"Κλικ! και έλα στην Αρχαία Πέλλα!" : Ένα εκπαιδευτικό λογισµικό για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας



Σχετικά έγγραφα
Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: αρχές, στόχοι, δραστηριότητες. Ζωή Διονυσίου

Προσέλευση μαθητών. Πρωινή προσευχή.

1 1η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, Αθήνα Τηλ.: , Fax:

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

, 3. : ( inspiration). 2. ( GoogleEarth ). 3. ( powerpoint ). 4. (word ). 5. ( HotPotatoes).

3 βήματα για την ένταξη των ΤΠΕ: 1. Εμπλουτισμός 2. Δραστηριότητα 3. Σενάριο Πέτρος Κλιάπης-Όλγα Κασσώτη Επιμόρφωση εκπαιδευτικών

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, Αθήνα Τηλ.: , Fax:

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΧΡ. ΜΠΟΥΡΑΣ

Μαθησιακές δραστηριότητες με υπολογιστή

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΡΙΑ: ΔΟΥΒΛΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

334 Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης Δυτ. Μακεδονίας (Φλώρινα)

ΤΙΤΛΟΣ Ι ΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Η «Επανάληψη» ΗΜΙΟΥΡΓΟΣ/ΟΙ Αρβανίτη Μικέτα Νικήτα Μαρία Παπαζώη Εύα

Μουσικό ταξίδι στην Ελλάδα

Γκαραγκάνη Αγγελική, Φούκα Παρασκευή 1. Τίτλος διδακτικού σεναρίου «Γνωρίζω τη Μινωϊκή Κρήτη»

160 Επιστημών Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία Θράκης (Αλεξανδρούπολη)

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ. «Τα μυστικά ενός αγγείου»

Λογισμικό Καθοδήγησης ή Διδασκαλίας

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΙ ΙΚΟ ΜΕΡΟΣ: ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ60/70 (78 ώρες)

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

Ερωτήµατα. Πώς θα µπορούσε η προσέγγιση των εθνικών επετείων να αποτελέσει δηµιουργική διαδικασία µάθησης και να ενεργοποιήσει διαδικασίες σκέψης;

Δημήτρης Ρώσσης, Φάνη Στυλιανίδου Ελληνογερμανική Αγωγή.

Π. Π Θ. Ο Η / Η Υ / Υ

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΡΙΑ: ΔΟΥΒΛΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

ποδράσηη Το Βυζαντινό Κάστρο Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 9ο ΕΠΑΛ Θεσσαλονίκης


Ομάδα Επιμόρφωσης ΤΠΕ Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

6.5 Ανάπτυξη, εφαρμογή και αξιολόγηση εκπαιδευτικών σεναρίων και δραστηριοτήτων ανά γνωστικό αντικείμενο

Προσέλευση μαθητών, ελεύθερες δραστηριότητες. Τα παιδιά απασχολούνται με οικοδομικό υλικό (τουβλάκια, κ.λπ.), πλαστελίνη, παζλ, ζωγραφική κ.ά.

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ: ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΗΜΕΡΑ

Πρωινό γεύμα και υγιεινή σώματος στην τουαλέτα.

Τα ταξίδια και οι περιπέτειες του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Δρ Άντρη Καμένου ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΥΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΠΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΥΛΥΚΟ - ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ

Μουσική Αγωγή στην Προσχολική και Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Ζωή Διονυσίου


(δ) Ο Μαθητής γίνεται «γλωσσοµαθής». Αποκτά επάρκεια στη χρήση προφορικά και γραπτά τουλάχιστον µιας ξένης γλώσσας και σε δεύτερη φάση δυο ξένων

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 6 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ (5 Ο ΜΑΘΗΜΑ)

Μουσική Παιδαγωγική. Μουσικοκινητική Αγωγή. Α εξάμηνο Θεωρία. Εισαγωγικές έννοιες μουσικής παιδαγωγικής. Τι είναι Μουσική Παιδαγωγική

ΤΠΕ στα ηµοτικά Σχολεία. Κωνσταντίνος Χαρατσής ρ Ηλεκτρολόγος Μηχ & Μηχ. Η/Υ Εκπαιδευτικός ΠΕ19

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Παπαμιχαλοπούλου Ελευθερία, Νηπιαγωγός Ειδικής Αγωγής Τ.Ε. 1 ο Νηπιαγωγείου Ελληνικού Υπ. Διδάκτορας Ειδικής Αγωγής, Τ.Ε.Α.Π.Η.

