησης για διάφορους επαγγελµατικούς χώρους (1). Θα πρέπει να σηµειωθεί επίσης ότι υπάρχουν αθλήµατα που περιέχουν ισχυρές κινήσεις δόνησης κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης τους όπως το σκι, η ιππασία και η ιστιοπλοΐα. Αν και τα παραπάνω παραδείγµατα υποδηλώνουν µία αυξηµένη επικινδυνότητα της δόνησης, πρέπει να σηµειωθεί ότι αυτός ο κίνδυνος εξαρτάται από τη συχνότητα, την ένταση, τη διάρκεια και το είδος της δόνησης (1). Είναι λοιπόν σηµαντικό οι γυµναστές να κατανοούν τη φυσιολογία της δόνησης και τις επιδράσεις της στο ανθρώπινο σώµα πριν εφαρµόσουν κάποιο πρωτόκολλο στον µέσο ασκούµενο ή σε αθλητές Τι είναι η δόνηση Ποιες είναι οι βιολογικές της επιδράσεις Ορίζεται ως η κίνηση που περιλαµβάνει ταλάντευση και αποτελεί αντικείµενο µελέτης επιστηµών όπως η µηχανική, τα µαθηµατικά, ι ιατρική, η φυσική, η ψυχολογία κ.λπ. (1). Υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγµατα δόνησης στην καθηµερινή µας ζωή όπως η οδήγηση, η πτήση µε αεροπλάνο, περπάτηµα σε γέφυρες και άλλες παρόµοιες κατασκευές αλλά και χρήση επαγγελµατικών εργαλείων (π.χ. κοµπρεσέρ). Η δόνηση που κάποιος υποβάλλεται διαφέρει ανάλογα µε την περίπτωση και εξαρτάται κυρίως από το µέγεθος της δόνησης το οποίο καθορίζεται µε τη σειρά του από την ένταση και τη συχνότητα ταλάντευσης ενώ η κυµατοµορφή της δόνησης µπορεί να έχει πολλές µορφές (13). Στις αθλητικές δραστηριότητες η δόνηση είναι τυχαίας µορφολογίας (π.χ. στο σκι) ενώ τα εµπορικά µηχανήµατα δόνησης που διαθέτουν τα γυµναστήρια προσφέρουν δόνηση συγκεκριµένης µορφολογίας, δηλαδή η µορφή της δόνησης επαναλαµβάνεται µε συγκεκριµένο τρόπο σε τακτά χρονικά διαστήµατα. Η συχνότητα της δόνησης µετριέται σε Hertz (Hz) ενώ η ένταση της δόνησης περιγράφεται από µονάδες επιτάχυνσης ή µετατόπισης όπως m/sec2 ή χιλιοστά ή εκατοστά µετατόπισης. Τέλος, ένα πρωτόκολλο δόνησης χαρακτηρίζεται και από συγκεκριµένη διάρκεια (1). Η δόνηση επηρεάζει διάφορα βιολογικά συστήµατα (1). όνηση συχνότητας έως 20 Hz µπορεί να επιφέρει παρόµοιες καρδιαγγειακές προσαρµογές µε αυτές που προκαλεί η άσκηση µέτριας έντασης ή να θολώσει την όραση (1).

