ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΔΙΕΘΝΩΣ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» ΚΑΡΑΔΗΜΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΕΡΑΣΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ : ΠΟΛΥΖΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αναπλ. καθηγητής Καλαμάτα 2008-1 -
ΑΦΙΕΡΩΣΕΙΣ Αφιερώνω την πτυχιακή αυτή εργασία, στη σύζυγο, τα παιδιά μου, στους γονείς μου αλλά και στο Θεό που μου δίνει υγεία και δύναμη για να ολοκληρώσω τις σπουδές μου. Νικόλαος Κερασιώτης Αφιερώνω την πτυχιακή εργασία στην οικογένεια μου, τους φίλους μου και σε όλους αυτούς που με βοήθησαν και με στήριξαν για να ολοκληρώσω τις σπουδές μου. Βασιλική Καραδήμου -2-
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στο σημείο θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το προσωπικό των τριών νοσοκομείων, Δ.Θ.Κ.Α. "Υγεία", του Ω.Κ.Κ και του Π.Γ.Ν. "Αττικόν", για την πολύτιμη βοήθεια τους στη συλλογή και επεξεργασία των στοιχείων της εργασίας Επίσης, ευχαριστούμε το προσωπικό της βιβλιοθήκης του ΤΕΙ Καλαμάτας για την άψογη συνεργασία τους, όπως επίσης και όσους βοήθησαν την προσπάθεια μας αυτή. Τέλος ένα μεγάλο ευχαριστώ, στον Εισηγητή της παρούσας εργασίας Αναπληρωτή Καθηγητή Πολύζο Νικόλαο, για τις συμβουλές και κατευθυντήριες οδηγίες που μας παρείχε για την συγγραφή και ολοκλήρωση της πτυχιακής μας εργασίας. - 3 -
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Αφιερώσεις 2 Ευχαριστίες 3 Περίληψη 9 Πρόλογος- Εισαγωγή 10 Συντομογραφίες 14 ΜΕΡΟΣ A Διαπίστευση - Διεθνώς επικρατούσες πρακτικές ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Καναδικό Συμβούλιο Διαπίστευσης Υπηρεσιών Υγείας- Canadian Council on Health Services Accreditation- (CCHSA) 1.1 Ο οργανισμός 17 1.2 Ιστορικό 17 1.3 Σκοπός - Στόχοι 19 1.4 Πρόγραμμα διαπίστευσης 20 1.4.1 Διαδικασία διαπίστευσης 21 1.4.2 Τα οφέλη που προκύπτουν από την διαδικασία διαπίστευσης 22 1.5 Ασφάλεια ασθενών και προσωπικού 22 1.6 Ανθρώπινοι πόροι 23 1.7 Στρατηγική του CCHSA 24 1.8 Αποτελέσματα διαπιστεύσεων (2003-2006) 25 Πίνακας 1.1: Αποτέλεσμα διαπιστεύσεων 2003-2006 25 Διάγραμμα 1.1: Κατανομή ανά είδος φροντίδων υγείας 27 1.9 Συμπεράσματα 27 Βιβλιογραφία 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : Συντονιστική Επιτροπή Διαπίστευσης Οργανισμών Φροντίδας Υγείας των ΗΠΑ- Joint Commission for Accreditation of Healthcare Organizations- (JCAHO) - 4 -
2.1 Ο οργανισμός 30 2.2 Ιστορικό 30 2.3 Σκοπός - Στόχοι 34 2.4 Πρόγραμμα διαπίστευσης 35 2.4.1 Διαδικασία διαπίστευσης 35 2.4.2 Χρονοδιάγραμμα κύκλου διαπίστευσης (παράδειγμα επιθεώρησης ενός τυχαίου οργανισμού υγείας, του μήνα Ιούλιο, 2006) 36 2.5 Ανθρώπινοι πόροι 37 2.6 Δημόσια πολιτική (public policy) 38 2.7 Στρατηγική 38 2.8 Συμπεράσματα 39 Βιβλιογραφία 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : Επιτροπή για την Ασφάλεια και την Ποιότητα στην Φροντίδα Υγείας της Αυστραλίας- Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare- (ACSQH) 3.1 Ο οργανισμός 41 3.2 Ιστορικό 41 3.3 Σκοπός - Στόχοι 43 3.4 Στρατηγική 44 3.5 Συμπεράσματα 45 Βιβλιογραφία 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : Εθνικό Ινστιτούτο για την Υγεία και την Κλινική Εξειδίκευση στην Αγγλία- National Institute for Health and Clinical Excellence- (NICE) 4.1 Ο οργανισμός 47 4.2 Ιστορικό 47 4.3 Σκοπός - Στόχοι 48 4.4 Δομή του NICE 48 Σχήμα 4.1: ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ NICE 49 4.4.1 Διευθύνσεις 50 4.4.2 Κέντρα 50-5-
4.5 Στρατηγική 50 4.6 Συμπεράσματα 51 Βιβλιογραφία 53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : Ανώτατη Αρχή για την Υγεία της Γαλλίας (HAS)- Haute Autorité de Santé (HAS) 5.1 Ο οργανισμός 54 5.2 Ιστορικό 54 5.3 Σκοπός - Στόχοι 55 5.4 Δομή της HAS 56 Σχήμα 5.1 : Οργανόγραμμα HAS 57 5.5 Διαπίστευση οργανισμών υγείας 58 Διάγραμμα 5.1: Επιθεωρήσεις οργανισμών υγείας 58 Διάγραμμα 5.2: Αποτελέσματα διαπιστεύσεων 1999-2005 58 5.6 Ανθρώπινοι Πόροι 58 5.7 Στρατηγική 59 5.8 Συμπεράσματα 59 Βιβλιογραφία 61 I ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 : Άλλοι διεθνείς οργανισμοί διαπίστευσης 6.1 Αργεντινή 62 6.2 Ελβετία 62 6.3 Ολλανδία 63 6.4 Ισπανία 63 6.5 Συμπεράσματα 64 Βιβλιογραφία 65 Συμπεράσματα Α Μέρους 66 Παράρτημα Α' Μέρους 68 ΜΕΡΟΣ Β Η Ελληνική Πραγματικότητα στην Ποιότητα των Μονάδων Υγείας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 : Διαγνωστικό & Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών "ΥΓΕΙΑ" - 6 -
7.1 Εισαγωγή-Ιστορικό 71 7.2 Σκοπός και Στόχος του Νοσοκομείου 73 7. 3 Πρόγραμμα Διαχείρισης Ποιότητας 73 Διάγραμμα 7.1 74 7.3.1 Επιτροπές Ποιότητας & Ομάδες Εργασίας που λειτουργούν στο Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ" 75 7.4 Πρότυπα πιστοποίησης- διαπίστευσης 75 7.4.1 Πιστοποίηση κατά ISO 75 7.4.2 Διαπίστευση κατά JCI 76 7.4.3 Διαφορά στην Πιστοποίηση κατά ISO και κατά JCI 77 Πίνακας 7.1 : Διαφορές ISO και JCI 78 7.5 Το νέο Πρότυπο Ποιότητας JCI 78 7.5.1 Σκοπός και Στόχος Διαπίστευσης κατά JCI 78 7.5.2 Πεδία και πρότυπα που εστιάζει το Πρότυπο JCI 78 7.5.2. α Ασθενής 78 7.5.2. β Οργάνωση Υγειονομικής Περίθαλψης 83 7.5.3 Βραβεία Διαπίστευσης 89 7.5.4 Διαδικασία Ανανέωσης Διαπίστευσης 90 7.6 Οφέλη από την Διαπίστευσης 91 7.7 Συμπεράσματα 91 Βιβλιογραφία 93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 : Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο 8.1 Εισαγωγή 94 8.1.1 Σκοπός του Νοσοκομείου 95 8.2 Γραφείο Διασφάλισης Ποιότητας 95 Διάγραμμα 8.1: Διάγραμμα δομής 96 8.2.1 Επιτροπές Ποιότητας που Λειτουργούν στο Ω.Κ.Κ. 96 8.3 Η αρχική πορεία προς την πιστοποίηση 97 8.4 Εφαρμογή Συστήματος Διαχείρισης Ποιότητας 99 8.4.1 Καινοτομίες 99 8.4.2 Πρότυπα Αναφοράς 99 8.4.3 Στόχοι για την ποιότητα 100-7 -
8.4.4 Σχεδιασμός συστήματος ποιότητας 100 Πίνακας 8.1: Σχεδιασμός συστή ματος ποιότητας 101 8.5 Εκπρόσωποι διοίκησης 102 8.6 Ανασκόπηση από τη διοίκηση 102 8.6.1 Δεδομένα Ανασκόπησης 102 8.6.2 Αποτελέσματα Ανασκόπησης 103 8.7 Οφέλη από τη πιστοποίηση 104 8.8 Συμπεράσματα 104 Βιβλιογραφία 106 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 : Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο "ΑΤΤΙΚΟΝ" 9.1 Εισαγωγή 107 9.1.1 Σκοπός και Στόχος του Νοσοκομείου 108 9.2 Πιστοποίηση στο Π.Γ.Ν. "Αττικόν" 109 9.2.1 Πιστοποιημένες Δομές 110 9.2.2 Δομές Υπό Πιστοποίηση 112 9.2.3 Δομές που ενδιαφέρονται να πιστοποιηθούν κατά κάποιο πρότυπο 113 9.3 Οφέλη από την Πιστοποίηση 114 9.4 Συμπεράσματα 114 Βιβλιογραφία 115 Συμπεράσματα Β Μέρους 116 Πίνακας 10.1 116 Πίνακας 10.2 117 Πίνακας 10.3 117 Πίνακας 10.4 118 Παράρτημα 120 Γενικά συμπεράσματα Α & Β' Μέρους 121 Προτάσεις 123 Επίλογος 126 Βιβλιογραφία 128 Παράρτημα 132-8-
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός, της πτυχιακής αυτής εργασίας είναι να εξετάσουμε, να αναλύσουμε και να συγκρίνουμε τις διεθνώς επικρατούσες τάσεις και την ελληνική πραγματικότητα, όσον αφορά την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας. Η έννοια του αγαθού «υγεία», τα βασικά χαρακτηριστικά του, δεν θα αναλυθούν στην παρούσα εργασία, όπως και οι ορισμοί και έννοιες που σχετίζονται με την ποιότητα, οι οποίες έχουν συμπεριληφθεί στο Παράρτημα στο τέλος της εργασίας μας, θεωρούνται ως δεδομένα. Είναι γνωστό ότι στο εξωτερικό, οι πρακτικές που ακολουθούνται στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών της υγείας είναι σαφώς καλύτερα και πιο διαδεδομένα απ ότι στη χώρα μας, δεδομένου ότι οι διαδικασίες πιστοποίησης και διαπίστευσης έχουν ξεκινήσει χρονικά πολύ πριν ξεκινήσουν στην Ελλάδα. Το Α' Μέρος της παρούσας εργασίας αναλύει όσο το δυνατόν αναλυτικότερα και περιεκτικά την ξενόγλωσση βιβλιογραφία και αρθογραφία, σε ότι αφορά τους κυριότερους διεθνείς οργανισμούς διαπίστευσης της ποιότητας στο τομέα της υγείας, σε χώρες με μακρόχρονη παράδοση στην ποιότητα στο χώρο της υγείας και όχι μόνο. Στο Β μέρος κατά την ανάλυση τριών Ελληνικών νοσοκομείων, θα διαπιστώσουμε σύμφωνα με όσα αποκομίσαμε από την έρευνα μας, την βιβλιογραφία και τις προσωπικές συνεντεύξεις, ότι στα ελληνικά νοσοκομεία, γίνονται αξιόλογες προσπάθειες προς την βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας, μέσω της πιστοποίησης των υπηρεσιών από ελληνικούς αλλά και διεθνείς οργανισμούς διαπίστευσης-πιστοποίησης. Η πτυχιακή εργασία ολοκληρώνεται με τα γενικότερα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εκτενή ανάλυση της «ποιότητας» στις διεθνείς αλλά και εγχώριες υπηρεσίες υγείας και παρατίθενται οι προτάσεις πολιτικής που πιστεύουμε ότι θα συμβάλλουν θετικά προς την κατεύθυνση της ολικής ποιότητας, αλλά και πραγματικής ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. - 9 -
ΠΡΟΛΟΓΟΣ- ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια των σπουδών μας στην Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας στο Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας αναλάβαμε την εκπόνηση της παρούσας πτυχιακής εργασίας με θέμα: «Διεθνώς επικρατούσες τάσεις στην ποιότητα των μονάδων υγείας και η ελληνική πραγματικότητα». Το σύγχρονο αλλά και συνεχώς εξελισσόμενο θέμα ήταν το κίνητρο για τη συγγραφή της εργασίας αυτής. Η σύγχρονη επανάσταση στην οργάνωση των Υπηρεσιών Υγείας με τον προσανατολισμό στην ποιότητα, οφείλεται κυρίως στη συνεχή αύξηση του κόστους των υπηρεσιών υγείας, στην συνεχώς αυξανόμενη απαίτηση των πολιτών για καλύτερη αντιμετώπιση, πληροφόρηση και διαχείριση των υγειονομικών τους προβλημάτων καθώς και στην ανταγωνιστικότητα που επικρατεί στο επιχειρηματικό νοσηλευτικό περιβάλλον. Βασικές επιδιώξεις της παρούσας εργασίας είναι: 10ν να διερευνήσει τις διεθνώς επικρατούσες τάσεις όσον αφορά τις πρακτικές οργανισμών που αξιολογούν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, 2ον να αναλύσει την ελληνική πραγματικότητα όσον αφορά τις προσπάθειες αξιολόγησης της ποιότητας ορισμένων υπηρεσιών στον τομέα της υγείας και 3ον να γίνει η σύγκριση ανάλυση των διεθνών και ελληνικών δεδομένων και να εξαχθούν συμπεράσματα. Τα στοιχεία για την πραγματοποίηση της εργασίας μας αντλήθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος από σχετική βιβλιογραφία από τη βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Καλαμάτας και του Ω.Κ.Κ., το Διαδίκτυο, το έντυπο υλικό του Δ.Θ.Κ.Α. "Υγεία", όπως επίσης και την πολύτιμη βοήθεια των στελεχών των τριών νοσοκομείων του Δ.Θ.Κ.Α "Υγεία", του Ω.Κ.Κ και του Π.Γ.Ν. «Αττικόν». Η μεθοδολογία ανάπτυξης του θέματος, περιλαμβάνει τη παρουσίαση των κυριότερων οργανισμών διαπίστευσης της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας, που ανήκουν σε χώρες με μακρά παράδοση σε θέματα ποιότητας. Οι χώρες και οι οργανισμοί αυτοί, αποτελούν ένα αξιόπιστο αντιπροσωπευτικό δείγμα των σύγχρονων τάσεων, καθώς αποτελούν τους κυριότερους εκπρόσωπους των σύγχρονων και διεθνών εξελίξεων στην διαπίστευση της ποιότητας των οργανισμών παροχής φροντίδων υγείας. Με γνώμονα τις διεθνείς εξελίξεις, προχωρούμε στην παρουσίαση της Ελληνικής πραγματικότητας, μέσω της ανάλυσης τριών - 10-
πιστοποιημένων νοσοκομείων της Αθήνας. Μέσω της μεθοδολογίας αυτής καταλήγουμε σε γενικότερα συμπεράσματα και προτάσεων πολιτικής, όπως προκύπτουν από την συγκριτική ανάλυση της Διεθνής και της Ελληνικής πραγματικότητας, όσον αφορά την ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας. Ας εξετάσουμε αναλυτικά τη διάταξη της εργασίας η οποία αποτελείται από δύο βασικά μέρη: Στο Α μέρος αναφερόμαστε στους κυριότερους διεθνείς οργανισμούς διαπίστευσης μονάδων φροντίδας υγείας. Συγκεκριμένα στο 1 Κεφάλαιο εξετάζουμε το Καναδικό Συμβούλιο Διαπίστευσης Υπηρεσιών Υγείας (CCHSA), στο 2 Κεφάλαιο εξετάζουμε την Συντονιστική Επιτροπή Διαπίστευσης Οργανισμών Φροντίδας Υγείας - ΗΠΑ (JCAHO), στο 3 Κεφάλαιο εξετάζουμε το Εθνικό Ινστιτούτο για την Υγεία και την Κλινική Εξειδίκευση -Αγγλία (NICE), στο 4 Κεφάλαιο εξετάζουμε την Ανώτατη Αρχή Υγείας - Γαλλία (HAS), στο 5 Κεφάλαιο εξετάζουμε την Επιτροπή για την Ασφάλεια και Ποιότητα στην Φροντίδα Υγείας της Αυστραλίας (ACSQH), στο 6 Κεφάλαιο εξετάζουμε περιληπτικά οργανισμούς διαπίστευσης διαφόρων άλλων χωρών και τέλος ολοκληρώνουμε με τα γενικά συμπεράσματα του πρώτου μέρους. Στο Β μέρος αναφερόμαστε στην ελληνική πραγματικότητα στην ποιότητα των υπηρεσιών υγείας και κάνουμε αναφορά σε δύο μεγάλα ιδιωτικά νοσοκομεία, τα Δ.Θ.Κ.Α. "Υγεία" και Ω.Κ.Κ, και σε ένα δημόσιο νοσοκομείο το Π.Γ.Ν. "Αττικόν. Στο 1 Κεφάλαιο εξετάζουμε τα τμήματα που πιστοποιήθηκαν στο Δ.Θ.Κ.Α. "Υγεία", στο 2 Κεφάλαιο εξετάζουμε την περίπτωση του Ω.Κ.Κ σε ότι αφορά την γενική πιστοποίηση, και στο 3 Κεφάλαιο εξετάζουμε την περίπτωση του Π.Γ.Ν. "Αττικόν" σε ότι αφορά την προσπάθεια πιστοποίησης του, κατόπιν εξάγουμε τα συμπεράσματα του Β Μέρους από την πιστοποίηση, στη συνέχεια εξάγουμε τα γενικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την σύγκριση του Α και Β Μέρους της παρούσας εργασίας, δηλαδή την διεθνή πραγματικότητα σε σχέση την ελληνική πραγματικότητα, όσον αφορά την ποιότητα στον τομέα της υγείας και τέλος στο ολοκληρώνουμε την εργασία μας με προτάσεις πολιτικής στο τομέα της υγείας. Αναμφισβήτητα, οι φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας σήμερα συνιστούν ένα σύνθετο περιβάλλον υγειονομικής φροντίδας, η οποία στηρίζεται σ' ένα σύνολο πολλών - 11 -