ΔΗΜΟΣΙΟ ΝΗΠ. ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Δραστηριότητες ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗΣ ΟΒΑΔΙΑΣ ΣΑΒΒΑΣ

Γνωστικό αντικείμενο του σεναρίου διδασκαλίας: Σύνδεση με ενότητες του Σχολικού Εγχειριδίου: Σύνδεση με άλλες γνωστικές περιοχές:

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ποδράσηη Τέρατα της αρχαίας Ελλάδας Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 64ο Νηπιαγωγείο Αθηνών

Η διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης /ξένης γλώσσας

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Δημ. Σχ. Μεγάλης Παναγίας Σχολικό έτος: ΤΑΞΗ: Ε1 Δημοτικού. Υπεύθυνος εκπαιδευτικός: Κίκας Ιωάννης

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 8: Επίλυση προβλήματος

Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο

Η ΣΕΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΣΧΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ή PROJECT

Εκπαιδευτικοί στόχοι

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Κοινωνικά δίκτυα (Web 2.0) και εκπαίδευση

Ο μαγικός πίνακας ως εκπαιδευτικό εργαλείο στο νηπιαγωγείο

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΠΕ ΓΙΑ ΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

Δραστηριότητες γραμματισμού: Σχεδιασμός

ΤΡΟΠΟΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ «οι μύθοι του Αισώπου»

ΠΕ60/70, ΠΕ02, ΠΕ03, ΠΕ04)

Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες

Διδακτική της πληροφορικής 2η εργασία

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σχεδίαση και Ανάπτυξη εφαρμογής ηλεκτρονικής εκπαίδευσης σε περιβάλλον Διαδικτύου: Υποστήριξη χαρακτηριστικών αξιολόγησης

Ευαγγελία Μανούσου, Εκπαιδευτικός, Καθηγήτρια Σύμβουλος, ΕΑΠ

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ: ΜΙΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟΥΣ ΠΑΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 9: Η συνεργατική διδασκαλία & μάθηση

Η ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ σε εφαρμογή

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 6: Η σημασία των ερωτήσεων στην εκπαιδευτική διαδικασία

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ


ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:<<ΜΕ ΜΙΑ ΒΑΛΙΤΣΑ ΞΕΚΙΝΩ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ>>. ΟΝ/ΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ:ΜΑΓΓΑΝΙΑΡΗ ΕΛΕΝΗ ΟΝ/ΜΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗ: ΠΡΙΜΙΚΙΡΗ ΑΘΗΝΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ. ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Χρ. Παναγιωτακόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Πατρών

Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο. Μαρία Παπαδοπούλου

το σύστηµα ελέγχει διαρκώς το µαθητή,

Ν Η Π Ι Α Γ Ω Γ Ε Ι Ο

από ευχάριστες δραστηριότητες, όπως εκείνες της προανάγνωσης,, ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν το φωνημικό χαρακτήρα της γλώσσας και διακρίνουν τα


ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ 1. Τίτλος ΟΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 2. Εµπλεκόµενες γνωστικές περιοχές Γεωγραφία, Γλώσσα 3. Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις τ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

MΟΥΣΕΙΟ. Ένα ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο της γνώσης

Η ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΜΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΠΕΝΤΕ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΛΟΓΙΣΜΙΚΩΝ

Οι μεγάλοι Ζωγράφοι επισκέπτονται το νηπιαγωγείο μας

Προσχολική Παιδαγωγική Ενότητα 8: Σχεδιασμός Ημερησίων Προγραμμάτων

Αξιοποίηση διαδραστικών συστημάτων διδασκαλίας (διαδραστικών πινάκων) στην τάξη

ΜΟΥΣΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. Εισηγήτρια : Ζέρβα Ζ. Αντιγόνη καθηγήτρια φυσικής αγωγής

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ Δ.Σ. ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: ΠΟΥΓΑΡΙΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΞΗ : Γ

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Οδηγός Εγκατάστασης και Εγχειρίδιο Χρήσης του λογισμικού. «Ταξίδι στο Χρόνο με Νόημα» Ιστορία Γ, Δ, Ε & ΣΤ Δημοτικού

Ερευνητική Εργασία (Project)

Εκπαιδευτικοί στόχοι

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ 1. Τίτλος Γράψτε ένα τίτλο για το σενάριο ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΑΓΩΓΟΥΣ ΚΑΙ ΜΟΝΩΤΕΣ. «ΝΑ ΠΕΡΑΣΩ Ή ΌΧΙ» 2. Εµπλεκόµενες γνωστικές περι

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

ΕΥΤΕΡΑ Προσέλευση νηπίων και αυθόρμητες δραστηριότητες στις οργανωμένες γωνιές της τάξης: Κολύμβηση/ Φυσική αγωγή:

Transcript:

