ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ Α. Οικονόμου*, Π. Μιχόπουλος, Γ. Μπαλούτσος και Κ. Καούκης ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε./ Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων, Τέρμα Αλκμάνος, 115 28, Ιλίσια *Τηλ.: 210 77 84 240 *e-mail: oika@fria.gr Περίληψη Οι ιδιότητες των δασικών εδαφών της Αρχαίας Ολυμπίας μελετήθηκαν με διάνοιξη και περιγραφή εδαφοτομής και υφιστάμενων στοιχείων, καθώς και σε έξη θέσεις σε βάθος 0-20cm. Τα εδάφη είναι κατά κανόνα μέσης κοκκομετρικής σύστασης αν και το επιφανειακό ανόργανο έδαφος (0-20cm) βρέθηκε να είναι ελαφρό. Σε σχέση με τη θρεπτική κατάσταση των εδαφών, οι συγκεντρώσεις των ανταλλάξιμων Ca 2+ και Mg 2+ είναι υψηλές, του Κ + σχετικά χαμηλές, όπως χαμηλό είναι και το ποσοστό του ολικού N, ενώ τα ποσοστά του CaCO 3 είναι υψηλά. Η Ικανότητα Ανταλλαγής Κατιόντων και η σχέση C/N φαίνεται να είναι ικανοποιητικές. Οι τιμές των συγκεντρώσεων των διαθέσιμων ιχνοστοιχείων Fe, Mn και Cu, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, είναι ικανοποιητικές, ενώ του Zn σχετικά χαμηλές. Γίνονται επίσης επισημάνσεις και προτάσεις για την αντιμετώπιση προβλημάτων κατολισθήσεων και διαβρώσεων των ευαίσθητων εδαφών της περιοχής. Λέξεις κλειδιά: Ιδιότητες εδαφών, τριτογενείς αποθέσεις, μακροστοιχεία, ιχνοστοιχεία. Εισαγωγή-Τοποθέτηση του προβλήματος Το έδαφος είναι ο κυριότερος παράγοντας στη διαδικασία παραγωγής τροφίμων και ινών και ο τρόπος που χρησιμοποιείται καθορίζει την ποιότητα ζωής μιας κοινωνίας. Οι εδαφικοί πόροι είναι ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γης, έχουν πολύ μεγάλη σημασία στη διαβίωση του ανθρώπου και λόγω του μακρού χρόνου που απαιτείται για τη δημιουργία τους μπορούν να χαρακτηρισθούν ως μη ανανεώσιμοι. Η σωστή χρήση της γης και η διαχείριση των φυσικών πόρων είναι επομένως πρωταρχικής σημασίας για την επίτευξη αποδεκτών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών στόχων.
Οι ιδιότητες των εδαφών, σε μεγάλο βαθμό, προσδιορίζουν την παραγωγικότητα της γης και την ικανότητά της για διάφορες χρήσεις, μεταξύ των οποίων και της δασικής (Nakos, 1979). Στη χώρα μας ιστορικά γεγονότα και η μακρόχρονη και απρογραμμάτιστη χρήση των γαιών, σε συνδυασμό και με τον ορεινό τους χαρακτήρα, οδήγησαν στην υποβάθμιση των δασικών, ορεινών κατά κανόνα, εδαφών και του περιβάλλοντος γενικότερα. Τα αίτια της υποβάθμισης είναι κυρίως οι δασικές πυρκαγιές, η υπερβόσκηση, η καλλιέργεια επικλινών εδαφών χωρίς μέτρα προστασίας κατά της διάβρωσης και το ασαφές, σε πολλές περιοχές, ιδιοκτησιακό καθεστώς. Οι καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007 στην Πελοπόννησο και αλλού άφησαν πίσω τους όχι μόνο στάχτες, αλλά και δυστυχία και θλίψη. Οι συνέπειες κάθε πυρκαγιάς στα φυσικά οικοσυστήματα δημιουργούν αμέτρητα προβλήματα για μεγάλο χρονικό διάστημα στις περιοχές που κάηκαν, σε γειτονικές αλλά και πιο μακρυνές περιοχές. Οι επιπτώσεις στη χλωρίδα και πανίδα, στο έδαφος, στην υδρολογία αλλά και στο κλίμα είναι σοβαρότατες, ενώ επιτείνουν την εμφάνιση και τις επιπτώσεις ακραίων κλιματικών φαινομένων. Ακόμα, οι επιπτώσεις στην οικονομική, κοινωνική, αλλά και στην πολιτισμική ζωή είναι άμεσες. Πρώτο μέλημα μετά τις πυρκαγιές, για την αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων, έρχονται τα μέτρα για την προστασία των εδαφών από τη διάβρωση και η αποσόβηση των πλημμυρών ως και η όσο το δυνατό γρηγορότερη αποκατάσταση της βλάστησης, φυσικά ή τεχνητά. Το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., αμέσως μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007, κλήθηκε να συμβάλει στην αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων και μεταξύ των πρώτων περιοχών ήταν ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Ολυμπίας και οι γύρω από αυτόν περιοχές (Λυριντζής, 2007). Για την προστασία και αποκατάσταση του, αρχαιολογικής σημασίας, Κρόνιου λόφου και της γύρω περιοχής, που καταστράφηκαν από πυρκαγιά, ήταν επιβεβλημένη η μελέτη των εδαφών. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκαν υπάρχοντα στοιχεία ενώ έγινε και δειγματοληψία εδαφών τα οποία αναλύθηκαν στο εργαστήριο. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει τις φυσικοχημικές ιδιότητες των εδαφών της αρχαίας Ολυμπίας που είναι απαραίτητες για την επιλογή των φυτικών ειδών που θα χρησιμοποιηθούν για την αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων.
Υλικά και μέθοδοι Γεωμορφολογία, τοπογραφία, γεωλογία και κλίμα της περιοχής έρευνας Η περιγραφή της γεωμορφολογίας, της τοπογραφίας, του γεωλογικού υπόβαθρου και των εδαφών των κατεστραμμένων από την πυρκαγιά εκτάσεων της περιοχής της Αρχαίας Ολυμπίας έχει ως στόχο την καλύτερη κατανόηση των φυσικών αυτών χαρακτηριστικών που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επηρεάζουν την εγκατάσταση και ανάπτυξη της χλωρίδας, αλλά και της πανίδας. Επηρεάζουν επίσης όλες τις φυσικές διεργασίες, όπως την εξέλιξη των οικοσυστημάτων και ειδικότερα τη γονιμότητα των εδαφών, τον κίνδυνο διάβρωσης, την υδρολογία, τον κίνδυνο πλημμυρών κ.