Μετάβαση, Ανάπτυξη, Αλλαγή 1 Εισηγητής : Βασίλης Γκιτάκος R. Strauss, Η νυχτερίδα «Άραγε είναι μακάριος όποιος λησμονεί ότι δεν μπορεί να αλλάξει;» (R.Strauss, Νυχτερίδα) Σχόλιο για την υποτροπή 1 είναι η παιδική ηλικία της απεξάρτησης. Κάθε χρήστης έχει από πολύ νωρίς στη σταδιοδρομία του την εμπειρία της υποτροπής. Κάθε φορά υπόσχεται στον εαυτό του η/και στους γύρω ότι ήταν η τελευταία φορά για να διαψευστεί την επόμενη φορά που κάνει πάλι χρήση. Από αυτή την άποψη μοιάζει με κάθε άλλο άνθρωπο που προσπαθεί να κάνει μία αλλαγή στη ζωή του αλλά αποτυγχάνει και δεν προσπαθεί ξανά ή αφήνει να περάσει πολύς καιρός φοβούμενος την ματαίωση, την αποτυχία ή μαθαίνοντας να ζει «εν ειρήνη». 1
Σχόλιο για την υποτροπή 2 Σε αυτό το σχήμα δράσης μοιάζει να επιβιώνει μία αντίληψη για την αλλαγή που δεν επαληθεύεται, σε όλες τις περιπτώσεις, από την εμπειρία. Σύμφωνα με αυτή, η διαδρομή προς την αλλαγή θεωρείται ως μία διαδρομή με συνεχή μικρά επιτεύγματα που τελικά συνθέτουν τον επιθυμητό σκοπό. Ίσως όμως, η αλλαγή να συντίθεται και από αποτυχίες, απογοητεύσεις και το ζητούμενο να είναι ακριβώς η συμφιλίωση με αυτές. Άλλωστε, αν τις αποκόψουμε από τη συνολική διαδικασία της αλλαγής είναι εύκολο να γίνει πιστευτό, ως η μόνη αλήθεια, ότι αρκεί να θέλεις κάτι πολύ για να γίνει. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει μόνο το άτομο και η ευθύνη που του αναλογεί, αποκομμένο καθώς είναι από το κοινωνικό περιβάλλον του με το οποίο βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Η καμπύλη της υποτροπής Στάδια αλλαγής και στρατηγικές παρέμβασης στην υποτροπή Maintenance Precontemplation Contemplation Preparation Action Motivational Enhancement Strategies Assessment & Treatment Matching Relapse Prevention & Relapse Management Relapse 2
Επιπτώσεις της αποχής και της χρήσης ALCO HOL ABSTINENCE ALCO HOL USE P O S IT IV E N E G AT IV E P O S IT IV E N E G AT IV E Immediate Consequences Im p r o v e d F ru s tr a tio n ; s e lf- effic ac y, denial of c o n fid e n c e p le a s u r e ; a n d es te e m ; a n g er at fa m ily a p p r o v a l; oneself for better health ; not doing financial gains ; w h at o n e w a n ts c o n tin u e d s u c c es s Delayed Consequences E n h a n c e d a b ility to control D enial of o n e s lif e; im m e d ia te m or e m o n e y ; a n d s e e m in g ly m or e r e s p ec t; e a s y g r e a te r g r atific atio n p o p u lar ity Immediate Consequences Im m e d ia te F e e lin g th a t r ed u c tio n of o n e h a s a n x ie ty ; r e v e n g e lost control; against one s anger at fam ily s p ou s e ; b etter a n d e m p lo y e r; fe e lin g a b o u t w o r k ; financial loss; im m e d ia te w e a k n e s s g r atific atio n Delayed Consequences C on tin u e d F e e lin g as th o u g h d ete rio r a tio n ; o n e is los s of o n e s caught in a fa m ily ; los s of fog, s o o n e o n e s e m p lo y m e n t; doesn t have