"Κλικ! και έλα στην Αρχαία Πέλλα!" : Ένα εκπαιδευτικό λογισµικό για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας Ι. Αρβανίτη (Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης, Μετ. Φοιτ. Π.Τ..Ε ΑΠΘ - Φλώρινα, Θεοτοκά 3, Τ.Κ 54621 Θεσ/νίκη, ioaniti@eled-fl.auth.gr) Μ. Ζωγράφου (Σχολική Σύµβουλος Προσχολικής Αγωγής Νοµού Πέλλας, Μετ. Φοιτ. Π.Τ..Ε ΑΠΘ - Φλώρινα, Βενιζέλου 112, ΤΚ 58100, Γιαννιτσά, mailto:zografou@spark.net.gr) Στ., Μιχαήλ (Πτυχιούχος Τµ. Πληροφορικής, Πανεπ. Μακεδονίας, Μετ. Φοιτ. Π.Τ..Ε ΑΠΘ - Φλώρινα, Ιππάρχου 13 Τ.Κ 54351, Θεσ/νίκη, mailto:mstavroulla@hotmail.com) Περίληψη Η χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην παραγωγή εκπαιδευτικού λογισµικού, που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας στη χώρα µας, είναι ακόµα στο πρώτο στάδιο εξέλιξης. Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται ένα εκπαιδευτικό λογισµικό, που αποτελεί συµπληρωµατικό υλικό για τη µουσειακή αγωγή παιδιών αυτής της ηλικίας. Συγκεκριµένα το εκπαιδευτικό λογισµικό "Κλικ! και έλα στην αρχαία Πέλλα", αποτελεί παιγνιώδη περιήγηση στην πόλη της αρχαίας Πέλλας, µέσα από ευρήµατα που εκτίθενται στο Μουσείο Πέλλας και σηµεία του αρχαιολογικού χώρου της, σε συνδυασµό µε δραστηριότητες που ασκούν τις νοητικές ικανότητες των παιδιών και παράλληλα τα ψυχαγωγούν. Λέξεις κλειδιά : Εκπαιδευτικό Λογισµικό (Educational Software), Μουσειακή Αγωγή (Museum Education), Αρχαία Πέλλα (Ancient Pella), Προσχολική & Πρώτη σχολική ηλικία (Preschool & First Grade Primary School), Οθόνη αφής (Touch screen) Abstract The use of information and communication technology for developing educational software as preschool and first grade primary school is concerned, is still at first stage of progress. This project is an educational software that constitutes an additional mean for young children' s museum education. Specifically, the educational software "Click! and join us to ancient Pella", is an entertainment tour at the city of ancient Pella, via the antiquities that are exhibited in the Archeological Museum and via the archeological site of Pella, combining with activities that amuse children and practice their intellectual abilities. Επιθυµώντας να συνδυάσουµε τρεις διαφορετικές περιοχές µάθησης: την πληροφορική, τη διδακτική στις µικρές ηλικίες και τη µουσειακή εκπαίδευση, προχωρήσαµε στη δηµιουργία του εκπαιδευτικού λογισµικού που θα σας παρουσιάσουµε. Θεωρήσαµε ότι ο σχεδιασµός και η εφαρµογή ενός εκπαιδευτικού λογισµικού για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας είναι καλό να αντιµετωπίζεται ενιαία, επειδή: 1. σύµφωνα µε τον Piaget, τα παιδιά αυτής της ηλικίας βρίσκονται στο ίδιο στάδιο ανάπτυξης, το προλογικό (2-7 ετών). Κατά το στάδιο αυτό το παιδί µαθαίνει να συντονίζει τις αισθησιοκινητικές δραστηριότητες και να ασκεί κάποιο στοιχειώδη έλεγχο πάνω στο περιβάλλον του (Παρασκευόπουλος, 1985 & Πιαζέ, 1989). 2. Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι δραστηριότητες µε τον Η/Υ µπορούν να συµβάλλουν στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών (νοητικού, κοινωνικοσυναισθηµατικού και ψυχοκινητικού τοµέα), καθώς και να καλλιεργήσουν τη φαντασία, την κριτική σκέψη και τη δηµιουργικότητά του και συγχρόνως να ξεκουράζουν και να ψυχαγωγούν. (Πετρινώλη, 1992, Clements, 1986, 1991, 1993, Riding & Powell, 1987 στο Ντολιοπούλου, 1999). Μελέτες επίσης περιγράφουν τη σχέση του παιδιού µε τον υπολογιστή σαν παιχνίδι, ένα θετικό βήµα για την πρώτη επαφή των παιδιών µε τις νέες τεχνολογίες. 3. Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια, το σχολείο ανοίγει τις πόρτες του στον κοινωνικό περίγυρο µε αποτέλεσµα να επηρεάζεται η διδακτική διαδικασία. Η νέα παιδαγωγική