διαφορετικών υπηρεσιών (νοσηλευτικές, διοικητικές, ιατρικές, κα.), που συνδέονται μεταξύ τους, με κοινούς στόχους. Ο βασικότερος στόχος που αποτελεί και καθολικό αίτημα του πληθυσμού είναι η παροχή ποιοτικών φροντίδων υγείας. Η ποιότητα αποτελεί πλεονέκτημα στρατηγικής σημασίας για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων και υπηρεσιών υγείας και συνεπώς για την επιβίωση, την εξέλιξη και την ανάπτυξη των οργανισμών φροντίδας υγείας τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και σε διεθνή κλίμακα. Η αναζήτηση της ποιότητας, οι ταχείς ρυθμοί ανάπτυξης της τεχνολογίας, η αύξηση της τεχνογνωσίας, η ανταγωνιστικότητα και οι αυξανόμενες απαιτήσεις των πολιτών, οδήγησαν τους οργανισμούς υγείας προς την κατεύθυνση της «ποιότητας». Η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, θα προκόψει από την ανάπτυξη των τεχνικών διαχείρισης των οργανισμών. Ο έλεγχος και η αξιολόγηση αποτελούν βασική απαίτηση των προτύπων ποιότητας, επιβεβαιώνοντας την πλήρωση θεσπισμένων κριτηρίων ή την ανάδειξη πιθανών αδυναμιών ή ευκαιριών προς βελτίωση. Προσανατολισμός προς την ποιότητα σημαίνει, αναβάθμιση και διασφάλιση της αξιοπιστίας και της ανταγωνιστικότητας των υπηρεσιών υγείας, δημιουργία ευέλικτων και αποτελεσματικών μηχανισμών διοίκησης, με την εστίαση στον πελάτη - χρήστη των υπηρεσιών και την επίτευξη ολοκληρωμένων υπηρεσιών υγείας. Στη διαδικασία της βελτίωσης των διαδικασιών που επηρεάζουν την ποιότητα, περιλαμβάνονται ενέργειες διορθωτικές και προληπτικές, που απαλείφουν ή μειώνουν τις αιτίες των προβλημάτων. Με αυτόν τον τρόπο βελτιώνονται οι διεργασίες στα πλαίσια του οργανισμού. Οι στόχοι όλων των σύγχρονων μονάδων παροχής φροντίδων υγείας είναι η βελτίωση της ποιότητας, μέσω του ποιοτικών ελέγχων, της διασφάλισης της ποιότητας, των κύκλων ποιότητας, της διοίκησης ολικής ποιότητας και την εφαρμογή των ποιοτικώς προσαρμοσμένων ετών ζωής ((^ΑΣΥ)1. Για να βοηθηθούν οι οργανισμοί υγείας σ' αυτό το δύσκολο έργο τους, δημιουργήθηκαν διεθνή πρότυπα προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία χρησιμοποιούνται ως οδηγός «ποιότητας» και ως μέτρο για την αξιολόγηση του ίδιων των οργανισμών. Παράλληλα, δημιουργήθηκαν διάφοροι οργανισμοί που αναλαμβάνουν ως 1Quality Adjusted Life Years: Είναι ένας απόλυτος αριθμός ο οποίος αντιπροσωπεύει μία μονάδα οφέλους, η οποία συνδυάζει μια μέτρηση του προσδόκιμου επιβίωσης με μία μέτρηση της ποιότητας ζωής. (Carr-Hill 1991). Πισιμίσης Θ., (1995), Οικονομική της Υγείας, ΤΕΙ Καλαμάτας, σελ.76. - 12-
εξωτερικοί συνεργάτες-σύμβουλοι να επιθεωρήσουν και να εκτιμήσουν την εφαρμογή αυτών των προτύπων και γενικότερα να παρακολουθούν την πορεία των οργανισμών φροντίδων υγείας προς το ζητούμενο που είναι η βελτίωση της «ποιότητας» των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Τα θέματα που θα μας απασχολήσουν στη συνέχεια της εργασίας μας θα είναι οι διεθνώς επικρατούσες τάσεις και πρακτικές στην ποιότητα υγείας, τις οποίες θα εξετάσουμε μέσω της ανάλυσης πολυάριθμων οργανισμών διαπίστευσης υπηρεσιών φροντίδας υγείας, καθώς και την σημερινή ελληνική πραγματικότητα όσον αφορά την ποιότητα στην υγεία, όπως αποτυπώνεται από την ανάλυση τριών κορυφαίων ελληνικών νοσοκομείων. - 13-
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ JCI ISO SQS HMI Δ.Θ.Κ.Α. "Υγεία" Ω.Κ.Κ. ΓΊ.Γ.Ν. «Αττικόν» ΕΠ OEP ΣΠ ΓΔΠ ΠΝΦ Πε.Σ.Υ. ΕΔΕΙΊ ΕΣΥΔ ΕΛΟΤ ΕΚΕΒΥΛ ACHS ACSQH AN AES CCHSA EFQM HAS ISQua ITAES JCAHO WHO IHI NAHQ NICE Joint Commission International International Standardization Organization Swiss Association for Quality and Management Systems Harvard Medical International Διαγνωστικό & Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών "Υγεία" Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Επιτροπές Ποιότητας Ομάδες Εργασίες Συμβούλιο Ποιότητας Γραφείο Διασφάλισης Ποιότητας Πρωτόκολλο Νοσοκομειακής Φροντίδας Περιφερειακό Συμβούλιο Υγείας Επιτροπή Διαχείρισης Έργου Ποιότητας Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης Ελληνικός Εθνικός Οργανισμός Τυποποίησης & Πιστοποίησης Ερευνητικό Κέντρο Βιολογικών Υλικών Australian Council on Healthcare Standards Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare Agence Nationale d évaluation en Santé, France Canadian Council on Health Services Accreditation European Foundation for Quality Management Haute Autorité de Santé (πρώην ANAES) International Society for Quality in Health Care Instituto Técnico para la Acreditación de Establecimentos de Salud, Argentina Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organizations World Health Organization Institute for Healthcare Improvement, USA National Association for Healthcare Quality, USA National Institute for health and Clinical Excellence - 14-
NHS QAP AHRQ National Health System Quality Assurance Project, USA Agency for Healthcare Research and Quality, USA - 15-
ΜΕΡΟΣ Α ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΔΙΕΘΝΩΣ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ - 16-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Καναδικό Συμβούλιο Διαπίστευσης Υπηρεσιών Υγείας - Canadian Council on Health Services Accreditation - (CCHSA) 1.1 Ο οργανισμός To Καναδικό Συμβούλιο Διαπίστευσης Υπηρεσιών Υγείας (Canadian Council on Health Services Accreditation -CCHSA), είναι ένας εθνικός, μη κερδοσκοπικός, ανεξάρτητος οργανισμός, ο κορυφαίος στην διαπίστευση των υπηρεσιών υγείας του Καναδά με προϊστορία πενήντα ετών. Ιδρύθηκε το 1958, μετά το διαχωρισμό του ως μέλος από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το πρόγραμμα διαπίστευσης του CCHSA, σχεδιασμένο από έμπειρα στελέχη του υγειονομικού συστήματος, οι οποίοι είναι ταυτόχρονα και σύμβουλοι και επιτηρητές του προγράμματος. To CCHSA αποτελεί την εμπροσθοφυλακή του συστήματος υγείας του Καναδά, με ρόλο στρατηγικό ανάμεσα στις υπηρεσίες υγείας, καθοδηγώντας τους επαγγελματίες υγείας στην καθημερινή τους προσπάθεια, ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι Καναδοί πολίτες να λαμβάνουν τις καλύτερες υγειονομικές υπηρεσίες. 1.2 Ιστορικό 1953 Η Ένωση Νοσοκομείων Καναδά (Canadian Hospital Association), η Ένωση Ιατρών Καναδά, το Βασιλικό Κολέγιο Ιατρών-Χειρουργών (Royal College of Physicians and Surgeons) και η Ένωση Γαλλόφωνων Ιατρών του Καναδά (l Association des Médecins de langue Française du Canada), ιδρύουν την Καναδική Επιτροπή Διαπίστευσης Νοσοκομείων (Canadian Commission on Hospital Accreditation). Σκοπός της επιτροπής είναι η δημιουργία ενός Καναδικού προγράμματος Διαπίστευσης Νοσοκομείων (Canadian Program for Hospital Accreditation). 1958 To έτος αυτό, ιδρύεται το «Καναδικό Συμβούλιο Διαπίστευσης Νοσοκομείων» (Canadian Council on Hospital Accreditation). Σκοπός της νέας αυτής συνεργασίας είναι να θέσπιση νέων προτύπων ποιότητας για τα Καναδικά νοσοκομεία και ο έλεγχος 2 2 Canadian Council on Health Services Accreditation: διαθέσιμο στην ιστοσελίδα, http:// www.cchsaccass.ca - 17-
συμμόρφωσης τους, προς τα πρότυπα αυτά. Το πρόγραμμα διαπίστευσης είναι εθελοντικό, χωρίς κυβερνητικές παρεμβάσεις, εθνικό, δίγλωσσο και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. 1960-1988 Το πρόγραμμα διαπίστευσης γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλές. Το 1960, υπάρχουν λιγότερα από 350 διαπιστευμένα νοσοκομεία στον Καναδά. Στο τέλος του 1980, υπάρχουν 850 και το 1988 ο αριθμός τους αυξάνεται στα 1,300. Το πρόγραμμα διαπίστευσης εφαρμόζεται σε μικρά και ειδικά νοσοκομεία, νοσοκομεία ψυχικής υγείας, χρόνιων παθήσεων και κέντρα αποκατάστασης. Το 1988, ο οργανισμός μετονομάζεται σε Καναδικό Συμβούλιο Διαπίστευσης Εγκαταστάσεων Υγείας (Canadian Council on Health Facilities Accreditation-CCHFA). 1995 To Συμβούλιο μετονομάζεται σε «Καναδικό Συμβούλιο Διαπίστευσης Υπηρεσιών υγείας» (Canadian Council on Health Services Accreditation-CCHSA). Ξεκινά ένα πρόγραμμα διαπίστευσης που εστιάζεται στον «πελάτη ασθενή» και στις διαδικασίες που ακολουθεί ένας οργανισμός για την ασφάλεια του. Υιοθετείται η φιλοσοφία της συνεχής βελτίωσης της ποιότητας στην φροντίδα υγείας και συστήνετε στους οργανισμούς παροχής υπηρεσιών υγείας να αναπτύξουν και να χρησιμοποιούν δείκτες αποτελεσματικότητας, (Performance indicators). 2000 Ιδρύεται το CCHSA International, με σκοπό την παροχή υπηρεσιών στους διεθνείς πελάτες του CCHSA. Οι συνεχείς πρόοδοι της τεχνολογίας συμβάλλουν στην αυτοματοποίηση του προγράμματος διαπίστευσης. 2003 Η διοικούσα επιτροπή του Συμβουλίου ολοκληρώνει ένα τριετές σχέδιο το οποίο αναγνωρίζει τέσσερις κύριες κατευθύνσεις τις οποίες το Συμβούλιο θα πρέπει να λάβει υπόψη: 1) Στρατηγικές θέσεις / εθνική αναγνώριση, 2) Βελτιώσεις των προγραμμάτων Διαπίστευσης, 3) Ανθρώπινοι πόροι και 4) Πληροφοριακά συστήματα διοίκησης. 2006 Εισάγονται νέα «πρότυπα» που αφορούν την Παιδική Πρόνοια, τα Άσυλα Φροντίδας ασθενών με σοβαρές ασθένειες (Hospice Palliative care) και τη Φροντίδα Τελικού Σταδίου Ζωής (End-of-life), τις Υπηρεσίες βιοιατρικών Εργαστηρίων και Τηλεϊατρικής. - 18-
1.3 Σκοπός - στόχοι Ο σκοπός του CCHSA είναι να προσφέρει υπηρεσίες επιθεώρησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών των οργανισμών παροχής υπηρεσιών υγείας και των τριών βαθμιδών, του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Οι επιθεωρήσεις βασίζονται σε εθνικά πρότυπα (standards), απώτερος σκοπός των ελέγχων συμμόρφωσης των οργανισμού υγείας προς αυτά, είναι η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων αυτών υπηρεσιών. Τα αποτελέσματα των επιθεωρήσεων διαπίστευσης και των αποφάσεων του Συμβουλίου του CCHSA κοινοποιούνται στους αντίστοιχους οργανισμούς. Το πρόγραμμα διαπίστευσης του CCHSA περιλαμβάνει πολλά συστατικά στοιχεία όπως, πρότυπα, κριτήρια, συστάσεις, διαχείριση κινδύνων και αποφάσεις διαπιστεύσεων. Στόχος του CCHSA είναι η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, μέσα από ένα πρίσμα τεσσάρων διαστάσεων: 1) της Ανταποκρισιμότητας, 2) της Ανταγωνιστικότητας του Συστήματος, 3) της Εστίασης στον Πελάτη / την Κοινότητα και 4) την Ζωή στην Εργασία, που αναλύονται ως εξής: > Ανταποκρισιιιότητα (Responsiveness) : αναφέρεται κατά πόσο ένας οργανισμός προβλέπει και ανταποκρίνεται στις αλλαγές των αναγκών και των προσδοκιών των πιθανών πελατών και/ ή της κοινωνίας (πληθυσμού και στις αλλαγές του περιβάλλοντος). Διαθεσιμότητα, Προσπελασιμότητα, Επικαιρότητα, Συνέχεια, Ισότητα. > Ανταγωνιστικότητα του Συστιίιιατος (System Competency): αναφέρεται κατά πόσο ένας οργανισμός παρέχει συνεχώς υπηρεσίες κατά τον καλύτερο τρόπο, με δεδομένη τη γνώση που υπάρχει. Επίσης αναφέρεται στο αν ένας οργανισμός επιτυγχάνει την επιθυμητή ωφέλεια των πελατών/ κοινοτήτων, κατά τρόπο αποτελεσματικό με ελάχιστο κόστος χρήσης των πόρων (cost-effectiveness). Καταλληλότητα, Ανταγωνιστικότητα, Αποτελεσματικότητα, Ασφάλεια, Νομιμότητα, Επάρκεια και Ευθυγράμμιση συστήματος. y Εστίαση στον Πελάτη (Client/Communitv Focus): αναφέρεται κατά πόσο ένας οργανισμός ενδυναμώνει τις σχέσεις του με τους πελάτες/ κοινότητα, όπως επίσης - 19-
εάν ένας οργανισμός ενεργεί ενθαρρύνοντας την κοινωνική συμμετοχή και συνεργασία στις δραστηριότητες του. Επικοινωνία, Εχεμύθεια, Συμμετοχή και συνεργασίες, Σεβασμός και φροντίδα, Οργάνωση και Υπευθυνότητα και συμμετοχή στην κοινότητα. > Η Ζωή στην εργασία fworklife) : Αναφέρεται κατά πόσο ένας οργανισμός προσφέρει ένα περιβάλλον εργασίας που συμβάλλει στην τέλεια απόδοση εργασίας, την πλήρη συμμετοχή, στην προσωπική/ επαγγελματική και οργανωτική ανάπτυξη, την υγεία και την ικανοποίηση των εργαζομένων. Ανοιχτή επικοινωνία, Ξεκάθαρος ρόλος, Συμμετοχή στις αποφάσεις, Περιβάλλον εκμάθησης και Καλή κατάσταση Υγείας 1.4 Πρόγραμμα διαπίστευσης34 Το πρόγραμμα διαπίστευσης του CCHSA, βρίσκει εφαρμογή σε κάθε είδους οργανισμό παροχής υπηρεσιών φροντίδας υγείας, από τον μικρότερο έως τον πιο πολυσύνθετο. Το πρόγραμμα αυτό καλύπτει μία ποικιλία από φροντίδες υγείας και τομείς υπηρεσιών, όπως: I) Επίκτητες εγκεφαλικές κακώσεις (Acquired brain injury), 2) Άμεση βοήθεια-φροντίδα (Acute care), 3) Κινητή φροντίδα (Ambulatory care), 4) Τεχνολογία κλινικών υπηρεσιών βοηθητικής της αναπαραγωγής (Assisted reproductive technology clinical services), 5) Τεχνολογία εργαστηριακών υπηρεσιών βοηθητικής της αναπαραγωγής (Assisted reproductive technology laboratory services), 6) Βιοιατρικά εργαστήρια (Biomedical laboratories), Τράπεζες αίματος (Blood banks) και Υπηρεσίες μεταγγίσεων (Transfusion services), 7) Υπηρεσίες υγείας των Καναδικών ενόπλων δυνάμεων (Canadian forces health services), 8) Φροντίδα καρκινοπαθών (Cancer care), 9) Υπηρεσίες παιδικής πρόνοιας (Child welfare services), 10)Κοινοτικές υπηρεσίες υγείας (Community health services), II) Κρίσιμη φροντίδα (Critical care), 12) Φροντίδας στο σπίτι (Home care), 13) Χρόνιας φροντίδας (Long term care), 14) Ψυχική υγεία (Mental health), 15) Αποκατάσταση (Rehabilitation), 16) Μητέρα και παιδί (Maternal and child), 17) Ασφάλεια του ασθενή (Patient safety), 18) Άσυλα φροντίδας και Φροντίδα τέλους ζωής (Hospice palliative and End-of-life care). 3 Η ζωή στην εργασία: Worklife, στόχος είναι η υγεία στο χώρο εργασίας. 4 Accreditation Program 2005-2006, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα http://www.cchsa-ccass.ca/accreditation - 20-
