ΕΘΝΙΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΚΛΑΔΙΚΕ ΜΕΛΕΣΕ * Δεκέμβριος 29 Ιδιωτικά Νοσοκομεία: Ένας δυναμικός κλάδος, με σημαντικές προοπτικές εξωστρέφειας Παύλος Μυλωνάς Οικονομικός Σύμβουλος του Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (+321) 334 1521, e-mail: pmylonas@nbg.gr Μηθξή επίδξαζε ηεο θξίζεο ζηε δήηεζε ηνπ θιάδνπ Παξά ηελ αξλεηηθή καθξννηθνλνκηθή ζπγθπξία, ε ζρεηηθά αλειαζηηθή δήηεζε ηνπ θιάδνπ πγείαο αλακέλεηαη φηη ζα απμάλεηαη κε κέζν εηήζην νλνκαζηηθφ ξπζκφ 4% ηελ ηξηεηία 21-212 (θπξίσο ιφγσ αλφδνπ ηνπ θαηά θεθαιήλ εηζνδήκαηνο, ηεο γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηεο αλάπηπμεο ηεο ηαηξηθήο ηερλνινγίαο) θζάλνληαο έηζη ην 9,7% ηνπ ΑΔΠ (πνζνζηφ πςειφηεξν απφ ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν). Σα ηδησηηθά λνζνθνκεία (γεληθά θαη καηεπηήξηα) εθηηκάηαη φηη ζα ζπλερίζνπλ λα θεξδίδνπλ κεξίδην αγνξάο έλαληη ησλ δεκνζίσλ θαηά κία πνζνζηηαία κνλάδα εηεζίσο (31% ην 212 απφ 27% ην 28), θπξίσο ιφγσ ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ζε ζρέζε κε ηηο ππεξεζίεο δεκφζηαο πγείαο. Τγηήο θεξδνθνξία ηεξηδφκελα ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηα καηεπηήξηα, ηα πεξηζψξηα ιεηηνπξγηθήο θεξδνθνξίαο ησλ λνζνθνκείσλ είλαη απφ ηα πςειφηεξα ησλ θιάδσλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο (ηεο ηάμεο ηνπ 15%) επίπεδν παξφκνην κε ησλ εηζεγκέλσλ λνζνθνκείσλ δηεζλψο. Η επηζεηηθή επέθηαζε εγθαηαζηάζεσλ ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δπζκελή νηθνλνκηθή ζπγθπξία, εθηηκάηαη φηη ζα νδεγήζεη ην ιεηηνπξγηθφ πεξηζψξην ηνπ θιάδνπ θάησ ηνπ 12% ην 29. ηε ζπλέρεηα, ε αχμεζε ζηελ πιεξφηεηα θαη ε εληαηηθνπνίεζε ησλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο ησλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ αληηζηαζκίδνληαη απφ ηελ έληαζε ηνπ αληαγσληζκνχ ησλ καηεπηεξίσλ ιφγσ εηζφδνπ λέσλ παηθηψλ ζηνλ θιάδν, κε απνηέιεζκα ην πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ ηνπ θιάδνπ λα παξακέλεη θνληά ζην 13% ην 212 (ρακειφηεξα απφ ηνλ κέζν φξν επηαεηίαο). Ωζηφζν, καθξνπξφζεζκα, ε ζχγθιηζε κε ηα δηεζλή επίπεδα πιεξφηεηαο αλακέλεηαη λα νδεγήζεη ην πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ θνληά ζην 17%. Παξά ηελ απμεκέλε ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ κφριεπζε, ε πγηήο θεξδνθνξία εθηηκάηαη φηη ζα επηηξέςεη θαη ηα επφκελα ρξφληα ηελ άλεηε απνπιεξσκή ησλ δαλεηαθψλ αλαγθψλ ηνπ θιάδνπ. Βαζηθνχο παξάγνληεο θηλδχλνπ απνηεινχλ ε αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ (θπξίσο ζηα καηεπηήξηα) θαη ε πεξαηηέξσ δηείζδπζε ησλ ηδησηηθψλ αζθαιηζηηθψλ νξγαληζκψλ. ηξαηεγηθή επέθηαζε ησλ νκίισλ Οη κεγάινη παίθηεο έρνπλ δεκηνπξγήζεη νκίινπο, κέζσ ησλ νπνίσλ επεθηείλνληαη ζηε ΝΑ Δπξψπε θαη ηελ Σνπξθία. Πάξα ην βξαρππξφζεζκν πάγσκα ησλ πεξηζζφηεξσλ επελδπηηθψλ ζρεδίσλ, ε ζηξνθή ζην εμσηεξηθφ αλακέλεηαη λα ζπλερηζηεί ηα επφκελα έηε, κε απνηέιεζκα ην πνζνζηφ ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ησλ νκίισλ απφ ην εμσηεξηθφ λα πξνζεγγίζεη ην 13% ην 212 απφ 6% ην 29. Σν ρακειφ επίπεδν κφριεπζεο ησλ ειιεληθψλ ζε ζρέζε κε ησλ δηεζλψλ νκίισλ (κε ιφγν μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,7 έλαληη 3) επηβεβαηψλεη ηηο ζεκαληηθέο δπλαηφηεηεο πεξαηηέξσ επέθηαζήο ηνπο. Διεύθσνση Στρατηγικής και Οικονομικής Ανάλσσης Αιόλοσ 86, 1232 Αθήνα, Ελλάδα http:/www.nbg.gr/ανακοινώζεις-εκδόζεις/δημοζιεύμαηα-εκδόζεις/κλαδικές Μελέηες
4 3 2 1 Φξαγθίζθα Βνπκβάθε, (+321) 334 1549, e-mail: fvoumv@nbg.gr Μαξία άββα, (+321) 334 1646, e-mail: sava.maria@nbg.gr Αζαλαζία Κνπηνχδνπ, (+321) 334 1528, e-mail: koutouzou.ath@nbg.gr Noζνθνκεηαθή δαπάλε (% ηνπ ΑΔΠ) 197 198 199 2 26 Διιάδα Πεγή: OECD Health Data Μέζνο φξνο ΟΟΑ Διιάδα: Καηαλνκή δαπαλώλ πγείαο αλά ηνκέα πεξίζαιςεο 4 3 2 1 Ο θιάδνο ησλ ππεξεζηψλ ηδησηηθήο πγείαο παξνπζηάδεη ζεκαληηθή αλάπηπμε ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηελ Διιάδα, ε νπνία αληαλαθιάηαη ζηε ζπλερή θαη δπλακηθή αχμεζε ησλ ζπλνιηθψλ (ηδησηηθψλ θαη δεκφζησλ) δαπαλψλ πγείαο σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ (απφ 6½ ην 199 ζε 9½ ην 27), μεπεξλψληαο ην αληίζηνηρν κεξίδην γηα ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ θαηά ½ πνζνζηηαία κνλάδα. Δπηπιένλ, ν θιάδνο πγείαο θαιχπηεη ην 4,9% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα ην 28 (απφ 3,9% ην 1995). Πεξαηηέξσ, ηα ηδησηηθά λνζνθνκεία (γεληθά λνζνθνκεία θαη καηεπηήξηα) θεξδίδνπλ κεξίδην αγνξάο έλαληη ησλ δεκνζίσλ (27% ην 28 απφ 13% ην 2), θπξίσο ιφγσ ησλ δπζιεηηνπξγηψλ ζηηο ππεξεζίεο δεκφζηαο πγείαο. Η αλάπηπμε ησλ ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ ζηεξίδεηαη ζηελ ζχγρξνλε ηαηξηθή ηερλνινγία, ζηηο αλψηεξεο ππεξεζίεο θξνληίδαο θαη θαζαξηφηεηαο, ελψ ηαπηφρξνλα εζηηάδεη ζηηο πην πξνζνδνθφξεο ππεξεζίεο πγείαο. Λφγσ αλειαζηηθφηεηαο δαπαλψλ θαη παξνρήο ππεξεζηψλ αλψηεξεο πνηφηεηαο ζε ζρέζε κε ηα δεκφζηα λνζνθνκεία, ε θεξδνθνξία ηνπ θιάδνπ επλνείηαη απφ ηελ πςειή ηηκνιφγεζε ησλ ππεξεζηψλ (κε πεξηζψξηα ιεηηνπξγηθνχ ηεο ηάμεο ηνπ 15% ηελ ηειεπηαία νθηαεηία). Τπνγξακκίδνπκε φηη ε πςειή θεξδνθνξία ηνπ θιάδνπ πξνθχπηεη θπξίσο απφ ηα πςειά πεξηζψξηα ησλ καηεπηεξίσλ (άλσ ηνπ 3% ηελ ηειεπηαία νθηαεηία). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ηα πεξηζψξηα ησλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ (ηεο ηάμεο ηνπ 12% ηελ ηειεπηαία νθηαεηία) πάζρνπλ βξαρππξφζεζκα, θαζψο νη νηθνλνκίεο θιίκαθαο είλαη αθφκα πεξηνξηζκέλεο κεηά ηελ πινπνίεζε ησλ επελδπηηθψλ πξνγξακκάησλ ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ - κε δηςήθηνπο ξπζκνχο εηήζηαο αχμεζεο ησλ παγίσλ θεθαιαίσλ ηελ ηειεπηαία πεληαεηία. Ιαηξηθέο 39% Φαξκαθεπηηθέο 21% Λνηπέο 3% Ννζνθνκεηαθέο 37% Πεγή: νπιηψηεο, (Ο ξφινο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζην ΔΤ, 22, εθδφζεηο Παπαδήζε), ΔΤΔ, Δθηηκήζεηο ΔΣΔ Η επεθηαηηθή πνιηηηθή ηνπ θιάδνπ θαη ην ζπλαθφινπζν πςειφ θφζηνο ηερλνινγίαο θαη ππνδνκήο έρνπλ πξνζσξηλά απμήζεη ηελ κφριεπζε, κε ην ιφγν μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα λα έρεη δηπιαζηαζηεί ηα ηειεπηαία ρξφληα (1,8 ην 28 απφ,9 ην 21). Ωζηφζν, ε ζηαδηαθή σξίκαλζε ηνπ θιάδνπ ηα επφκελα ρξφληα εθηηκάηαη φηη ζα βειηηψζεη ηελ πιεξφηεηα θαη ηελ ηαρχηεηα θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ θαη ζπλεπψο ηε ρξεκαηννηθνλνκηθή εηθφλα ησλ επηρεηξήζεσλ. Μεζνπξφζεζκα, δηαθαίλνληαη ζεκαληηθέο πξννπηηθέο επέθηαζεο εζφδσλ (ζε ΝΑ Δπξψπε θαη Σνπξθία ή ζε εμεηδηθεπκέλα λνζνθνκεία) αιιά ειινρεχνπλ θίλδπλνη πεξηνξηζκνχ 1 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