αντίληψη για τα παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας είναι να βιώνουν καταστάσεις και να ζουν εµπειρίες µέσα από τις οποίες κατακτούν τη µάθηση ή καλύτερα αποκτούν εργαλεία και υιοθετούν στρατηγικές για να κατακτούν τη γνώση, να µάθουν πώς να µαθαίνουν. 4. Στην πρωτοβουλία των παιδιών και στην αυτενέργεια βασίζονται επίσης και οι µέθοδοι της Μουσειακής Εκπαίδευσης (Ζωγράφου, 2000). Σύµφωνα µε αυτή αναπτύσσεται µία νέα διάσταση επίσκεψης του παιδικού κοινού στα µουσεία, που συνδυάζει την αισθητική απόλαυση, το παιχνίδι και έµµεσα τις γνώσεις. Μεθοδεύεται, οργανώνεται και εκτελείται κυρίως µε τον εκπαιδευτικό της τάξης που είναι ανάλογα κατατοπισµένος ή από ειδικούς µουσειοπαιδαγωγούς/ εκπαιδευτικούς ξεναγούς/ εµψυχωτές, οι οποίοι καταστρώνουν εκπαιδευτικά προγράµµατα σε συνεργασία µε φορείς του Μουσείου (Pearce, 1992). 5. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις σε αυτή τη νέα αντίληψη της Μουσειακής Εκπαίδευσης, που πλησιάζει το παιδικό κοινό ανάλογα µε την ιδιαιτερότητά του, την ηλικία του, τα ενδιαφέροντά του δεν θα έπρεπε να λείπει και η προσέγγιση της νέας τεχνολογίας, τόσο στην απόκτηση πληροφοριών, όσο και στην διεύρυνση της επικοινωνίας. 6. Είναι γνωστό εξάλλου ότι δεν υπάρχουν πολλά εκπαιδευτικά λογισµικά που να είναι επεξεργασµένα τόσο στην εκπαιδευτική τους διάσταση όσο και στην τεχνολογική τους ώστε να προάγουν ουσιαστικά τη µάθηση. Πριν προχωρήσουµε στην παραγωγή του λογισµικού που θα σας παρουσιάσουµε, λάβαµε υπόψη µας τις τεχνικές προδιαγραφές και παιδαγωγικές αρχές, τις οποίες δέχονται διάφοροι ειδικοί και µελετητές του χώρου και χαρακτηρίζουν ως κατάλληλο και αποτελεσµατικό ένα εκπαιδευτικό λογισµικό, όπως: 1. να είναι φιλικό στη χρήση (user friendly) 2. να είναι αισθητικά ευχάριστο (έχει καθαρό και ευκρινή ήχο, χρώµα, κίνηση και γραφικά), 3. να προσφέρει δυνατότητα ανατροφοδότησης (feedback) 4. να δίνει στα παιδιά µια αίσθηση ελέγχου (control) δηλαδή να είναι εύκολο να ζητούν βοήθεια, να διορθώνουν τα λάθη τους 5. να έχει ξεκάθαρους στόχους και πολλές δυνατότητες 6. να είναι κατάλληλο για την ηλικία, το κοινωνικοπολιτισµικό υπόβαθρο, το επίπεδο και τα ενδιαφέροντα των παιδιών 7. να δίνει έµφαση στην ενεργητική - ανακαλυπτική µάθηση, στον προβληµατισµό και την επίλυση προβληµάτων 8. να είναι εύκολο στη χρήση και µε βαθµούς δυσκολίας, ώστε να καλύπτει τα διάφορα επίπεδα των παιδιών Θεωρήσαµε λοιπόν ότι ένα εκπαιδευτικό λογισµικό µπορεί να λειτουργήσει ως προπαρασκευαστικό ή ως συµπληρωµατικό υλικό σε µία διδακτική επίσκεψη. Προσπαθήσαµε να µην είναι µια απλή µεταφορά ενός βιβλίου για την ιστορία της Πέλλας ή το Μουσείο της, σε ψηφιακή µορφή, αλλά να βασίζεται στην αλληλεπίδραση και την ενεργητική σχέση των παιδιών µε τον υπολογιστή. Επιλέξαµε το Μουσείο και τον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας για τους παρακάτω λόγους: βρίσκεται κοντά στην περιοχή που ζούµε έχει µία ιστορική "εµβέλεια", γνωστή στον περισσότερο κόσµο εποµένως και στους µικρούς µαθητές ξεκίνησε η εφαρµογή εκπαιδευτικού προγράµµατος για το µουσείο και τον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας σε πειραµατική βάση στο "Πρόγραµµα Μελίνα" 2