1.4.1 Διαδικασία διαπίστευσης Η διαπίστευση λειτουργεί σε κύκλο τριών ετών. Ο ενδιαφερόμενος οργανισμός πρώτα συλλέγει τις απαραίτητες πληροφορίες, στη συνέχεια ολοκληρώνει τη διαδικασία του αυτοελέγχου και τέλος προετοιμάζεται για τη διαδικασία της επιτόπιας επιθεώρησης διαπίστευσης. Προϋπόθεση συμμετοχής ενός οργανισμού στη διαδικασία της επιθεώρησης - διαπίστευσης, είναι η εφαρμογή ουσιαστικών ενεργειών από τον ενδιαφερόμενο οργανισμό, προς την κατεύθυνση της ασφάλειας των ασθενών / πελατών και την μείωση των αρνητικών γεγονότων. Οι προϋποθέσεις αυτές αναφέρονται ως «Απαιτούμενες Οργανωτικές Πρακτικές» - ROP s5. Η διαδικασία της αυτό-εκτίμησης, αυτό-ελέγχου ενός οργανισμού πραγματοποιείται με τη χρήση μίας επτάβαθμης (7) κλίμακας και την συμμόρφωση του στα πρότυπα που έχει θέσει ο οργανισμός διαπίστευσης. Κατά την διαδικασία της αυτό-επιθεώρησης ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στους ακόλουθους τομείς: Φροντίδας ασθενών / πελατών / φροντίδας στο σπίτι, Διαχείρισης του περιβάλλοντος, Ανάπτυξης και διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, Διαχείρισης της πληροφορίας και Διοίκησης - ηγεσίας - συνεργασίας. Στη συνέχεια μία ομάδα επιθεωρητών, οι οποίοι προέρχονται από κάποιον παρόμοιο διαπιστευμένο οργανισμό, προσέρχονται για την προγραμματισμένη επιθεώρηση. Η ομάδα αυτή αποτελεί τον εξωτερικό συνεργάτη του οργανισμού και η διαδικασία ονομάζεται «peer review»6. Οι επιθεωρητές της CCHSA, πραγματοποιούν συναντήσεις με τα διοικητικά στελέχη του οργανισμού, με κοινωνικούς εταίρους, με ιατρούς, λοιπό προσωπικό, ασθενείς και των συνοδών τους, με απώτερο σκοπό να αποκομίσουν τις εμπειρίες τους, να συλλέξουν πληροφορίες για τον οργανισμό, τις απόψεις τους και των προσδοκιών τους από τον συγκεκριμένο οργανισμό. 5 ROP s: Required Organizational Practices. 6 Peer review: επιθεώρηση από εξωτερικό συνεργάτη, CCHSA, accreditation process peer review. -21 -
Τα αποτελέσματα της επιθεώρησης και των τυχόν συστάσεων που δύναται να προκόψουν από την όλη διαδικασία, κοινοποιούνται στον ενδιαφερόμενο οργανισμό λεπτομερώς με εμπιστευτική επιστολή-αναφορά (confidential report). Η αναφορά περιλαμβάνει όλους τους τομείς στους οποίους ο οργανισμός αρίστευσε, καθώς και τους τομείς που χρήζουν περαιτέρω βελτίωσης. Βάση της συγκεκριμένης αναφοράς ο ενδιαφερόμενος οργανισμός έχει την υποχρέωση, αφού εκτιμήσει τις συστάσεις αυτές, ανάλογα με την σπουδαιότητα τους και την κατηγορία στην οποία ανήκουν, δηλαδή (χαμηλής - μεσαίας - υψηλής σπουδαιότητας) να τις εφαρμόσει πριν από την ημερομηνία της επόμενης επιθεώρησης. Οι συστάσεις που περιέχονται στην αναφορά αποτελούν τα εργαλεία (tools) που θα συμβουλεύσουν, θα βοηθήσουν τους οργανισμούς παροχής φροντίδων υγείας στην προσπάθεια τους για βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών τους. 1.4.2 Τα οφέλη που προκύπτουν από τη διαδικασία διαπίστευσης Οι οργανισμοί παροχής φροντίδων υγείας, μέσω της διαπίστευσης μπορούν να εκτιμήσουν την ποιότητα των φροντίδων και των υπηρεσιών που παρέχουν και με αυτόν τον τρόπο να διαθέτουν μία ξεκάθαρη και ολοκληρωμένη εικόνα για τους τομείς που χρήζουν βελτίωσης. Η συμμετοχή στη διαδικασία διαπίστευσης, προσφέρει δυνατότητες βελτίωσης της επικοινωνίας, μεταφορά γνώσεων και συνεργασίας εντός και εκτός οργανισμού, προωθεί το ομαδικό πνεύμα και δείχνει την αφοσίωση προς τη ποιότητα, αυξάνει την αξιοπιστία και αναδεικνύει την υπευθυνότητα του οργανισμού. Ο τελικός στόχος της διαπίστευσης είναι να οδηγήσει τους οργανισμούς υγείας στην τελειότητα - εξειδίκευση. 1.5 Ασφάλεια ασθενών και προσωπικού Προτεραιότητα αποτελεί για το Καναδικό σύστημα υγείας η διασφάλιση της προστασίας του ασθενή - πελάτη από δυσμενή γεγονότα, από λάθη κατά την λήψη φαρμάκων, μολύνσεις και άλλου είδους τραυματισμούς ή επιπλοκές που μπορούν να προκύψουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας του ασθενή-πελάτη. Προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες να ζημιωθούν οι ασθενείς, κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους, το CCHSA σε συνεργασία με το Ινστιτούτο για την ασφάλεια του ασθενή (Canadian Patient Safety Institute), έθεσαν ως στόχο, α) την βελτίωση και ενδυνάμωση των οργανισμών παροχής - 22-
φροντίδων υγείας μέσω της ανάπτυξης ενός πλαισίου ασφάλειας ασθενούς, β) την προετοιμασία για καταστροφές και επείγουσες καταστάσεις, γ) την επιβολή προγραμμάτων πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων, δ) τον καθαρισμό και αποστείρωση του εξοπλισμού για την πρόληψη επιμόλυνσης. Σημαντική θεωρείται η παροχή ενός περιβάλλοντος εργασίας στο προσωπικό του τομέα υγείας, που να διευκολύνει την ασφαλή χρήση του ιατρικού εξοπλισμού, των προμηθειών, εργαλείων. Επίσης πρέπει οι χώροι εργασίας να είναι ασφαλείς και να παρέχεται εκπαίδευση στο προσωπικό ως προς τη διαχείριση και αντιμετώπιση επιθετικών και βίαιων συμπεριφορών. Τέλος, σημαντικό επίσης θεωρείται η πραγματοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης σε προμηθευτές και στο προσωπικό των οργανισμών, με θέματα: α) την πρόληψη και διαχείριση των κινδύνων εντός του οργανισμού, β) την βελτίωση των διαδικασιών στη διαχείριση φαρμάκου, συμπεριλαμβανομένου της επιλογής, αποθήκευσης, παραγγελίας, ετοιμασίας, ελέγχου, χορήγησης και αντιγραφής κλπ. 1.6 Ανθρώπινοι Πόροι Το (ΧΗδΑ εργάζεται παράλληλα με τους οργανισμούς περίθαλψης προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης της πληροφορίας και των κανόνων που οδηγούν στην ποιότητα εργασίας των ανθρώπινων πόρων. Σύμφωνα με έρευνα του (ΧΗδΑ οι οργανισμοί παροχής φροντίδων υγείας πρέπει να βελτιωθούν στους ακόλουθους τομείς: ^ Καθορισμό των ανθρώπινων πόρων. Καθορισμό των σημερινών και μελλοντικών αναγκών σε ανθρώπινο δυναμικό. ^ Συμμετοχή εργαζομένων, ιατρών, εθελοντών και κοινωνικών εταίρων στον σχεδίασμά των ανθρώπινων πόρων και υπηρεσιών. ^ Διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας του προσωπικού με προσανατολισμό, εκπαίδευση, μόρφωση και εκτίμηση επιδόσεων. ^ Εφαρμογή των διαδικασιών πρόσληψης εργαζομένων. ^ Δημιουργία ασφαλούς, υγιούς και θετικού περιβάλλοντος εργασίας, υποστηριζόμενο από συνεχή έλεγχο της ικανοποίησης του προσωπικού. - 23-
1.7 Στρατηγική του CCHSA Ως μέρος των συνεχών προσπαθειών για βελτίωση, το CCHSA επιθεωρεί συστηματικά προϊόντα και υπηρεσίες υγείας, εξετάζοντας τους τρόπους καλυτέρευσης της διαδικασίας διαπίστευσης τους. Η διαρκής εναλλαγή του περιβάλλοντος των υπηρεσιών υγείας, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και ευθύνης, η αυξημένη ενημέρωση, τα πρότυπα, το ενδιαφέρον για διαπίστευση και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του κοινού για τις επιδόσεις του συστήματος υγείας, αποτελούν τα βασικά κίνητρα για την συνεχή εξέλιξη των προγραμμάτων διαπίστευσης του CCHSA. Η στρατηγική του CCHSA, έχει ως στόχο την ανάπτυξη προγραμμάτων διαπίστευσης που βασίζονται στις εννέα ακόλουθες αρχές: 1) Υποστήριξη (Sustainability), 2) Επικαιρότητα (Timeliness), 3) Καταλληλότητα (Relevance), 4) Αποτελεσματικότητα (Efficiency), 5) Αυστηρότητα (Rigor), 6) Ειδικότητα (πχ. φαρμάκου) (Specificity), 7) Εστίαση στον πελάτη (Client focus), 8) Ευκαμψία (Flexibility), 9) Προσαρμοστικότητα (Adaptability). Η στρατηγική του CCHSA για το έτος 2007, περιλαμβάνει την ανάπτυξη εθνικών προτύπων και προγράμματος διαπίστευσης «επειγόντων υπηρεσιών υγείας». Τα θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι ο συνωστισμός στα τμήματα επειγόντων περιστατικών, οι λίστες αναμονής, οι πανδημίες γρίπης και άλλα θέματα που μπορούν να επηρεάσουν την ανταπόκριση στις ανάγκες του συστήματος επειγόντων, σε τοπικό, νομαρχιακό και εθνικό επίπεδο. Επίσης την ανάπτυξη και εφαρμογή προτύπων που αφορούν την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, την κινητή φροντίδα και τον εθισμό στον τζόγο. Η στρατηγική για το έτος 2008 αφορά τις παρακάτω διαστάσεις και στόχους: - 24-
Διάσταση Εστίαση στον πληθυσμό Προσβασιμότητα Ασφάλεια Η ζωή στην εργασία Με επίκεντρο τον πελάτη Συνέχεια των υπηρεσιών Αποτελεσματικότητα Επάρκεια Στόγος Συνεργασία με τις κοινότητες για την πρόβλεψη και ανταπόκριση στις ανάγκες τους Παροχή επίκαιρων και δίκαιων υπηρεσιών Ασφάλεια ασθενών/ πελατών Στήριξη της καλής υγείας στο περιβάλλον εργασίας Δίδοντας προτεραιότητα στους πελάτες και τις οικογένειες Συντονισμένες και αδιάκοπες υπηρεσίες (συνέχεια) Πράττοντας το σωστό με σκοπό το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα Επάρκεια με την σωστή χρήση των διαθέσιμων πόρων 1.8 Αποτελέσματα διαπιστεύσεων (2003-2006) Βάση των στοιχείων της τελευταίας τετραετίας, που αντλήθηκαν από τις ετήσιες αναφορές (Annual Reports) του CCHSA, παραθέτουμε παρακάτω πίνακα που περιλαμβάνει τον αριθμό των διαπιστευμένων οργανισμών, οι οποίοι είναι και πελάτες του CCHSA, τον αριθμό των επιθεωρήσεων που πραγματοποιήθηκαν, τους τομείς που επιθεωρήθηκαν, που δύναται να είναι και περισσότεροι του ενός κατά τη διάρκεια μίας επίσκεψης. Τελευταία, παραθέτουμε τον τρόπο με τον οποίο διαπιστεύτηκαν και το ποσοστό των οργανισμών με βάση το συνολικό αριθμό αυτών, όπως φαίνεται στον πίνακα ( 1-1): Πίνακας 1.1 : Αποτελέσματα διαπιστεύσεων 2003-2006 ΕΤΟΣ 2003 2004 2005 2006 ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΜΕΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ 876 934 923 874-25-
ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ 330 313 343 328 ΤΟΜΕΙΣ ΠΟΥ ΕΛΕΓΧΘΗΚΑΝ 754 1090 2021 1248 ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ 41% 48% 36% 20% ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΑ 51% 42% 52% 71% ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΜΕ ΕΠΙΤΟΠΙΟ ΕΛΕΓΧΟ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΜΕ ΕΠΙΤΟΠΙΟ ΕΛΕΓΧΟ 5% 5% 4% 1% 2% 4% 2% 7% ΜΗ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ 1% 1% 6% 1% Πηγή: CCHSA, Animal Reports 2003-2006. Η ποσοστιαία κατανομή των επιθεωρήσεων του CCHSA, ανάλογα με τον τύπο υγειονομικής φροντίδας που παρέχει ένας οργανισμός, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα (1.1): Χρόνιας φροντίδας 44% Επείγουσας φροντίδας 14% Συστημάτων υγείας 13% Σωφρονιστικών υπηρεσιών 11% Φροντίδας στο σπίτι 7% Άλλοι7 4% Ανιάτων - εθισμού 3% Ψυχικής υγείας 3% Αποκατάστασης 1% 7 Άλλοι: 1) Επίκτητων εγκεφαλικών βλαβών, 2) Βοηθητικής τεχνολογίας αναπαραγωγής, 3) Υπηρεσιών ενόπλων δυνάμεων, 4) Παιδικής πρόνοιας, 5) Κατάχρησης ουσιών και εθισμού στον τζόγο. - 26-
Διάγραααα 1.1: Κατανομή επιθεωρήσεων ανά είδος φροντίδων υγείας Κατανομή επιθεωρήσεων Χ ρόνιω ν π αθήσεω ν Συστήματα υγείας Φ ροντίδας στο σπίτι Α νιάτω ν και εθισμού Α π οκατάστασης Επειγόντω ν π εριστατικώ ν Σω φρονιστικώ ν καταστημάτων Ά λ λ α Ψ υχικής υγείας Πηγή: CCHSA Annual Report 2005, ετήσια έκθεση 2005. 1.9 Συμπεράσματα Οι επιθεωρήσεις στους οργανισμούς υγείας έχουν ως στόχο την βελτίωση της ποιότητας φροντίδων υγείας. Οι συστάσεις που παρέχονται από το (ΧΗδΑ μέσω των αναφορών διαπίστευσης, αποτελούν τα ελάχιστα πρότυπα, τα οποία οι ενδιαφερόμενοι οργανισμοί πρέπει να πληρούν. Η εφαρμογή ή μη των συστάσεων του (ΧΗδΑ από τους αντίστοιχους οργανισμούς, εξαρτάται από την ομάδα διαπίστευσης και από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε οργανισμού. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά θεωρούνται π.χ.: Τομέας (επείγοντα, χρόνιας φροντίδας), Γεωγραφική θέση του οργανισμού (βορράς, νότος), Περιοχή (αστική, επαρχία), Μέγεθος (αριθμός κλινών), Χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα στις διαπιστεύσεις, Είδος οργανισμού (π.χ. απλό ή πανεπιστημιακό νοσοκομείο), Τύπο και κατηγορία συστάσεων προς τον οργανισμό υγείας. Αντιλαμβάνεται κανείς την δυσκολία εφαρμογής των συστάσεων του (ΧΗδΑ σ έναν οργανισμό μεγάλου μεγέθους, όπως επίσης τις δυσκολίες που συναντά π.χ. ένας - 27-
οργανισμός σε επαρχιακή πόλη όπου απουσιάζουν η εμπειρία και η γνώση πάνω σε θέματα ποιότητας. Βάση των ετήσιων αναφορών διαπίστευσης του (3(ΙΉ8Α, η συμμόρφωση των υγειονομικών υπηρεσιών, γενικά βρίσκεται σε καλά επίπεδα. Η πορεία προς την ποιότητα και την κλινική εξειδίκευση για τους οργανισμούς υγείας, προϋποθέτει μία συνεχή προσπάθεια από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και το κοινωνικό σύνολο. - 28-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Canadian Council for Health Services Accreditation, (2006), (Ιστοσελίδα: http://www.cchsa-ccass.ca/historv. foreword, about us, strategy, the accreditation standard 2007, patient safety, accreditation process, leading practices, child welfare, benefits of accreditation, working together, frequently asked questions, 2003/ 2004/ 2005/2006 annual reports). Rondeau V. Kent, Wagar H. Terry, (1998). Total quality commitment and performance in Canadian health care organizations. International journal of health care quality assurance. MCB University press, (1366-0756). - 2 9 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o : Η Συντονιστική Επιτροπή Διαπίστευσης Οργανισμών Φροντίδας Υγείας - Joint Commission on Accréditation of Healthcare Organizations (JCAHO)8 2.1 Ο οργανισμός H Συντονιστική Επιτροπή Διαπίστευσης Οργανισμών Φροντίδας Υγείας (Joint Commission on Accréditation of Healthcare Standards-JCAHO), είναι ένας ανεξάρτητος οργανισμός, μη κερδοσκοπικός και πρωτοπόρος σε εθνικό επίπεδο στον καθορισμό προτύπων και διαπιστεύσεων στον τομέα της υγείας. Από το 1951 έχει αναπτύξει τα τελειότερα επαγγελματικά πρότυπα και αξιολογεί τη διαδικασία προσαρμογής των οργανισμών παροχής φροντίδων υγείας στα πρότυπα αυτά. Αξιολογεί και εφαρμόζει προγράμματα διαπίστευσης σε περισσότερο από 16.000 οργανισμούς υγείας και πρόνοιας, στις ΗΠΑ. 2.2 Ιστορικό 1910 Ο Ernest Codman, M.D., πρότεινε το σύστημα του «τελικού αποτελέσματος στα Νοσοκομεία», με αυτό το σύστημα, ένα νοσοκομείο μπορούσε να καταγράφει το ιστορικό κάθε ασθενή του, για όσο χρονικό διάστημα ήταν απαραίτητο για να καθοριστεί αν η θεραπεία στην οποία υποβλήθηκε ο ασθενής ήταν αποτελεσματική ή όχι. Εάν η θεραπεία δεν ήταν αποτελεσματική, τότε το νοσοκομείο θα έπρεπε να ελέγξει τους λόγους της άστοχης θεραπείας, έτσι ώστε να αποφευχθούν παρόμοια λάθη στο μέλλον. 1913-1918 Ιδρύεται το Αμερικανικό Κολέγιο Χειρουργών (American College of Surgeons - ACS), από τον Franklin Martin, M.D., συνάδελφο του καθηγητή Codman. Το σύστημα «end resuit», γίνεται ο αντικειμενικός στόχος του ACS. Το 1917, δημιούργησε ένα πρόγραμμα με την ονομασία: «Ελάχιστα Πρότυπα Νοσοκομείων»9, με σκοπό να επιλεγούν τα καταλληλότερα νοσοκομεία για την πρακτική εκπαίδευση χειρουργών. Το επόμενο έτος το ACS πραγματοποίησε τους πρώτους ελέγχους σε νοσοκομεία. Τα 8 JCAHO s: Η Συντονιστική Επιτροπή για την Διαπίστευση Οργανισμών Φροντίδας Υγείας. Διαθέσιμο από την ιστοσελίδα: http://www.jcaho.org 9 Minimum Standard for Hospitals: Πρόκειται για τα ελάχιστα πρότυπα που έπρεπε να διαθέτουν τα νοσοκομεία που ασχολούνταν με την εκπαίδευση ιατρών. - 30-