Καηά θεθαιήλ δαπάλε πγείαο ($, PPP) θεξδνθνξίαο (ιφγσ π.ρ. απμεκέλνπ αληαγσληζκνχ ή ηδησηηθήο αζθάιηζεο). δηείζδπζεο ΟΟΑ: Καηαλνκή δαπαλώλ πγείαο αλά ηνκέα πεξίζαιςεο Ιαηξηθέο 36% Πεγή: OECD Health Data 26 Φαξκαθεπηηθέο 2% Ννζνθνκεηαθέο 37% Λνηπέο 7% Ο θιάδνο πγείαο αλαπηύζζεηαη κε ηαρείο ξπζκνύο δηεζλώο Ο θιάδνο ηεο πγείαο είλαη απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο, κε ηηο ζπλνιηθέο δαπάλεο πγείαο λα εθηηκψληαη 1,5 θνξά κεγαιχηεξεο απφ ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο παγθφζκηαο απηνθηλεηνβηνκεραλίαο θαη ηξηπιάζηεο απφ ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηεο βηνκεραλίαο πιεξνθνξηθήο. ε δηεζλέο επίπεδν, ν ξπζκφο αχμεζεο ησλ δαπαλψλ γηα ηελ πγεία εκθαλίδεη πςειή ειαζηηθφηεηα ζε ζρέζε κε ην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ, κε απνηέιεζκα νη ελ ιφγσ δαπάλεο λα απνηεινχλ πεξίπνπ ην 9% ηνπ ΑΔΠ ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ ην 27 (απφ 7% ην 199). Οη δαπάλεο πνπ θαηεπζχλνληαη ζε λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε δηαηεξνχλ δηεζλψο έλα ζηαζεξφ πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 37% ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ πγείαο ηα ηειεπηαία ρξφληα. ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, ν θιάδνο πγείαο επίζεο αθνινπζεί αλνδηθή πνξεία... Αληίζηνηρα, νη δαπάλεο γηα ππεξεζίεο πγείαο ζηελ Διιάδα έρνπλ αθνινπζήζεη αλνδηθή πνξεία ηηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο κε κέζε εηήζηα αχμεζε 4,5% ζε ζηαζεξέο ηηκέο (απφ 6% ηνπ ΑΔΠ ην 198 ζε 9,5% ην 27). εκεηψλνπκε φηη ην πνζνζηφ δαπαλψλ πγείαο ζην ΑΔΠ είλαη ζρεηηθά πςειφ γηα ην επίπεδν ηνπ θαηά θεθαιήλ 8. 6. 4. 2. y = 56,21e,x R² =,85 Διιάδα Γαιιία Απζηξία ΗΠΑ Ιαπσλία Ιξιαλδία Ννξβεγία εηζνδήκαηνο ζηελ Διιάδα (δείηε δηάγξακκα). Κξίζηκνο παξάγνληαο είλαη ην απμεκέλν πνζνζηφ ηεο ηδησηηθήο δαπάλεο πνπ πξνζεγγίδεη ην 47% (έλαληη 22% θαηά κέζν φξν ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ). Οη δαπάλεο λνζνθνκεηαθήο πεξίζαιςεο απνηεινχλ έλα ζηαζεξφ πνζνζηφ ησλ δαπαλψλ πγείαο ηα ηειεπηαία ρξφληα (ηεο ηάμεο ηνπ 35-4% - πνζνζηφ παξφκνην κε ησλ ρσξψλ ηνπ ΟΟΑ). Ωο εθ Σνπξθία 2. 4. 6. Καηά θεθαιήλ ΑΔΠ ($, PPP) ηνχηνπ, αληηπξνζσπεχνπλ κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ ζπγθξηηηθά κε ηηο αληίζηνηρεο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ (3,9% ζε ζρέζε κε 3,3% γηα ην 27). Πεγή: OECD Health Data 27...ππό ηελ επλντθή επίδξαζε ελόο ζπλόινπ παξαγόλησλ Οη θχξηνη παξάγνληεο πνπ σζνχλ ηε δήηεζε γηα ππεξεζίεο πγείαο ζηελ Διιάδα - αιιά θαη δηεζλψο - είλαη νη αθφινπζνη: Σν θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ δηεζλψο έρεη έληνλε ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηε δήηεζε ππεξεζηψλ πγείαο (κε ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο ηεο ηάμεο ηνπ 85%). Τπελζπκίδνπκε φηη ην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ έρεη απμεζεί θαηά 75% ζηελ Διιάδα ηελ ηειεπηαία δεθαεηία (ζε ζρέζε κε 48% γηα ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ), θαη φηη αθφκα ππνιείπεηαη απφ ην κέζν ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 2
Μεμηθφ ΗΒ Πνισλία Γαιιία Ιζπαλία Γεξκαλία ΟΟΑ Διιάδα Πνξηνγαιία Ιηαιία ΗΠΑ Απζηξαιία Ιαπσλία Ιαπσλία Γαιιία Σνπξθία Ιηαιία ΟΟΑ Γεξκαλία Ιζπαλία Διιάδα ΗΒ ΗΠΑ 196 197 198 199 2 21 22 23 24 25 φξν ησλ ρσξψλ ηεο επξσδψλεο θαηά 13% (ζηνηρεία 28). 35 3 25 2 15 1 5 Πεγή: Eurostat Πνζνζηό πιεζπζκνύ άλσ ησλ 65 εηώλ Διιάδα Μέζνο φξνο ΟΟΑ 35 3 25 2 15 1 5 Γήξαλζε πιεζπζκνχ Σα ηειεπηαία 2 ρξφληα, νη Έιιελεο έρνπλ πξνζζέζεη πάλσ απφ 3 έηε ζην πξνζδφθηκν ηεο δσήο ηνπο. πλεπψο, ν πιεζπζκφο άλσ ησλ 65 εηψλ έρεη απμεζεί απφ 1,4 εθαη. ην 1991 ζε 2,1 εθαη. ην 28 θαη αλακέλεηαη λα πξνζεγγίζεη ηα 3,5-4, εθαη. σο ην 25 (32,5% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ έλαληη 29,9% γηα ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ θ.κ.ν.). χκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ ΟΟΑ, νη ζπλνιηθέο δαπάλεο πγείαο ζηελ Διιάδα ζα απμεζνχλ θαηά πεξίπνπ 3,5% ηνπ ΑΔΠ ηελ πεξίνδν 2-25, σο άκεζε απφξξνηα ηεο γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνχ. Δπηβαξπληηθφο γηα ηελ πγεία ηξφπνο δσήο Σν πνζνζηφ ησλ ηαθηηθψλ θαπληζηψλ ζην ζχλνιν ηνπ ελήιηθνπ 7 6 5 Πνζνζηό παρπζαξθίαο ζηνλ πιεζπζκό (ΓΜ άλσ ηνπ 25) 7 6 5 πιεζπζκνχ πξνζεγγίδεη ην 4% (έλαληη 24% γηα ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ θ.κ.ν.), ελψ ην 58% ησλ ελειίθσλ ζεσξνχληαη ππέξβαξνη ή παρχζαξθνη (έλαληη 49% γηα ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ θ.κ.ν.). χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηνπ ΟΟΑ, ην θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ λνζνθνκεηαθήο 4 3 2 1 4 3 2 1 πεξίζαιςεο δηεζλψο είλαη θαηά 35% πςειφηεξν γηα ηνπο παρχζαξθνπο ζε ζχγθξηζε κε απηνχο ησλ νπνίσλ ην βάξνο είλαη θαλνληθφ. Πεγή: OECD Health Data 27 1 8 6 4 2 Αξηζκόο αμνληθώλ ηνκνγξάθσλ αλά 1.. άηνκα Πεγή: OECD Health Data 27 1 8 6 4 2 Αλάπηπμε ηαηξηθήο ηερλνινγίαο Η ηερλνινγηθή πξφνδνο ζηνλ ηνκέα ηεο ηαηξηθήο απμάλεη ηηο δπλαηφηεηεο δηάγλσζεο θαη αληηκεηψπηζεο αζζελεηψλ, κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ εμεηάζεσλ θαη ζεξαπεηψλ θαη ζπλεπψο ησλ δαπαλψλ πγείαο. Ωο κέηξν πξνζέγγηζεο ηεο πξνφδνπ ηεο ηερλνινγίαο αλά ρψξα, ρξεζηκνπνηείηαη δηεζλψο ην πνζνζηφ κεραλεκάησλ πςειήο ηερλνινγίαο πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ πιεζπζκφ. ηελ Διιάδα, θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ν αξηζκφο καγλεηηθψλ ηνκνγξάθσλ έρεη θζάζεη ηνπο 13 αλά εθαη. θαηνίθσλ (απφ 2 ην 1998 θαη έλαληη 1 γηα ηνλ ΟΟΑ), ελψ ν αξηζκφο ησλ αμνληθψλ ηνκνγξάθσλ έρεη δηπιαζηαζηεί, πξνζεγγίδνληαο ηνπο 26 αλά εθαη. θαηνίθσλ (απφ 13 ην 1998 θαη έλαληη 19 γηα ηνλ ΟΟΑ). εκεηψλεηαη φηη ε έληνλε αχμεζε ζηνλ αξηζκφ κεραλεκάησλ νθείιεηαη ελ κέξεη θαη ζε απμεκέλε ηερλεηή δήηεζε. Σερλεηή δήηεζε Οη πγεηνλνκηθνί νξγαληζκνί θαη ην ηαηξηθφ πξνζσπηθφ έρνπλ πιενλεθηηθή πιεξνθφξεζε γηα ηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο ησλ 3 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
196 1965 197 1975 198 1985 199 1995 2 25 αζζελψλ, ηελ ζθνπηκφηεηα θάζε επέκβαζεο θαζψο θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ. πλεπψο, ν ηνκέαο ηεο πγείαο απνηειεί έλαλ θιάδν φπνπ ε δήηεζε θαζνξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηνπο παξαγσγνχο ππεξεζηψλ πγείαο, δειαδή ηνπο γηαηξνχο. Ωο θχξηα αηηία ηεο ηερλεηήο δήηεζεο δηαθαίλεηαη ην γεγνλφο φηη ην πιήζνο ησλ ηαηξψλ ζηελ Διιάδα απμάλεηαη κε ξαγδαίνπο ξπζκνχο θαη είλαη ζεκαληηθά 6 5 4 3 Αξηζκόο ηαηξώλ αλά 1. άηνκα 6 5 4 3 πςειφηεξν απφ ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν. πγθεθξηκέλα, ν αξηζκφο ησλ ηαηξψλ αλά 1. θαηνίθνπο έρεη απμεζεί απφ 1,6 ην 197 ζε 5 ην 27 (έλαληη 3,1 ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ). εκεηψλνπκε φηη πεξίπνπ ην ½ ησλ ηαηξψλ απαζρνιείηαη ζηα λνζνθνκεία - πνζνζηφ 2 2 αληίζηνηρν κε εθείλν ηεο επξσδψλεο. Δλδεηθηηθφ ηεο ηερλεηήο 1 1 δήηεζεο ζηελ Διιάδα απνηειεί ην πςειφ πνζνζηφ ησλ θαηζαξηθψλ ηνκψλ πνπ δηελεξγνχληαη ζηελ Διιάδα (47,3% ησλ γελλήζεσλ), φηαλ ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο θπκαίλεηαη κεηαμχ 15% θαη 25% Διιάδα Πεγή: OECD Health Data Μέζνο φξνο ΟΟΑ (βάζεη κειέηεο ηνπ London School of Economics, 25). ύκθσλα κε ην ππόδεηγκά καο, νη δαπάλεο πγείαο ζα ζπλερίζνπλ λα απμάλνληαη Δπηρεηξψληαο λα πνζνηηθνπνηήζνπκε ηηο παξαπάλσ επηδξάζεηο ζηε δήηεζε, εθηηκήζακε έλα ππφδεηγκα πξνζδηνξηζκνχ ησλ δαπαλψλ πγείαο ζε πξαγκαηηθνχο φξνπο γηα ηελ Διιάδα γηα ηελ πεξίνδν AΔΠ θαηά θεθαιήλ* Γείθηεο πγείαο** Αξηζκόο ηαηξώλ Πξνζδηνξηζηηθνί Παξάγνληεο Γαπαλώλ Τγείαο R 2 παιηλδξφκεζεο Διαζηηθόηεηεο,8 (3,9),8 (4,),5 (3,5) Πεγή:OECD Health Data θαη εθηηκήζεηο ΔΣΔ πλεηζθνξά,98 72% 16% 12% *ζε πξαγκαηηθνχο φξνπο **,5 (γήξαλζε)+,3 (παρπζαξθία)+,2 (θάπληζκα), t- statistics ζε παξελζέζεηο 198-28, κε εξκελεπηηθέο κεηαβιεηέο ην θαηά θεθαιήλ δηαζέζηκν εηζφδεκα, ην επίπεδν πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ (σο ζηαζκηζκέλνο δείθηεο ησλ παξακέηξσλ γήξαλζεο, παρπζαξθίαο θαη θαπλίζκαηνο) θαη ην ιφγν ηνπ αξηζκνχ ηαηξψλ σο πξνο ην ζπλνιηθφ πιεζπζκφ (σο έλδεημε ηερλεηήο δήηεζεο). χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, ν θχξηνο ιφγνο αλφδνπ ησλ δαπαλψλ πγείαο ηα πξνεγνχκελα ρξφληα ήηαλ ε ηζρπξή αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, θαζψο ε ειαζηηθφηεηα ησλ δαπαλψλ πγείαο σο πξνο ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα είλαη θνληά ζηε κνλάδα. Δπηπιένλ, ζεκαληηθφ ξφιν εθηηκάηαη φηη δηαδξακαηίδεη ην επίπεδν πγείαο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ (θπξίσο ε γήξαλζε), ελψ θαη ν παξάγνληαο ηεο ηερλεηήο δήηεζεο επηβεβαηψλεηαη σο ζεκαληηθή ζπληζηψζα ηεο αλνδηθήο πνξείαο ησλ δαπαλψλ πγείαο (δείηε πίλαθα). Βάζεη ησλ πξνβιέςεψλ καο γηα (i) πηψζε ηνπ θαηά θεθαιήλ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ζε πξαγκαηηθνχο φξνπο θαηά -1,2% εηεζίσο ηε δηεηία 29-21 θαη άλνδν 1,5-2% ηε δηεηία 211-212, (ii) ζπλέρηζε ησλ κεζνπξφζεζκσλ ηάζεσλ επηδείλσζεο ηνπ επηπέδνπ πγείαο (κε ην κέζν εηήζην ξπζκφ δεθαεηίαο ηεο ηάμεο ηνπ 2%) θαη (iii) άλνδν ηνπ αξηζκνχ ηαηξψλ (κε ην κέζν εηήζην ξπζκφ ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 4