στην ευρύτερη εκπαιδευτική περιφέρεια υπάρχουν σχολεία και νηπιαγωγεία τα οποία διαθέτουν ηλεκτρονικούς υπολογιστές και γιατί σκεφτήκαµε την δηµιουργία ενός εκπαιδευτικού λογισµικού µε επόµενο βήµα την πειραµατική εφαρµογή του στους σχολικούς χώρους για την επόµενη σχολική χρονιά στα πλαίσια εφαρµογής προγραµµάτων µουσειακής εκπαίδευσης. Γι αυτό πρωτογενές υλικό χρησιµοποιούµε από συγκεκριµένα εκθέµατα του Μουσείου Πέλλας και ορισµένα σηµεία της αρχαίας πόλης, που ανταποκρίνονται στην ηλικία των παιδιών ώστε να τα πλησιάσουν, να τα γνωρίσουν, να τα παρατηρήσουν και να κατανοήσουν την αξία τους, το ρόλο και τη χρησιµότητά τους µέσα από µια ελεύθερη χρήση βασισµένη στις αρχές του παιχνιδιού. Στόχοι του εκπαιδευτικού λογισµικού Να έρθουν τα παιδιά σε µια πρώτη επαφή µε τις δυνατότητες που προσφέρουν οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας, στο πλαίσιο ενός τεχνολογικού αλφαβητισµού, µε συνδυασµό πολλαπλών δραστηριοτήτων Να λειτουργήσει το εκπαιδευτικό λογισµικό ως προπαρασκευαστικό ή συµπληρωµατικό υλικό σε µια επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο ή στο Μουσείο της Πέλλας Να προσεγγίσουν τα παιδιά την ιστορία του τόπου τους µέσα από την αλληλεπίδραση και την ενεργητική σχέση τους µε τον υπολογιστή Να προωθήσουµε τόσο την συνεργατική, όσο και την εξατοµικευµένη µάθηση Να δηµιουργήσουµε ένα πλούσιο, ελκυστικό και προκλητικό µαθησιακό περιβάλλον που θα ευνοεί τη διερευνητική, την ενεργητική και τη δηµιουργική µάθηση. Περιγραφή και παρουσίαση εκπαιδευτικού λογισµικού Το συγκεκριµένο εκπαιδευτικό λογισµικό είναι µία εφαρµογή πολυµέσων, δηλαδή βασίζεται σε εικόνες, αφηγήσεις, διαλόγους, εφέ ήχου και κίνησης. Το πρόγραµµα θα συνοδεύεται από ένα έντυπο µε οδηγίες χρήσης (manual) προς τον εκπαιδευτικό. Το λογισµικό υλοποιείται µε δύο τρόπους χρήσης, µε ποντίκι (mouse) ή µε οθόνη αφής (touch screen). Υπάρχουν ενεργείς περιοχές (links), όπου δίνεται η δυνατότητα µετάβασης ή περαιτέρω πληροφορίας, αλλάζει δηλαδή η µορφή του ποντικιού σε χεράκι. Κάθε φορά που θέλουµε να προσελκύσουµε την προσοχή του παιδιού σε συγκεκριµένη περιοχή, χρησιµοποιείται σχετικό εφέ φωτισµού (ένταση ή µείωση). Το περιεχόµενο του λογισµικού στηρίζεται: 1. στη σταδιακή παρουσίαση της πόλης της Αρχαίας Πέλλας, µε στιγµιότυπα οθόνης 2. και στις συµπληρωµατικές παιγνιώδεις δραστηριότητες (σύγκρισης, αντιστοίχησης, ταύτισης, παρατήρησης) που συνοδεύουν κάποια στιγµιότυπα ή κάθε εικόνα και εξασκούν τις νοητικές ικανότητες των παιδιών, όπως παρατηρητικότητα, µνήµη, κριτική σκέψη, δηµιουργικότητα και δεξιότητες όπως ο συντονισµός χεριού µατιού και χειρισµού του Η/Υ. εν είναι απαραίτητο τα παιδιά να έχουν προηγούµενη εµπειρία και δεξιότητες χρήσης Η/Υ. Σε κάθε στιγµιότυπο υπάρχει το βελάκι που οδηγεί το χρήστη στο επόµενο στάδιο - οθόνη και τρία επιπλέον κουµπιά : προηγούµενο (επιστροφή στο προηγούµενο στάδιο), βοήθεια και έξοδος από την εφαρµογή. ίνει την εναλλακτική λύση να χρησιµοποιηθεί οθόνη αφής (touch screen), που απλουστεύει την χρήση του. 3