αποτελέσματα έδειξαν ότι μόνο 89 από τα 692 νοσοκομεία που ελέγχθηκαν ανταποκρίνονταν στα «Ελάχιστα Πρότυπα». 1951 Το Αμερικανικό Ιατρικό Κολέγιο (American College of Physicians-ACP), η Ένωση Νοσοκομείων Αμερικής (American Hospital Association-AHA), η Αμερικανική Ιατρική Ένωση (American Medical Association-AMA) και η Καναδική Ιατρική Ένωση (Canadian Medical Association-CMA), από κοινού με το ACS δημιουργούν τη Joint Commission on Accréditation of Hospitals (JCAH), μία ανεξάρτητη επιτροπή, μη κερδοσκοπική της οποίας ο κύριος σκοπός είναι να παροχή εθελοντικών διαπιστεύσεων. 1965 1974 Το Κογκρέσο το 1965 προχώρησε σε τροποποίηση της Κοινωνικής Ασφάλισης με ένα άρθρο το οποίο θεωρούσε ότι τα νοσοκομεία που είναι διαπιστευμένα από το JCAH, πληρούν τα κριτήρια συμμετοχής στο Medicare (Medicare Conditions of Participation for Hospitals), σε αντίθεση με τα μη διαπιστευμένα και άρα ικανά για την συμμετοχή τους στα προγράμματα Medicaid και Medicare. Το 1969 ιδρύθηκε το Συμβούλιο Διαπίστευσης Υπηρεσιών για τους Νοητικά Καθυστερημένους και Άτομα με Ειδικές ανάγκες (Accréditation Council for Services for the Mentally Retarded and Other Developmentally Disabled Persons), το οποίο ξεκίνησε τις διαπιστεύσεις σε οργανισμούς που προσφέρουν φροντίδες σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Το 1970, ιδρύεται το Συμβούλιο Διαπίστευσης Ψυχιατρικών Ιδρυμάτων (The Accréditation Council for Psychiatrie Facilities), το οποίο αναλαμβάνει τη διαπίστευση των ψυχιατρικών εγκαταστάσεων της χώρας. 1982 Ο «κύκλος διαπίστευσης10» (Accréditation Cycle), αλλάζει σε τρία έτη από δύο που ίσχυε για νοσοκομεία, ψυχιατρικά ιδρύματα, προγράμματα αλκοολισμού, κατάχρησης ουσιών και κοινοτικά κέντρα ψυχικής υγείας. 1987 Η JCAH μετονομάζεται σε Joint Commission on Accréditation of Healthcare Organizations-JCAHO, θέλοντας να αντικατοπτρίσει μια διευρυμένη ακτίνα δραστηριοτήτων. 10 Ο Κύκλος Διαπίστευσης - Accreditation Cycle, αναλύεται παρακάτω στην ενότητα 2.5 και 2.6, στην διαδικασία διαπίστευσης και στο χρονοδιάγραμμα κύκλου διαπίστευσης, αντίστοιχα. -31 -
1994 H JCAHO δημιουργεί μια ομάδα εργασίας που ασχολείται αποκλειστικά με θέματα διαπίστευσης μικρών και επαρχιακών νοσοκομείων (The Work Group on Accreditation Issues for Small and Rural Hospitals). 1997 Τίθεται σε εφαρμογή το πρόγραμμα ORYX, που στόχο έχει την ενσωμάτωση της χρήσης των αποτελεσμάτων (outcomes) και των άλλων μετρήσεων των επιδόσεων του οργανισμού, στη διαδικασία διαπίστευσης. Το πρόγραμμα ORYX εφαρμόζεται στην πράξη σε νοσοκομεία, οργανισμούς περίθαλψης χρόνιων πασχόντων και άλλα δίκτυα φροντίδας υγείας. 2001 Δημιουργείται μία 20μελή ομάδα, αρμοδιότητα της οποίας είναι ο έλεγχος, ο εντοπισμός και αναθεώρηση των προτύπων που δεν ανταποκρίνονται ουσιαστικά στην ασφάλεια και ποιότητα υπηρεσιών προς τον ασθενή ή την κατάργηση ή μετατροπή των προτύπων που δεν συμβάλλουν στην τελική αποτελεσματικότητα. Το ίδιο έτος επίσης εισάγονται νέα προγράμματα διαπίστευσης, των Πρακτικών Χειρουργικής, της Μείωσης των Λαθών στην Φροντίδα Υγείας και των Νοσοκομείων Κρίσιμης Πρόσβασης (Critical Access Hospitals), που παρέχουν ουσιαστικές υπηρεσίες υγείας σε επαρχιακές κοινότητες. 2002 Η JCAHO παρουσιάζει για πρώτη φορά τους «Εθνικούς Στόχους Ασφάλειας του Ασθενή"» (National patient Safety Goals) και των άλλων σχετικών προϋποθέσεων που είναι απαραίτητοι για την βελτίωση της φροντίδας του ασθενή σε οργανισμούς υγείας. Επίσης συνεργάζεται με τα κέντρα Medicare και Medicaid στην εφαρμογή μιας εθνικής εκστρατείας με την επωνυμία «Μιλήστε» (Speak-up), η οποία ενθαρρύνει τους ασθενείς να λαμβάνουν ενεργό ρόλο στην πρόληψη λαθών φροντίδων υγείας, με την συμμετοχή τους σε ομάδας πρόληψης λαθών. 2003 Η JCAHO δημοσιεύει το «Παγκόσμιο Πρωτόκολλο» (Universal protocol), με ισχύ από την 1η Ιουλίου 2004 και στόχο έχει την πρόληψη του λάθους εντοπισμού, των λανθασμένων διαδικασιών και των χειρουργικών επεμβάσεων σε λάθος ασθενή. Επίσης στις αρχές του ίδιου έτους, ανακοινώθηκε η συνεργασία μεταξύ JCAHO και «Εθνικής Επιτροπής Διασφάλισης της Ποιότητας» (National Committee for Quality Assurance), με τη δημιουργία του «Συνεταιρισμού για την Προστασία της Ανθρώπινης Έρευνας» 1 11 Η Εθνικοί Στόχοι Ασφάλειας των Ασθενών περιλαμβάνουν συνολικά 13 Στόχους. http.//jcaho.org/home/patient safety/national Patient Safety Goals. - 32-
(Partnership for Human Research Protection.Inc.), που σκοπό έχει την προσφορά διαπιστεύσεων σε προγράμματα, α) τα οποία προστατεύουν την ασφάλεια των ασθενών και το δικαίωμα όσων συμμετέχουν σε κλινικές δοκιμασίες (clinical trials), β) την διαπίστευση προγραμμάτων ερευνών σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία, και ακαδημαϊκά κέντρα των ΗΠΑ και του εξωτερικού. 2004 Ξεκινά μια εθνική εκστρατεία υπέρ της δωρεάς οργάνων με την επωνυμία «Στρατηγικές μείωσης της έλλειψης δωρεάς οργάνων και προστασία ασθενών» (Strategies for Narrowing the Organ Donation Gap and Protecting Patients). Η εκστρατεία αυτή έχει ως στόχο να μειώσει το χάσμα που υπάρχει μεταξύ του αριθμού των δωρητών οργάνων που υπάρχουν και του αριθμού των ασθενών που χρήζουν μεταμόσχευση κάποιου οργάνου και στην προστασία των ασθενών αυτών. Επίσης για το έτος 2004, η JCAHO ανέπτυξε προγράμματα διαπίστευσης: Κλινικών εργαστηρίων, Εκπαίδευσης επαγγελμάτων υγείας, Ετοιμότητας επειγόντων περιστατικών, Αποκατάστασης βλάβης και πρόληψης ατυχημάτων, και Ασφάλειας του ασθενή και αξιόπιστης ιατρικής. 2005 Το 2005 την ιδρύεται το «Κέντρο για την Ασφάλεια του Ασθενή-Joint Commission International», από τη JCAHO και τη JCResources. Το ίδιο έτος ανακοινώνεται η έναρξη ενός σχεδίου ανάπτυξης προγράμματος πιστοποίησης Κέντρων Μεταμοσχεύσεων. 2006 Η JCAHO ανακοινώνει την εφαρμογή ενός νέου προτύπου για τον έλεγχο του ιού της Ινφλουέντσας, το οποίο απαιτεί από τα διαπιστευμένα νοσοκομεία και άλλους οργανισμούς παροχής φροντίδας υγείας, να μεριμνούν για τον εμβολιασμό του προσωπικού τους κατά του ιού της Ινφλουέντσας. Τα κέντρα Medicare και Medicaid του Υπουργείου Υγείας αναθέτουν την αποκλειστική αρμοδιότητα στη JCAHO, για την πιστοποίηση του πάγιου ιατρικού εξοπλισμού, της προσθετικής και των προμηθειών των κέντρων αυτών (Medicare-Medicaid), σύμφωνα με νόμο του 2003 του Υπουργείου Υγείας, περί εκσυγχρονισμού του Medicare και Medicaid. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπάρχουν πλήθος διαπιστευμένων οργανισμών που λειτουργούν παράλληλα με την JCAHO, με τους ίδιους σκοπούς και στόχους, π.χ. Το «Ινστιτούτο για την βελτίωση της φροντίδας υγείας (ΙΗΙ)12, το «Σχέδιο διασφάλισης 12 ΙΗΙ: Institute for Healthcare Improvement. -33 -
ποιότητας» (QAP)13, η «Εθνική εταιρεία για την ποιότητα φροντίδων υγείας» (NAHQ)14 και την «Εθνική Επιτροπή για τη Διασφάλιση Ποιότητας» (NCQA)15, ο δεύτερος σε σπουδαιότητα οργανισμός διαπίστευσης μετά τη JCAHO. Η NCQA, ξεκίνησε τις εργασίες του το 1991, δηλαδή την παροχή διαπιστεύσεων σε φορείς του τομέα υγείας, όλων των βαθμών περίθαλψης του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. 2.3 Σκοπός - Στόχοι Ο σκοπός της Joint Commission είναι η συνεχής βελτίωση της ασφάλειας και της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας στους πολίτες, μέσοι των επιθεωρήσεων ελέγχου και διαπίστευσης των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας από τους φορείς υγείας. Με αυτόν τον τρόπο συμβάλλει ενεργά, στην βελτίωση των επιδόσεων των οργανισμών παροχής φροντίδων υγείας και στην βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους ασθενείς - πελάτες. Η επίτευξη των στόχων που έχει θέσει η JCAHO, προϋποθέτουν την ύπαρξη ορισμένων παραγόντων. Αυτοί οι παράγοντες αυτοί είναι: Καταλληλότητα (Appropriateness): Ο βαθμός στον οποίο η φροντίδα που παρέχεται είναι σχετική με τις κλινικές ανάγκες του ασθενούς, με δεδομένη την παρούσα γνώση. Διαθεσιμότητα (Availability): Ο βαθμός στον οποίο η κατάλληλη φροντίδα είναι διαθέσιμη ώστε να αντεπεξέλθει στις ανάγκες του ασθενούς που εξυπηρετείται. Συνέχεια (Continuity): Ο βαθμός στον οποίο η φροντίδα για τον ασθενή είναι συντονισμένη ανάμεσα στους επαγγελματίες, στους οργανισμούς και στο πέρασμα του χρόνου. Αποτελεσματικότητα (Effectiveness): Ο βαθμός στον οποίο η φροντίδα παρέχεται με το σωστό τρόπο, με δεδομένη την παρούσα γνώση, με στόχο να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα στον ασθενή. Δραστικότητα (Efficacy): Ο βαθμός στον οποίο η φροντίδα που χρησιμοποιείται για τον ασθενή, φάνηκε να πραγματοποιεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. 13 QAP: Quality Assurance Program. 14 NAHQ: National Association for Healthcare Quality. 15 NCQA: National Committee for Quality Assurance. - 3 4 -
Αποδοτικότητα (Efficiency): Η αναλογία των αποδόσεων (αποτελέσματα της φροντίδας) για έναν ασθενή, προς τις πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την παροχή φροντίδας. Σεβασμός και φροντίδα (Respect and caring): Ο βαθμός στον οποίο ένας ασθενής εμπλέκεται στις αποφάσεις τη δικής του φροντίδας και εκείνοι που παρέχουν τις υπηρεσίες το κάνουν με ευαισθησία και σεβασμό για τις ανάγκες, προσδοκίες και προσωπικές διαφορές του. Ασφάλεια (Safety): Ο βαθμός στον οποίο το ρίσκο μιας μεσολάβησης και το ρίσκο στο περιβάλλον φροντίδας μειώνονται για τον ασθενή, τον παρέχοντα την φροντίδα υγείας και τρίτους. Επικαιρότητα (Timeliness): Ο βαθμός στον οποίο η φροντίδα, παρέχεται στον ασθενή τη στιγμή που είναι απαραίτητη. 2.4 Πρόγραμμα διαπίστευσης Το πρόγραμμα διαπίστευσης που αναπτύσσει η JCAHO εστιάζεται σε α) Νοσοκομεία Κρίσιμης Πρόσβασης (Critical Access Hospitals), π.χ. Κέντρα Υγείας, β)υπηρεσίες Φροντίδας στο Σπίτι (Home Care), γ) Νοσοκομεία (Hospitals), δ) Κέντρα Χρόνιας Φροντίδας (Long term Care), ε) Υπηρεσίες Εργαστηρίων (Laboratory Services), στ) Κινητής Φροντίδας (Ambulatory Care), ζ) Φροντίδας Υγείας της Συμπεριφοράς (Behavioral Health Care), η) Κέντρων Μεταμοσχεύσεων (Transplant Centers), και θ) Φροντίδας Εξειδικευμένων ασθενειών (Disease-Specific Care). 2.4.1 Διαδικασία διαπίστευσης Η διαδικασία διαπίστευσης προϋποθέτει την προετοιμασία του νοσοκομείου για την επιθεώρηση. Το νοσοκομείο πρέπει να ανταποκρίνεται πλήρως στα κριτήρια που θέτει η επιτροπή τουλάχιστον (4) τέσσερις μήνες πριν την αρχική επιθεώρηση ή επαναληπτικής επιθεώρησης. Απαιτείται επιπλέον 12μήνη καταγραφή του ιστορικού εφαρμογής των συγκεκριμένων κριτηρίων. Καθ όλη τη διάρκεια της περιόδου διαπίστευσης, ελέγχεται ο οργανισμός εάν ανταποκρίνεται στα κριτήρια με την εφαρμογή τους στην πράξη. Η προετοιμασία για επιθεώρηση είναι ανταγωνιστική. Το νοσοκομείο πρέπει: α) Να γνωρίζει - 35-
τα κριτήρια, β) Να έχει εξετάσει τις υπάρχουσες διαδικασίες και να βελτιώσει τα σημεία που δεν ανταποκρίνονται στα κριτήρια που θέτει η επιτροπή πιστοποίησης. Πριν την καταληκτική ημερομηνία επιθεώρησης χρειάζονται 9-12 μήνες προετοιμασίας, με προσεκτικό έλεγχο των κριτηρίων, με την διενέργεια οργανωτικής αυτό-εκτίμησης, τη λήψη μέτρων για την βελτίωση της ποιότητας όπου είναι αναγκαίο, την ανάπτυξη νέων πολιτικών και διαδικασιών και την εκπαίδευση του προσωπικού. Οι οργανισμοί ενημερώνονται για τις απαραίτητες ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουν μέσω του «Περιληπτικού Οδηγού Διαπίστευσης Νοσοκομείων16». Ο Οδηγός αυτός περιλαμβάνει όλα τα κριτήρια που πρέπει να πληροί ένα νοσοκομείο, όπως επίσης και τις διαδικασίες και την πολιτική που θα ακολουθήσει η Επιτροπή Διαπίστευσης (JCA). Επίσης, οι οργανισμοί μπορούν να ενημερωθούν για τις προβλεπόμενες διαδικασίες μέσω σεμιναρίων, παρουσιάσεων ήδη διαπιστευμένων οργανισμών και άλλων επαγγελματικών συνεργατών. 2.4.2 Χρονοδιάγραμμα κύκλου διαπίστευσης (παράδειγμα επιθεώρησης ενός τυχαίου οργανισμού υγείας, τον μήνα Ιούλιο, 2006). > -365 ηαέρες: Ιούλιος 2005, Ο οργανισμός συμπληρώνει την Ηλεκτρονική Αίτηση (E-Application), μέσα από το διαδίκτυο. > Ιανουάριος 2006. γίνεται η πληρωμή των ετήσιων εισφορών-εγγραφής. > -14 η αέρες: Εκδίδεται και αποστέλλεται στους επιθεωρητές, η διαδικασία επιθεώρησης μαζί με άλλες οδηγίες επιθεώρησης, πριν τον έλεγχο του οργανισμού. Αποστέλλονται στους επιθεωρητές έγγραφα, τα οποία αποτελούν την «Διαδικασία Εστίασης στις Προτεραιότητες», (Priority Focus Process-PFP). > 0 η αέρες: Ιούλιος 2006 (Ημέρα επιθεώρησης), το αποτέλεσμα του PFP μαζί με άλλες πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από τους επιθεωρητές αποστέλλονται στον οργανισμό. Η επιτόπια επιθεώρηση περιλαμβάνει μεθοδολογία ελέγχου, συστήματα έρευνας και επικύρωση των «Επιμετρήσεων Επιτυχίας από Περιοδικούς Ελέγχους Επιδόσεων» (Periodic Performance Review-PPR). Η τελική αναφορά παραδίδεται επιτόπου στον οργανισμό, στο τέλος της επιθεώρησης. 16 Comprehensive Accreditation Manual for Hospitals - CAMH - 36-