1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 35 3 25 2 15 1 5 Μεξίδην ηδησηηθνύ ηνκέα ζηνλ λνζνθνκεηαθό θιάδν (% εζόδσλ) Αιιαγή ζηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ ησλ εζφδσλ ησλ δεκφζησλ λνζνθνκείσλ ην 28 Πεγή: ICAP, Κνηλσληθφο Πξνυπνινγηζκφο θαη εθηηκήζεηο ΔΣΔ 35 3 25 2 15 1 5 δεθαεηίαο ηεο ηάμεο ηνπ 3%), νη δαπάλεο πγείαο ζε πξαγκαηηθνχο φξνπο αλακέλνπκε λα παξακείλνπλ ζρεδφλ ζηάζηκεο ηε δηεηία 29-21 θαη λα απμεζνχλ θαηά 2-2,5% εηεζίσο ηε δηεηία 211-212. Καζψο ην πνζνζηφ ησλ δαπαλψλ πνπ θαηεπζχλνληαη ζηε λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε δελ αλακέλεηαη λα κεηαβιεζεί βξαρππξφζεζκα, νη ελ ιφγσ δαπάλεο πξνβιέπεηαη λα απμεζνχλ θαηά ηελ επφκελε δηεηία κε αληίζηνηρνπο ξπζκνχο κε ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ πγείαο. Σα ηδησηηθά λνζνθνκεία θεξδίδνπλ κεξίδην αγνξάο έλαληη ησλ δεκνζίσλ Ο θιάδνο ηεο ηδησηηθήο πγείαο ζηελ Διιάδα έρεη επλνεζεί απφ ηα πξνβιήκαηα ησλ ππεξεζηψλ δεκφζηαο πγείαο (έιιεηςε δηαζέζηκσλ θιηλψλ, καθξνρξφληα αλακνλή, ειιηπήο λνζνθνκεηαθή θξνληίδα θαη ρακειή πνηφηεηα ππνδνκψλ) θαζψο θαη απφ ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηηκνινγηαθήο πνιηηηθήο απφ ηα ηδησηηθά λνζνθνκεία ρσξίο ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ επηβάιινπλ ηα δεκφζηα ηακεία. Έηζη ην 28 ην κεξίδην αγνξάο ησλ ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ θαιχπηεη ην 27% ησλ ζπλνιηθψλ εζφδσλ ηνπ θιάδνπ. 75 6 45 3 15 Υεηξ. επέκβαζε ύλζεζε λνζειεπζέλησλ πεξηζηαηηθώλ (%) ΜΔΘ Ιδησηηθά λνζνθνκεία Υεηξ. Δπέκβαζε + ΜΔΘ Λνηπά Γεκφζηα λνζνθνκεία *ΜΔΘ: Μνλάδα εληαηηθήο ζεξαπείαο Πεγή: ίζθνπ, Δθηίκεζε ησλ ηδησηηθψλ δαπαλψλ πγείαο ζηελ Διιάδα, 26, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, δηδαθηνξηθή δηαηξηβή θπξίσο ζηηο πην πξνζνδνθόξεο ππεξεζίεο πγείαο Ο ηδησηηθφο ηνκέαο παξνρήο λνζνθνκεηαθψλ ππεξεζηψλ εζηηάδεη ζε niche αγνξέο θαη επηιέγεη θπξίσο «πξνζνδνθφξεο» ρεηξνπξγηθέο πεξηπηψζεηο ζχληνκεο λνζειείαο. Η αλαινγία ησλ ρεηξνπξγηθψλ πεξηπηψζεσλ ζην ζχλνιν ησλ αζζελψλ πνπ λνζειεχνληαη ζε ηδησηηθά λνζνθνκεία είλαη αηζζεηά κεγαιχηεξε ζε ζρέζε κε ηα δεκφζηα (64% έλαληη 44%), ελψ ηαπηφρξνλα ν κέζνο φξνο λνζειείαο ρεηξνπξγηθψλ πεξηπηψζεσλ ζηα ηδησηηθά ζε ζρέζε κε ηα δεκφζηα λνζνθνκεία είλαη κηθξφηεξνο θαηά 4% (πεγή: ίζθνπ, 26). Απφ ηα πξναλαθεξζέληα δηαθαίλεηαη φηη νη ζνβαξέο θαη καθξνρξφληεο ζεξαπείεο - σο ιηγφηεξν πξνζνδνθφξεο αληηκεησπίδνληαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά απφ ηα δεκφζηα λνζνθνκεία. Η ζύγρξνλε ηαηξηθή ηερλνινγία θαζώο θαη νη αλώηεξεο ππεξεζίεο θξνληίδαο ησλ ηδησηηθώλ λνζνθνκείσλ... Η ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο ησλ ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ ζηεξίδεηαη ζε ηξία αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα έλαληη ησλ δεκνζίσλ: (i) πςεινχ επηπέδνπ ππεξεζίεο θξνληίδαο, (ii) κηθξνί ρξφλνη αλακνλήο θαη (iii) κεραλήκαηα ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ην 9% ησλ ηδησηηθψλ επελδχζεσλ ζηνρεχνπλ ζηελ ηαηξηθή ηερλνινγία, ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ζην ΔΤ (ην νπνίν εζηηάδεη 5 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
Αμ. ηνκνγξάθνη Μαγλ. ηνκνγξάθνη Μαζηνγξάθνη Οξζνπαληνγξάθνη Γ-θάκεξεο ζηελ θαηαζθεπή ππνδνκψλ) δελ μεπεξλά ην 3% (Πεγή: ΔΤΔ). πγθεθξηκέλα, ηα δεκφζηα λνζνθνκεία γηα ιφγνπο θνηλσληθήο 1 8 6 4 2 Πνζνζηό κεραλεκάησλ πςειήο ηερλνινγίαο ηδησηηθνύ ηνκέα (% δεκόζηνπ θαη ηδησηηθνύ ηνκέα) Πεγή: Δξγαζηήξην Οξγάλσζεο θαη Αμηνιφγεζεο Τπεξεζηψλ Τγείαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ Καξδηνρεξνπξγηθή - Θσξαθνρεηξνπξγηθή: Απνθαηάζηαζε Μηηξνεηδνύο Βαιβίδαο Αλνηρηό Υεηξνπξγείν 1 8 6 4 2 ύζηεκα Da Vinci Θλεζηκόηεηα 2,2% %* εκαληηθέο κεηεγρεηξεηηθέο επηπινθέο Υξόλνο κεηεγρεηξεηηθήο λνζειείαο *κηθξφο αξηζκφο δείγκαηνο 13,1% %* 8,5 εκέξεο 1,3 εκέξεο Πεγή: Διιεληθή Δπηζηεκνληθή Δηαηξεία Ρνκπνηηθήο Υεηξνπξγηθήο 26 12 1 8 6 4 2 Αξηζκόο ζπζηεκάησλ ξνκπνηηθήο ρεηξνπξγηθήο (da Vinci) 23 24 25 26 27 28 Η.Π.Α. Πεγή: Intuitive Surgical Γηεζλψο 12 1 8 6 4 2 πνιηηηθήο ππεξηεξνχλ ζε επελδχζεηο ζε ηαηξηθφ εμνπιηζκφ πνπ ζρεηίδεηαη κε ζπάληεο παζήζεηο (πνπ απνζβέλνληαη δπζθνιφηεξα). Αληίζεηα, ηα ηδησηηθά εζηηάδνπλ ηηο επελδχζεηο ηνπο ζε κεραλήκαηα ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο πνπ ζρεηίδνληαη κε ζπρλέο θαη πξνζνδνθφξεο ζεξαπείεο (φπσο εγρεηξίζεηο θαξδηάο, νξζνπεδηθέο ή νγθνινγηθέο). Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη ηα πην ζχγρξνλα ζπζηήκαηα ρεηξνπξγηθήο (π.ρ. ζχζηεκα ξνκπνηηθήο ρεηξνπξγηθήο θαη αθηηλνζεξαπείαο) φπσο θαη ε πιεηνλφηεηα ησλ ζχγρξνλσλ ζπζηεκάησλ ηνκνγξαθίαο (φπσο ην ζχζηεκα πνδηηξνληθήο - ππνινγηζηηθήο ηνκνγξαθίαο) ιεηηνπξγνχλ ζε ηδησηηθά λνζνθνκεία ζηελ Διιάδα. Σα αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα απηψλ είλαη ζεκαληηθά, θαζψο γηα παξάδεηγκα, ε ρξήζε ηνπ ξνκπνηηθνχ ζπζηήκαηνο Da Vinci γηα κία θαξδηνρεηξνπξγηθή επέκβαζε εκθαλίδεη πςειφηεξα πνζνζηά επηηπρίαο, ιηγφηεξεο κεηεγρεηξεηηθέο επηπινθέο θαη αηζζεηά κηθξφηεξν ρξφλν λνζειείαο (1,3 εκέξεο) ζε ζρέζε κε ην αλνηθηφ ρεηξνπξγείν (8,5 εκέξεο) (πεγή: Διιεληθή επηζηεκνληθή εηαηξεία ξνκπνηηθήο ρεηξνπξγηθήο). Η απμαλφκελε δηείζδπζε ησλ κεραλεκάησλ ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο ζηνλ θιάδν ηεο πγείαο είλαη κία ηάζε πνπ παξαηεξείηαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Δλδεηθηηθά, ν αξηζκφο ησλ ζπζηεκάησλ ξνκπνηηθήο ρεηξνπξγηθήο παγθνζκίσο ζεκεηψλεη κέζν εηήζην ξπζκφ αλάπηπμεο 4% ηελ ηειεπηαία πεληαεηία. εκεηψλνπκε φηη ζηελ Δπξψπε, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ παξαπάλσ ζπζηεκάησλ ιεηηνπξγεί ζε δεκφζηα λνζνθνκεία....ζε ζπλδπαζκό κε ηελ νιηγνπσιηαθή δνκή ηνπ θιάδνπ... Υαξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηεο ζεκεξηλήο κνξθήο ηνπ θιάδνπ είλαη ε νιηγνπσιηαθή ηνπ δνκή. πγθεθξηκέλα, ελψ ν θιάδνο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 8 ραξαθηεξηδφηαλ απφ κηθξέο ηδησηηθέο θιηληθέο νη νπνίεο αλήθαλ ζε ηαηξνχο, ζήκεξα πξσηαγσληζηνχλ κεγάια επηρεηξεκαηηθά ζρήκαηα (Τγεία, Ιαηξηθφ, Euromedica, Ιαζψ). Οη πέληε κεγαιχηεξνη παξνρείο πγείαο (βάζεη θχθινπ εξγαζηψλ) θαηέρνπλ ην ½ ηεο αγνξάο ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ, ελψ νη κηθξφηεξνη παίθηεο (νη νπνίνη ππεξηεξνχλ θαηά πνιχ αξηζκεηηθά) είλαη ιηγφηεξν αληαγσληζηηθνί ιφγσ ηεο αδπλακίαο ηνπο λα επελδχζνπλ ζε εμνπιηζκφ θαη αλζξψπηλν δπλακηθφ. Πεξαηηέξσ, ν νιηγνπσιηαθφο ραξαθηήξαο ηνπ θιάδνπ εληείλεηαη πεξηζζφηεξν, θαζψο νη κεγάινη φκηινη δηαθξαηηνχλ ζεκαληηθά πνζνζηά ζην κεηνρηθφ θεθάιαην ησλ «αληαγσληζηηθψλ νκίισλ» (cross ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 6