ά. Το Γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής μελέτης, αλλά και αυτής που την περιβάλλει, σχηματίσθηκε κατά τη διάρκεια της Τεταρτογενούς γεωλογικής περιόδου, πλην των Νεογενών (Τριτογενούς Γεωλογικής Περιόδου) και των σύγχρονων αποθέσεων (αλλούβια). Σύμφωνα με το γεωλογικό χάρτη του ΙΓΜΕ (1972) οι λοφώδεις περιοχές της αρχαίας Ολυμπίας που μελετήθηκαν και στη συνέχεια έγιναν επεμβάσεις αποτελούνται από τη λεγόμενη Βαθμίδα του Βούναργου. Αυτή συνίσταται από λεπτές άμμους, αμμούχες, ιλυώδεις, αργιλούχες αποθέσεις και σπανιότερα κροκαλοπαγή. Έχουν λοφώδες ανάγλυφο με αποστρογγυλωμένες κορυφές και ήπιες κλίσεις πλην των έντονα διαβρωμένων πλαγιών που φέρουν εντονότερες μέχρι και απότομες κλίσεις. Ο Nakos (1979), θεωρώντας ότι το CaCO 3 έχει μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη του εδαφικού προφίλ και στην ανάπτυξη των φυτών, κατατάσσει τα εδάφη από Τριτογενείς αποθέσεις σε ασβεστούχα και σε εδάφη από πυριτικές αποθέσεις. Τα πρώτα είναι αυτά που συναντώνται στην περιοχή μελέτης και συνήθως φέρουν δάση χαλεπίου πεύκης και αειφύλλων πλατυφύλλων. Όπως αναφέρει ο Τηνιακός (2007) ο Κρόνιος και οι βορειοανατολικά αυτού λόφοι, Καλόσακα και Ζούνη, αποτελούνται από ιζηματογενείς αποθέσεις που περιλαμβάνουν εναλλαγές στρωμάτων λεπτόκοκκων πηλούχων άμμων, κατά τόπους συνεκτικών, κυρίως στην περιοχή των κορυφών τους (όπου έχουν τη μορφή ψαμμιτών) και κλίσεις στρωμάτων 35-40 ο προς τα νότια. Ο Κρόνιος λόφος έχει απότομα πρανή στον ανατολικό και νότιο τομέα (η γένεση των οποίων οφείλεται στην ύπαρξη
γεωλογικών ρηγμάτων με παράταξη Β-Ν και ΑΒΑ-ΔΝΔ) που προκαλούν προβληματισμό ως προς την ευστάθειά τους και την ευαισθησία τους σε καταστροφικά φαινόμενα (κατολισθήσεις, ερπυσμοί, διαβρώσεις). Στις τεχνητές τομές που δημιουργήθηκαν από τη διάνοιξη των δρόμων είναι ορατά τα φαινόμενα μικρής κλίμακας διαβρώσεων και καταπτώσεων των πρανών και τοπικών κατολισθήσεων, που οφείλονται στο ότι οι νότιες κλίσεις των στρωμάτων είναι ομόρροπες προς την κλίση του πρανούς και μετά τη διάνοιξη των δρόμων υπήρχαν πλέον οι προϋποθέσεις που ευνοούσαν τέτοια φαινόμενα, λόγω των νέων πρανών με αυξημένη κλίση. Τα εδάφη του λόφου, σε γενικές γραμμές, φαίνεται να έχουν αρκετά καλή υδατοπερατότητα, κάτω από χαμηλής ή μέτριας έντασης βροχοπτώσεις, ώστε να μη δημιουργηθεί ιδιαίτερο πρόβλημα επιφανειακών απορροών (Τηνιακός, 2007). Τα εδάφη της περιοχής μελέτης που χαρακτηρίζονται στον χάρτη γαιών (Υπουργείο Γεωργίας, 1988) ως προερχόμενα από σύγχρονες αλλουβιακές αποθέσεις είναι επίπεδα ή σχεδόν επίπεδα και βρίσκονται παραπλεύρως της κοίτης των ποταμών Αλφειού και Κλαδέου. Τα υπόλοιπα χαρακτηρίζονται ως «Τριτογενείς» αποθέσεις. Η ενιαία αυτή ονομασία «Τριτογενή» εξυπηρετεί τους χαρτογραφικούς σκοπούς και χαρακτηρίζει όλες τις αποθέσεις της Τριτογενούς και Τεταρτογενούς Γεωλογικής Περιόδου. Το βιοκλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται ως ασθενές θερμομεσογειακό, υπαγόμενο στο υγρό βιοκλιματικό όροφο με ήπιο χειμώνα (Μαυρομμάτης, 1980). Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 17,2 ο C και μέση ετήσια μέγιστη θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 22,0 o C-22,7 o C, ενώ η μέση ετήσια ελάχιστη θερμοκρασία κειμαίνεται μεταξύ 10,8-11,3 o C. Η μέση μηνιαία σχετική υγρασία παρουσιάζει ένα μέγιστο 79% το μήνα Δεκέμβρη και ένα ελάχιστο 60% το μήνα Ιούλιο. Το ετήσιο ύψος βροχής κυμαίνεται από 805,2mm-929,0mm (Λυριντζής, 2007) με τον κύριο όγκο να πέφτει από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Απρίλιο, ενώ η ξηροθερμική περίοδος διαρκεί πέντε περίπου μήνες (αρχίζει περί τις αρχές Μαΐου και διαρκεί μέχρι το τρίτο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου). Δειγματοληψία και αναλύσεις εδαφών Στον Κρόνιο λόφο, (υπερθαλάσσιο υψόμετρο κορυφής 114,1 m.) και στην ανατολική πλευρά του, διανοίχτηκε εδαφοτομή, στο μέσον περίπου της πλαγιάς, έγινε περιγραφή της κατά το σύστημα του FAO (1990) και συλλέχτηκαν δείγματα εδάφους
για εργαστηριακές αναλύσεις. Παράλληλα συλλέχτηκαν επιφανειακά έξη δείγματα σε ευθεία γραμμή με αζιμούθιο 199 β και από βάθος 0-20cm, σε απόσταση 10m από την εδαφοτομή το πρώτο και στη συνέχεια κάθε 5m από το προηγούμενο, τα επόμενα πέντε. Τα δείγματα εδάφους μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο ξηράθηκαν στον αέρα και πέρασαν από κόσκινο διαμέτρου 2 mm. Το ph των εδαφικών δειγμάτων προσδιορίστηκε ηλεκτρομετρικά σε αιώρημα εδάφους-νερού αναλογίας 1:1 (w/v). Η μηχανική σύσταση με τη μέθοδο του υδρομέτρου. Η οργανική ουσία προσδιορίστηκε με υγρή οξείδωση με διχρωμικό κάλιο (K 2 Cr 2 O 7 ) (Walkley, 1946). Τα ανταλλάξιμα κατιόντα Cα 2+, Mg 2+ και Κ + εκχυλίστηκαν με διάλυμα 1Ν οξικού αμμωνίου (NH 4 C 2 H 3 O 2 ), ph 7 και προσδιορίστηκαν σε φασματοφωτόμετρο ατομικής απορρόφησης. Η ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων (ΙΑΚ) μετρήθηκε με τη μέθοδο του οξικού νατρίου (NaC 2 H 3 O 2 ) (Bower et al., 1952). Η συγκέντρωση ολικού αζώτου (Ν) προσδιορίστηκε με τη μέθοδο Kjeldahl. Το ελεύθερο ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3 ) προσδιορίστηκε με ασβεστόμετρο Bernard. Τα διαθέσιμα ιχνοστοιχεία Fe, Mn, Cu και Ζn εκχυλίστηκαν με διάλυμα DTPA (Lindsay and Norvell, 1978). Όλες οι συγκεντρώσεις των χημικών παραμέτρων εδάφους εκφράζονται σε ξηρό στον αέρα βάρος. Αποτελέσματα Τα αποτελέσματα των αναλύσεων της εδαφοτομής, αλλά και άλλων εδαφοτομών της Ταξινόμησης Γαιών από την περιοχή μελέτης, έδειξαν ότι τα εδάφη είναι πηλώδη έως αργιλώδη, αλκαλικά, πλούσια σε μεταλλικές βάσεις, ειδικά ασβέστιο. Παρόμοια αποτελέσματα αναφέρονται από το Νako (1979) για εδάφη από ασβεστούχο «Τριτογενές» μητρικό υλικό. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων του επιφανειακού ανόργανου εδάφους (0-20cm) όλων των δειγμάτων (6 συνολικά) έδειξαν ότι αυτό είναι αμμοπηλώδες και πηλοαμμώδες. Το ποσοστό της αργίλου είναι μικρό και ελαττώνεται με την απόσταση από την εδαφοτομή, ενώ το ποσοστό της άμμου αυξάνεται. Το γεγονός αυτό αποδίδεται στον εμπλουτισμό του επιφανειακού εδάφους με αμμώδες υλικό από την αποσάθρωση και μεταφορά του από το χαλαρής σύνδεσης ψαμμιτικό υλικό των νοτιοανατολικών, μεγάλων κλίσεων πλαγιών της κορυφής του Κρόνιου λόφου. Το ποσοστό της αργίλου του επιφανειακού εδάφους της εδαφοτομής βρέθηκε 21,3% και των άλλων δειγμάτων,
κατά σειρά, 14,6%, 8,6%, 10,6%, 8,6%, 8,6% και 7,3%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για την άμμο βρέθηκαν: 38,0%, 53,4%, 57,4%, 55,4%, 65,4%, 71,4% και 78,0%. Όσον αφορά στις χημικές ιδιότητες (Πίνακες 1, 2 & 3) βρέθηκε ότι τα εδάφη αυτά είναι ελαφρώς αλκαλικής έως αλκαλικής αντίδρασης. Έχουν υψηλά ποσοστά ελεύθερου ανθρακικού ασβεστίου (14-21%) και υψηλές συγκεντρώσεις Ca 2+ και Mg 2+, ενώ αυτές του Κ + θεωρούνται σχετικά χαμηλές (BAI, 1984). Η Ικανότητα Ανταλλαγής Κατιόντων (ΙΑΚ) κυμαίνεται μεταξύ 13,4-32,5 meq/100gr εδάφους και θεωρείται ικανοποιητική (ΒΑΙ, 1984). Το ποσοστό αζώτου (Ν) θεωρείται χαμηλό (κυμαίνεται από 0,11-0,26 % στα πρώτα 20 cm του ορυκτού εδάφους). Η σχέση C/N είναι ικανοποιητική (12-21). Όσον αφορά τα διαθέσιμα ιχνοστοιχεία οι αναλύσεις συγκρινόμενες με τη βιβλιογραφία (Martens and Lindsay, 1990) έδειξαν ότι οι συγκεντρώσεις των Fe, Mn και Cu είναι ικανοποιητικές αλλά εκείνες του Zn θεωρούνται χαμηλές κυρίως για 2 θέσεις δειγματοληψίας (0-20cm). Ανάλογα με τα παραπάνω αποτελέσματα εμφάνισαν και οι εδαφοτομές που διανοίχτηκαν και περιγράφηκαν και δείγματά τους αναλύθηκαν στα πλαίσια του εδαφολογικού χάρτη της χώρας (έργο «Ταξινόμηση Γαιών») και βρίσκονται στο αρχείο του Τμήματος Ταξινόμησης Γαιών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καθώς και του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας. Συζήτηση-Συμπεράσματα-Προτάσεις Ο Κρόνιος λόφος έχει επιφανειακά (βάθος 0-20cm) εδάφη που χαρακτηρίζονται ως αμμοπηλώδη και πηλοαμμώδη, καλής δομής (συσσωματωμάτων), όπως