> 7 ημ,έρες: Εγγράφεται εισφορά επιτόπιας επιθεώρησης, η οποία βαρύνει τον οργανισμό που επιθεωρήθηκε. > 45 η αέρες: Ο οργανισμός υποβάλλει στη JCAHO, τις «Αποδείξεις Συμμόρφωσης» στα Πρότυπα (Evidence of Standards Compliance-ESC) και Μετρήσεων Επιτυχίας (Measures of Success), εάν υπάρχουν συστάσεις από τους επιθεωρητές για βελτιώσεις του οργανισμού, κατά τη διάρκεια της επιθεώρησης. > 75 ηαέρες: Γίνεται η επεξεργασία του ESC και η λήψη της απόφασης από τη JCAHO. Η Αναφορά Ποιότητας (Quality Report) δημοσιεύετε στο διαδίκτυο. > 195 τηΐέρες: Ο οργανισμός υποβάλλει τα δεδομένα των Μετρήσεων Επιτυχίας, στη JCAHO. > 205 nuépcç: Επεξεργάζεται η JCAHO τις Μετρήσεις Επιτυχίας και λαμβάνει την τελική απόφαση. > 365 ηιιέρες: Ιούλιος 2007, ο οργανισμός επιστρέφει την ετήσια (PPR) «Περιοδικό Έλεγχο Επίδοσης», μαζί με σχέδιο δράσης του οργανισμού και τις Μετρήσεις Επιτυχίας. Επίσης ο οργανισμός υποβάλλει νέα ηλεκτρονική αίτηση (Ε-Αρρ). > 395 η αέρες: Διεξάγεται διάσκεψη υπό της «Ομάδας Διαχείρισης των Προτύπων» (Standards Interpretation Group), με τη συμμετοχή του οργανισμού, με θέμα τον περιοδικό έλεγχο των επιδόσεων. Η Ομάδα Διαχείρισης των Προτύπων ελέγχει, αναθεωρεί και εγκρίνει το σχέδιο δράσης του οργανισμού. 2.5 Ανθρώπινοι πόροι Οι επιθεωρητές της JCAHO είναι έμπειροι και εξειδικευμένοι στον τομέα της περιφερειακής φροντίδας υγείας. Τα απαιτούμενα προσόντα για την κατάληψη θέσης επιθεωρητή περιλαμβάνει, τουλάχιστον πενταετή (5) διοικητική εμπειρία σε οργανισμούς φροντίδας υγείας και εκπαίδευση ανώτατης βαθμίδας. Όλοι οι επιθεωρητές της JCAHO διαθέτουν τουλάχιστον μεταπτυχιακό δίπλωμα σπουδών. Πριν την πραγματοποίηση οποιασδήποτε επιθεώρησης, οι νέοι επιθεωρητές εκπαιδεύονται επί δύο (2) εβδομάδες σε αίθουσες διδασκαλίας και στη συνέχεια ακολουθεί μια περίοδο εφαρμογής των διδαχθέντων στη πράξη μαζί με έμπειρους επιθεωρητές. Οι επιθεωρητές εκπαιδεύονται σε συνεχή βάση μέσω ετήσιων προγραμμάτων εκπαίδευσης, μέσω οπτικοακουστικών μέσων, μέσω διασκέψεων και της προσωπικής μελέτης. - 37-
2.6 Δημόσια πολιτική17 (public policy) Το πρόγραμμα δημόσιας πολιτικής που έχει αναπτύξει η Joint Commission, αφορά την αντιμετώπιση θεμάτων, που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα την ποιότητα των παρεχόμενων φροντίδων υγείας. Τα θέματα δημόσιας πολιτικής είναι: 1. Μείωση της σπατάλης στην φροντίδα υγείας και βελτίωση της αποτελεσματικότητας (Efficiency and Waste Reduction), 2. Συνωστισμός στα τμήματα επειγόντων περιστατικών (Emergency Department Overcrowding), 3. Ετοιμότητα για επείγουσες καταστάσεις (Emergency Preparedness), 4. Εκπαίδευση των επαγγελματιών φροντίδας υγείας (Health Care Professional Education), 5. Ασφάλεια του ασθενή (Patient Safety), 6. Το νοσοκομείο του μέλλοντος (Hhospital of the future), 7. Έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού (Nurse staffing crisis), 8. Δωρεά οργάνων (Organ donation), 9. Σχέση τιμής-επίδοσης (Pay-for-performance), 10. Στρατηγική δεδομένων επίδοσης (Performance data strategy), 11. Αποκατάσταση βλαβών και πρόληψη ατυχημάτων (Tort resolution and Injury prevention). 2.7 Στρατηγική Η στρατηγική της JCAHO περιλαμβάνει την παραγωγή προγραμμάτων διαπίστευσης και πιστοποίησης, τη ανάπτυξη προγραμμάτων Υγιεινής και Ασφάλειας στα νοσοκομεία και προγραμμάτων ασφάλειας του ασθενούς. Επίσης, ανάμεσα στις στρατηγικές περιλαμβάνονται το Benchmarking νοσοκομείων (ορόσημα), η ανάπτυξη της E-Health και τέλος την παροχή κατευθυντήριων οδηγιών στους οργανισμούς παροχής φροντίδων υγείας. 17 17 Δημόσια Πολιτική (Public Policy Reports): διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http.//www.jcaho.org/home/public policy. - 3 8 -
2.8 Συμπέρασμα Αναμφισβήτητα, η ΙΟΑΗΟ κατέχει ηγετικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις όσον αφορά την διαπίστευση της ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας. Η μακρόχρονη πορεία της ΙΟΑΗΟ, οι συνεχείς και αδιάκοπες υπηρεσίες που έχει προσφέρει, έχουν συμβάλλει θετικά στην ανάπτυξη μίας διεθνής προσπάθειας βελτίωσης των υπηρεσιών υγείας. Η ανάπτυξη της επιτροπής είναι εντυπωσιακή. Πραγματοποιεί επιθεωρήσεις και διαπιστεύει οργανισμούς υγείας, πέρα από τα σύνορα της Αμερικής, σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσω της θυγατρικής 5 0 1. Η ανταγωνιστικότητα μεταξύ οργανισμών υγείας στην Αμερική, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη απαίτηση των ασθενών για ποιοτικές φροντίδες υγείας, έχουν οδηγήσει τους οργανισμούς υγείας σε μία κούρσα διαπίστευσης των υπηρεσιών τους. Καθώς τα ανώτερα διοικητικά στελέχη των οργανισμών αποδέχονται αυτή τη πραγματικότητα, ένα ποσοστό των υπόλοιπων υπαλλήλων των οργανισμών αυτών και κυρίως γιατροί, αντιμετωπίζουν τις διαδικασίες διαπίστευσης με λιγότερο ενθουσιασμό. Αντιλαμβάνονται την επιθεώρηση από οργανισμούς διαπίστευσης ως την προσπάθεια να τους υποδείξουν οι εξωτερικοί επιθεωρητές, πώς να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Κάθε εργαζόμενος όμως πιστεύει ότι προσφέρει τον καλύτερο του εαυτό και τις όσο το δυνατό καλύτερες υπηρεσίες φροντίδων στους ασθενείς. Πλέον οι εργαζόμενοι στους οργανισμούς αυτούς βλέπουν τις διαδικασίες διαπίστευσης ως «το πρόγραμμα του μήνα» και τους εαυτούς τους να αντιμετωπίζονται ως εργάτες σε εργοστάσιο. Η συμπεριφορές και αντιλήψεις αυτές, επιβραδύνουν την όλη διαδικασία των οργανισμών υγείας προς το στόχο τους, δηλαδή στην βελτίωση της ασφάλειας και της ποιότητας των παρεχόμενων φροντίδων υγείας. - 39-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Joint Commission for Accreditation of Healthcare Organizations, (2007), (Ιστοσελίδα: http://www.icaho.org/home/accreditation programs, about us, public policy, patient safety, sentinel event, certification programs and standards). Joint Commission International, www.ici.org Joint Commission International, (2007), Accreditation Standards for Hospitals. Third Edition, 2007. Lutfiyya M, Bhat D, Ghandi S, Nguyen C, Hoper V, Lipsky M. A comparison of quality of care indicators in urban acute care hospitals and rural critical access hospitals in the United States, (2007). International journal for quality in health care, Volume. 19, No 3, Advance access publishing. Brashier L, Sower V, Motwani J, Savoie M, (1996). Implementation of TQM/CQI in the health care industry, a comprehensive model. Benchmarking for quality management & technology, Vol. 3, No. 2. MCB University press (1351-3036). - 40-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o : Η Επιτροπή για την ασφάλεια και την ποιότητα στη φροντίδα υγείας της Αυστραλίας - Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare - (ACSQH)18 3.1 Ο οργανισμός Η Αυστραλία έχει μια πολύχρονη παράδοση στην διαπίστευση ποιότητας των υγειονομικών υπηρεσιών της. Ο κυριότερος οργανισμός που ασχολείται με την πιστοποίηση/ διαπίστευση των υπηρεσιών υγείας στην Αυστραλία είναι η Επιτροπή για την Ασφάλεια και την Ποιότητα στην Φροντίδα Υγείας της Αυστραλίας, «The Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare -ACSQH» (πρώην ACHS). Τα δεδομένα που διαθέτουμε για την ACSQH είναι λιγοστά, διότι είναι ένας σχετικά νέος οργανισμός που ιδρύθηκε το έτος 2005, για τον λόγο αυτό είμαστε υποχρεωμένοι πρώτα να αναφερθούμε στο ιστορικό της ACHS, στη συνέχεια στο ιστορικό της ACSQH, που αποτελεί ιστορική συνέχεια της πρώτης. 3.2 Ιστορικό 1958-1974 Το χρονικό διάστημα αυτό, μεγάλος αριθμός διαφορετικών επαγγελματιών υγείας, προσέφεραν εθελοντική εργασία με στόχο την βελτίωση της ποιότητας στο χώρο της υγείας. Ανάμεσα στους εθελοντές, περιλαμβάνονταν μέλη της Ένωσης Ιατρών Αυστραλίας (Australian Medical Association), Ιατρικά Κολέγια και η Ένωση Νοσοκομείων Αυστραλίας (Australian Hospital Association). Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας καρποφόρησε με την ίδρυση το έτος 1974 του Συμβουλίου Προτύπων Φροντίδας Υγείας της Αυστραλίας, (ACHS). Το Συμβούλιο Προτύπων Φροντίδας Υγείας της Αυστραλίας (ACHS), αποτέλεσε έναν ανεξάρτητο οργανισμό, μη κερδοσκοπικό, αφοσιωμένο στην βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας της Αυστραλίας. To ACHS, ήταν ο πρωτοπόρος και η κύρια ανεξάρτητη αρχή, όσον αφορά τη μέτρηση και εφαρμογή συστημάτων βελτίωσης της ποιότητας και διαπιστεύσεων των υπηρεσιών υγείας της χώρας. Ξεκίνησε ως συνεργασία μεταξύ ιατρών 18 The Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare -ACSQH (πρώην ACHS): Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.acaqh.org.au. -41 -
και διοικητικών υπαλλήλων από όμορες πολιτείες, βασιζόμενο στο Καναδικό μοντέλο διαπίστευσης, με την υποστήριξη και χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Κέλογκ-(\ν.Κ. Kellogg Foundation). 1989 Το ACHS από το 1989 συντονίζει την ανάπτυξη, συλλογή, ανάλυση και αναφορά κλινικών δεικτών του τομέα υγείας της Αυστραλίας. Είναι διεθνής η παραδοχή ότι η ανάπτυξη και η χρήση κλινικών δεικτών μπορούν να επηρεάσουν τις κλινικές πρακτικές, με στόχο την βελτίωση της ποιότητας των φροντίδων υγείας. To ACHS διαθέτει παράλληλα και την «Υπηρεσία Επιδόσεων και Αποτελεσμάτων» (Performance and Outcomes Service-POS), η οποία συλλέγει αξιόλογες πληροφορίες για πάνω από 300 κλινικούς δείκτες, με τη συμμετοχή -πλέον των 800 οργανισμών παροχής φροντίδας υγείας- και τις δημοσιεύει στην Συγκριτική Αναφορά Υπηρεσιών (Comparative Report Service). Οι πληροφορίες δεικτών που διαθέτει, αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή δεδομένων η οποία έχει συγκεντρωθεί στις μέρες μας, για τη ποιότητα φροντίδων υγείας στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. 1996 Η ACHS ξεκίνησε το 1996 ένα πρόγραμμα διαπίστευσης με την επωνυμία «Πρόγραμμα Αποτίμησης και Βελτίωσης της ποιότητας» (Evaluation and Quality Improvement Program -EQuip), το οποίο παρέχει στους οργανισμούς φροντίδων υγείας ένα πλαίσιο διανομής των υπηρεσιών υγείας, που να εστιάζονται στον πελάτη και στην συνέχεια των υπηρεσιών φροντίδας, με την συστηματική εισαγωγή ενός εξωτερικού συνεργάτη επιθεώρησης (external peer review). 2005 Το έτος 2005, το ACHS μετονομάζεται σε ACSQH, δηλαδή από «Επιτροπή Προτύπων Φροντίδας Υγείας της Αυστραλίας» (ACHS), σε «Επιτροπή για την Ασφάλεια και την Ποιότητα στην Φροντίδα Υγείας της Αυστραλίας» (ACSQH), αναλαμβάνοντας την αποστολή της πρώτης ACHS. Η επίσημη έναρξη των δραστηριοτήτων και των εργασιών της ACSQH, ξεκίνησαν την 1η Ιανουάριου 2006. 2006 Η ACSQH κοινοποίησε ένα πενταετές σχέδιο εργασίας «5 year work plan» για το διάστημα, 07/2006 έως 11/2010, το οποίο αναλύεται στην παράγραφο στρατηγικές της ACSQH. - 42-
Στην Αυστραλία εδρεύει, πλην της ACSQH, μία διεθνή επιτροπή, η «Διεθνής επιτροπή διαπίστευσης της ποιότητας» (ISQuA)19, η οποία μέσω διαδικασιών διαπίστευσης απονέμει βραβεία αναγνώρισης ποιότητας. Τα βραβεία αυτά απονέμονται σε εθνικό επίπεδο, περιοχής ή σε οργανισμούς διαπίστευσης. Το βραβείο ποιότητας δεν αποτελεί διεθνή διαπίστευση ή αναγνώριση υπηρεσιών ποιότητας, όπως επίσης δεν παρέχεται σε μεμονωμένους οργανισμούς ή επαγγελματίες υγείας. Τα μέλη τα οποία απαρτίζουν την Συμβουλευτική Ομοσπονδία Διαπίστευσης (Accreditation Federation Council) της ISQuA, περιλαμβάνουν διεθνώς γνωστούς και αναγνωρισμένους διαπιστευμένους οργανισμούς, όπως: HAS: Haute Autorité Santé, France Australian Council on Healthcare Standards Australian General Practice Accreditation Avedis Donabedian Foundation, Spain Canadian Council on Health Service Accreditation SHQS, Finland CHKS - Health Quality Service, UK Institute of Accreditation of Hospitals, NIAZ, The Netherlands I Irish Health Services Accreditation Board Japan Council for Quality in Health Care Joint Commission International Accreditation Malaysian Society for Quality in Health Care National Committee on Quality Assurance, NCQA, USA Quality Health New Zealand 3.3 Σκοπός - Στόχοι Σκοπός της ACSQH είναι: > Να κατευθύνει και να συντονίζει τους οργανισμούς φροντίδας υγείας της Αυστραλίας, προς την βελτίωση της ασφάλειας και της ποιότητας των υπηρεσιών 19 ISQuA: International Society for Quality Accreditation. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.isqua.org - 4 3 -