Άρα πρέπει να γνωρίζουµε ότι αν και η δόνηση µπορεί να προκαλέσει θετικές προπονητικές προσαρµογές, µπορεί επίσης να έχει και αρνητικές συνέπειες αν και είναι δύσκολο να προβλέψουµε τις βιολογικές επιδράσεις της δόνησης εξαιτίας της ποικιλοµορφίας των χαρακτηριστικών της (ένταση, συχνότητα, διάρκεια) ενώ κάθε άτοµο παρουσιάζει διαφορετικές προσαρµογές σε ένα πρωτόκολλο δόνησης. Η επίδραση του πρωτοκόλλου δόνησης εξαρτάται τόσο από το χρόνο εξοικείωσης του ασκούµενου όσο και από τη θέση και στάση του σώµατος ενώ το µέγεθος της σωµατικής επιφάνειας, το φύλο, η ηλικία και η ψυχολογική κατάσταση του ατόµου επηρεάζουν την προσαρµογή στα πρωτόκολλα δόνησης. Η δόνηση διεγείρει την µυϊκή άτρακτο µε αποτέλεσµα την επακόλουθη διέγερση των άλφα κινητικών νεύρων προκαλώντας σύσπαση των κινητικών µονάδων, µία διαδικασία η οποία είναι γνωστή ως τονικό αντανακλαστικό δόνησης (2, 14, 15) και διαθέτει µονοσυναπτικό αλλά και πολυσυναπτικό χαρακτήρα (2). Η απόκριση στο αντανακλαστικό της δόνησης εξαρτάται από τη θέση του σώµατος, τη συχνότητα δόνησης και την κατάσταση προδιέγερσης του µυ (16). Κατά τη διάρκεια της δόνησης ανστέλεται τόσο το µυοτατικό αντανακλαστικό όσο και το αντανακλαστικό Η εξαιτίας της προσυναπτικής αναστολής των νευρικών ινών Ια της µυϊκής ατράκτου µε αποτέλεσµα την αναστολή των νευρικών οδών που ανταποκρίνονται στη διάταση του µυ (17, 18). Αµέσως µετά το τέλος της δόνησης το µυοτατικό αντανακλαστικό επανέρχεται σε σηµαντικό βαθµό ενώ το αντανακλαστικό Η παρουσιάζει πιο προοδευτική επαναφορά (19). Έχει παρατηρηθεί επίσης ότι η δόνηση αναπληρώνει την απώλεια ισχύος που προκαλείται από την κόπωση όταν η δόνηση ακολουθείται από παρατεταµένη µέγιστη µυϊκή σύσπαση (14). Αυτή η επίδραση αποδίδεται στην διέγερση των νευρικών ινών Ια που έχει σαν αποτέλεσµα την διέγερση των α κινητικών νεύρων. Αν και αυτές οι προσαρµογές της δόνησης έχουν τεκµηριωθεί βιβλιογραφικά δεν σηµαίνει ότι είναι αυτές που προκαλούν τις θετικές προπονητικές προσαρµογές της δόνησης. Η προπόνηση δόνησης Η προπόνηση δύναµης απευθύνεται σχεδόν σε όλες τις µυϊκές οµάδες του σώµατος χρησιµοποιώντας είτε συστήµατα τροχαλίας ή πλατφόρµες δόνησης (8, 20). Τα µηχανήµατα δόνησης για τις µυϊκές οµάδες των κάτω άκρων είναι πιο ευρέως διαδεδοµένα στον αθλητικό χώρο. (15, 21). Πάνω στις πλατφόρµες δόνησης µπορεί κάποιος να εκτελέσει κινήσεις καθισµάτων διατηρώντας µία ισοµετρική θέση καθίσµατος σε διάφορες θέσεις (7, 22, 23) ή έχοντας τον ασκούµενο να εκτελεί κάθισµα και αλτικές κινήσεις µε πρόσθετο φορτίο (15). Για τις µυϊκές οµάδες του πάνω σώµατος χρησιµοποιούνται συστήµατα τροχαλίας, όπου ένα καλώδιο συνδέεται µε τη στήλη µε τα βάρη και περνά µέσα από ένα σύστηµα το οποίο είναι σε θέση να προκαλεί δόνηση στο καλώδιο (5, 8). Τα µηχανήµατα δόνησης για τα κάτω άκρα είναι σίγουρα πιο διαδεδοµένα. Επίσης, υπάρχουν και υδραυλικά συστήµατα δόνησης που προσφέρουν µεγαλύτερη ακρίβεια στον καθορισµό της προπονητικής επιβάρυνσης αν και τα µηχανικά συστήµατα δόνησης (χρησιµοποιούν