σξεπηηθό κεξίδην αγνξάο Κακπύιε ζπγθέληξσζεο θιάδνπ 1% 8% 6% 4% 2% % 1 21 41 61 81 11 Αξηζκόο εηαηξεηώλ (μεθηλώληαο από ηε κεγαιύηεξε) Πεγή: ICAP 28 shareholding). πγθεθξηκέλα, ην Τγεία θαηέρεη ην 98,6% ηνπ Μεηέξα (ην νπνίν κε ηε ζεηξά ηνπ θαηέρεη ην 88,8% ηνπ Λεηψ), ελψ ην Δuromedica θαηέρεη άλσ ηνπ 1% ηνπ Ιαζψ. εκεηψλνπκε φηη νη ζπλεξγαζίεο απηέο αλακέλεηαη λα εληζρπζνχλ πεξαηηέξσ. Γχν θπξίσο είλαη νη παξάγνληεο πνπ δξνπλ εληζρπηηθά ζηελ δηαηήξεζε ηεο νιηγνπσιηαθήο δνκήο ηνπ θιάδνπ: Δκπφδηα εηζφδνπ Σα εκπφδηα εηζφδνπ ζηνλ θιάδν είλαη ζεκαληηθά, θπξίσο ιφγσ: (i) ηνπ κεγάινπ θφζηνπο αξρηθήο επέλδπζεο (ην πςειφ ζηαζεξφ θφζηνο δεκηνπξγεί ζεκαληηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη πξνζδίδεη ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζηνπο πξσηνεηζεξρφκελνπο ζηελ αγνξά (first mover advantage)) (ii) ηεο ρακειήο δηαζεζηκφηεηαο κεγάισλ θαη εχθνια πξνζβάζηκσλ ρψξσλ γηα ηελ δεκηνπξγία λέσλ λνζνθνκεηαθψλ κνλάδσλ (π.ρ. θνληά ζε θεληξηθέο νδηθέο αξηεξίεο), θαζψο θαη (iii) ησλ πςειψλ πνηνηηθψλ πξνδηαγξαθψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ αδεηνδφηεζε λέσλ ηδησηηθψλ θιηληθψλ. Δηδηθφηεξα, κε ην Π.Γ. 235/2, νξίδνληαη απζηεξέο πξνδηαγξαθέο νηθνδφκεζεο, ελψ νξίδνληαη ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα σο πξνο ηνπο ρψξνπο, ηελ θαηαλνκή θιηλψλ, ηνλ ηαηξνηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ, ηνλ αξηζκφ θαη ηε ζχλζεζε ηνπ πξνζσπηθνχ γηα θάζε ηκήκα ηεο θιηληθήο (εμσηεξηθά ηαηξεία, επείγνληα, λνζειεπηηθέο κνλάδεο, ζπγθξνηήκαηα επεκβάζεσλ). Οη άλσ πξνυπνζέζεηο αδεηνδφηεζεο πξνζαπμάλνπλ ην θφζηνο αξρηθήο επέλδπζεο, πξνζηαηεχνληαο ηηο ήδε ππάξρνπζεο θιηληθέο, νη νπνίεο θαηέρνπλ παιαηφηεξεο άδεηεο ιεηηνπξγίαο, κε ειαζηηθφηεξεο ξπζκίζεηο. εκεηψλεηαη φηη ε αδεηνδφηεζε ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ είλαη αξκνδηφηεηα ηνπ Ννκάξρε ηνπ εθάζηνηε ηφπνπ εγθαηάζηαζεο, κεηά απφ γλψκε ηεο Δπηηξνπήο Ιδησηηθψλ Κιηληθψλ ηεο αληίζηνηρεο Ννκαξρίαο. Ρφινο ηαηξψλ Καζψο νη αζζελείο ζπλήζσο επηιέγνπλ πξψηα ηαηξφ θαη ζηε ζπλέρεηα θαηεπζχλνληαη ζην λνζνθνκείν πνπ ζπλεξγάδεηαη, ε δεκηνπξγία δήηεζεο γηα ηηο ππεξεζίεο ηνπ λνζνθνκείνπ απνξξέεη απφ ηελ πξνζέιθπζε γλσζηψλ θαη ηθαλψλ ηαηξψλ. Ο ζεκαληηθφο ξφινο ησλ ηαηξψλ ζηνλ θιάδν ησλ ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ απνηππψλεηαη (i) ζην ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηαηξψλ-κεηφρσλ ζηα ηδησηηθά καηεπηήξηα (θαζψο, γηα παξάδεηγκα, θαιχπηνπλ άλσ ησλ ¾ 7 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
Πει/ζνο 6% ηεξεά θαη Δχβνηα 7% Κξήηε 5% Θεζζαιία 18% Πεγή: ICAP 29 Γεσγξαθηθή δηαζπνξά ηδησηηθώλ λνζνθνκεηαθώλ θιηλώλ Λνηπά 6% Αηηηθή 36% Μαθεδνλία 22% ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ησλ κεγάισλ καηεπηεξίσλ) θαη (ii) ζηε ζπλεξγαζία κε δηαθεθξηκέλνπο ηαηξνχο, θπξίσο κε ζπνπδέο θαη εκπεηξία απφ ην εμσηεξηθφ (θαζψο νη Έιιελεο παλεπηζηεκηαθνί ηαηξνί απαζρνινχληαη βάζεη ζεζκηθνχ πιαηζίνπ θπξίσο ζε δεκφζηα λνζνθνκεία). Γηα παξάδεηγκα, ηα κεγάια ηδησηηθά ζεξαπεπηήξηα έρνπλ επελδχζεη ζηε κεηαθνξά ζηε ρψξα καο ηερλνγλσζίαο θαη πξσηνπνξηαθψλ δηαγλσζηηθψλ κεζφδσλ, επεκβάζεσλ θαη ζεξαπεηψλ, νη νπνίεο κέρξη πξφηηλνο δηελεξγνχληαλ απνθιεηζηηθά ζην εμσηεξηθφ. Η εμαζθάιηζε εμνπιηζκνχ ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο ιεηηνπξγεί σο πφινο έιμεο γηα δηαθεθξηκέλνπο ηαηξνχο. Τπφ απηφ ην πξίζκα, ε πξνζσπηθή ζρέζε ησλ αζζελψλ κε ηνπο ηαηξνχο ηνπο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θνηλή πξαθηηθή ηεο ζπλεξγαζίαο γλσζηψλ ηαηξψλ κε ζπγθεθξηκέλα ηδησηηθά λνζνθνκεία, ιεηηνπξγεί σο αλάρσκα γηα ηηο αληαγσληζηηθέο πηέζεηο ζηνλ θιάδν. Η θαηάζηαζε απηή είλαη εληνλφηεξε ζηα καηεπηήξηα, θαζψο ε ζρέζε ησλ γπλαηθψλ κε ηνλ γπλαηθνιφγν-καηεπηήξα ηνπο είλαη εμαηξεηηθά ηζρπξή. Σέινο, πςειή παξακέλεη θαη ε γεσγξαθηθή ζπγθέληξσζε ηνπ θιάδνπ (ζρεδφλ ην 6% ησλ ηδησηηθψλ θιηλψλ είλαη ζπγθεληξσκέλν ζηελ πεξηνρή ηεο Αζήλαο θαη ηεο Θεζ/ληθεο). Ωζηφζν, ιφγσ ηεο επηηπρεκέλεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, νη κεγάινη παίθηεο αξρίδνπλ λα ηδξχνπλ ζηαδηαθά κηθξέο πεξηθεξεηαθέο θιηληθέο (φπσο Iaso Thessalia θαη Euromedica Rhodes)....απνηεινύλ ερέγγπα γηα πεξαηηέξσ δηεύξπλζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο ζηελ Διιάδα αιιά θαη επέθηαζε ζηα Βαιθάληα Η ηζρπξή δήηεζε, ε πςειφηεξε πνηφηεηα πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ θαζψο θαη ε ζηαδηαθή σξίκαλζε ησλ επελδχζεσλ ζε ππνδνκέο θαη ηαηξηθφ εμνπιηζκφ πξνβιέπεηαη λα απμήζνπλ ηελ πιεξφηεηα. πλεπψο, ην κεξίδην ησλ ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν εθηηκάκε φηη ζα ζπλερίζεη λα αλεβαίλεη κε ξπζκνχο ηνπιάρηζηνλ αληίζηνηρνπο ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο (ζε 31% ην 212 απφ 27% ην 28). ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 8
ΠΛΑΙΙΟ 1: Η ρξεκαηνδόηεζε ησλ ππεξεζηώλ πγείαο απνηειεί θξίζηκε παξάκεηξν γηα ηελ εμηζνξξόπεζε πξνζθνξάο θαη δήηεζεο Κξίζηκνο θξίθνο πνπ ζπλδέεη ηε δήηεζε κε ηελ πξνζθνξά ησλ ππεξεζηψλ πγείαο είλαη ν ηξφπνο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ δαπαλψλ. πγθεθξηκέλα, ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο δηελεξγείηαη απφ δεκφζηεο (θνξνινγία θαη θνηλσληθή αζθάιηζε) θαη ηδησηηθέο πιεξσκέο (πιεξσκέο ρξεζηψλ θαη ηδησηηθή αζθάιηζε). Αλάκεζα ζηηο ρψξεο παξαηεξνχληαη ηεξάζηηεο δηαθνξέο φζνλ αθνξά ηε ζχζηαζε ησλ δαπαλψλ πγείαο, κε ηηο ηδησηηθέο λα θαιχπηνπλ 47% ζηελ Διιάδα ην 26 ζε ζρέζε κε 27% θ.κ.ν. γηα ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ. Όζνλ αθνξά ηε λνζνθνκεηαθή δαπάλε, ην πνζνζηφ ηεο ηδησηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο είλαη 18% γηα ηελ Διιάδα (1% ζε ηδησηηθά λνζνθνκεία θαη 8% ζε δεκφζηα) έλαληη 14% ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ. Πιεξσκέο ρξεζηψλ 44% Διιάδα: Υξεκαηνδόηεζε δαπαλώλ πγείαο Πεγή: OECD Health Data Ιδησηηθή Αζθάιηζε 3% Κνηλσληθή Αζθάιηζε 3% Φνξνινγία 23% Δίλαη γεληθψο απνδεθηφ φηη ππάξρεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπ πνζνζηνχ ησλ άκεζσλ ηδησηηθψλ πιεξσκψλ θαη ηεο δπλαηφηεηαο πςειήο ηηκνιφγεζεο ησλ λνζνθνκείσλ εηδηθά ζηελ Διιάδα φπνπ ε πιεηνλφηεηα ησλ ηδησηηθψλ δαπαλψλ είλαη άκεζεο πιεξσκέο ρξεζηψλ θαη δελ δηελεξγείηαη κέζσ ηδησηηθψλ αζθαιηζηηθψλ εηαηξεηψλ. Δπηθεληξψλνληαο ζηα ηδησηηθά λνζνθνκεία, ζπλάγνπκε φηη: (i) Σα κεγάια ηδησηηθά ζεξαπεπηήξηα (κε θχθιν εξγαζηψλ άλσ ησλ 2 εθαη., πνπ θαιχπηνπλ ηα ¾ ηεο ηδησηηθήο λνζνθνκεηαθήο αγνξάο) αληινχλ ηα έζνδα ηνπο θπξίσο απφ ηδηψηεο (5% θ.κ.ν.), θαη ζε δεχηεξν βαζκφ απφ θξαηηθή (4% θ.κ.ν.) θαη ηδησηηθή αζθάιηζε (1% θ.κ.ν.). (ii) Όζνλ αθνξά, ηα κηθξφηεξα ηδησηηθά ζεξαπεπηήξηα ζηεξίδνληαη θπξίσο ζηηο πιεξσκέο ησλ δεκφζησλ ηακείσλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο. (iii) Σέινο, άλσ ηνπ 9-95% ησλ ζπλνιηθψλ εζφδσλ ησλ ηδησηηθψλ καηεπηεξίσλ πξνέξρεηαη απφ ηδηψηεο. ΟΟΑ: Υξεκαηνδόηεζε δαπαλώλ πγείαο Πιεξσκέο ρξεζηψλ 2% Ιδησηηθή Αζθάιηζε 7% Πεγή: OECD Health Data Φνξνινγία 4% Κνηλσληθή Αζθάιηζε 33% πλεπψο, νη κεγάιεο ηδησηηθέο κνλάδεο πγείαο (κε βαζηθνχο πειάηεο ηδηψηεο) θαζνξίδνπλ ην χςνο ησλ λνζειίσλ πνπ ρξεψλνπλ ζε πνιχ πςειφηεξεο ηηκέο ζε ζρέζε κε ηα δεκφζηα λνζνθνκεία. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ζηαζηκφηεηα ησλ ηηκνινγίσλ γηα ηα ηδησηηθά ζεξαπεπηήξηα πνπ είλαη ζπκβεβιεκέλα κε ηα δεκφζηα ηακεία θνηλσληθήο αζθάιηζεο (θπξίσο ζεξαπεπηήξηα κηθξνχ κεγέζνπο) πιήηηεη ηελ θεξδνθνξία ηνπο θαη δελ επηηξέπεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ, εγθισβίδνληάο ηα ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ ρακειήο πνηφηεηαο. 9 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