τους, με τον εντοπισμό θεμάτων και πολιτικών κατευθύνσεων περί ασφάλειας και ποιότητας και την ανάληψη δράσεων προς το σκοπό αυτό. > Η διάδοση της γνώσης και η υποστήριξη της ασφάλειας και ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας. > Η δημόσια ενημέρωση για την ασφάλεια και ποιότητα των υπηρεσιών υγείας και των επιδόσεων των οργανισμών παροχής φροντίδων υγείας, βάση των εθνικών προτύπων. > Η εφαρμογή στη πράξη των εθνικά συμφωνηθέντων προτύπων για την ασφάλεια και την βελτίωση της ποιότητας. > Η παροχή συμβουλών στρατηγικής στις υπηρεσίες υγείας, πάνω σε θέματα άριστης πρακτικής και τους τρόπους εφαρμογής των στρατηγικών αυτών, με στόχο της βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, με την ανάληψη των κατάλληλων ενεργειών. 3.4 Στρατηγική Το σχέδιο δράσης της πενταετία 2006 έως 2011, περιλαμβάνει: 1. Την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός Πλαισίου Εθνικής Στρατηγικής για την ασφάλεια και ποιότητα στις υπηρεσίες φροντίδας υγείας, και την ανάλυση των περιοχών αυξημένου ρίσκου. 2. Την βελτίωση των κατευθύνσεων στον καταναλωτή υγειονομικών υπηρεσιών για την βελτίωση της ασφάλειας του εντός του υγειονομικού συστήματος και την παρακολούθηση της ασφάλειας και ποιότητας στην Ψυχική Υγεία. 3. Την παροχή συμβουλών σε θέματα ασφάλειας και ποιότητας στους Υπουργούς Υγείας της Αυστραλίας. Την διάδοση και κοινοποίηση κάθε είδους πληροφόρησης σε θέματα ασφάλειας και ποιότητας στους καταναλωτές και στους επαγγελματίες υγείας της Αυστραλίας. 4. Την ανάπτυξη ενός συστήματος Υγείας το οποίο να εστιάζεται περισσότερο στον πελάτη. 5. Την διαπίστευση όλων των εγκαταστάσεων παροχής υπηρεσιών φροντίδας υγείας της Αυστραλίας, την ανάπτυξη ενός συστήματος διαπίστευσης επαγγελματιών υγείας που ειδικεύονται σε πρακτικές υψηλού ρίσκου. - 4 4 -
6. Την δημιουργία μίας εθνικής βάσης δεδομένων για την ασφάλεια και ποιότητα στην φροντίδα υγείας. 7. Τέλος, την διαχείριση και ανάπτυξη των ήδη υπαρχόντων σχεδίων δράσης και προγραμμάτων διαπίστευσης της επιτροπής (ACSQH). 3.5 Συμπεράσματα Από την ανάλυση της πορείας που ακολουθεί η Αυστραλία, διαπιστώνουμε ότι η χώρα επηρεασμένη κυρίως από τις διεθνείς εξελίξεις πάνω σε θέματα ποιότητας, ακολουθώντας το Αμερικανικό μοντέλο, προσπαθεί να αναπτύξει και αυτή με τη σειρά της αντίστοιχους οργανισμούς διαπίστευσης στον τομέα της υγείας. Τα πρότυπα τα οποία έχει θέσει η ACSQH έως σήμερα, ανταποκρίνονται μόνο στα ελάχιστα πρότυπα ποιότητας που πρέπει να διαθέτουν οι οργανισμοί προκειμένου να διαπιστευτούν, χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη βάση στο κλινικό αποτέλεσμα (clinical outcome). Επίσης, διαπιστώνουμε ότι σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, κάτι που συμβαίνει και σε άλλες χώρες π.χ. Γαλλία, συνεχείς μετονομασίες των οργανισμών διαπίστευσης, που σημαίνει ότι δεν εκπληρώνουν επακριβώς το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν. Απομένει να διαπιστώσουμε αν οι μελλοντικοί στρατηγικοί στόχοι των οργανισμών διαπίστευσης της Αυστραλίας, εκπληρωθούν. -45 -
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare, (2006), (Ιστοσελίδα: http://acsqh.org.au/home/ about us, what s new, safety, safer patient care, national safety and quality accreditation standards review, 5 year work plan 07/2006-11/2010). O Reilly Maria., Courtney Mary., (2007), Edwards, Helen., How is quality being monitored in Australian residential aged care facilities? A narrative review. International journal for Quality in Health Care, Volume 19: pp. 177-182, Oxford University Press. International Society for Quality Accreditation, www.isqua.org.au. - 4 6 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : Εθνικό Ινστιτούτο για την Υγεία και την Κλινική Εξειδίκευση στην Αγγλία -National Institute for Health and Clinical Excellence-(NICE)20 4.1 Ο οργανισμός To Εθνικό Ινστιτούτο για την Υγεία και την Κλινική Εξειδίκευση (National Institute for Health and Clinical Excellence-NICE), είναι ένας ανεξάρτητος οργανισμός, ένα τμήμα του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Αγγλίας-NHS21, υπεύθυνο για την προώθηση της Κλινικής Εξειδίκευσης στις υπηρεσίες υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ουαλίας, της Βόρειας Ιρλανδίας και της Σκότιας. 4.2 Ιστορικό Ο οργανισμός NICE είχε συσταθεί ως μία «Ειδική Υγειονομική Αρχή», με πρόταση της Κυβέρνησης το 1997 στο «Νέο Εθνικό Σύστημα Υγείας», όπως ονομάστηκε η μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας (White Paper). Το Εθνικό Ινστιτούτο για την Κλινική Εξειδίκευση, (National Institute for Clinical Excellence-NICE), ξεκίνησε τις εργασίες του, τον Απρίλιο του 1999. Την 1η Απριλίου του 2005 μετονομάστηκε σε Εθνικό Ινστιτούτο για την Υγεία και Κλινική Εξειδίκευση (National Institute for health and Clinical Excellence) και χαρακτηρίστηκε ως το «Νέο NICE». Ο ρόλος του NICE καθορίσθηκε στο White Paper του 2004 υπό τον τίτλο «Επιλογή Υγείας: Κάνοντας τις Υγιεινότερες επιλογές, ευκολότερες». Οι εργασίες του περιλαμβάνουν: α) την εκτίμηση των νέων φαρμακευτικών προϊόντων, β) των επεμβατικών διαδικασιών και γ) της ανάπτυξης κλινικών οδηγιών (πρωτόκολλα). Μετά την κατάργηση της «Εταιρείας Υγειονομικής Ανάπτυξης-HDA», το NICE ανέλαβε (την 1η Απριλίου 2005) ορισμένες από τις λειτουργίες της και ταυτόχρονα την 20 National Institute for health and Clinical Excellence - NICE: Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα, http//:www.nice.org 21 NHS: National Health System -47-
ευθύνη να παράσχει τις απαραίτητες οδηγίες, για την προώθηση της δημόσιας υγείας, της εκπαίδευσης υγείας και των άλλων θεμάτων της δημόσιας υγείας. 4.3 Σκοπός - Στόχοι To NICE, σκοπό έχει την παροχή εθνικών κατευθύνσεων για την προώθηση της καλής υγείας την πρόληψη και θεραπεία των ασθενειών και την μέριμνα για την αποτελεσματικότητα των ιατρικών θεραπειών και διαδικασιών. Επίσης ο σκοπός της ίδρυσης του ήταν να καθοδηγήσει το Εθνικό Σύστημα Υγείας - μέσω της διαπίστευσης - προς την βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, με τη χρήση κλινικών προτύπων (Standards). To NICE είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο της ασφάλειας και επάρκειας των διαδικασιών διάγνωσης και θεραπείας. Καθήκον έχει να διενεργεί ελέγχους σε οργανισμούς παροχής φροντίδων υγείας και γενικότερα σε όλους τους εμπλεκόμενους στο σύστημα υγείας, καθοδηγούμενο από το Υπουργείου Υγείας της Αγγλίας και την Εθνική Συνέλευση της Ουαλίας. 4.4 Δομή του NICE Η δομή του NICE, αποτελείται από το Διοικητικό Συμβούλιο, την Ανώτατη Διοικητική Ομάδα, Διευθύνσεις και Κέντρα, τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω σε μορφή οργανογράμματος, όπως φαίνεται στο σχήμα (4.1): - 4 8 -
Στήιια 4.1: ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ «NATIONAL INSTITUTE FOR HEALTH AND CLINICAL EXCELLENCE» Πηγή: Η δομή του NICE, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα, http://www.nice.org/structure of NICE. - 49 -
4.4.1 Διευθύνσεις > Διεύθυνση KXivucnc και Armôaiaç Υγείας: Ηγείται της έρευνας και ανάπτυξης για την βελτίωση των μεθόδων που χρησιμοποιεί το NICE στην ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών και ενθαρρύνουν τους συνεργάτες τους στη συλλογή στοιχείων από έρευνες, που αφορούν τις εργασίες του NICE. > Εφαοιιογών: Διασφαλίζει ότι οι κατευθυντήριες οδηγίες του NICE εφαρμόζονται στην πράξη, με την ανάπτυξη εργαλείων υποστήριξης, μελετά το κόστος των εφαρμογών αυτών και ελέγχει κατά πόσο γίνεται η λήψη των οδηγιών αυτών. > Διεύθυνση Σγεδιασιιού και Πόρων: Διαχειρίζεται τα οικονομικά του οργανισμού και τους ανθρώπινους πόρους του NICE. 4.4.2 Κέντρα > Κέντρο Κλινικών Πρακτικών: Αναπτύσσει κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες που αφορούν τη σωστή χρήση θεραπειών και τις πρακτικές φροντίδας ανθρώπων με συγκεκριμένες ασθένειες ή των καταστάσεων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στο Εθνικό Σύστημα Υγείας-NHS. > Κέντρο Τελειότητας Δημόσιας Υγείας: Αναπτύσσει κατευθυντήριες οδηγίες με στόχο την προαγωγή της καλής υγείας και της πρόληψης των ασθενειών. Οι οδηγίες αυτές αφορούν τους εργαζόμενους στο NHS, τις τοπικές αρχές, το ευρύτερο κοινό, εθελοντικά και ιδιωτικά κέντρα παροχής φροντίδας υγείας > Κέντρο Εκτίιιησης Τεχνολογίας Υγείας: Αναπτύσσει κατευθυντήριες οδηγίες πάνω στη χρήση νέων και υπαρχόντων φαρμάκων, θεραπειών και διαδικασιών εντός του NHS. 4.5 Στρατηγική - 50-
Η στρατηγική του NICE περιλαμβάνει την παροχή οδηγιών της οργανισμούς φροντίδας υγείας, με στόχο την προώθηση της δημόσιας υγείας και την πρόληψη των ασθενειών των εργαζομένων στο NHS, της τοπικές αρχές και στον ευρύτερο δημόσιο και εθελοντικό τομέα υγείας. Όσον αφορά τη Δημόσια Υγεία το NICE έχει αναπτύξει δύο τύπους οδηγιών: 1) της Παρεμβατικές οδηγίες στη δημόσια υγεία και 2) το Πρόγραμμα οδηγιών για τη δημόσια υγεία. Οι παρεμβατικές οδηγίες στη δημόσια υγεία, αναφέρονται της συστάσεις που απευθύνει το NICE για της δραστηριότητες και ενέργειες που παρέχονται από της τοπικές οργανώσεις υγείας και των ιατρών της πρώτης γραμμής οι οποίοι συμβάλλουν στην καλή υγεία με την προώθηση του υγιεινού τρόπου ζωής και τη μείωση των πιθανοτήτων απόκτησης της ασθένειας ή εξάλειψη της. Παραδείγματα τέτοιων παρεμβάσεων αποτελούν, η προώθηση εκστρατείας μέσω της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, διακοπής καπνίσματος και της προώθησης των φυσικών δραστηριοτήτων, η πρόληψη της εφηβικής εγκυμοσύνης, τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, η κατάχρηση ουσιών, η πρόληψη της παχυσαρκίας κ.α. Το δε πρόγραμμα οδηγιών για τη δημόσια υγεία, εστιάζεται στην προώθηση της καλής υγείας και της πρόληψης των ασθενειών. Το πρόγραμμα αναφέρεται σε πληθυσμούς, κοινότητες, οργανισμούς, ομάδες, οικογένειες αλλά και σε ατομικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνική δομή του πληθυσμού, της οικονομίας και του περιβάλλοντος μέσω της πρόσβασης της υπηρεσίες, της προσωπικής επιλογής και των συμπεριφορών. Εστιάζεται δηλαδή σε ένα θέμα (π.χ. κάπνισμα), σε συγκεκριμένο πληθυσμό (π.χ. νέοι), σε συγκεκριμένο τόπο (π.χ. τόπος εργασίας). Παράδειγμα: «Στρατηγικές βελτίωσης της διατροφής και δίαιτας της μητέρας και των παιδιών». 4.6 Συμπεράσματα Από την ανάλυση μας προκύπτει, ότι σ ένα από τα καλύτερα συστήματα υγείας της Ευρώπης, του NHS της Αγγλίας, πρωταρχικό ρόλο στα δρώμενα στο τομέα της υγείας κατέχει ένας εθνικός οργανισμός, το NICE. Η αποστολή του Ινστιτούτου είναι η προώθηση της καλής υγείας, η θεραπεία ασθενειών και η μέριμνα για την -51 -
αποτελεσματικότητα των ιατρικών θεραπειών και διαδικασιών κ.α. Παρά τις οργανωμένες προσπάθειες, το βασικό πρόβλημα του δημόσιου συστήματος υγείας της Αγγλίας είναι η ανισότητα στην παροχή φροντίδων υγείας των δημόσιων φορέων, κυρίως εις βάρος των αδυνάτων. Αν και ο μέσος όρος της υγείας του πληθυσμού έχει βελτιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, οι ανισότητες παραμένουν, όπως και το πρόβλημα της κατευθυνόμενης συνταγογράφησης (postcode prescription). To NICE θέτει πρότυπα δίδοντας τους νομική ισχύ, καθιστώντας τα υποχρεωτικά για τους οργανισμούς παροχής υπηρεσιών υγείας. Οποιαδήποτε απόκλιση από τα πρότυπα αυτά, χωρίς αιτιολογημένη εξήγηση δύναται να έχουν αρνητικές συνέπειες από το Νόμο, σε περίπτωση μη αποτελεσματικής ή αρνητικής έκβασης διαδικασίας από οργανισμό παροχής υπηρεσιών υγείας. Με στόχο την βελτίωση της ποιότητας στο NHS, το NICE θα επιδιώξει την κλινική αποτελεσματικότητα, τον έλεγχο της τεχνολογίας στην υγεία, την μείωση του χρόνου νοσηλείας και το σημαντικότερο τη μείωση του κόστους στον τομέα της υγείας χωρίς να μειωθεί η ποιότητα των υπηρεσιών. - 52-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Kelly Michael., (2006), New NICE and public health. Emerald Group publishing Limited, Health Education, Vol.106 No3. Rawlins, D. Michael, Culyer, J. Anthony, (2004), National Institute for Clinical Excellence and its value judgments. British Medical Journal; 329:224-227, (Ιστοσελίδα: http://www.bmj.com/home/education). National Institute for Clinical Excellence, (Ιστοσελίδα: http://www.nice.org/about nice, about public health guidance, about technology appraisals, about interventional procedures, about clinical guidelines, nice and the NHS, structure of nice). Beattie Valerie, Hockley Brian (2001). Viewpoint: NICE gets tolled up, British journal of clinical governance, Vol. 6, No 4. MCB University Press (1466-4100). Samanta Ash, Samanta Jo, (2004). Viewpoint: NICE guidelines and law: clinical governance implications for trusts. Clinical governance International journal, Volume9, No 4. Emerald group publishing. -53 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : Ανώτατη Αρχή Υγείας της Γαλλίας - Haute Autorité de Santé (HAS)22 5.1 Ο οργανισμός Η Ανώτατη Αρχή Υγείας της Γαλλίας (Haute Autorité de Santé-HAS), είναι μία ανεξάρτητη, δημόσια, επιστημονική αρχή, οικονομικά αυτόνομη. Η νέα Αρχή ανέλαβε τις δραστηριότητες της Εθνικής Επιτροπής Διαπίστευσης και Εκτίμησης της Υγείας της Γαλλίας - ANAES23, της Επιτροπής Διαφάνειας ιατρικών προϊόντων, της Επιτροπής Ελέγχου ιατρικών συσκευών και τεχνολογίας υγείας-cepp και της FOPIM-χορηγού για την προώθηση των ιατρικών και οικονομικών πληροφοριών. 5.2 Ιστορικό 1989-1997: Η Γαλλική Κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο του 1989 με Υπουργική απόφαση ιδρύει την Εθνική Επιτροπή για την Ανάπτυξη και Εκτίμηση της Ιατρικής (ANDEM)24 25, μία επιστημονική και τεχνική επιτροπή, ιδιωτικού δικαίου και οικονομικά ανεξάρτητη. Σκοπός της νέας αυτής επιτροπής ήταν η εκτίμηση της ιατρικής τεχνολογίας, των οργανισμών υγείας της Γαλλίας, των οικονομικών της υγείας και γενικότερα όλα τα θέματα που αφορούν τον τομέα της υγείας. Οι εργασίες της ANDEM ξεκίνησαν επίσημα στις 20 Απριλίου 1990 1996-1997: Στις 26 Απριλίου του 1996, με την ψήφιση ενός νέου Νομοσχεδίου, η ANDEM μετονομάζεται σε Εθνική Επιτροπή Διαπίστευσης και Εκτίμησης της Υγείας - ANAES. Η ANAES πλέον αποκτά χαρακτήρα δημόσιου δικαίου και κατόπιν της δημοσίευσης του νομοσχεδίου στην Εφημερίδα της κυβέρνησης, ένα έτος αργότερα, δηλαδή στις 8 Απριλίου 1997, αναλαμβάνει και επίσημα τις εργασίες και δραστηριότητες της ANDEM. 22 HAS: haute Autorité de Santé, Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http//:www.has-sante.fr 23 ANAES: Autorité Nationale Accréditation et d évaluation de Santé, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http//: www.anaes.fr 24 ANDEM: Agence Nationale pour le Développement de P Evaluation Médicale. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.has-sante.fr/ section Archives/ANDEM - ANAES/Fonds de F évaluation médicale (1987-2000). Claire Chabannes - Gurvil. 25 ANAES: Agence Nationale d Accréditation et d Evaluation de Santé. - 54-