έκκεντρους δίσκους αλλά είναι πιο δύσκολος ο έλεγχος της επιβάρυνσης) είναι πιο οικονοµικά. Οι πλατφόρµες δόνησης που διατίθενται στο εµπόριο διαθέτουν µηχανισµό ελέγχου της συχνότητας και έντασης της δόνησης. Γενικά, η προπόνηση δόνησης περιλαµβάνει περιορισµένες συχνότητες (20-45 Hz) και εντάσεις δόνησης (2-10 mm). υστυχώς, δεν είναι γνωστός ακόµη ο σωστός συνδυασµός χρήσης των προπονητικών χαρακτηριστικών (διάρκεια, ένταση, συχνότητα). Η δόνηση µπορεί να έχεις θετικές προσαρµογές σε σχέση µε την υγεία. Π.χ. η δόνηση χρησιµοποιείται σε ασθενείς µε αναπνευστικά προβλήµατα, ρευµατοειδή αρθρίτιδα και πάρεση ή σπαστικότητα (1, 2). Είναι δε τεκµηριωµένη η επίδραση των πρωτοκόλλων δόνησης για όλο το σώµα στην πρόληψη και αντιµετώπιση της οστεοπόρωσης, ειδικά σε ευπαθείς πληθυσµούς (µετά-εµµηνοπαυσιακές γυναίκες, αστροναύτες) αφού έχει βρεθεί ότι επιδρά θετικά στην οστική µάζα (17, 24). Τι γίνεται όµως µε την αθλητική απόδοση και τις παραµέτρους που την χαρακτηρίζουν; Η µυϊκή δύναµη και ισχύ αυξάνεται συνήθως µε τη χρήση αντιστάσεων (π.χ. βάρη), άλµατα, ταχύτητες και άλλες ασκήσεις αντιστάσεων (25). Πολλοί υποστηρίζουν ότι η προπόνηση δόνησης µπορεί να είναι µία επιπλέον επιλογή προς αυτή την κατεύθυνση (4, 3, 5, 7, 15, 22). Η δόνηση αυξάνει την ηλεκτροµυογραφική δραστηριότητα του µυ και το τονικό αντανακλαστικό δόνησης (4, 15), δύο παράγοντες οι οποίοι θα µπρούσαν να αυξήσουν τη δύναµη της εκούσιας µυϊκής σύσπασης όταν χρησιµοποιούνται σε συνδυασµό µε άλλα πρωτόκολλα δύναµης όπως τα βάρη. Ένας άλλος πιθανολογούµενος λόγος αύξησης της δύναµης µε την προπόνηση δόνησης είναι ίσως η αύξηση του συγχρονισµού των κινητικών µονάδων αλλά και η αύξηση της νευρικής διέγερσης των µυών που θα οδηγούσε σε ενεργοποίηση προηγούµενα αδρανών µυϊκών ινών (6). Όσον αφορά τη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήµατος, η προπόνηση δόνησης δεν φαίνεται ότι µπορεί να προκαλέσει σηµαντικές προσαρµογές. Η προπόνηση δόνησης δεν προκάλεσε κάποια σηµαντική µεταβολή στην καρδιακή συχνότητα προπόνησης ενώ η µέγιστη πρόσληψη οξυγόνου και το γαλακτικό στο αίµα παρουσίασαν σηµαντικά χαµηλότερες τιµές µετά την προπόνηση δόνησης σε υγιείς ενήλικες (4). Μία άλλη θετική πιθανολογούµενη θετική επίδραση της προπόνησης δόνησης είναι η βελτίωση της νευροµυϊκής προθέρµανσης πριν από αθλήµατα που απαιτούν υψηλή παραγωγή µυϊκής ισχύος (εκρηκτικότητα) (7). Σε µία άλλη µελέτη, η προπόνηση δόνησης είχε ως αποτέλεσµα την αύξηση της µέσης δύναµης, ταχύτητας και ισχύος κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της άσκησης των πιέσεων ποδιών (leg press) πετοσφαιριστριών (23) κάτι που επιβεβαιώθηκε και από άλλη µελέτη µε υγιείς άνδρες συµµετέχοντες (9). Αυτές οι προσαρµογές συνοδεύτηκαν και από αύξηση της αυξητικής ορµόνης και της τεστοστερόνης και µείωση της κορτιζόλης. Παρόλα αυτά, σε δύο µελέτες που εξέτασαν την οξεία επίδραση της προπόνησης δόνησης στην αθλητική απόδοση βρέθηκε ότι η συγκεκριµένη προπόνηση όχι µόνο δεν βελτίωσε την

απόδοση αλλά µάλλον τη µείωσε κατά 7% αµέσως µετά το τέλος του πρωτοκόλλου δόνησης υποδεικνύοντας µία µείωση της νευρικής διέγερσης (20, 21, 26). Αν και η οξεία επίδραση της προπόνησης δόνησης δεν άφησε και πολλές υποσχέσεις, η µακροχρόνια εφαρµογή της φαίνεται ότι είναι πιο ωφέλιµη για την ανάπτυξη της µυϊκής δύναµης και ισχύος (5, 6, 15, 22). Τρεις εβδοµάδες προπόνησης δόνησης προκάλεσαν σηµαντική αύξηση της δύναµης και ισχύος (αλτική ικανότητα) των κάτω άκρων καλά προπονηµένων σκιέρ (15) και στη δύναµη µυϊκών οµάδων των άνω άκρων (8). Ένα δεκαήµερο πρωτόκολλο δόνησης προκάλεσε αύξηση του κατακόρυφου άλµατος (22). Μία άλλη µελέτη (8) επιβεβαίωσε µία αύξηση της νευροµυϊκής διέγερσης κατά τη διάρκεια εκτέλεσης µίας µέγιστης επανάληψης στις κάµψεις αγκώνων. Σε αυτή τη µελέτη οι δοκιµαζόµενη αισθάνονταν πιο ελαφρύ το φορτίο στη συγκεκριµένη κίνηση µετά την προπόνηση δόνησης σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου (δεν υποβλήθηκε σε προπόνηση δόνησης) κάτι που αποδόθηκε στην αυξηµένη διέγερση των νευρικών ινών Ια αν και κάτι τέτοιο δεν έχει ακόµη τεκµηριωθεί. Φαίνεται λοιπόν ότι ένας κύκλος µε προπόνηση δόνησης 10-21 ηµερών µπορεί να προκαλέσει αύξηση της µυϊκής δύναµης και ισχύος εξαιτίας πιθανά νευροµυϊκών προσαρµογών. Θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι δεν υπάρχουν επιστηµονικά δεδοµένα που να συνδέουν την προπόνησης δόνησης µε την απώλεια λίπους και σωµατικού βάρους. Αν και υπάρχουν βιβλιογραφικές ενδείξεις των θετικών προσαρµογών της προπόνησης δόνησης (7, 9, 15, 22, 23), υπάρχουν και κάποιες µελέτες που υποδεικνύουν την έλλειψη θετικής επίδρασης της συγκεκριµένης προπόνησης στην αθλητική απόδοση ή ακόµη και µείωση της απόδοσης µετά από προπόνηση δόνησης (4, 20, 21). Οι διαφορές αυτές στα ερευνητικά πορίσµατα οφείλονται κυρίως στην µεγάλη ποικιλία πρωτοκόλλων δόνησης που χρησιµοποιήθηκαν και τις κινήσεις που εξετάστηκαν µετά την εφαρµογή του πρωτοκόλλου δόνησης. Τόσο η συχνότητα όσο και η ένταση διέφερε µεταξύ των πρωτοκόλλων που χρησιµοποιήθηκαν σε αυτές τις µελέτες. υποδεικνύοντας κάποια µορφή εξειδίκευσης του προπονητικού ερεθίσµατος όσον αφορά τη χρήση των προπονητικών µεταβλητών επιβάρυνσης. Επίσης, πρέπει να σηµειωθεί ότι η θέση του σώµατος και η ένταση της µυϊκής σύσπασης µπορούν