Προϋποθέτει την παρουσία του εκπαιδευτικού σ' ένα ρόλο συντονιστικό και υποστηρικτικό. Πιστεύουµε όµως ότι τα µεγαλύτερα παιδιά µετά από την αρχική καθοδήγηση του εκπαιδευτικού θα µπορούν και µόνα τους να χρησιµοποιούν το πρόγραµµα. Οι δραστηριότητες του λογισµικού είναι αύξουσας δυσκολίας, µε στόχο να ανταποκρίνονται στις δυνατότητες των παιδιών προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Οι οδηγίες για την εφαρµογή της κάθε δραστηριότητας είναι γραπτές αλλά και προφορικές. Κάθε επιτυχηµένη δραστηριότητα συνοδεύεται από επιβράβευση (λεκτική ή ηχητικό εφέ). ίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να επαναλάβουν την προσπάθειά τους, αν η προηγούµενη ήταν αποτυχηµένη. Γενικά οι προτεινόµενες δραστηριότητες είναι ενδεικτικές. Το υλικό και το περιεχόµενο προσφέρεται για πλήθος άλλων δραστηριοτήτων. "ΚΛΙΚ! και έλα, στην αρχαία Πέλλα!" Το εκπαιδευτικό λογισµικό βασίζεται στην ιστορία του Στέφανου και της Μαριάννας. Είναι δύο αδέλφια, ο Στέφανος ηλικίας επτά χρονών, και η Μαριάννα πέντε χρονών, που αγαπούν να διαβάζουν βιβλία µε ταξιδιωτικές ιστορίες και να βρίσκονται µε την φαντασία τους σε παλιότερες εποχές. Στα γενέθλια του Στέφανου η νονά του τού χαρίζει ένα βιβλίο που αναφέρεται στην Αρχαία Πέλλα, µε κείµενα και εικόνες. Η Μαριάννα καθώς ξεφυλλίζει το βιβλίο, εκφράζει την επιθυµία να βρισκόταν εκεί. Μέσα σε βοή εµφανίζεται µπροστά στα παιδιά ο Αλέξανδρος καβάλα στο άλογο του το Βουκεφάλα και τα προτείνει να ταξιδέψουν µαζί του. Με µαγικό τρόπο (σχετικό εφέ µετάβασης) τα µεταφέρει πάνω από το χάρτη της Ελλάδας. Ένα φωτάκι Οι πρωταγωνιστές του λογισµικού αναβοσβήνει στο σηµείο του χάρτη που βρίσκεται η Πέλλα. Ο Αλέξανδρος παρακινεί τους χρήστες να κάνουν κλικ στο φωτάκι. Εµφανίζονται τότε µε ιστορική εξελικτική σειρά τρεις εικόνες-σκίτσα που παρουσιάζουν τους τρεις σηµαντικούς σταθµούς της ιστορίας της αρχαίας πόλης (ίδρυση και ακµή της, κατάκτηση από τους Ρωµαίους, καταστροφή από τον σεισµό). Όταν εµφανίζεται η κάθε εικόνα, ο Αλέξανδρος περιγράφει στα παιδιά ό,τι δείχνει η καθεµία µε ανάλογη ηχητική επένδυση (διάφοροι ήχοι ή µουσικά κοµµάτια γνωστά στα παιδιά). Χάρτης της Ελλάδας Επίσης συγχρόνως δίνεται η δυνατότητα στο κάθε παιδί-χρήστη κάνοντας κλικ πάνω στην εικόνα να ξανακούσει την ιστορία µε περισσότερη προσοχή. Συνεχίζοντας το ταξίδι τους φτάνουν πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας. Προσγειώνονται στον χώρο και ο Αλέξανδρος που τους συνοδεύει τους εξηγεί ότι έγιναν ανασκαφές και αυτό που βλέπουν µπροστά τους είναι ότι σώζεται από την αρχαία πόλη. Τους προτρέπει κάνοντας κλικ στο βελάκι-κουµπί να περιπλανηθούν στην πόλη. Αρχαία Πέλλα 4

Με το πρώτο κλικ εµφανίζεται µία εικόνα που είναι φωτογραφία από την σηµερινή άποψη του ανακτόρου. Μέσα από την εικόνα ξεπηδά µία φιγούρα που δίνει πληροφορίες για το ανάκτορο. Μετά τα παιδιά µεταφέρονται στην αγορά. Εµφανίζεται στην οθόνη ένα άλλο στιγµιότυπο, όπου φαίνεται τµήµα της αρχαίας αγοράς από πραγµατική φωτογραφία, όπως είναι σήµερα. Υπάρχουν ακόµη εικόνες - σκίτσα που δείχνουν στιγµές από την καθηµερινή ζωή κατά την περίοδο της ακµής της πόλης. Σε κάθε µία από αυτές τις εικόνες το παιδί χρήστης µπορεί να κάνει κλικ και να ακούσει σχετικές πληροφορίες από κάποιο φιγούρα που εµφανίζεται µέσα από την εικόνα. Η περιγραφή συνοδεύεται από ηχητική επένδυση. Σ αυτό το σηµείο το παιδί-χρήστης έχει τη δυνατότητα κάνοντας κλικ στις εικόνες, να ασχοληθεί µε δραστηριότητες που εξασκούν διάφορες νοητικές και ψυχοκινητικές δεξιότητες. Για παράδειγµα: Α) στην εικόνα από φωτογραφία µε αγγεία όπως εκτίθενται στο Μουσείο της Πέλλας, µπορούν τα παιδιά να ασχοληθούν µε τις παρακάτω δραστηριότητες: 1. να συναρµολογήσουν τµήµατα σπασµένων αγγείων. Αρχαία Αγορά 2. να τοποθετήσουν κάθε λαβή στο αγγείο όπου ανήκει (δίνεται µία σειρά από αγγεία και χωριστά οι λαβές τους). 3. να ενώνουν τα µισά συµµετρικά αγγεία. 4. να διακοσµήσουν αγγεία µε προτεινόµενα σχέδια, σύροντάς τα πάνω στα αγγεία και επαναλαµβάνοντας την κίνηση (ελεύθερη, δηµιουργική δραστηριότητα) Β) στην εικόνα που προέρχεται από ειδώλια που εκτίθενται στο Μουσείο προτείνουµε στα παιδιά τις εξής δραστηριότητες: 1. Αντιστοίχηση όµοιων ειδωλίων 2. Ταύτιση - τοποθέτηση ειδωλίου µε την σκιά του 3. Ταξινόµηση ειδωλίων σύµφωνα µε το µέγεθος τους Ιδιωτική κατοικία Εσωτερικό κατοικίας Συνεχίζοντας την περιπλάνησή τους στην πόλη ο Αλέξανδρος τους προτείνει να επισκεφτούν τις ιδιωτικές κατοικίες που βρίσκονται δίπλα στην αγορά. 5