1997-2004: Το χρονικό διάστημα 1997-2004, η ANAES συνέχισε την αποστολή της ANDEM και επιπλέον εισήγαγε στο έργο της την «διαπίστευση» στους οργανισμούς φροντίδων υγείας. Επίσης, μερίμνησε για την προώθηση της ασφάλειας και της ποιότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας και την προώθηση προγραμμάτων δημόσιας υγείας. 2005 έως σήμερα: Η HAS ιδρύθηκε στις 13 Αυγούστου 2004, με αφορμή την μεταρρύθμιση του Νόμου περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων (νόμος 2004-810). Επίσημα οι εργασίες της HAS ξεκίνησαν την 1η Ιανουάριου 2005. Από την 1η Ιανουάριου 2005, η ANAES μετονομάζεται σε Ανώτατη Αρχή Υγείας (HAS) και αναλαμβάνει επίσημα τις εργασίες της προκατόχου της, διατηρώντας το δημόσιο χαρακτήρα της. 5.3 Σκοπός - Στόχοι Η σκοπός της HAS είναι: Η παροχή στις υγειονομικές αρχές των πληροφοριών που χρειάζονται για να αποφασίσουν πάνω σε θέματα επιστροφής των συμμετοχών από ιατρικές υπηρεσίες και προϊόντα. Να ελέγχει κατά περιόδους τα αναμενόμενα ή πραγματικά κλινικά οφέλη από τη διανομή προϊόντων φροντίδας υγείας, των διαδικασιών και υπηρεσιών και να συμβουλεύει στις αποφάσεις εισαγωγής ενός προϊόντος, ιατρικού μηχανήματος, τεχνολογίας υγείας ή διαδικασίας, που περιλαμβάνονται στη λίστα των υπηρεσιών και προϊόντων (λίστα συμμετοχής-αποζημίωσης) Η ενθάρρυνση ορθών πρακτικών και της σωστής χρήσης των υπηρεσιών υγείας από τους επαγγελματίες υγείας και τους χρήστες. Η βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας στους οργανισμούς φροντίδας υγείας και γενικότερα στην ιατρική πρακτική. Η παροχή πληροφοριών στο κοινό και γενικότερα την βελτίωση της ποιότητας των ιατρικών πληροφοριών. Η εκτίμηση και ιεράρχηση των υπηρεσιών που προσφέρουν οι επαγγελματίες υγείας στη Γαλλία, των παρεχόμενων προϊόντων υγείας, των φαρμάκων, των εισφορών των ασφαλιστικών ταμείων και της διάθεσης ιατρικών υπηρεσιών. - 55-
Πραγματοποίηση και εφαρμογή προγραμμάτων διαπίστευσης σε οργανισμούς υγείας του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, δίκτυα φροντίδας και λοιπούς φορείς παροχής φροντίδων υγείας. Έλεγχος της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ενός οργανισμού φροντίδας υγείας, υπέρ του γενικού πληθυσμού και ιδιαίτερα προς τους χρονίως πασχόντων. 5.4 Δομή της HAS Η δομή της HAS αποτελείται από το Διοικητικό Συμβούλιο, Ειδικές Επιτροπές, έναν Διοικητικό Διευθυντή και Διευθύνσεις, όπως φαίνεται στο σχήμα (5.1). 1. Διοικητικό Συμβούλιο (ή Κολέγιο): Η θητεία των 8 μελών του ΔΣ ορίζεται για χρονικό διάστημα 6 ετών, με δικαίωμα ανανέωσης της θητείας τους μία μόνο φορά. Το ήμισυ του Δ.Σ. ανανεώνεται κάθε 3 χρόνια. 2. Επιτροπές Ειδικών: Υπάρχουν επτά 7 Επιτροπές Ειδικών, οι οποίες αποτελούνται από την: Επιτροπή Διαφάνειας, Επιτροπή ελέγχου των συσκευών και της τεχνολογίας της υγείας, Επιτροπή ελέγχου των διαγνωστικών και θεραπευτικών διαδικασιών, Επιτροπή καλύψεων φροντίδας υγείας και χρόνιων καταστάσεων, Επιτροπή κατευθυντήριων γραμμών πρακτικής και βελτίωσης πρακτικής, Επιτροπή διάδοσης των ιατρικών πληροφοριών για την ποιότητα, Επιτροπή διαπίστευσης οργανισμών φροντίδας υγείας. 3. Διευθύνσεις της HAS: Οι Διευθύνσεις της HAS αποτελούνται από την Γενική Γραμματεία και τις τέσσερις Διευθύνσεις Λειτουργίας τις: Διαπίστευσης, Επικοινωνίας και πληροφοριών, Στρατηγικής της φροντίδας υγείας και Ελέγχου προϊόντων υγείας και διαδικασιών της. - 56-
Σγήμα 5.1: Οργανόγραμμα HAS - «ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ» Πηγή: Δομή της HAS, ιστοσελίδα http://www.has-sante. - 57 -
5.5 Διαπίστευση οργανισμών υγείας Οι επιθεωρήσεις και τα αποτελέσματα διαπιστεύσεων που παρουσιάζονται στα παρακάτω διαγράμματα (5.1,5.2), πραγματοποιήθηκαν στη Γαλλία και αφορούν σύμφωνα με την HAS, την επταετία 1999-2005, με την επιθεώρηση συνολικά 2557 οργανισμών φροντίδων υγείας δηλ. το (86%) επί συνόλου των 3196 HCO s. ΔιάΎοαιιιια 5.1: ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Διάγραιιιια 5.2: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΕΩΝ 1999-2005 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ 1999-2005 1% 12% ΕΛ Α Χ ΙΣ Τ Ε Σ ΠΑΡΑΤΗ ΡΗΣΕΙΣ Ο ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Ο m ΕΠ ΙΦ ΥΛΑΞΗ 62% Ο ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ Πηγή: Ανώτατη Αρχή Υγείας -HAS. 5.6 Ανθρώπινοι Πόροι 26 26 HCO s - Health Care Organizations: Οργανισμοί Φροντίδων Υγείας. - 58-
Το προσωπικό που απασχολεί η HAS, αποτελείται από 350 άτομα μόνιμου προσωπικού συμπεριλαμβανομένων και επαγγελματιών υγείας (Γενικοί ιατροί, ειδικευμένοι ιατροί, φαρμακοποιοί, οδοντίατροι, νοσηλεύτριες, φυσιοθεραπευτές) και οικονομολόγους υγείας. Επίσης στην προσπάθεια της HAS, συμβάλλουν 3000 επαγγελματίες υγείας (εργαζόμενοι σε νοσοκομεία και μη), οι οποίοι συνεργάζονται στενά για την επίτευξη των στόχων του οργανισμού. Σ ένα δίκτυο 35 περιοχών λειτουργούν συνεργάτες της HAS, οι οποίοι βοηθούν τους ιατρούς στην εφαρμογή των υποχρεωτικών συνεχόμενων επαγγελματικών πρωτοβουλιών ανάπτυξης και της συνεχής ανάπτυξης της ποιότητας. Επίσης η HAS, διαθέτει ένα δίκτυο συνεργατών 775 συνολικά, οι οποίοι πραγματοποιούν τις επιθεωρήσεις διαπίστευσης των κρατικών και ιδιωτικών οργανισμών φροντίδας υγείας, για λογαριασμό της HAS. 5.7 Στρατηγική Η στρατηγική της HAS περιλαμβάνει την Συνεχή Επαγγελματική Ανάπτυξη στην συνεχόμενη βελτίωση της ποιότητας (CPD- Continuing professional development), τον έλεγχο των ιατρικών προϊόντων, ιατρικών συσκευών και τεχνολογιών. Στρατηγικής σημασίας θεωρείται επίσης, η ανάπτυξη και επέκταση των ελέγχων των διαγνωστικών και θεραπευτικών διαδικασιών, της ανάπτυξης επαγγελματικών κατευθύνσεων και μεθοδολογίας, του ελέγχου των οικονομικών της δημόσιας υγείας και την πλήρη κάλυψη των χρονιών πασχόντων. Τέλος, ανάμεσα στους στρατηγικούς στόχους της HAS, περιλαμβάνετε η ανάπτυξη νέων προγραμμάτων διαπίστευσης οργανισμών φροντίδας υγείας, πιστοποίησης (certification) ιατρών και ιατρικών ομάδων, ιστοσελίδων που αφορούν την υγεία, του λογισμικού συνταγογράφησης και της διάδοσης ιατρικών πληροφοριών. 5.8 Συμπεράσματα Από τις διεθνείς εξελίξεις πάνα σε θέματα του τομέα υγείας, δεν θα μπορούσε να μείνει αμέτοχη και η Γαλλία. Το έτος 1989, είναι η απαρχή μιας αξιόλογης προσπάθειας της Γαλλικής πολιτείας να θέσει τις βάσεις, για την βελτίωση του συστήματος υγείας της χώρας. Με την αφορμή αυτή ιδρύεται ένας φορέας, αρμοδιότητες του οποίου είναι ο - 59-
έλεγχος των οικονομικών και της τεχνολογίας της υγείας, η διαπίστευση οργανισμών παροχής φροντίδων υγείας, η ποιότητα αυτών και άλλα θέματα του τομέα υγείας. Την τελευταία επταετία, υπάρχει μία σταθερή αύξηση του αριθμού των μονάδων υγείας που αιτήθηκαν την διαπίστευση τους από τον αρμόδιο φορέα, ο οποίος μετονομάστηκε τρεις φορές, έως σήμερα. Το γεγονός της συνεχούς μετονομασίας, αποδεικνύει ότι δεν έχουν επιτευχθεί οι αρχικοί στόχοι της Επιτροπής. Η μοναδική αυτή Αρχή, η HAS, λόγω του τεράστιου και πολύπλευρου έργου που έχει να επιτελέσει, σε συνδυασμό με τον αυξημένο αριθμό HCO s, που χρήζουν των υπηρεσιών της, καθιστούν αδύνατη για λόγους φόρτου εργασίας, την διαπίστευση στον κατάλληλο χρόνο των ενδιαφερομένων οργανισμών υγείας. Η HAS για να ανταποκριθεί στο έργο της, με τελικό στόχο την βελτίωση της ποιότητας στην υγεία, πρέπει να εφαρμόσει κάθε απαραίτητη ενέργεια προς το σκοπό αυτό. - 60-
Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΑ Agence Nationale d Accréditation des Etablissements de Santé, (2005), (Ιστοσελίδα: http://www.anaes.fr). Haute Autorité de Santé, (2006), (Ιστοσελίδα: http://www.hassante.fr/portail/displav. about has, missions, key facts and figures, annual report 2005. Haute Autorité de Santé, (2007), La strategie Européenne de la HAS : «Objectifs, moyens et perspectives», 07/03/2007, (Ιστοσελίδα: http://www.has-sante.fr). Florence Douguet, Jorge Munoz, Daniele Leboul, (2005), Έρευνα: «Συνθήκες και οργάνωση εργασίας στους οργανισμούς υγείας», Διεύθυνση έρευνας, σπουδών, εκτίμησης και στατιστικής-drees, Νο 48 Ιούνιος 2005. Υπουργείο Εργασίας και Υπουργείο Υγείας και Αλληλεγγύης της Γαλλίας. Επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας και Αλληλεγγύης της Γαλλίας, Παρουσίαση των οργανισμών υγείας της Γαλλίας, (Ιστοσελίδα: http://www.santéfi\/ Le portail des Agences sanitaires. -61 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6o : Άλλοι διεθνείς οργανισμοί διαπίστευσης 6.1 Αργεντινή Μία ομάδα ειδικών σε θέματα ποιότητας υπηρεσιών υγείας που μελέτησαν το Αμερικανικό και Καναδικό μοντέλο προγράμματος διαπίστευσης από τις αρχές της δεκαετίας του 80, ήταν η αφορμή για την ίδρυση στα τέλη του 1993, ενός ανεξάρτητου οργανισμού, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, του Τεχνικού Ινστιτούτου Διαπίστευσης Οργανισμών Φροντίδας Υγείας-ITAES Σκοπός του Ινστιτούτου είναι η διαπίστευση των νοσοκομείων επείγουσας βοήθειας, των εγκαταστάσεων διάγνωσης και θεραπείας εξωτερικών ασθενών και των κέντρων ψυχικής υγείας, του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Επίσημα η έναρξη των εργασιών του Ινστιτούτου, ξεκίνησε το 1994, και η πραγματοποίηση της πρώτης επιθεώρησης σε οργανισμό υγείας πραγματοποιήθηκε το 1996. Τον Δεκέμβριο του 1997, ψηφίστηκε το διάταγμα No 1424, το οποίο προέβλεπε ως υποχρεωτική την διαπίστευση όλων των δημόσιων νοσοκομείων και νοσοκομείων κοινωνικής ασφάλισης, από τα προγράμματα του ITAES. Το συγκεκριμένο διάταγμα δεν εφαρμόστηκε ποτέ και για τον λόγο αυτό η διαπίστευση των οργανισμών στην Αργεντινή παραμένει εθελοντική. Τα έσοδα του ITAES προέρχονται από συνδρομές μελών, αμοιβές υπηρεσιών διαπίστευσης, από εκπαιδευτικές δραστηριότητες, διαφημίσεις στο περιοδικό του ITAES και επιχορηγήσεις. 6.2 Ελβετία Η κυριότερη Ελβετική Εταιρεία υπεύθυνη για την ποιότητα στην φροντίδα υγείας είναι η Swiss Association for Quality in Healthcare -SwissQuah-). H SwissQuah ιδρύθηκε το 1994 με έδρα τη Βέρνη και ξεκίνησε τις εργασίες της το 1998, χρηματοδοτούμενη κατά την έναρξη των εργασιών από πέντε Καντόνια. Η εταιρεία αναγνωρίζετε επίσημα και από άλλα Καντόνια και τον Ελβετικό Ιατρικό Σύλλογο αλλά όχι από την Ομοσπονδία. Είναι διοικητικά, οικονομικά και ιδεολογικά ανεξάρτητη από κάθε κυβερνητική πηγή. Τα προγράμματα διαπίστευσης εστιάζονται στην δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια φροντίδα 27 27ITAES: Instituto Técnico para la Acreditación de Establecimientos de Salud, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.itaes.org - 62-
υγείας του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας. \ Η SwissQuah ακολουθεί τα πρότυπα του Καναδικού μοντέλου, του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ. 6.3 Ολλανδία Μετά από πολλά χρόνια ανάπτυξης, το Ινστιτούτο Διαπίστευσης Νοσοκομείων της Ολλανδίας - ΝΙΑΖ, ιδρύθηκε το 1998, με αφορμή το νομοσχέδιο περί ποιότητας υπηρεσιών υγείας που ψηφίστηκε το 1996. Η αποστολή του ΝΙΑΖ, είναι η βελτίωση και η διασφάλιση της ποιότητας των οργανισμών φροντίδας υγείας της Ολλανδίας. Εάν και το Ζ στην συντομογραφία ΝΙΑΖ σημαίνει Νοσοκομεία, στα προγράμματα διαπιστεύσεων του ΝΙΑΖ συμμετέχουν και άλλοι οργανισμοί πλην νοσοκομείων όπως: Κέντρα ψυχικής υγείας, γηροκομεία, ιδιωτικές κλινικές και κέντρα φυσιοθεραπείας. Οι εργασίες του ΝΙΑΖ υποστηρίζονται ενεργά από την κυβέρνηση της Ολλανδίας και εστιάζονται σε τριών ειδών προγράμματα διαπίστευσης: την 1) την Αρχική Διαπίστευση, 2) την Πλήρη Διαπίστευση και 3) την Μερική Διαπίστευση. Οι τρεις τύποι είναι σχεδόν όμοιοι, αποτελούμενοι από τρεις φάσεις. Ο χρόνος μεταξύ της υποβολής αίτησης για αρχική διαπίστευση έως την επιτόπια επιθεώρηση στον ενδιαφερόμενο οργανισμό, από τους επιθεωρητές του ΝΙΑΖ, είναι 190 εργάσιμες ημέρες (38 εβδομάδες). Μετά το πέρας της επιθεώρησης το διάστημα που μεσολαβεί έως την τελική έκδοση της απόφασης διαπίστευσης είναι 150 ημέρες (30 εβδομάδες). 6.4 Ισπανία Στην Ισπανία το έτος 1986 ένα νομοσχέδιο περί σταθεροποίησης του Εθνικού Συστήματος Υγείας έγινε η αφορμή για τη δημιουργία και την εξέλιξη της διαπίστευσης υπηρεσιών υγείας της Ισπανίας. Το 1994 πραγματοποιείται συνεργασία μεταξύ του Ιδρύματος Avedis Donabedian και Joint Commission International (JCI). To αποτέλεσμα της συνεργασίας είναι η ίδρυση του Accreditation International Joint Commission- Foundation Avedis Donabedian (JCI-FAD) με έδρα του οργανισμού τη Βαρκελώνη. Ο νέος οργανισμός είναι ανεξάρτητος, αναγνωρισμένος ανεπίσημα από την πολιτεία, στο δε επιτροπή διαπιστεύσεων μετέχει και ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας. Οι 8 ΝΙΑΖ: The Netherlands Institute for the Accreditation of Hospitals, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.niaz.nl - 63-
