Αγαπητοί συνάδελφοι και συνεργάτες, Σε σχέση με την επιχορήγουμενη από το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007-2013 (ΕΣΠΑ 2007-2013) πρότασής μας με Κωδικό υποβολής 1264, ακρωνύμιο ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ και Τίτλο: ΜΕΛΕΤΗ ΑΖΩΟΣΠΕΡΜΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΛΟΙΜΩΞΗ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΧΛΑΜΥΔΙΑ ΟΥΡΕΑΠΛΑΣΜΑ ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ. που υπεβλήθη στο πλαίσιο της με α.π. 1045/30-01-2013 δράσης «Ενίσχυση της απασχόλησης των ερευνητών σε επιχειρήσεις» του Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» και μετά τη λήξη του έργου τον Ιούλιο του 2015 σας κοινοποιώ τα εξής: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ: Μέχρι σήμερα η υπογονιμότητα επηρεάζει περίπου 10% των ζευγαριών 1, ενώ για περίπου 50% αυτών των περιπτώσεων ευθύνεται ο ανδρικός παράγοντας 2. Είδη των μικροβιακών γενών Chlamydia, Ureaplasma και Mycoplasma (C-U-M) αναφέρονται στη βιβλιογραφία να προκαλούν χρόνιες λοιμώξεις του ουροποιογεννητικού συστήματος 3 αλλά η επίδρασή τους στη συγκέντρωση και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων στο σπέρμα δεν έχει διευκρινιστεί ενώ οι σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές είναι ελάχιστες. Η ασυμπτωματική φορεία των γενών C-U-M καθώς και η μικρή ευαισθησία και ειδικότητα των κλασικών μικροβιολογικών μεθόδων για την ανίχνευσή των [σε σχέση με τις τεχνικές πολλαπλασιασμού του γενετικού υλικού όπως η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR)], 4,5 εν μέρει εξηγούν την αδυναμία διερεύνησης του ρόλου αυτών των παθογόνων στην ανδρική γονιμότητα.
ΑΣΘΕΝΕΙΣ & ΜΕΘΟΔΟΙ: Από τον Αύγουστο του 2013 μέχρι και τον Ιούλιο του 2015, συνολικά 172 άνδρες που επισκέπτονταν ιδιώτες ουρολόγους και γυναικολόγους της Περιφέρειας της Θεσσαλίας συμμετείχαν στη μελέτη. Συμμετέχοντες με υποκείμενη παθολογία (π.χ. κιρσοκήλη, ορμονική διαταραχή) η οποία θα μπορούσε να δικαιολογήσει την ολιγο-, α-, ασθενοζωοσπερμία καθώς και διπλά δείγματα από τον ίδιο συμμετέχοντα, εξαιρέθηκαν από τη μελέτη. Ο ολικός αριθμός σπερματοζωαρίων, η προωθητική κινητικότητα και η συνολική κινητικότητα εκτιμήθηκαν σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας του 2010. 6 Όλα τα δείγματα διερευνήθηκαν για την ύπαρξη γενετικού υλικού από C-U-M με τη χρήση των Amplisens C.trachomatis/Ureaplasma/M.genitalium-MULTIPRIME-FRT και Amplisens Mycoplasma hominis-frt διαγνωστικών CE-IVD PCR kits (Amplisens, Bratislava, Slovak Republic). Ο μέσος όρος, η τυπική απόκλιση και η διάμεσος υπολογίστηκαν με τη χρήση διαδικτυακών εργαλείων (http://www.numberempire.com/statisticscalculator.php). Το χ2 τεστ με δείκτη στατιστικής σημαντικότητας P < 0.05 και η απλή ανάλυση γραμμικής συσχέτισης διενεργήθηκαν επίσης με τη χρήση διαδικτυακών εργαλείων (http://www.socscistatistics.com/tests/chisquare/default2.aspx; http://www.mathportal.org/calculators/statistics-calculator/correlation-and-regression-calculator.php). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Οι συμμετέχοντες της μελέτης χωρίστηκαν βάση του ολικού αριθμού σπερματοζωαρίων σε δύο ομάδες; 68 συμμετέχοντες με ολικό αριθμό σπερματοζωαρίων 39 εκατομμυρίων (ομάδα ελέγχου) και 104 ολιγοαζωοσπερμικοί συμμετέχοντες με ολικό αριθμό σπερματοζωαρίων < 39 εκατομμυρίων (ομάδα μελέτης). Για την