η τελευταία εκτιμήθηκε κατά την περιγραφή της εδαφοτομής. Λόγω της λεπτοκοκκώδους σύστασης της άμμου, κυρίως των εδαφών που συναντώνται στην νοτιοανατολική και νότια πλευρά του λόφου, κινδυνεύουν πάρα πολύ από διάβρωση, ιδιαίτερα τα επικλινή και γυμνά από βλάστηση. Υπόψη ότι οι νότιο-ανατολικές και νότιες πλαγιές του Κρόνου λόφου αλλά και τμήματα άλλων λόφων (Καλόσακα, Ζούνη) έχουν έντονες κλίσεις που φθάνουν το 50% ή και ακόμα μεγαλύτερες. Γι αυτό επιτακτική είναι η ανάγκη άμεσης τεχνητής επέμβασης ώστε να αποκτήσουν, το συντομότερο δυνατό, φυτική κάλυψη μέχρις ότου επανεγκατασταθεί η επιθυμητή φυσική βλάστηση ή να ληφθούν και επιπρόσθετα μέτρα προστασίας, όπως: κορμοσειρές, κορμοδέματα ή κλαδοπλέγματα, υποστυλώματα από φυσικά υλικά (σανίδες, σανιδοπλέγματα, ειδικά βιο-αποδομούμενα υφάσματα κ.ά.), που να δένουν με το περιβάλλον και να μη δημιουργούν προβλήματα
στην αισθητική του χώρου. Δεν ενδείκνυται η χρησιμοποίηση λίθων και η κατασκευή τοιχίων για αντιδιαβρωτικούς σκοπούς γιατί αφ ενός θα επιβαρύνουν τα πρανή με ομόρροπες κλίσεις των γεωλογικών στρωμάτων και αφ ετέρου είναι υλικά που δεν υπάρχουν στο συγκεκριμένο λόφο και άρα είναι ξένα προς το συγκεκριμένο περιβάλλον και την αισθητική του. Πιθανή τοποθέτηση εντός των πρανών διάτρητων σωλήνων (επενδεδυμένων με γεωύφασμα) διαμέτρου 2 (ιντζών) και μήκους 3-4m υπό γωνία 10 ο ως προς το οριζόντιο επίπεδο, για λόγους αποστράγγισης, πιστεύεται ότι θα είχε θετικά αποτελέσματα (Τηνιακός, 2007). Η κοπή, τεμαχισμός και απομάκρυνση των καμένων κορμών και κλάδων, που δε θα χρησιμοποιηθούν στα αντιδιαβρωτικά μέτρα, πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή ώστε να μη διαταραχθεί (καταστραφεί) η δομή (κονιοποιηθεί ή συμπιεστεί) του επιφανειακού εδάφους του Κρόνιου, αλλά και των άλλων λόφων. Σε αντίθετη περίπτωση η διάβρωση του εδάφους θα επιταχυνθεί με όλες τις προς τούτο δυσάρεστες συνέπειες, ειδικότερα στις επικλινείς θέσεις και κατά τυχόν επεισόδια ραγδαίων βροχοπτώσεων. Μέριμνα θα πρέπει επίσης να ληφθεί για όλα τα καμένα, στην περιοχή της λεκάνης απορροής του Κλαδέου, λοφώδη και επικλινή εδάφη από Τεταρτογενείς αποθέσεις, για την αποφυγή ή και τον περιορισμό, στο μέτρο του δυνατού, τυχόν πλημμυρών και καταστροφών. Τα εδάφη αυτά είναι ευαίσθητα στην απόσπαση και μεταφορά από το νερό της βροχής. Εξάλλου υπάρχουν πολλές μαρτυρίες και σημάδια ότι στο απώτερο, αλλά και στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, έχουν επισυμβεί αρκετά επεισόδια πλημμυρών και ζημιών του Κλαδέου και του Αλφειού (Μουλόπουλος, 1929, Κοφινιώτης, 1933, Τσουμής, 1985).