να επηρεάσουν την αποτελεσµατικότητα της προπόνησης δόνησης (1, 27). Άλλωστε η συχνότητα της δόνησης επηρεάζει σε σηµαντικό βαθµό το µέγεθος κάθε βιολογικής προσαρµογής (28). Ένας άλλος παράγοντας που µπορεί να επηρεάσει την αποτελεσµατικότητα της προπόνησης δόνησης είναι η διάρκειά της αφού επηρεάζει το βαθµό κόπωσης όπως υποδεικνύεται από ηλεκτροµυογραφικές µελέτες (29). Ένας άλλος παράγοντας που µπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσµατα µίας µελέτης στο χώρο της προπόνησης δόνησης είναι το είδος κίνησης που χρησιµοποιείται για να αξιολογηθούν τα αποτελέσµατα του πρωτοκόλλου δόνησης µετά το πέρας αυτού (19, 22). Π.χ. κινήσεις που περιλαµβάνουν την επίδραση του µυοτατικού αντανακλαστικού µπορεί να επηρεάζονται περισσότερο από άλλες κινήσεις (19).

Κίνδυνοι από τη χρήση της προπόνησης δύναµης Όπως ειπώθηκε και παραπάνω η δόνηση έχει δυσµενείς επιδράσεις στο ανθρώπινο σώµα όσον αφορά τη λειτουργία του καρδιαγγειακού, του αναπνευστικού, του ενδοκρινικού, του κινητικού και του νευρικού συστήµατος (1). Σε πειραµατόζωα παρατηρήθηκε τραυµατισµός των πνευµόνων, γαστρεντερική και καρδιακή αιµορραγία αλλά και θάνατος ανάλογα µε το µέγεθος της επιβάρυνσης. Σε µελέτη ατοµικής περίπτωσης έχει περιγραφεί έντονος πόνος στο στήθος, γαστρεντερική αιµορραγία µετά από έκθεση σε υψηλή έντασης δόνηση (10-25 Hz και 3-10 g) (1). Επίσης, έχουν αναφερθεί υπερτροφία αγγειακών τοιχωµάτων και µείωση του αυλού των αγγείων, τραυµατισµός αρθρώσεων και οστών και νευρολογικές διαταρραχές (29, 30). Εργάτες σε επαγγέλµατα µε έκθεση σε παρατεταµένη ή έντονη δόνηση µπορεί να υποστούν το σύνδροµο HAVS (κυρίως σε ανθρακωρύχους) που περιλαµβάνει κυρίως νευρολογική δυσλειτουργία των χεριών και σε προχωρηµένο στάδιο αγγειακή δυσλειτουργία. Μία µελέτη που έγινε σε εργάτες που χειρίζονται πριόνι βρήκε ότι ή ένταση των συµπτωµάτων ήταν συνάρτηση του χρόνου έκθεσης στη συγκεκριµένη εργασία (31). Άτοµα µε πάνω από 8.000 ώρες τέτοιας εργασίας παρουσίαζαν σοβαρές λειτουργικές και οργανικές αλλοιώσεις. Η δόνηση µπορεί να επηρεάσει την κινητική κατάσταση, τη ικανότητα ελέγχου της στάσης του σώµατος, τα αντανακλαστικά που σχετίζονται µε τη σπονδυλική στήλη και τον αναπνευστικό και καρδιακό ρυθµό (32). Έχει επίσης αναφερθεί δυσµενής επίδραση της δόνησης στην ιδιοδεκτικότητα και την κιναίσθηση (33). Ένας άλλος σηµαντικός κίνδυνος είναι ο τραυµατισµός της µέσης, εκδήλωση πόνου στη µέση και εκδήλωση άλλων µυοσκελετικών προβληµάτων. Μεγάλη διάρκεια έκθεσης σε συνθήκες δόνησης (αεροπορικά ταξίδια, οχήµατα που προκαλούν ισχυρές δονήσεις, κοµπρεσέρ) φαίνεται ότι προκαλεί τραυµατισµό στην οσφυϊκή µοίρα της σπονδυλικής στήλης (29, 34). Για όλους τους παραπάνω λόγους, αν κάποιος θελήσει να υποβληθεί σε προπόνηση δόνησης πρέπει