Διιάδα: Δπίπεδν ηθαλνπνηήζεο από ην ζύζηεκα πγείαο Ιθαλνπνηεηηθή 17% Μέηξηα 3% Πνιχ ηθαλνπνηεηηθή 2% Άιιν 28% Πεγή: European Parliament, 1998 ΔΔ: Δπίπεδν ηθαλνπνηήζεο από ην ζύζηεκα πγείαο Πνιχ ηθαλνπνηεηηθή 9% Άιιν 21% Ανεπαρκής 1% Πεγή: European Parliament, 1998 Ανεπαρκής 24% Ιθαλνπνηεηηθή 42% Μέηξηα 19% ΙΓΙΩΣΙΚΑ ΝΟΟΚΟΜΔΙΑ Υξεκαηννηθνλνκηθνί Γείθηεο 21-27 28 Απνδνηηθόηεηαο ROE 5,8% 4,5% ROA 2,8% 1,7% Πεξηζψξην θαζαξνχ 5,1% 3,7% Πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ 16,1% 13,8% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,12 1,62 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 5,21 2,4 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα,91,97 Δηδηθή ξεπζηφηεηα,86,93 Γξαζηεξηόηεηαο Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,55,46 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ. 1,16 1,22 Πεγή: ICAP,ππνινγηζκνί ΔΣΔ Σα έζνδα θαη ε θεξδνθνξία επλννύληαη από ηα δηαξζξσηηθά ζηνηρεία ηνπ θιάδνπ Ο θιάδνο ησλ ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ είλαη απφ ηνπο πην επεθηαηηθνχο θαη θεξδνθφξνπο ηνπ ειιεληθνχ εηαηξηθνχ ηνκέα. πγθεθξηκέλα, ν θχθινο εξγαζηψλ ζπλερίδεη λα απμάλεηαη ην 28 - παξνπζηάδνληαο κία κηθξή κφλν επηβξάδπλζε ιφγσ ηεο δπζκελνχο νηθνλνκηθήο ζπγθπξίαο (ξπζκφο αλάπηπμεο 11% ην 28 έλαληη 17% θ.κ.ν. ηελ ηειεπηαία επηαεηία). Αληίζηνηρα, ν δηεζλήο θιάδνο ηδησηηθψλ εηζεγκέλσλ λνζνθνκείσλ δηαηεξεί ηελ αλάπηπμή ηνπ, κε αχμεζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ θαηά 23% ην 28. Παξάιιεια, ην πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ έρεη ζηαζεξνπνηεζεί θνληά ζην 15% ζηελ Διιάδα θαη δηεζλψο ζε επίπεδα πςειά ζε ζρέζε κε ηνπο πεξηζζφηεξνπο άιινπο θιάδνπο δξαζηεξηφηεηαο ηεο ρψξαο (ηεο ηάμεο ηνπ 1%-12%).... ελώ ε επηζεηηθή αλάπηπμε ηνπ παξειζόληνο νδεγεί ζε βξαρππξόζεζκεο ζπζηαιηηθέο επηδξάζεηο Ωζηφζν, ε κεγέζπλζε ησλ εηαηξεηψλ θαη ν ζρεκαηηζκφο ηζρπξψλ νκίισλ, θαζψο θαη νη επελδχζεηο γηα αλαβάζκηζε εμνπιηζκνχ ησλ θιηληθψλ, επηβάξπλε ηελ κφριεπζε ησλ εηαηξεηψλ ηνπ θιάδνπ, κε απνηέιεζκα ν ιφγνο μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα λα θηάζεη ην 1,62 ην 28 (απφ 1,1 θ.κ.ν. ζην δηάζηεκα 21-27). Παξάιιεια, ιεηηνχξγεζε ζπζηαιηηθά ζηα πεξηζψξηα θαζαξνχ ηνπ θιάδνπ (κε ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά έμνδα λα απνξξνθνχλ ην 21% ησλ ιεηηνπξγηθψλ θεξδψλ ην 28 απφ 11% ην 21). Ο θιάδνο ηδησηηθώλ λνζνθνκείσλ δελ είλαη νκνηνγελήο εκεηψλεηαη φηη ε παξαπάλσ εηθφλα δελ είλαη νκνηφκνξθε γηα ην ζχλνιν ηνπ θιάδνπ. Δηδηθφηεξα ηα γεληθά λνζνθνκεία (84% ηνπ θιάδνπ λνζνθνκείσλ) θαη ηα καηεπηήξηα (16% ηνπ θιάδνπ λνζνθνκείσλ) είλαη δχν θαηεγνξίεο ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ πνπ παξνπζηάδνπλ δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά σο πξνο ηε ιεηηνπξγία θαη ηελ ρξεκαηννηθνλνκηθή ηνπο εηθφλα, γη απηφ θαη εμεηάδνληαη ρσξηζηά ζηελ αλάιπζε πνπ αθνινπζεί. Γελ πξνθαιεί έθπιεμε φηη ε νηθνλνκηθή επηβξάδπλζε θαίλεηαη λα έρεη επεξεάζεη ζε κηθξφ βαζκφ ηε δήηεζε γηα ηηο ππεξεζίεο ηδησηηθήο πγείαο, θαζψο νη ηαηξηθέο δαπάλεο είλαη θαηεμνρήλ αλειαζηηθέο. πγθεθξηκέλα, ν θχθινο εξγαζηψλ ην 28 ζπλέρηζε λα αλαπηχζζεηαη κε ξπζκφ 1% γηα ηα γεληθά λνζνθνκεία (έλαληη 2% θ.κ.ν. ηελ πξνεγνχκελε ηξηεηία) θαη 13% γηα ηα καηεπηήξηα (έλαληη ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 1
1% θ.κ.ν. ηελ πξνεγνχκελε ηξηεηία). ΚΛΑΓΟ ΙΓΙΩΣΙΚΩΝ ΝΟΟΚΟΜΔΙΩΝ: Κύθινο εξγαζηώλ Αξηζκόο επηρεηξ. 21-28 Γ% (θ.κ.ν.) 28 (εθαη. ) Κιάδνο* 52 16,1 1.48 Μαηεπηήξηα 4 11,5 237 Γεληθά Ννζνθνκεία Πεγή: ICAP θαη εθηηκήζεηο ΔΣΔ 48 17,2 1.243 *επηρεηξήζεηο κε θχθιν εξγαζηψλ άλσ ησλ 2,5 εθαη. (εμαηξνχληαη εκηθξαηηθά λνζνθνκεία -φπσο ηνπ Παπαγεσξγίνπ-, ηα νπνία είλαη δηαρξνληθά δεκηνγφλα θαη αιινηψλνπλ ηελ ρξεκαηννηθνλνκηθή εηθφλα ηνπ ππφινηπνπ θιάδνπ). Γεληθά Ννζνθνκεία Ηκεξήζηα Έζνδα θαη Κόζηνο αλά απαζρνινύκελε θιίλε ζε (28) Έζνδα Κόζηνο Λεηη. Κέξδνο Πεξηζ. Λεηη. Kέξδνπο 1.36 1.135 225 16,5% Μαηεπηήξηα 1.19 738 281 27,6% *Μέζνο φξνο ησλ 3 κεγαιχηεξσλ ηνπ θιάδνπ Πεγή: ICAP θαη Δηήζηα δειηία εηαηξεηψλ ΜΑΙΔΤΣΗΡΙΑ Υξεκαηννηθνλνκηθνί Γείθηεο 21-27 28 Απνδνηηθόηεηαο ROE 12,8% 16,9% ROA 8,7% 9,3% Πεξηζψξην θαζαξνχ 17,4% 17,8% Πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ 32,9% 3,2% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα,46,81 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 29,9 1,39 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα 1,12,87 Δηδηθή ξεπζηφηεηα 1,6,77 Γξαζηεξηόηεηαο Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,5,52 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ.,73,95 Πεγή: ICAP,ππνινγηζκνί ΔΣΔ θαζώο ηα καηεπηήξηα πιενλεθηνύλ ζε όξνπο θεξδνθνξίαο Ωζηφζν, ηα γεληθά λνζνθνκεία θαίλεηαη λα πζηεξνχλ ζε φξνπο θεξδνθνξίαο θαζψο, ηα πεξηζψξηα ιεηηνπξγηθνχ ππνιείπνληαη ζεκαληηθά έλαληη εθείλσλ γηα ηα καηεπηήξηα (12% έλαληη 33% αληίζηνηρα ζην δηάζηεκα 21-27). Σν γεγνλφο απηφ ελ κέξεη εμεγείηαη απφ: (i) ηηο ηδησηηθέο αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο νη νπνίεο κπνξνχλ ζε έλα βαζκφ λα ζπγθξαηήζνπλ ην χςνο ησλ λνζειίσλ (ζε αληίζεζε κε ηα καηεπηήξηα φπνπ νη πιεξσκέο γίλνληαη απεπζείαο απφ ηνπο αζζελείο). Δηδηθφηεξα, ηα καηεπηήξηα εθκεηαιιεχνληαη ηε κεξηθή αζθαιηζηηθή θάιπςε ηνπ ηνθεηνχ ζηελ Διιάδα απφ ηνπο δεκφζηνπο θαη ηδησηηθνχο αζθαιηζηηθνχο θνξείο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ειιεληθή θνπιηνχξα φζνλ αθνξά ηε ζεκαζία πνπ πξνζδίδεηαη ζηε γέλλεζε ελφο παηδηνχ. εκεηψλνπκε φηη ηα καηεπηήξηα ρξεψλνπλ πεξίπνπ ην ίδην κε ηα γεληθά λνζνθνκεία αλά απαζρνινχκελε θιίλε, φηαλ ην θφζηνο ρξήζεο αλά θιίλε είλαη πεξίπνπ ην ½ (δείηε πίλαθα). Ωο απνηέιεζκα ην πεξηζψξην αλά θιίλε είλαη ζρεδφλ δηπιάζην ζηα καηεπηήξηα (28% ζε ζρέζε κε 16,5%). (ii) ην ρακειφ βαζκφ θάιπςεο ησλ δηαζέζηκσλ θιηλψλ ησλ ειιεληθψλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ (55-6%, έλαληη 7-75% ζηα καηεπηήξηα). Σν γεγνλφο απηφ ελ κέξεη νθείιεηαη ζηελ απνπζία ψξηκεο αγνξάο γηα νξηζκέλεο ηαηξηθέο ππεξεζίεο, θαζψο θαη ζηε ζπλερή πξνζζήθε λέσλ ππνδνκψλ, νη νπνίεο δελ έρνπλ θζάζεη ηα επίπεδα πιήξνπο δπλακηθφηεηαο. (iii) ηελ χπαξμε κηθξψλ θιηληθψλ πνπ εμαξηψληαη απφ ηα θξαηηθά αζθαιηζηηθά ηακεία. Δλδεηθηηθά, αλαθέξνπκε φηη ην πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ ησλ κεγάισλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ είλαη θ.κ.ν. ηελ ηειεπηαία εμαεηία 2 πνζνζηηαίεο κνλάδεο πςειφηεξν απφ εθείλν ησλ κεζαίσλ (13% έλαληη 11%). ελώ κεγαιύηεξεο πηέζεηο ιόγσ κόριεπζεο δέρνληαη ηα γεληθά λνζνθνκεία Η έληνλε επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ νδήγεζε ζε αχμεζε ηεο δαλεηαθήο επηβάξπλζεο, ηφζν ζηα γεληθά λνζνθνκεία φζν θαη ζηα καηεπηήξηα ηνπ εγρψξηνπ θιάδνπ. Ωζηφζν, ηα γεληθά λνζνθνκεία δέρνληαη κεγαιχηεξεο πηέζεηο ιφγσ 11 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