Πίνακας 1. Εδαφικά χαρακτηριστικά της εδαφοτομής στον Κρόνιο λόφο Μηχανική ανάλυση (%) Υφή ph (H 2 O) (1:1) Ορίζοντας Ανταλλάξιμα κατιόντα (meq/100gr CaCO 3 Οργανική N εδάφους) Ουσία cm Άργιλος Ιλύς Άμμος Ca 2+ Mg 2+ K + Νa + IAK (%) (%) (%) A (0-6) 21,3 40,7 38 Πηλώδες 7,93 27,2 2,08 0,269 0,087 32,5 21,2 10,1 0,32 18 Βt1(6-32) 33,36 38,7 28 Αργιλοπηλώδες 8,03 21,8 1,08 0,157 0,044 19,1 18,4 3,98 0,12 19 Βt2(32-76) 45,3 42,7 12 Αμμοαργιλώδες 8,04 21,0 1,33 0,148 0,052 13,4 16,0 2,28 0,063 21 Βt3(76-93+) 51,3 38,7 10 Αργιλώδες 7,97 17,8 2,58 0,129 0,072 16,8 24,0 1,71 0,055 18 C/N Πίνακας 2. Εδαφικά χαρακτηριστικά εδάφους των έξι θέσεων δειγματοληψίας στον Κρόνιο λόφο Θέση Μηχανική σύσταση (%) Υφή ph (H 2 O) (1:1) Ανταλλάξιμα κατιόντα (meq/100gr εδάφους) CaCO 3 Οργανική Ουσία N C/N Άργιλος Ιλύς Άμμος Ca 2+ Mg 2+ K + Νa + IAK (%) (%) (%) Δ1 14,6 32,0 53,47 Αμμοπη 8,14 25,8 2,00 0,27 0,16 20,9 20,4 6,30 0,24 15 -λώδες Δ2 8,6 34,0 57,4» 8,18 27,0 1,92 0,27 0,14 24,5 20,0 7,43 0,26 16 Δ3 10,6 34,0 55,4» 7,91 23,0 1,00 0,17 0,06 19,1 12,8 4,76 0,16 17 Δ4 8,6 26,0 65,4» 7,44 26,2 1,50 0,26 0,09 24,5 13,6 7,01 0,22 19 Δ5 8,6 20,0 71,4» 7,48 21,8 1,50 0,22 0,13 19,9 19,2 5,18 0,18 17 Δ6 7,3 14,7 78,0 Πηλοαμμώδες» 8,42 20,2 1,00 0,14 0,08 15,8 18,8 3,08 0,11 16
Πίνακας 3. Συγκεντρώσεις (mg/kg) διαθέσιμων ιχνοστοιχείων στις έξι θέσεις δειγματοληψίας Θέση Fe Zn Mn Cu Δ1 35,0 1,55 95,5 2,28 Δ2 40,0 1,45 77,5 1,70 Δ3 30,0 0,75 44,0 1,50 Δ4 54,0 1,48 70,0 1,60 Δ5 48,0 1,23 65,5 1,50 Δ6 32,0 0,58 54,0 0,95
PROPERTIES OF FOREST SOILS OF THE ANCIENT OLYMPIA AREA Economou, A., Michopoulos, P., Baloutsos, G. and Kaoukis, K. Forest Research Institute of Athens National Agricultural Research Foundation ABSTRACT The properties of forest soils of the Ancient Olympia area were examined in one soil profile and six positions at a depth of 0-30cm. As a rule, the soils are of average texture although the surface mineral soil is considered light. With regard to the nutrient status of soils it was found that the concentrations of exchangeable Ca +2 and Mg +2 were high, those of K + and total N relatively low, whereas the percentages of CaCO 3 were high. The Cation Exchange Capacity and the ratio C/N are considered to have satisfactory values in terms of fertility. The concentrations of the available trace elements Fe, Mn and Cu are considered satisfactory according to literature, whereas those of Zn were found relatively low in two positions (0-20cm). Comments and proposals are made in order to meet land slide and soil erosion problems of the area of study. Key words: Soil properties, tertiary deposits, macronutrients, trace elements ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα εργασία υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της ανάθεσης από το ΥΠΠΟ στο Εθ.Ι.ΑΓ.