να προχωρήσει µε προσοχή παρατηρώντας τα όρια ανοχής του σε αυτού του είδους την προπόνηση. Γενικά, ο ασκούµενος πρέπει να πληροφορείται σχετικά µε το µέγεθος της επιβάρυνσης ενώ ενδείκνυται και η συζήτηση µε τον γιατρό ειδικά αν ο ασκούµενος έχει επιβαρυµένο ιατρικό ιστορικό. Βιβλιογραφία 1. Fritz M. Estimation of spine forces under whole-body vibration by means of a biomechanical model and transfer functions. Aviat Space Environ Med 68:512 9, 1997. 2. Bishop B. Vibratory stimulation: Neurophysiology of motor responses evoked by vibratory stimulation. Phys Ther 54:1273 82, 1974. 3. Johnston RM, Bishop Β, Coffey GH. Mechanical vibration of skeletal muscles. Phys Ther 50:499 505, 1970.

4. Rittweger J, Beller G, Felsenberg D. Acute physiological effects of exhaustive whole-body vibration exercise in man. Clin Physiol 20:134 42, 2000. 5. Issurin VB, Liebermann DG, Tenenbaum G. Effect of vibratory stimulation training on maximal force and flexibility. J Sport Sci 12:561 6, 1994. 6. Issurin VB, Tenenbaum G. Acute and residual effects of vibratory stimulation on explosive strength in elite and amateur athletes. J Sport Sci 17:177 182, 1998. 7. Bosco C, Cardinale M, Tsarpela O. Influence of vibration on mechanical power and electromyogram activity in human arm flexor muscles. Eur J Appl Physiol 79:306 11, 1999. 8. Liebermann DG, Issurin V. Effort perception during isotonic muscle contractions with superimposed mechanical vibratory stimulation. J Hum Move Stud 32:171 86, 1997. 9. Bosco C, Iacovelli M, Tsarpela O, Cardinale M, Bonifazi M, Tihanyi J, Virus M, De Lorenzo A, Viru A. Hormonal responses to whole-body vibration in men. Eur J Appl Physiol 81:449 54, 2000. 10. Futasuka M, Pyykko I, Farkkila M, Korhonen O, Starck JP. Blood pressure, flow, and peripheral resistance of digital arteries in vibration syndrome. Brit J Indust Med 40: 434 41, 1983. 11. Gauthier GM, Roll JP, Martin B, Harlay F. Effects of whole-body vibrations on sensory motor system performance in man. Aviat Space Environ Med 52:473 9, 1981. 12. Wasserman DE, Behrens VJ, Pelmear PL, Ilka R, Reynolds DD, Doyle TE, Samueloff S, Goff RJ. Handarm vibration syndrome in a group of U.S. uranium miners exposed to hand-arm vibration. Appl Occup Environ Hyg 6(3):183 7, 1991. 13. Jordan MJ, Norris SR, Smith DJ, Herzog W. Vibration training: an overview of the area, training consequences and future considerations. J Strength ond Res 19:459-66, 2005. 14. Bongiovannia LG, Hagbarth KE. Tonic vibration reflexes elicited during fatigue from maximal voluntary contractions in man. J Physiol 423:1 14, 1990. 15. Mester J, Spitzenfeil P, Schwarzer J, Seifriz F. Biological reaction to vibration Implication for sport. J Sci Med Sport 2:211 26, 1999.