poor health ; to deal with loss of friends ; r e a lity greater self-hatred Το μοντέλο πρόληψης της υποτροπής Effective coping response Increased self-efficacy Decreased probability of relapse High-Risk Situation Ineffective coping response Lapse (initial use of the substance) Increased probability of relapse Decreased Self-efficacy Positive outcome Expectancies (for initial effects of the substance) Abstinence Violation Effect Perceived effects of the substance Υποτροπές ανά τρίμηνο την περίοδο 2006-2010 στο Πρόγραμμα ΚΕΘΕΑ -Νόστος 30 25 24 20 15 16 12 10 8 5 0 0-90 91-180 181-270 270-360+ 3
Το σόκ της μετάβασης «με έχει ζορίσει ότι πρέπει να ζήσω χωρίς τη χρήση, τα πάντα ότι ζούσα είχε χρήση, ότι θα ζήσω θα είναι χωρίς χρήση, φίλοι, σχέσεις, δουλειά, διασκέδαση., χαρές, λύπες. Αυτά τα σκεφτόμουν και στη κοινότητα αλλά όχι τόσο έντονα, η κοινότητα είχε πιο ασφάλεια, ήμουν συγκεντρωμένος σε αυτά που έκανα εκεί. Τώρα μου βγήκαν πιο έντονα, έπαθα σοκ» (3, 1-5) «Προσπαθω να γεμίσω το κενό» ΤΟ ΚΕΝΟ Αντιφατικές Καθημερινότητες Κατάσταση Συναισθήματα το ταξίδι στη χρήση στην επανένταξη μετά το ταξίδι άρνηση απογοήτευση άμεση ικανοποίηση ανεμελιά ρουτίνα χωρίς ικανοποίσηση σόκ ματαίωση παρηγοριά αδιαφορία έλλειψη ενδαιφερόντων αυτολύπηση απώλεια νοήματος ανακούφιση διασκέδαση κενός χρόνος δυσθυμία χαλάρωση χαρά ευθύνη σωματική δυσφορία έλεγχος συναισθημάτων ανευθυνότητα δέσμευση ανεξέλεγκτα συναισθήματα κοινωνικότητα ελευθερία δουλειά απόσυρση «Τους βάζω απέναντι» 4
«Συναντώ ένα παλιό γνωστό» «Ξαναπίνω" Η διαδρομή προς την υποτροπή Προσπαθώ Βάζω την να γεμίσω το κενό ομάδα απέναντι ΚΕΝΟ ΡΗΞΗ Συναντώ Ξαναπίνω ένα παλιό γνωστό ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 5
Τα βιώματα της διαδρομής προς την υποτροπή ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΟΚ, ΑΡΝΗΣΗ, ΑΠΩΛΕΙΑ ΝΟΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΘΥΜΟΣ ΔΙΑΠΑΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΘΛΙΨΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΦΟΒΟΣ Αναλογίες ή/και ομοιότητες το Μοντέλο των 5 σταδίων της Kubler Ross, ειδικότερα η δομή και οι συναισθηματικές καταστάσεις που αντιστοιχούν στα τέσσερα από τα στάδια αυτά (Kubler Ross 1969, 2005, Santroc, 2007) η συναισθηματική διάσταση των τριών από τα τέσσερα στάδια για την επίλυση της απώλειας που προτείνει ο Bowlby στη μελέτη του (1969, 1970,1973) οι έννοιες της εξωτερικών και εσωτερικών προσαρμογών (internal/external adjustments) και της συναισθηματικής μετατόπισης ( emotional deslocation ) που απαιτούνται εκ μέρους του ατόμου ώστε να επιλύσει το πένθος του τις οποίες προτείνει ο Worden(2001) στη τελική μορφή του μοντέλου του. Dual Process Model of coping with loss, Stroebe & Shut (1999) 6
Ένα ερμηνευτικό μοντέλο για την υποτροπή ΜΗ ΕΚΠΕΦΡΑΣΜΕΝΕΣ ΑΠΏΛΕΙΕΣ ΡΗΞΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΥΠΟΤΡΟΠΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 7