ομάδα ελέγχου, ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 36.66±5.96, και η διάμεσος ηλικία έναρξης σεξουαλικών επαφών 18.19±3.15, ενώ ο διάμεσος αριθμός σεξουαλικών συντρόφων ήταν 6. Για την ομάδα μελέτης, ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 37.42±5.50, και η διάμεσος ηλικία έναρξης σεξουαλικών επαφών 19.11±3.69, ενώ ο διάμεσος αριθμός σεξουαλικών συντρόφων ήταν 6. Ο μέσος όρος ολικού αριθμού σπερματοζωαρίων των 68 συμμετοχόντων της ομάδας ελέγχου ήταν 258.59±197.32 εκατομμύρια. Προωθητική κινητικότητα >32% εμφάνισαν 46 συμμετέχοντες (67.65%) και ολική κινητικότητα >40% εμφάνισαν 63 συμμετέχοντες (92.65%). Γενετικό υλικό από C-U-M ανιχνεύθηκε σε 10 συμμετέχοντες (14.71%). Ειδικότερα, οκτώ (11.76%) συμμετέχοντες ήταν θετικοί για Ureaplasma sp, δύο (2.94%) για M. hominis και δύο συμμετέχοντες (2.94%) βρέθηκαν να είναι θετικοί για Ureaplasma sp. και M. hominis συγχρόνως. Ο μέσος όρος ολικού αριθμού σπερματοζωαρίων των 104 συμμετοχόντων της ομάδας μελέτης ήταν 13.69±12.67 εκατομμύρια. Προωθητική κινητικότητα >32% εμφάνισαν 20 συμμετέχοντες (19.23%) και ολική κινητικότητα >40% εμφάνισαν 40 συμμετέχοντες (38.46%). Γενετικό υλικό από C-U-M ανιχνεύθηκε σε 10 συμμετέχοντες (9.62%). Ειδικότερα, ένας (0.96%) συμμετέχοντας ήταν θετικός για Chlamydia trachomatis, επτά (6.73%) συμμετέχοντες για Ureaplasma sp και δύο (1.92%) για M. hominis (Πίνακας 1). Η απλή ανάλυση γραμμικής συσχέτισης ανέδειξε αρνητική συσχέτιση της ηλικίας έναρξης σεξουαλικών επαφών και του ολικού αριθμού σπερματοζωαρίων (y = 175.641 3.918x) καθώς και της προωθητικής κινητικότητας (y = 39.582 0.666x) και της ολικής κινητικότητας (y = 57.168 0.686x). Επίσης, θετική συσχέτιση βρέθηκε ανάμεσα στον αριθμό σεξουαλικών συντρόφων και του ολικού αριθμού σπερματοζωαρίων (y = 96.929 + 0.493x) καθώς και της προωθητικής κινητικότητας (y = 25.767 + 0.125x) και της ολικής κινητικότητας (y = 40.171 + 0.387x). Το χ2 τεστ δεν ανέδειξε στατιστική σημαντικότητα ανάμεσα στην ηλικία
έναρξης σεξουαλικών επαφών (ηλικιακό όριο > ή 18 έτη) και της φορείας C-U-M (p = 0.83). Επίσης δε βρέθηκε στατιστική σημαντικότητα ανάμεσα στον αριθμό σεξουαλικών συντρόφων (όριο > ή 6 σύντροφοι) και της φορείας C-U-M (p = 0.82). Τέλος, δε βρέθηκε στατιστική σημαντικότητα ανάμεσα στη φορεία C-U-M και του χαμηλού ολικού αριθμού σπερματοζωαρίων (< 39 εκατομμύρια) (p = 0.16) ή του χαμηλού ποσοστού κινητικότητας [προωθητική κινητικότητα 32% (p = 0.13) και ολική κινητικότητα 40% (p = 0.40) αντίστοιχα]. ΣΥΖΗΤΗΣΗ: Στη μελέτη μας, ο επιπολασμός της φορείας C-U-M ανάμεσα στην ομάδα ελέγχου και την ομάδα μελέτης ήταν παρόμοιος (14,71% και 9.62% αντίστοιχα). Ωστόσο, σε σχέση με άλλα κράτη βρήκαμε χαμηλότερα ποσοστά φορείας C-U-M στον ελληνικό πληθυσμό. Οι Al-Sweih και συν 7 αναφέρουν 21.59% των ανδρών στο Κουβέιτ να είναι θετικοί για C. trachomatis και 17.46% να είναι θετικοί για M. hominis ενώ οι Gdoura και συν 8 ανίχνευσαν C. trachomatis και Mycoplasma sp. σε ποσοστά 43.3% και 18.3% αντίστοιχα στους Τυνήσιους. Στη μελέτη μας, 0.58% των ανδρών στην Ελλάδα ήταν θετικοί για C. trachomatis και 2.33% ήταν θετικοί για Mycoplasma sp. Ο επιπολασμός του Ureaplasma sp. (8.72%) ήταν παρόμοιος με τις προηγούμενες αναφορές. Η πρώιμη έναρξη σεξουαλικών επαφών και ο μεγάλος αριθμός σεξουαλικών συντρόφων δε σχετίστηκαν στατιστικώς σημαντικά με τη φορεία C-U-M ενώ η φορεία C-U-M δε σχετίστηκε στατιστικώς σημαντικά με την ολιγο- αζωοσπερμία ή την ασθενοζωοσπερμία. Τα ευρήματά μας βρίσκονται σε συμφωνία με τους Al-Sweih και συν 7 οι οποίοι δε βρήκαν στατιστικώς σημαντική συσχέτιση της φορείας C-U-M με την ανδρική υπογονιμότητα όταν μελέτησαν 127 υπογόνιμους και 188 γόνιμους άνδρες στο Κουβέιτ με PCR. Επίσης, τα ευρήματά μας συμφωνούν με τους Gdoura και συν 8 οι οποίοι δε συσχέτισαν τη φορεία C-U-M με ολιγο- ασθενοζωοσπερμία