Ο Αλέξανδρος τους περιγράφει την κατοικία και τους παρακινεί να βρεθούν στους εσωτερικούς χώρους της κατοικίας. Ένας υπηρέτης τους παραλαµβάνει και τους ξεναγεί στην αυλή, τις στοές, τους διαδρόµους, τα δωµάτια και τέλος στον χώρο φιλοξενίας της µακεδονικής κατοικίας (τον ανδρώνα). Τα παιδιά µε συνοδεία του υπηρέτη οδηγούνται στον ανδρώνα, όπου τους περιγράφει τη λειτουργικότητα του χώρου και εξηγεί τον διακοσµητικό ρόλο των ψηφιδωτών του δαπέδου. Κάνοντας κλικ πάνω στο ψηφιδωτό του δαπέδου Ανδρώνας µεταφερόµαστε στα ψηφιδωτά δάπεδα που έχουν βρεθεί και εκτίθενται στο αρχαιολογικό µουσείο της Πέλλας. Κάθε ψηφιδωτό "κρύβει" το δικό του µύθο. Το παιδί χρήστης µπορεί να κάνει κλικ στο καθένα από αυτά και να ακούσει τον αντίστοιχο µύθο, καθώς και να τα δει σε µεγέθυνση. ραστηριότητες: 1. Το παιδί τοποθετεί στο χώρο του δωµατίου αντικείµενα που λείπουν (τραπέζι, ανάκλιντρο, τµήµατα ψηφιδωτών). 2. Κάθε ψηφιδωτό, µπορεί να γίνει συναρµολογούµενο παιχνίδι (παζλ) που το παιδί καλείται να συµπληρώνει. 3. Από ψηφιδωτό µε πολύπλοκη σύνθεση λείπουν κάποια τµήµατά του, τα οποία καλείται το παιδί-χρήστης να τοποθετήσει στη σωστή θέση. 4. Από συγκεκριµένη παλέτα χρωµάτων, το παιδί επιλέγει και βάφει τις µικρές επιφάνειες (ψηφίδες) στις οποίες είναι χωρισµένο κάποιο σχέδιο 5. Αντιστοιχούν τα ψηφιδωτά: α. µε λέξεις σχετικές µε το καθένα και β. µε τις λεζάντες του τίτλου του κάθε ψηφιδωτού. Γενικές δραστηριότητες µε υλικό από όλο το λογισµικό. 1. Παιχνίδι µνήµης µε αντικείµενα του µουσείου Ψηφιδωτά δάπεδα - ραστηριότητες 6