21 22 23 24 25 26 27 28 ΓΔΝΙΚΑ ΝΟΟΚΟΜΔΙΑ Υξεκαηννηθνλνκηθνί Γείθηεο 21-27 28 Απνδνηηθόηεηαο ROE 2,9% 1,3% ROA 1,2%,4% Πεξηζψξην θαζαξνχ 2,3% 1,% Πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ 12,1% 1,6% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,41 1,83 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 2,93 1,44 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα,86,97 Δηδηθή ξεπζηφηεηα,82,94 Γξαζηεξηόηεηαο Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,56,46 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ. 1,36 1,29 Πεγή: ICAP,ππνινγηζκνί ΔΣΔ 2.5 2. 1.5 1. 5 Δπέθηαζε Κιάδνπ Πάγηα θεθάιαηα (εθαη., αξηζηεξφο άμνλαο),6,55,5,45,4 Σαρχηεηα θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ (δεμηφο άμνλαο) Πεγή: ICAP, Δθηηκήζεηο ΔΣΔ κφριεπζεο, θαζψο ν δείθηεο μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα θηάλεη ην 1,83 ην 28, έλαληη κφιηο,8 γηα ηα καηεπηήξηα. Απηφ ην γεγνλφο νδεγεί ζε ρακειφηεξε θάιπςε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εμφδσλ (1,63 ην 28, έλαληη 1,4 γηα ηα καηεπηήξηα). Η θξίζε δελ αθπξώλεη απιά θαζπζηεξεί ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηνπ θιάδνπ Ο θχθινο εξγαζηψλ ηνπ θιάδνπ εθηηκάηαη φηη ζα απμεζεί κε κέζν εηήζην ξπζκφ 3,5% ζην δηάζηεκα 29-21 θαη 8,5% ζηε ζπλέρεηα έσο ην 212. ηελ εθηίκεζε απηή έρνπλ ιεθζεί ππφςε νη πξνβιέςεηο καο γηα ηελ πνξεία ησλ δαπαλψλ πγείαο, ελψ παξάιιεια, έρνπκε ππνζέζεη φηη ην κεξίδην αγνξάο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζα ζπλερίζεη λα απμάλεηαη κε ηνπο ξπζκνχο ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ (θπξίσο θαηά ηε δηεηία 211-212, φπνπ αλακέλεηαη θαη ε ιεηηνπξγία λέσλ ηδησηηθψλ θιηληθψλ), θζάλνληαο ην 31% ην 212 απφ 27% ην 28. ηνρεχνληαο ζην δηαρσξηζκφ ησλ εθηηκψκελσλ απηψλ κεγεζψλ κεηαμχ ηνπ θιάδνπ ησλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ θαη ηνπ θιάδνπ ησλ καηεπηεξίσλ, εθηηκήζακε κηα παιηλδξφκεζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ησλ καηεπηεξίσλ βάζεη ηνπ εγρψξηνπ νλνκαζηηθνχ ΑΔΠ θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ γελλήζεσλ γηα ην δηάζηεκα 2-28. χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο καο, αλακέλνπκε ν θχθινο εξγαζηψλ λα απμεζεί εηεζίσο θαηά 2,5% ζηε δηεηία 29-21, ελψ ζηε ζπλέρεηα αλακέλεηαη εληνλφηεξε αλάθακςε, κε κέζε εηήζηα αχμεζε 5,5% ζην δηάζηεκα 211-212 (παξακέλνληαο σζηφζν ρακειφηεξα απφ ηνλ κέζν φξν ηεο πξνεγνχκελεο ηεηξαεηίαο). Με δεδνκέλε απηή ηελ εθηίκεζε, νη ππφινηπεο δαπάλεο γηα ηδησηηθά λνζνθνκεία απνηεινχλ ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ησλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ. Τπφ απηή ηελ πξννπηηθή θαη κε βάζε ηηο εθηηκήζεηο καο γηα ην ζχλνιν ησλ λνζνθνκεηαθψλ δαπαλψλ (φπσο αλαιχζεθαλ παξαπάλσ), αλακέλνπκε ν θχθινο εξγαζηψλ ησλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ ηελ πεξίνδν 29-21 λα απμεζεί εηεζίσο θαηά 4%. Σε δηεηία 211-212 αλακέλεηαη εληνλφηεξε αλάθακςε (κε κέζε εηήζηα αχμεζε 1%) - παξακέλνληαο σζηφζν ρακειφηεξα απφ ηνλ κέζν φξν ηεο πξνεγνχκελεο ηεηξαεηίαο. εκεηψλεηαη φηη ε επηφηεξε αχμεζε ησλ εζφδσλ ησλ καηεπηεξίσλ ζε ζρέζε κε ησλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ νθείιεηαη ελ κέξεη ζηε ρακειή γνληκφηεηα ζηε ρψξα καο θαη ζηνλ πςειφηεξν βαζκφ θνξεζκνχ ηεο αγνξάο ησλ καηεπηεξίσλ. Τπνζέηνπκε φηη ε απμεκέλε δήηεζε ζα ηθαλνπνηεζεί ελ κέξεη απφ ηηο ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 12
28 29 21 211 212 35 3 25 2 Μεξίδην ηδησηηθνύ ηνκέα ζηνλ λνζνθνκεηαθό θιάδν (% εζόδσλ) Πξνβιέςεηο ΔΣΔ πθηζηάκελεο πάγηεο επελδχζεηο ηνπ θιάδνπ θαη ελ κέξεη απφ ήδε πξνγξακκαηηζκέλεο λέεο επελδχζεηο (π.ρ. Ιαζψ Θεζζαιίαο θαη Ρέα), κε απνηέιεζκα ε πιεξφηεηα λα παξακείλεη θνληά ζηα ηξέρνληα επίπεδα. Κάησ απφ απηέο ηηο ππνζέζεηο, νη πάγηεο επελδχζεηο ζα αθνινπζήζνπλ ξπζκνχο αλάπηπμεο ηεο ηάμεο ηνπ 4% εηεζίσο ηελ πεξίνδν 21-212, ζε ζρέζε κε 18% ηελ πεξίνδν 21-28. εκεηψλεηαη φηη νη λέεο επελδχζεηο ζεσξνχκε φηη ρξεκαηνδνηνχληαη κέζσ δαλεηζκνχ, θαη φρη ηδίσλ θεθαιαίσλ. 15 1 5 Πεγή: ICAP, Κνηλσληθφο Πξνυπνινγηζκφο θαη εθηηκήζεηο ΔΣΔ ΓΔΝΙΚΑ ΝΟΟΚΟΜΔΙΑ Πξνβιέςεηο Υξεκ/θώλ Γεηθηώλ 29 212 Απνδνηηθόηεηαο ROE 2,8% 4,82% ROA,79% 1,78% Πεξηζψξην θαζαξνχ 1,62% 3,11% Πεξηζψξην ιεηηνπξγ. 8,7% 11,5% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,64 1,71 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 1,84 2,26 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα,86,91 Δηδηθή ξεπζηφηεηα,82,86 Γξαζηεξηόηεηαο Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,49,57 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ. 1,28 1,55 Πεγή: Hellastat θαη ππνινγηζκνί ΔΣΔ Όζνλ αθνξά ηα πεξηζψξηα ιεηηνπξγηθήο θεξδνθνξίαο, αλακέλνπκε κηθξή επηβξάδπλζε ην 29 έλαληη ηνπ 28, ζην βαζκφ πνπ απηή έρεη ήδε εληνπηζζεί ζηα απνηειέζκαηα εμακήλνπ ησλ κεγαιχηεξσλ εηαηξεηψλ ηνπ θιάδνπ, ππφ ηελ επίδξαζε θπξίσο ηεο ζπγθξάηεζεο ησλ ηηκψλ γηα ηαηξηθέο ππεξεζίεο, θαζψο θαη ησλ απμεκέλσλ εμφδσλ ιφγσ ιεηηνπξγίαο λέσλ θιηληθψλ (π.ρ. παηδηαηξηθφ ηκήκα Ιαζψ). Γηα ηελ πεξίνδν 21-212, εθηηκάκε φηη ε αχμεζε ηεο πιεξφηεηαο ησλ γεληθψλ λνζνθνκείσλ ζα αληηζηαζκηζζεί ελ κέξεη απφ ηε κεησκέλε πιεξφηεηα θαη ηηκνιφγεζε ησλ καηεπηεξίσλ (ιφγσ ηεο εηζφδνπ λέσλ παηθηψλ) κε απνηέιεζκα νη δείθηεο θεξδνθνξίαο θαη πιεξφηεηαο λα βειηησζνχλ ζε κηθξφ βαζκφ. Μαθξνπξφζεζκα, σζηφζν, ε σξίκαλζε ηνπ θιάδνπ (κεηά ηελ ηξέρνπζα πεξίνδν αλαδηάξζξσζεο) αλακέλεηαη λα απμήζεη ζηαδηαθά ηελ πιεξφηεηα. Γηα παξάδεηγκα, άλνδνο ηεο πιεξφηεηαο ζε 7% απφ 6-65% ην 212 (κε ζηαζεξφ ην κέζν φξν εκεξψλ λνζειείαο) εθηηκάηαη φηη ζα νδεγήζεη ζε άλνδν ηνπ πεξηζσξίνπ ιεηηνπξγηθνχ θνληά ζηνλ καθξνρξφλην κέζν φξν (17% έλαληη 16% θ.κ.ν. ζην δηάζηεκα 21-27). πγθεθξηκέλα, φζνλ αθνξά ηα γεληθά λνζνθνκεία, αλακέλεηαη πηψζε ηνπ πεξηζσξίνπ ιεηηνπξγηθνχ ζην 8,7% ην 29 (απφ 1,6% ην 28), ιφγσ ηεο κεησκέλεο δήηεζεο θαη ηνπ απμεκέλνπ θφζηνπο. Ωζηφζν, ην πεξηζψξην θαζαξνχ αλακέλεηαη δηεπξπκέλν (1,6% έλαληη,98% ην 28) ιφγσ πεξηνξηζκνχ ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εμφδσλ (θπξίσο ιφγσ ηεο πξφσξεο απνπιεξσκήο ηνπ νκνινγηαθνχ δαλείνπ ηνπ Τγεία) αιιά θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ρακειψλ επηηνθίσλ. Η ζηαδηαθή αχμεζε ζηελ θεξδνθνξία θαη ζηελ πιεξφηεηα ησλ λνζνθνκείσλ νδεγεί ζε πςειφηεξε απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ, κε ην δείθηε ROE λα θζάλεη ην 4,8% ην 212, πςειφηεξα απφ ηνλ κέζν φξν επηαεηίαο (3% ζην δηάζηεκα 21-27). Η πξνβιεπφκελε επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κεξηθή θεθαιαηνπνίεζε ησλ κειινληηθψλ 13 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