εάν και βρήκαν υψηλότερο από εμάς επιπολασμό C. trachomatis ανάμεσα σε άνδρες υπογόνιμων ζευγαριών. Αντιθέτως, οι Liu και συν 9 συσχέτισαν τη λοίμωξη από Ureaplasma urealyticum με ολιγοζωοσπερμία σε 621 υπογόνιμους Κινέζους χρησιμοποιώντας κλασικές μικροβιολογικές μεθόδους. Παρομοίως, οι Lee και συν 10, χρησιμοποιώντας κλασικές τεχνικές καλλιέργειας, βρήκαν χαμηλότερο ποσοστό προωθητικής κινητικότητας σε άνδρες που ήταν θετικοί για U. urealyticum και χαμηλή ολική κινητικότητα και ολικό αριθμό σπερματοζωαρίων σε άνδρες που ήταν θετικοί για M. hominis. Οι αντικρουόμενες παρατηρήσεις που αναφέρονται στην ελάχιστη διεθνή βιβλιογραφία οφείλονται προφανώς στις διαφορετικές τεχνικές ανίχνευσης που χρησιμοποιούνται και η ανάγκη διεξαγωγής μεγάλων, προοπτικών, case-control μελετών χρησιμοποιώντας υψηλής ευαισθησίας και ειδικότητας τεχνικές για την ανίχνευση των C-U-M είναι προφανής. Σημειωτέον τέλος, ότι οι μελετηθείσες παράμετροι του σπέρματος δε φάνηκε να επηρεάζονται δυσμενώς από την πρώιμη ηλικία έναρξης των σεξουαλικών επαφών ούτε και από το μεγάλο αριθμό σεξουαλικών συντρόφων. Φιλικά, Δρ. Αλέξανδρος Οικονομίδης, MD, BSc, PhD Μοριακός Βιολόγος & Γενετιστής Ιατρός Υπεύθυνος του Κέντρου
ΑΝΑΦΟΡΕΣ 1. Habbema JD, Collins J, Leridon H, Evers JL, Lunenfeld B, et al. Towards less confusing terminology in reproductive medicine: a proposal. Hum Reprod 2004; 19: 1497-501. 2. Jungwirth A, Giwercman A, Tournaye H, Diemer T, Kopa Z, et al. European association of urology guidelines on male infertility: the 2012 update. Eur Urol 2012; 62: 324-32. 3. Pellati D, Mylonakis I, Bertoloni G, Fiore C, Andrisani A, et al. Genital tract infections and infertility. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2008; 140: 3-11. 4. Petrikkos GL, Hadjisoteriou M, Daikos GL. PCR versus culture in the detection of vaginal Ureaplasma urealyticum and Mycoplasma hominis. Int J Gynaecol Obstet 2007; 97: 202-3. 5. Hajikhani B, Motallebi T, Norouzi J, Bahador A, Bagheri R, et al. Classical and molecular methods for evaluation of Chlamydia trachomatis infection in women with tubal factor infertility. J Reprod Infertil 2013; 14: 29-33. 6. Cooper TG, Nooman E, von Eckardstein S, Auger J, Baker HW, et al. World Health Organization reference values for human semen characteristics. Hum Reprod Update 2010; 16: 231 45. 7. Al-Sweih NA, Al-Fadli AH, Omu AE, Rotimi VO. Prevalence of Chlamydia trachomatis, Mycoplasma hominis, Mycoplasma genitalium, and Ureaplasma urealyticum infections and seminal quality in infertile and fertile men in Kuwait. J Androl 2012; 33: 1323-9. 8. Gdoura R, Kchaou W, Ammar-Keskes L, Chakroun N, Sellemi A, et al. Assessment of Chlamydia trachomatis, Ureaplasma urealyticum, Ureaplasma parvum, Mycoplasma hominis, and Mycoplasma
genitalium in semen and first void urine specimens of asymptomatic male partners of infertile couples. J Androl 2008; 29: 198-206. 9. Liu J, Wang Q, Ji X, Guo S, Dai Y, et al. Prevalence of Ureaplasma urealyticum, Mycoplasma hominis, Chlamydia trachomatis infections, and semen quality in infertile and fertile men in China. Urology 2014; 83: 795-9. 10. Lee JS, Kim KT, Lee HS, Yang KM, Seo JT, et al. Concordance of Ureaplasma urealyticum and Mycoplasma hominis in infertile couples: impact on semen parameters. Urology 2013; 81: 1219-24. Πίνακας 1: Επιπολασμός των μελετηθέντων μικροβίων ανάμεσα στους συμμετέχοντες στη μελέτη. Είδος Συμμετέχοντες με ολικό αριθμό σπερματοζωαρίων 39 εκατομμύρια (n=68) < 39 εκατομμύρια (n=104) N % n % C. trachomatis 0 0.00 1 0.96 Ureaplasma sp. 8 11.77 7 6.73 M. hominis 2 2.94 2 1.92