2. Παιχνίδι αντιστοίχησης µε εκθέµατα του µουσείου και τις λέξεις τους 3. Παιχνίδι αντιστοίχησης λέξης (από νέο λεξιλόγιο όπως ειδώλιο, αγγείο, ψηφιδωτό, ανάκτορο) µε την ανάλογη πρόταση που εξηγεί την έννοια του αντικειµένου 4. Συµπλήρωση σταυρόλεξου µε το νέο λεξιλόγιο 5. Κατασκευή ψηφιδωτού µε µοντέλο µε προσωπική επιλογή των ψηφίδων Τέλος, τα παιδιά χαιρετούν και επιστρέφουν στην πόλη, όπου συναντούν και πάλι τον Αλέξανδρο ο οποίος τα µεταφέρει µε τον ίδιο µαγικό τρόπο στο δωµάτιό τους. Τον ευχαριστούν για το ταξίδι που τους πρόσφερε και ακολουθεί η αποχώρηση του Αλέξανδρου. Αυτό είναι και το τελευταίο στιγµιότυπο του προγράµµατος. Παρατηρήσεις Το εκπαιδευτικό λογισµικό "Κλικ! και έλα, στην αρχαία Πέλλα" είναι µία πρώτη µας προσπάθεια να συνδυάσουµε την ανάγκη της σύγχρονης εποχής για µετασχηµατισµό της διδακτικής πράξης µέσα από νέους τρόπους προσέγγισης της µάθησης. Να πετύχουµε µια ενεργητική συµµετοχή των παιδιών στη διαδικασία της µάθησης χρησιµοποιώντας παράλληλα και τις νέες τεχνολογίες. Είναι αλήθεια ότι τόσο η επιµόρφωση και ενηµέρωση των εκπαιδευτικών, όσο και η υλικοτεχνική υποδοµή των σχολείων ενισχύουν την επιτυχία αυτής της προσπάθειας. Ήδη έχει ολοκληρωθεί η σχεδίαση του εκπαιδευτικού λογισµικού και βρίσκεται στο στάδιο της υλοποίησης. Στόχος µας είναι µε την ολοκλήρωση της υλοποίησης να εφαρµοσθεί πιλοτικά σε οµάδες παιδιών προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας που θα συµµετέχουν σε διδακτικές επισκέψεις στον αρχαιολογικό χώρο και στο Μουσείο της Πέλλας. Πιστεύουµε ότι µέσα από την ανατροφοδότηση, την ανάδραση και τη λογική της προβληµατικής "σωστού - λάθους" θα αποκοµίσουµε πληροφορίες που θα δώσουν στοιχεία για την βελτίωση του λογισµικού ώστε να καταστεί λειτουργικότερο και αποτελεσµατικότερο. Επιθυµία µας είναι η εργασία αυτή να αποτελέσει την απαρχή και το κίνητρο για τη δηµιουργία µιας βιβλιοθήκης πολυµέσων µε παρόµοιο περιεχόµενο. Η ιδέα για την πραγµατοποίηση του εκπαιδευτικού λογισµικού προέκυψε µετά την παρακολούθηση του µαθήµατος "Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση" στο πλαίσιο των µεταπτυχιακών µας σπουδών µε υπεύθυνο καθηγητή τον κ. Β. αγδιλέλη, τον οποίο και ευχαριστούµε. Βιβλιογραφία Ανθουλιάς Τ. (1989) Πληροφορική και Εκπαίδευση, Αθήνα :Gutenberg Ζωγράφου - Τσαντάκη Μ. (2000) Μουσειακή Εκπαίδευση. Γιαννιτσά: Υδρόγειος Ντολιοπούλου Ε. (1999) Σύγχρονες τάσεις Προσχολικής Αγωγής. Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος αρδανός Παρασκευόπουλος Ι. Ν. (1985)Εξελικτική Ψυχολογία. Αθήνα: Γρηγόρη Pearce S. (1992) Museums, Objects and collections: A cultural study. Leicester and London: Leicester University Press Παιδαγωγικό Ινστιτούτο - Γραφείο Πιστοποίησης και πολυµέσων (1998) Γενικές Προδιαγραφές εκπαιδευτικού λογισµικού. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Πιαζέ Ζ. (1969) Ψυχολογία και Παιδαγωγική Αθήνα: Νέα Σύνορα Πρόγραµµα Μελίνα - Ο Κόσµος της Αρχαιότητας/ Μ. Λιλιµπάκη - Ακαµάτη (1999) Πέλλα, η πρωτεύουσα της Μακεδονίας - Βιβλίο για τον µαθητή. Θεσσαλονίκη: ΥΠΠΟ-ΥΠΕΠΘ-Πρόγραµµα Μελίνα * Πρόγραµµα Μελίνα - Ο Κόσµος της Αρχαιότητας/ Μ. Λιλιµπάκη-Ακαµάτη (1999) Πέλλα, η πρωτεύουσα της Μακεδονίας - Βιβλίο για τον εκπαιδευτικό. Θεσσαλονίκη: ΥΠΠΟ-ΥΠΕΠΘ- Πρόγραµµα Μελίνα Σιγανίδου Μ. & Λιλιµπάκη - Ακαµάτη Μαρία (1997) Πέλλα. Αθήνα: ΥΠ.ΠΟ,Ταµείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων 7

Ηλεκτρονικά Εργαλεία Adobe Photoshop V.5.0.2,1998 Macromedia Director V6,1997 Microsoft Office 1997 *Σηµείωση : Ορισµένα από τα σκίτσα που χρησιµοποιούνται είναι έργο του κ. Κ. Ι. Αρώνη από το έντυπο: Πρόγραµµα Μελίνα - Ο Κόσµος της Αρχαιότητας/ Μ. Λιλιµπάκη - Ακαµάτη (1999) Πέλλα, η πρωτεύουσα της Μακεδονίας - Βιβλίο για τον µαθητή. Θεσσαλονίκη: ΥΠΠΟ-ΥΠΕΠΘ-Πρόγραµµα Μελίνα 8