Ε./ΙΜΔΟ & ΤΔΠ του έργου «Καθήκοντα Τεχνικού Συμβούλου για την αποκατάσταση του Τοπίου της Αρχαίας Ολυμπίας». Οι συγγραφείς ευχαριστούν το ΥΠΠΟ για την χρηματοδότηση, καθώς και το προσωπικό του εργαστηρίου Δασικών Γαιών και Βιογεωχημείας για την προετοιμασία και ανάλυση των εδαφικών δειγμάτων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ BAI, 1984. Bookers Tropical Soil Manual. A handbook for soil survey and agricultural evaluation in the tropics and subtropics. J.R. Landon ed. Pp. 450. Bower, C.A., R.F. Reitemeier, and Μ. Fireman, 1952. Exchangeable cation analysis of saline and alkaline soils. Soil Sci. 73:251-261. FAO, 1990. Guidelines for soil description. 3 rd Edition.FAO-UN, Rome, pp70. ΙΓΜΕ, 1972. Γεωλογικός χάρτης της χώρας. Φύλλο: ΟΛΥΜΠΙΑ. Κοφινιώτης, Α., 1933. Δάση και Χείμαρροι, αυτοτελής έκδοση. Lindsay, W.L. and W.A. Norvell, 1978. Development of a DTPA micronutrient soil test for Zinc, iron, manganese, and copper. Soil Sci. Soc. Am. J. 42: 421-428. Λυριντζής Γ., (ed.) 2007. Αποκατάσταση του Αρχαιολογικού και ευρύτερου Τοποίου της Ολυμπίας. Αυτοτελής έκδοση του ΕΘΙΑΓΕ/ΙΜΔΟ & ΤΔΠ, Αθήνα, Νοέμβριος 2007. Σελ. 253+χάρτες. Martens, D.C., and W.L Lindsay, 1990. In: Westerman, R.L. (Ed.), Soil Testing and Plant Analysis. SSSA Book Series: 3, Soil Sc. Soc. Am. Inc. Publishers, Madison, Wisconsin, USA, pp. 229-260. Μαυρομμάτης, Γ., 1980. Το βιοκλίμα της Ελλάδος. Σχέσεις κλίματος και φυσικής βλάστησης. Βιοκλιματικοί χάρτες. ΙΔΕ Αθηνών. Δασική Έρευνα, Νο. 63. Μουλόπουλος, Χ., 1929. Οι Χείμαρροι της Παλαιάς Ελλάδος. Αίτια σχηματισμού, αποτελέσματα και μέσα καταπολεμήσεως αυτών γενικώς. Θεσσαλονίκη, Τυπογραφείο Εφημερίδος Καπνοπαραγωγών. Σελίδες 88. Nakos, G., 1979. Forest Soils of Greece: Physical, Chemical and Biological Properties. For. Ecol. Manage. 2:35-51. Οικονόμου, A. και Γ. Νάκος, 1992. Ταξινόμηση, Χαρτογράφηση και Αξιολόγηση των Γαιών: Περιφέρεια Πελοποννήσου. Αυτοτελής έκδοση του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. (Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Αθηνών), σελ.37. Τηνιακός Λ., 2007. Τεχνική Γεωλογική έκθεση που αφορά την εκτίμηση του κινδύνου καταστροφικών γεωλογικών φαινομένων στον Κρόνιο λόφο (Αρχαία Ολυμπία, Ν. Ηλείας) καθώς και προτάσεις για αποτροπή αυτών. Σελ. 4. Τσουμής, Γ., 1985. Η Καταστροφή των Δασών στην Περιοχή της Μεσογείου: Ιστορική αναδρομή από τα αρχαία χρόνια έως σήμερα. Επιστημονική Επετηρίδα Τμήματος Δασολογίας και Φ.Π. Αριστοτελειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης, τόμος ΚΗ, σελ.267-301.
Υπουργείο Γεωργίας, Τμήμα Ταξινόμησης Γαιών, 1988. Χάρτης Γαιών της Ελλάδος. Φύλλο: ΟΛΥΜΠΙΑ. Συντάκτες: Λακαφώση Α., Ε. Ζιάγγας και Γ. Νάκος. Walkley, A., 1946. A critical examination of a rapid method for determining organic carbon in soils: Effect of variations in digestion conditions and of inorganic soil constituents. Soil Sci. 63: 251-263.