16. Park HS, Martin BJ. Contribution of the tonic vibration reflex to muscle stress and muscle fatigue. Scand J Work Environ Health 19:35 42, 1993. 17. Flieger J, Karachalios TA, Khaldi L, Raptou P, Lyritis G. Mechanical stimulation in the form of vibration prevents postmenopausal bone loss in ovariectomized rats. Calcif Tiss Inter 63:510 4, 1998. 18. Martin BJ, Roll JP, Gauthier GM. Inhibitory effects of combined agonist and antagonist muscle vibration on H-Reflex in man. Aviat. Space Environ. Med. 57:681 687. 1986. 19. Arcangel CS, Johnston R, Bishop B. The Achilles tendon reflex and the H- response during and after tendon vibration. Phys Ther 51:889 902, 1971. 20. Torvinen S, Sievanen H, Jarvinen TAH, Pasanen M, Kontulainen S, Kannus P. Effect of 4-min vertical whole Body vibration on muscle performance and body balance: A randomized cross-over study. Int J Sports Med 23:374 9, 2002. 21. De Ruiter CJ, Van Der Linden RM, Van Der Zijden MJA, Hollander AP, De Haan A. Short-term effects of whole-body vibration on maximal voluntary isometric knee extensor force and rate of force rise. Eur J Appl Phys 88:472 5 2003. 22. Bosco C, Cardinale M, Tsarplea O. The influence of whole-body vibrations on jumping performance. Biol Sports 15:157 64, 1998. 23. Bosco C, Colli R, Introini E, Cardinale M, Tsarpela O, Madella A, Tihanyi J, Viru A. Adaptive responses of human skeletal muscle to vibration exposure. Clinic Physiol 19:183 7, 1999. 24. Heinonen A, Kannus P, Sievanen H, Pasanen M, Oja P, Vuori I. Good maintenance of high-impact activity-induced bone gain by voluntary, unsupervised exercises: An 8- month follow-up of a randomized controlled trial. J Bone Miner Res 14:125 8, 1999. 25. Loebel CC, Kraemer WJ. A brief review: Testosterone and resistance exercise in men. J Strength Cond Res 12:57 63, 1998. 26. Suter E, Herzog W. Extent of muscle inhibition as a function of knee angle. J Electromag Kinesiol 7:123 30, 1997. 27. Kitazaki S, Griffin MJ. Resonance behaviour of the seated human body and effects of posture. J Biomech 31:143 9, 1998. 28. Martin BJ, Park HS. Analysis of the tonic vibration reflex: Influence of vibration variables on motor unit synchronization and fatigue. Eur J Appl Physiol 75:504 11, 1997.

29. Bongiovannia LG, Hagbarth KE, Stjernberg L. Prolonged muscle vibration reducing motor output in maximal voluntary contractions in man. J Physiol 423:15 26, 1990. 30. Fritz M. Description of the relation between the forces acting in the lumbar spine and whole-body vibrations by means of transfer functions. Clinic Biom 15:234 40, 2000. 31. Harada N, Griffin MJ. Factors influencing vibration sense thresholds used to assess occupational exposures to hand transmitted vibration. J Indust Med 48:185 92, 1991. 32. Miyashita K, Shiomi S, Itoh N, Kasamatsu T, Iwata H. Epidemiological study of vibration syndrome in response to total hand-tool operating time. Brit J Indust Med 40:92 8, 1983. 33. Martin BJ, Roll JP, Gauthier GM. Spinal reflex alterations as a function of intensity and frequency of vibration applied to the feet of seated subjects. Aviat Space Environ Med 55:8 12, 1984. 34. Cordo P, Gurfinkel VS, Bevan L, Kerr GK. Proprioceptive consequences of tendon vibration during movement. J Neurophysiol 74:1675 88, 1995. 35. McLain RF, Weinstein JN. Effects of whole body vibration on dorsal root ganglion neurons: Changes in neuronal nuclei. Spine 19:1455 61, 1994.