ΜΑΙΔΤΣΗΡΙΑ Πξνβιέςεηο Υξεκ/θώλ Γεηθηώλ 29 212 Απνδνηηθόηεηαο ROE 14,28% 8,52% ROA 7,95% 3,68% Πεξηζψξην θαζαξνχ 15,24% 8,11% Πεξηζψξην ιεηηνπξγ. 27,% 2,41% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα,8 1,31 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 12,96 3,88 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα,92,74 Δηδηθή ξεπζηφηεηα,84,67 Γξαζηεξηόηεηαο Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,52,45 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ.,94 1,5 * Σν λέν καηεπηήξην ΓΑΙΑ αληηκεησπίδεηαη σο αλεμάξηεηε ηδησηηθή θιηληθή γηα ηηο αλάγθεο ησλ πξνβιέςεσλ Πεγή: Hellastat θαη ππνινγηζκνί ΔΣΔ θεξδψλ (ζπκβαηή κε ηε κέρξη ηψξα αθνινπζνχκελε κεξηζκαηηθή πνιηηηθή), αλακέλνπκε λα νδεγήζεη ζε ζηαδηαθφ πεξηνξηζκφ ηεο κφριεπζεο, κε απνηέιεζκα ην 212 ν δείθηεο μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα λα θηάζεη ην 1,7 (απφ 1,8 ην 28) θαη ε θάιπςε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εμφδσλ ην 2,3 (έλαληη 1,4 ην 28). Όζνλ αθνξά ηα καηεπηήξηα, ε θεξδνθνξία ηνπο εθηηκάηαη φηη ζα παξνπζηάζεη κία κηθξή πηψζε ην 29, κε ην πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ λα θηάλεη ην 27% (έλαληη 3% ην 28). Όζνλ αθνξά ηε κφριεπζε, αλακέλεηαη λα παξακείλεη ζε ρακειά επίπεδα, κε ηνλ δείθηε μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα λα κέλεη θνληά ζην,8. Η αλακελφκελε πξνζζήθε ζηνλ θιάδν δχν λέσλ ηδησηηθψλ καηεπηεξίσλ κεηαμχ ησλ εηψλ 21-211 εθηηκάηαη φηη ζα εληείλεη ηνλ αληαγσληζκφ, ζπγθξαηψληαο ην πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ ρακειφηεξα ηνπ 21% ην 212. Καζψο νη λέεο κνλάδεο ιακβάλνπλ κεξίδην απφ ηηο πσιήζεηο ησλ ππφινηπσλ καηεπηεξίσλ, αλακέλεηαη κείσζε ζην επίπεδν πιεξφηεηαο γηα ην ζχλνιν ηνπ θιάδνπ, φπσο αληηθαηνπηξίδεηαη ζηελ πηψζε ηεο ηαρχηεηαο θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ ζην,45 ην 212 (απφ,5 ηελ πξνεγνχκελε επηαεηία). Η επηβξάδπλζε ζηελ θεξδνθνξία θαη ηελ ηαρχηεηα θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ νδεγεί ζε κεησκέλε απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ (δείθηεο ROE 8,5% ην 212, απφ 12,8% ζην δηάζηεκα 21-27). Παξάιιεια, ε ζπγθεθξηκέλε επελδπηηθή θίλεζε (θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ε αχμεζε ησλ ινηπψλ επελδχζεσλ ηνπ θιάδνπ) νδεγεί ζε απμεκέλν επίπεδν δαλεηζκνχ, κε απνηέιεζκα ν δείθηεο μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα λα αλέξρεηαη ζην 1,3 ην 212 (απφ,5 θ.κ.ν. ηελ πξνεγνχκελε επηαεηία). εκεηψλεηαη φηη ε πςειή θεξδνθνξία ηνπ θιάδνπ ζα ζπλερίζεη λα επηηξέπεη ηελ ηθαλνπνηεηηθή πιεξσκή ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππνρξεψζεσλ ησλ καηεπηεξίσλ (δείθηεο θάιπςεο 3,9 ην 212). ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 14
ΠΛΑΙΙΟ 2: ΔΙΗΓΜΔΝΟΙ ΝΟΟΚΟΜΔΙΑΚΟΙ ΟΜΙΛΟΙ Η επέθηαζε πνπ παξαηεξήζεθε ζηνλ ηδησηηθφ θιάδν πγείαο ηα ηειεπηαία ρξφληα νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία κεγάισλ λνζνθνκεηαθψλ νκίισλ. Πέξα απφ ηε ιεηηνπξγία ηδησηηθψλ λνζνθνκεηαθψλ κνλάδσλ ζηελ Διιάδα, ε δξαζηεξηφηεηα ησλ νκίισλ απηψλ έρεη επεθηαζεί θαη ζε άιινπο ηνκείο, ηφζν νξηδφληηα (γεσγξαθηθά) φζν θαη θάζεηα (ζε ζπλδεδεκέλεο δξαζηεξηφηεηεο). πγθεθξηκέλα, ην 15% ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ησλ παξαθάησ δξαζηεξηνηήησλ: δηαγλσζηηθά θέληξα, θέληξα απνθαηάζηαζεο θαη κνλάδεο βιαζηνθπηηάξσλ (9% ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ) ηδησηηθά λνζνθνκεία ζηελ Σνπξθία θαη ζε βαιθαληθέο ρψξεο (6% ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ). Καζψο ε ρξεκαηννηθνλνκηθή εηθφλα ησλ νκίισλ επεξεάδεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ πνξεία ησλ ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ ζηελ Διιάδα, ε ελφηεηα πνπ αθνινπζεί εζηηάδεη ζηα ελνπνηεκέλα απνηειέζκαηα ησλ κεγάισλ παηθηψλ ηνπ θιάδνπ, αληηπαξαβάιινληάο ηα κε εθείλα ηνπ ζπλνιηθνχ θιάδνπ ζε επίπεδν εηαηξεηψλ. Η ζπλερήο κεγέζπλζε ησλ λνζνθνκεηαθψλ νκίισλ ζε Διιάδα θαη εμσηεξηθφ αληηθαηνπηξίδεηαη ζε έλα βαζκφ ζηελ έληνλε αχμεζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηελ ηειεπηαία ηεηξαεηία θαηά 21%, ε νπνία μεπεξλά εθείλε ησλ εηαηξεηψλ ηνπ θιάδνπ (αχμεζε 17% ζην αληίζηνηρν δηάζηεκα). Η επεθηαηηθή πνιηηηθή θξίλεηαη ζεηηθή, θαζψο ε θεξδνθνξία ησλ νκίισλ παξακέλεη πςειφηεξα απφ εθείλε ησλ εηαηξεηψλ ζην δηάζηεκα 24-28, κε πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ 17% γηα ηνπο νκίινπο θαη 14,5% γηα ηηο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ. ΙΓΙΩΣΙΚΑ ΝΟΟΚΟΜΔΙΑ Υξεκαηννηθνλνκηθνί Γείθηεο ύλνιν Κιάδνπ 24-8 24-8 6κ '9* ROE 6,2% 5,7% 8,% ROA 2,7% 2,4% 2,9% Πεξηζψξην θαζ. 5,1% 5,5% 6,2% Πεξηζψξην ιεηη. 14,5% 16,9% 17,7% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,35 1,4 1,76 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 5,41 3,32 2,75 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα,86,8,9 Δηδηθή ξεπζηφηεηα,82,79,86 Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,53,45,47 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ. 1,24 1,9 1,28 * εηεζηνπνηεκέλα ζηνηρεία ** εμαηξείηαη ην Πξαμηηέιεην Απνδνηηθόηεηαο Γξαζηεξηόηεηαο Πεγή: ICAP, ππνινγηζκνί ΔΣΔ Δηζεγκέλνη Όκηινη** Ωζηφζν, ε έληνλα επεθηαηηθή πνιηηηθή ησλ νκίισλ βξαρππξφζεζκα δεκηνπξγεί παξάιιεια πηέζεηο ζηε ρξεκαηννηθνλνκηθή εηθφλα ηνπο. πγθεθξηκέλα, ν απμεκέλνο δαλεηζκφο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ επελδχζεσλ θαίλεηαη λα επηβαξχλεη θπξίσο ηηο κεηξηθέο εηαηξείεο, θαζψο ν ιφγνο μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα είλαη θνληά ζην 1,4 ηφζν ζε επίπεδν νκίισλ, φζν θαη ζε επίπεδν εηαηξεηψλ. Οη ζπλερείο πξνζζήθεο εηαηξεηψλ ζηνπο νκίινπο ηνπ θιάδνπ θαίλεηαη λα πεξηνξίδνπλ ηελ ηαρχηεηα θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ (,45 γηα ηνπο νκίινπο, έλαληη,53 γηα ηηο εηαηξείεο), θαζψο νη λέεο επελδχζεηο αξγνχλ λα απνδψζνπλ ζην κέγηζην ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο. 15 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
ΤΓΚΡΙΗ ΜΔ ΓΙΔΘΝΔΙ ΟΜΙΛΟΤ Όζνλ αθνξά ηε ζχγθξηζε κε ην εμσηεξηθφ, νη ειιεληθνί λνζνθνκεηαθνί φκηινη θαίλεηαη λα είλαη πην θεξδνθφξνη, κε πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ 18% (έλαληη 16% δηεζλψο) θαη πεξηζψξην θαζαξνχ 4,3% (έλαληη 3,8% δηεζλψο) γηα ην 28. Ο πεξηνξηζκέλνο ξφινο ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο (θαη αληίζηνηρα ν απμεκέλνο ξφινο ησλ ηαηξψλ) ιεηηνπξγνχλ σο αλάρσκα ζηηο αληαγσληζηηθέο πηέζεηο ζηνλ θιάδν ζηε ρψξαο καο εμαζθαιίδνληαο έηζη πςειφηεξα πεξηζψξηα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ηαρχηεηα θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ ησλ ειιεληθψλ νκίισλ είλαη κφιηο,4 ην 28, έλαληη,57 γηα ηνπο δηεζλείο νκίινπο, αληηθαηνπηξίδνληαο ελ κέξεη ηα ρακειφηεξα επίπεδα πιεξφηεηαο. ην ζεκείν απηφ είλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη ε ρακειή πιεξφηεηα είλαη ζε έλα βαζκφ ην βξαρππξφζεζκν ηίκεκα ηεο αικαηψδνπο επέθηαζεο ησλ νκίισλ. Η σξίκαλζε ησλ λέσλ κνλάδσλ αλακέλεηαη λα απμήζεη ζηαδηαθά ηελ πιεξφηεηα (κε ηαπηφρξνλε κείσζε ηεο κέζεο δηάξθεηαο λνζειείαο), ηελ ηαρχηεηα θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ θαη ζπλεπψο ηελ απφδνζε ελεξγεηηθνχ (ROA). Σα απμαλφκελα επίπεδα δαλεηζκνχ είλαη θνηλφ θαηλφκελν ζηελ εγρψξηα θαη ηε δηεζλή αγνξά, σζηφζν νη ειιεληθνί φκηινη είλαη πνιχ ιηγφηεξν δαλεηζκέλνη, κε ιφγν μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,7 ην 28 (έλαληη ζρεδφλ 3 δηεζλψο). Σν γεγνλφο απηφ ελ κέξεη νθείιεηαη ζην πςειφ πνζνζηφ κεηφρσλ-ηαηξψλ ζηα καηεπηήξηα ζηελ Διιάδα, νη νπνίνη είλαη ζπληεξεηηθνί σο πξνο ην δαλεηζκφ. ΔΙΗΓΜΔΝΟΙ ΟΜΙΛΟΙ ΝΟΟΚΟΜΔΙΩΝ Υξεκαηννηθνλνκηθνί Γείθηεο 28 Διιάδα Κόζκνο Απνδνηηθόηεηαο ROE 4,7% 8,7% ROA 1,7% 2,2% Πεξηζψξην θαζαξνχ 4,3% 3,8% Πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ 17,9% 15,9% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,73 2,96 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 1,69 1,97 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα,93 1,42 Δηδηθή ξεπζηφηεηα,92 1,27 Γξαζηεξηόηεηαο Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,4,57 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ. 1,1 2,27 Πεγή: ICAP, Factset, ππνινγηζκνί ΔΣΔ πλνςίδνληαο, παξά ηελ πςειφηεξε θαζαξή θεξδνθνξία ηνπο, νη ειιεληθνί φκηινη εκθαλίδνπλ ππνδηπιάζηα απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ (κε δείθηε ROE 4,7% έλαληη 8,7% δηεζλψο), θπξίσο ιφγσ κηθξφηεξεο δαλεηαθήο επηβάξπλζεο θαη δεπηεξεπφλησο ιφγσ ρακειφηεξεο ηαρχηεηαο θπθινθνξίαο ελεξγεηηθνχ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη νη δηεζλείο λνζνθνκεηαθνί φκηινη είλαη θαζεηνπνηεκέλνη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ απφ ηνπο εγρψξηνπο, παξέρνληαο έλα παθέην ππεξεζηψλ πγείαο πνπ πεξηιακβάλεη πξσηνβάζκηα (δηαγλσζηηθά θέληξα) θαη δεπηεξνβάζκηα πεξίζαιςε (λνζνθνκεία), θαζψο θαη ππεξεζίεο αζθαιεηψλ πγείαο. ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 16
ΜΔΛΛΟΝΣΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΟΜΙΛΩΝ Μεηά ην πάγσκα ησλ επελδπηηθψλ ζρεδίσλ ιφγσ ηεο παξνχζαο αξλεηηθήο ζπγθπξίαο, νη φκηινη ηα επφκελα ρξφληα εθηηκάηαη φηη ζα θαηεπζπλζνχλ ζε κεγάιν βαζκφ πξνο ηε δεκηνπξγία κνλάδσλ ζε γεηηνληθέο ρψξεο (π.ρ. HYGEIA TIRANA). Λακβάλνληαο ππφςε κφλν ηηο αλαγγειζείζεο επελδχζεηο, ην κεξίδην ησλ λνζνθνκείσλ ζηελ ΝΑ Δπξψπε θαη Σνπξθία ζηνλ θχθιν εξγαζηψλ ησλ νκίισλ απμάλεηαη ζε 13% ην 212 απφ 6% ην 29. Τπφ απηφ ην πξίζκα θαη βάζεη ησλ πξναλαθεξζέλησλ πξνβιέςεψλ καο γηα ηελ πνξεία ηνπ θιάδνπ ζηελ Διιάδα, ν θχθινο εξγαζηψλ ησλ νκίισλ αλακέλεηαη λα απμεζεί θαηά 7% ην 29 θαη 1,3% θ.κ.ν. εηεζίσο ζην δηάζηεκα 21-212 ζε ζρέζε κε 1% θαη 8% αληίζηνηρα ηνπ εγρψξηνπ θιάδνπ. Η πινπνίεζε ησλ επελδπηηθψλ ζρεδίσλ ησλ νκίισλ πνπ αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγία λεφθηηζησλ θιηληθψλ θαη θέληξσλ απνθαηάζηαζεο ζε Διιάδα θαη εμσηεξηθφ, θπξίσο κεηά ην 21, νδεγεί ζε ζπξξίθλσζε ησλ πεξηζσξίσλ. πγθεθξηκέλα, ε θεξδνθνξία επηβαξχλεηαη απφ ηα απμεκέλα έμνδα εγθαηάζηαζεο θαη ηε κεησκέλε πιεξφηεηα θαηά ηα πξψηα έηε ιεηηνπξγίαο. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, ην πεξηζψξην ιεηηνπξγηθνχ ησλ νκίισλ θζάλεη ην 16,3% ην 212 - ρακειφηεξα απφ ηνλ κέζν φξν ηεο πξνεγνχκελεο ηεηξαεηίαο (17% θαηά κέζν φξν ζην δηάζηεκα 24-28). Η βξαρππξφζεζκε ζπζηαιηηθή δξάζε ησλ λέσλ κνλάδσλ γίλεηαη εκθαλήο απφ ηε ζχγθξηζε κε ην ζχλνιν ηνπ θιάδνπ, φπνπ νη επεθηάζεηο είλαη πεξηνξηζκέλεο θαη ην πεξηζψξην βειηηψλεηαη παξάιιεια κε ηελ αλάθακςε ηεο δήηεζεο. Απηφ αληηθαηνπηξίδεηαη θαη ζηελ απφδνζε ηδίσλ θεθαιαίσλ, ε νπνία ζην δηάζηεκα 29-212 ζεκεηψλεη πηψζε γηα ηνπο νκίινπο (απφ 8% ζην 6,1%), ελψ βειηηψλεηαη γηα ην ζχλνιν ηνπ θιάδνπ (απφ 4,6% ζην 5,6%). ην ζεκείν απηφ, είλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη νη δείθηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ νκίισλ κεζνπξφζεζκα ζα είλαη πςειφηεξνη ζε ζρέζε κε ηνπ εγρψξηνπ θιάδνπ, θαζψο νη λέεο επελδχζεηο ζα έρνπλ αξρίζεη λα σξηκάδνπλ. πγθεθξηκέλα, αλακέλνπκε ην ROE ησλ νκίισλ λα πξνζεγγίζεη ζηαδηαθά ηνλ δηεζλή κέζν φξν (8%-9%) Παξάιιεια, νη απμεκέλεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο ησλ ζρεδίσλ ησλ νκίισλ αλακέλεηαη λα απμήζνπλ ηελ κφριεπζε, κε ηνλ δείθηε μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα λα πξνζεγγίδεη ην 212 ηα επίπεδα ηνπ 27 (1,9 έλαληη 1,4 θ.κ.ν. ζην δηάζηεκα 24-28). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ζρεηηθά ρακειή επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα ζε επίπεδν εηαηξεηψλ δηαηεξεί ηνλ ιφγν μέλσλ πξνο ίδηα θεθάιαηα ρακειφηεξα ζε ζρέζε κε ησλ νκίισλ (1,6 ην 212 απφ 1,4 θ.κ.ν. ζην δηάζηεκα 24-28). ΔΙΗΓΜΔΝΟΙ ΟΜΙΛΟΙ ΝΟΟΚΟΜΔΙΩΝ Πξνβιέςεηο Υξεκ/θώλ Γεηθηώλ 29 212 Απνδνηηθόηεηαο ROE 7,98% 6,9% ROA 3,14% 2,11% Πεξηζψξην θαζαξνχ 7,4% 4,24% Πεξηζψξην ιεηηνπξγ. 18,23% 16,29% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,54 1,88 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 3,3 1,86 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα,85 1,4 Δηδηθή ξεπζηφηεηα,84 1,2 Γξαζηεξηόηεηαο Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,45,5 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ. 1,13 1,44 Πεγή: Hellastat θαη ππνινγηζκνί ΔΣΔ ΤΝΟΛΟ ΚΛΑΓΟΤ Πξνβιέςεηο Υξεκ/θώλ Γεηθηώλ 29 212 Απνδνηηθόηεηαο ROE 4,6% 5,56% ROA 1,86% 2,12% Πεξηζψξην θαζαξνχ 3,79% 3,85% Πεξηζψξην ιεηηνπξγ. 11,62% 12,81% Γηάξζξσζεο θεθαιαίσλ Ξέλα πξνο ίδηα θεθάιαηα 1,47 1,63 Κάιπςε ρξεκαηννηθ. εμφδσλ 3,9 2,52 Ρεπζηόηεηαο Γεληθή ξεπζηφηεηα,86,9 Δηδηθή ξεπζηφηεηα,82,85 Γξαζηεξηόηεηαο Σαρ. Κπθι. Δλεξγ.,49,55 Σαρ. Κπθι. Ιδ. Κεθ. 1,21 1,45 Πεγή: Hellastat θαη ππνινγηζκνί ΔΣΔ 17 ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29
Οη καθξνπξόζεζκεο πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ θξίλνληαη ζεηηθέο ιόγσ ηεο επεθηαηηθήο πνιηηηθήο ησλ κεγάισλ παηθηώλ ηνπ θιάδνπ ΑΔΠ θαηά θεθαιελ (ζε ) Γαπάλε Τγείαο (% ΑΔΠ) Κιίλεο * % Ιδηση. Κιηλώλ Διιάδα 21.3 9,5% 482 28% Κχπξνο 21.4 6,2% 372 51% Σνπξθία 7. 4,8% 27 9% Ρνπκαλία 6.4 4,5% 654 1% Αιβαλία 2.726 6,5% 296 % Δπξώπε (15) Βαζηθνί επελδπηηθνί πξννξηζκνί ηνπ ειιεληθνύ θιάδνπ πγείαο 29.2 8,9% 572 3% * : αλά 1. θαηνίθνπο Πεγή: World Health Organisation, Eurostat Κξίζηκε εμέιημε γηα ηελ πνξεία ηνπ θιάδνπ απνηειεί ε ζηξαηεγηθή επέθηαζε πξνο ηνκείο κε ζεκαληηθά πεξηζψξηα αλάπηπμεο: Δπέθηαζε ζηηο αγνξέο ηεο ΝΑ Δπξψπεο Οη ρψξεο ηεο ΝΑ Δπξψπεο θαη ε Σνπξθία έρνπλ ζεκαληηθά πεξηζψξηα αλάπηπμεο ηνπ θιάδνπ ηδησηηθψλ λνζνθνκείσλ, θαζψο ηα επφκελα ρξφληα αλακέλεηαη (i) ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ, ην νπνίν είλαη ρακειφηεξν ηνπ επξσπατθνχ κέζνπ φξνπ θαηά 25% (ii) αχμεζε ησλ δαπαλψλ πγείαο σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ, ην νπνίν είλαη ζρεδφλ ην ½ ηνπ επξσπατθνχ κέζνπ φξνπ (iii) αχμεζε ησλ θιηλψλ σο πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ, θαζψο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη ππάξρνπζεο θιίλεο δελ θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ησλ θαηνίθσλ ησλ ρσξψλ ελψ κηθξφ πνζνζηφ απνηεινχλ νη ηδησηηθέο θιίλεο. Πέξα απφ ηνπο πνιίηεο ησλ ρσξψλ απηψλ, δπλεηηθή αγνξά απνηεινχλ θαη νη ηνπξίζηεο πγείαο, νη νπνίνη αλαδεηνχλ λνζνθνκεηαθέο ππεξεζίεο εθηφο ηεο ρψξαο ηνπο. Ο λνζνθνκεηαθφο ηνπξηζκφο άγγημε δηεζλψο ηα $6 δηο. ην 26 θαη εθηηκάηαη φηη ζα πξνζεγγίζεη ηα $1 δηο. ην 212 (McKinsey & Company estimates), κε θηλεηήξηεο δπλάκεηο ην θφζηνο ησλ επεκβάζεσλ θαη ηελ απνθπγή ηνπ κεγάινπ ρξφλνπ αλακνλήο. ηελ ΔΔ, ην 1% ησλ αζζελψλ αλαδεηνχλ λνζειεπηηθά ηδξχκαηα εθηφο ησλ εζληθψλ ηνπο ζπλφξσλ, ελψ ηα πνζά πνπ δαπαλψληαη πιεζηάδνπλ ηα 12 δηο. εηεζίσο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη ε Σνπξθία πξνζέθεξε λνζνθνκεηαθέο ππεξεζίεο ζε 2. αιινδαπνχο ην 28 (κε έζνδα ηεο ηάμεο ησλ $5 εθαη.) θπξίσο γηα πιαζηηθέο επεκβάζεηο, εμσζσκαηηθή γνληκνπνίεζε, νδνληηαηξηθέο ζεξαπείεο θαη επεκβάζεηο καηηψλ κε αθηίλεο ιέηδεξ (πνπ δελ θαιχπηνληαη επαξθψο απφ ηηο αζθαιηζηηθέο εηαηξείεο). εκεηψλεηαη φηη έλαο επηπιένλ ιφγνο πνπ θαζηζηά ηελ Σνπξθία ειθπζηηθφ πξννξηζκφ είλαη ην γεγνλφο φηη νη επξσπατθέο ρψξεο (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Διιάδαο) απαηηνχλ αθφκα ηελ εμαζθάιηζε ηεο δπζεχξεηεο βίδαο γηα κε Δπξσπαίνπο πνιίηεο. Πξνψζεζε ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο ζηελ Διιάδα Πέξα απφ ηηο ρψξεο απηέο κε ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ρακεινχ θφζηνπο (φπσο ε Σνπξθία), ηα ηδησηηθά λνζνθνκεία ζηελ Διιάδα ΕΘΝΘΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Κλαδικές Μελέηες Δεκέμβριος 29 18