εργασίες του νέου οργανισμού ξεκίνησαν το 1996, με προγράμματα που απευθύνονται σε δημόσιους και σε ιδιωτικούς φορείς παροχής φροντίδων υγείας, κυρίως νοσοκομεία. 6.5 Συμπεράσματα Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο εξετάσαμε περιληπτικά, ένα μικρό σχετικά δείγμα χωρών και τις ενέργειες που έχουν πράξει, προς την κατεύθυνση της εγχώριας βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Η κάθε χώρα επηρεασμένη είτε από το Καναδικό, είτε από το Αμερικανικό μοντέλο, προωθεί και αναπτύσσει η κάθε μία χωριστά, το δικό της πρόγραμμα διαπίστευσης της ποιότητας στην φροντίδα υγείας. Στόχος όλων αυτών των φορέων διαπίστευσης - πιστοποίησης, είναι κοινός, η Ποιότητα στις παρεχόμενες φροντίδες υγείας. - 64-
Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΑ Netherlands Institute for Hospitals Accreditation, www.niaz.nl Swiss Association for Quality in Healthcare (SwissQuah), www.vag.ch Sunöl R., (2000), Avedis Donabedian. International Journal for Quality in Health Care, Volume 12, No 6: σελ.451-454. Technical Institute for Accreditation of Healthcare Organizations (Argentina), www.itaes.org.arg - 65-
Σ υ μ π ε ρ ά σ μ α τ α Α Μ έ ρ ο υ ς Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση του Α Μέρους της παρούσας εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό, το σκοπό, την στρατηγική των κυριότερων διεθνών οργανισμών διαπίστευσης υπηρεσιών υγείας, είναι ότι στόχος όλων ανεξαιρέτως των διεθνών οργανισμών διαπίστευσης είναι η βελτίωση της ποιότητας και της ασφάλειας των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδων υγείας, μέσω της διάδοσης της γνώσης και της δημόσιας ενημέρωσης πάνω σε θέματα υγείας. Σημαντική επίσης θεωρείται η παροχή εθνικών και διεθνών κατευθύνσεων για την προώθηση της καλής υγείας του πληθυσμού, την πρόληψη και θεραπεία ασθενειών και της αποτελεσματικότητας των ιατρικών θεραπειών και διαδικασιών. Τα θέματα τα οποία απασχολούν την διεθνή κοινότητα, τους οργανισμούς διαπίστευσης και όλους όσους εμπλέκονται στη διαδικασία της παροχής ποιοτικών υπηρεσιών υγείας είναι: > Διαχείριση ποιότητας στην υγεία (Quality Management), > Πιστοποίηση στο χώρο της υγείας, > Benchmarking νοσοκομείων, > Πληροφορική και ποιότητα υπηρεσιών υγείας, > Υγιεινή και ασφάλεια στον χώρο του νοσοκομείων, > Διαχείριση και συστήματα διασφάλισης ποιότητας στην υγεία, > Εθνικές πολιτικές στην υγεία, > Διαχείριση κινδύνων και λαθών στον χώρο της υγείας, > Ικανοποίηση εργαζομένων στο νοσοκομείο, > Ασφάλεια ασθενούς > Ε - Health > Διαχείριση ανθρώπινων πόρων στην υγεία > Αποτελεσματική διεύθυνση νοσοκομείου > Διαχείριση προμηθευτών > Κατευθυντήριες οδηγίες σε θέματα: ανασκόπησης, στρατηγικής ποιότητας, καθημερινής πρακτικής και μελλοντικών εξελίξεων, ενδυνάμωσης και συμμετοχής του ασθενούς και εκπαίδευσης για την ποιότητα στην φροντίδα υγείας. -66-
> Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (επείγοντα περιστατικά) > Διαχείριση νοσοκομειακών αποβλήτων και περιβάλλον Παρατηρούμε την προσπάθεια προσαρμογής των μονάδων υγείας στα σύγχρονα δεδομένα σε μια συνεχώς εξελισσόμενη κοινωνία. Η επανάσταση της τεχνολογίας, των τηλεπικοινωνιών και οι σύγχρονοι μέθοδοι στις ιατρικές πρακτικές και διαδικασίες, απαιτούν και μία ανάλογη επανάσταση στις αντιλήψεις, όσον αφορά την ποιότητα στον τομέα της υγείας. Η προσβασιμότητα, η συνέχεια των υπηρεσιών υγείας, η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και η ιδιαίτερη έμφαση στον καταναλωτή -ασθενή -πελάτη και πολλά άλλα είναι οι προτεραιότητες των οργανισμών παροχής φροντίδων υγείας, αλλά και των οργανισμών διαπίστευσης τους. - 6 7 -
Π α ρ ά ρ τ η μ α A Μ έ ρ ο υ ς CCHSA: Canadian Council on Health Services Accreditation. ΕΤΟΣ ίδρυσης: 1958, ΚΑΝΑΔΑΣ. ΣΚΟΠΟΣ: Βελτίωση της Ασφάλειας και Ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, μέσω της διαπίστευσης οργανισμών παροχής υπηρεσιών υγείας, όλων των βαθμιδών, του Δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. ΠΡΟΓΡΑΜ Μ ΑΤΑ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ: Άμεσης Βοήθειας, Επίκτητων εγκεφαλικών κακώσεων, Κινητής φροντίδας, Τεχνολογίας κλινικών και εργαστηρίων βοηθητικής της αναπαραγωγής, Βιοϊάτρικά εργαστήρια, Τράπεζες αίματος, Υπηρεσιών υγείας των ενόπλων δυνάμεων, Κρίσιμης φροντίδας, Χρόνιας φροντίδας, Φροντίδας στο σπίτι, Ψυχικής υγείας, Ασφάλειας του ασθενή, Άσυλα ειδικής φροντίδας τέλους ζωής και Κέντρων αποκατάστασης ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: Εστίαση στον πληθυσμό, Προσβασιμότητα, Ασφάλεια ασθενή και προσωπικού του τομέα υγείας, Worklife, Συνέχεια υπηρεσιών, Αποτελεσματικότητα, Επάρκεια, Εισαγωγή νέων προτύπων ποιότητας: Μάνατζμεντ ποιότητας στην υγεία, Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (επείγοντα), Υγεία του πληθυσμού, Διαχείρισης χρόνιων ασθενειών, χειρουργικών διαδικασιών και θεραπευτικών τεχνολογιών, φαρμακείων εργαστηρίων, ακτινοδιαγνωστικής και θεμάτων που αφορούν το τελικό αποτέλεσμα. JCAHO: Joint Commission on Accreditation o f Healthcare Standards. ΕΤΟΣ ίδρυσης: 1951, ΗΠΑ ΣΚΟΠΟΣ: Η συνεχής βελτίωση της ασφάλειας και της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας στους πολίτες, μέσω των επιθεωρήσεων ελέγχου και διαπίστευσης των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας από τους φορείς υγείας. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ: Νοσοκομείων Κρίσιμης Πρόσβασης, Φροντίδας στο σπίτι, * Νοσοκομεία, Κέντρα χρόνιας φροντίδας, Υπηρεσίες εργαστηρίων, Κινητής Φροντίδας, Εξειδικευμένων ασθενειών, Φροντίδων Συμπεριφοράς, Κέντρων μεταμοσχεύσεων. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: Προγράμματα διαπίστευσης, πιστοποίησης, Benchmarking (ορόσημα) νοσοκομείων, Ασφάλεια ασθενούς, Ε - Health, Διαχείριση ανθρώπινων πόρων στην υγεία, κινδύνων και λαθών στο χώρο της υγείας, προμηθευτών, Υγιεινή και ασφάλεια στα νοσοκομεία, Κατευθυντήριες οδηγίες: ανασκόπηση, μελλοντικές εξελίξεις κα. - 68-
ACOSH: Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare. ΕΤΟΣ ίδρυ<της:2005, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΣΚΟΠΟΣ: Βελτίωση της Ασφάλειας και Ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Η διάδοση της γνώσης, η δημόσια ενημέρωση για την ασφάλεια και ποιότητα των υπηρεσιών υγείας, Η εφαρμογή στη πράξη των εθνικά συμφωνηθέντων προτύπων, Παροχή συμβουλών στρατηγικής στις υπηρεσίες υγείας, πάνω σε θέματα της άριστης πρακτικής προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Θέματα ασφάλειας και ποιότητας των καταναλωτών υπηρεσιών υγείας και των επαγγελματιών υγείας της Αυστραλίας. ΠΡΟΓΡΑΜ Μ ΑΤΑ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ: Προγράμματα διαπίστευσης δημόσιων -ιδιωτικών οργανισμών και κέντρων ψυχικής υγείας. Ανάπτυξη και εφαρμογή εθνικών στρατηγικών για την ασφάλεια και ποιότητα σε όλους τους φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας. Απλοποίηση των διαδικασιών, Ψυχική υγεία, Βελτίωση της ενημέρωσης στο κοινό σε θέματα υγείας, της αξιοπιστίας και της διαφάνειας των διαδικασιών, Συνεργασία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα υγείας σε θέματα ασφάλειας και προτύπων ποιότητας ανεξάρτητα από την νομική τους μορφή, Δημιουργία ενός συστήματος υγείας που να εστιάζεται περισσότερο στον καταναλωτή, Εφαρμογή ηλεκτρονικών αρχείων ασθενών με την ορθή και ασφαλή διαχείριση των πληροφοριών, Διαπίστευση οργανισμών υγείας, Δημιουργία Ερευνητικού Κέντρου για την ποιότητα και ασφάλεια των υπηρεσιών υγείας. NICE: National Institute for Health and Clinical Excellence. ΕΤΟΣ ίδρυσης: 1997, ΑΓΓΛΙΑ ΣΚΟΠΟΣ: Παροχή εθνικών κατευθύνσεων για την προώθηση της καλής υγείας, την πρόληψη, θεραπεία των ασθενειών και την μέριμνα για την αποτελεσματικότητα των ιατρικών θεραπειών και διαδικασιών. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ: Εκτίμηση τεχνολογίας της υγείας, Τελειότητα της δημόσιας υγείας, Προγράμματα διαπίστευσης μονάδων υγείας, δημόσια και ιδιωτικά. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: Παροχή οδηγιών στους οργανισμούς φροντίδας υγείας, με στόχο την προώθηση της δημόσιας υγείας και την πρόληψη των ασθενειών των εργαζομένων στο NHS, τις τοπικές αρχές και στον ευρύτερο δημόσιο και εθελοντικό τομέα υγείας. HAS: Haute Autorité de santé. ΕΤΟΣ ίδρυσης: 2004, ΓΑΛΛΙΑ ΣΚΟΠΟΣ: Παροχή στις υγειονομικές αρχές συμβουλών σε θέματα υγείας, Περιοδικό έλεγχο για τα αναμενόμενα ή πραγματικά κλινικά οφέλη από τη διανομή προϊόντων, διαδικασιών και υπηρεσιών φροντίδας υγείας, Παροχή πληροφοριών στο κοινό, Εφαρμογή προγραμμάτων διαπίστευσης σε οργανισμούς υγείας του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ: Προγράμματα διαπίστευσης μονάδων υγείας, δημόσια-ιδιωτικά και εγκαταστάσεων χρόνιας φροντίδας, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: Συνεχής Επαγγελματική Ανάπτυξη (CPD) με την συνεχή βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, Επιθεώρηση και εκτίμηση Ιατρικών προϊόντων, ιατρικών συσκευών και τεχνολογιών, Εκτίμηση των διαγνωστικών και θεραπευτικών διαδικασιών, "Διαπίστευση οργανισμών παροχής φροντίδων υγείας, - 69-
ΜΕΡΟΣ Β Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΐΓ*η*π Κ ί!ϊ!ϊ!κ Ιίί!Κ * * * *.*." ***** π* *< *1τ* ΐ»*'»* ΐ * ι * * '1 " ^τικο* &I - 70-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 : ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ & ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ "ΥΓΕΙΑ" 7.1 Εισαγωγή - Ιστορικό Η ποιότητα στο Υγεία μπαίνει σε πρώτη προτεραιότητα δεδομένου τις απαιτήσεις που αυξάνονται από την καταναλωτική συνείδηση που αναπτύσσουν οι ασθενείς. Όταν οι απαιτήσεις για ένα προϊόν ή για μια υπηρεσία περιέχουν έννοιες όπως πολυτέλεια, υπεροχή, καλή σχέση τιμής και απόδοσης, άνεση, πρακτικότητα, καλά υλικά, αποτελεσματικότητα, αισθητική, προσθήκη αξίας, αντιλαμβάνεται κανείς τις διαστάσεις που παίρνουν οι απαιτήσεις που σχετίζονται με την παροχή φροντίδας και τις υπηρεσίες υγείας. Ενώ οι ασθενείς μπορούν να μην είναι σε θέση να περιγράφουν ακριβώς την «ποιότητα», το καταλαβαίνουν αμέσως όταν αυτή απουσιάζει. Ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας είναι εκείνος ο τύπος φροντίδας ο οποίος αναμένεται να μεγιστοποιήσει την ευζωία του ασθενούς, λαμβάνοντας υπόψη όλους εκείνους τους παράγοντες που εμπεριέχουν στη διαδικασία παροχής φροντίδας. Οι απαιτήσεις είναι μεγάλες και πολλές, όχι μόνο λόγω της σοβαρότητας των υπηρεσιών που παρέχονται, αλλά και λόγω της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζει το έργο όσων εμπλέκονται. Εδώ πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες και οι απαιτήσεις των ασθενών και των οικείων τους, των θεράποντων ιατρών, του νοσηλευτικού και λοιπού προσωπικού, καθώς και των άλλων εταίρων (π.χ. κράτος και νομοθεσία, μέτοχοι, ασφαλιστικοί φορείς, κοινωνία), οι οποίοι εμπλέκονται στον ρόλο του προμηθευτή και του χρήστη υπηρεσιών σε όλη τη διαδικασία. Εδώ και αρκετά χρόνια όμως η ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας, μπορεί να ονομαστεί, να καταμετρηθεί και φυσικά να βελτιωθεί. Αυτό γίνεται με τα πρότυπα (standards) που τίθεται παγκοσμίως και κάθε οργανισμός που προσπαθεί να βελτιωθεί έχει μια ξεκάθαρη εικόνα για το πού πρέπει να φτάσει. Ένα από τα μοντέλα που βοηθούν στην αποτύπωση του τρόπου με τον οποίο μπορεί ένας οργανισμός να επιτύχει βελτίωση της ποιότητας είναι μοντέλο PDCA (Plan- Do- Check- Act). Απαιτείται η τεκμηριωμένη με δείκτες και με 29 29 Δρίβα Μ., «Η ποιότητα στο ΥΓΕΙΑ με απλά λόγια...», περ. ε κ ΥΓΕΙΑΝ, σελ. 12, τεύχος 57. Μάρτιος 2007. -7 1 -
ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα παρακολούθηση και βελτίωση των παραμέτρων ποιότητα, οι οποίες πρέπει να καταγραφούν και να αποσαφηνιστούν για κάθε οργανισμό ξεχωριστά. Και πάλι όμως δεν αρκεί η μαρτυρία του οργανισμού και των στελεχών του. Εάν δεν συνοδεύεται από την έξωθεν καλή μαρτυρία των «χρηστών» ή «ληπτών» των υπηρεσιών που παρέχει, η αυτοδιαφήμιση του οργανισμού είναι κενή και άνευ αξίας. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε η ανάγκη για πιστοποίηση από ανεξάρτητου φορείς, ώστε ο χρήστης- πελάτης- ασθενής να είναι βέβαιος ότι αυτό που δηλώνει ο οργανισμός είναι και αυτό που ισχύει πραγματικά. Plan- Προγραμμάτισε αυτό που θέλεις να κάνεις. Do- Εφάρμοσε το πρόγραμμα σου Check- Μέτρησε και έλεγξε τα αποτελέσματα Act- Διόρθωσε και βελτίωνε συνεχώς Το Διαγνωστικό και Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών ΥΓΕΙΑ είναι το πρώτο μεγάλο ιδιωτικό νοσηλευτικό ίδρυμα που λειτούργησε στην Ελλάδα, το 1974 και μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές νοσοκομειακές μονάδες της χώρας μας. Ιδρύθηκε το 1970 από μια ομάδα Ελλήνων ιατρών, με στόχο τη δημιουργία ενός προτύπου για τη χώρα μας ιδιωτικού νοσοκομείου. Η λειτουργία του ΥΓΕΙΑ συμπλήρωσε διαχρονικά τις ελλείψεις του Νοσηλευτικού Συστήματος. Στη διάρκεια των τριάντα και πλέον χρόνων λειτουργίας του, το ΥΓΕΙΑ έδωσε το βήμα στην ανάπτυξη της ιδιωτικής περίθαλψης στην Ελλάδα. Στο ΥΓΕΙΑ πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στη χώρα μας, αντιμετωπίστηκε το πρώτο κρούσμα AIDS, έγινε η πρώτη στην Ευρώπη εμφύτευση ραδιενεργών κόκκων σε καρκίνο του προστάτη, ενώ ο επιτυχής διαχωρισμός Σιαμαίων το Μάιο του 1989 στο νοσοκομείο, χάρισε την αυτόνομη προσωπική ζωή σε δύο άτομα. Το ΥΓΕΙΑ διαθέτει: Το μοναδικό στην Ελλάδα Τμήμα Ακτινοχειρουργικής Εγκεφάλου γ-knife. Το πρώτο PET-CT Τμήμα Τομογραφίας Εκπομπής Ποζιτρονίων που λειτούργησε στη χώρα μας. Το μεγαλύτερο Τμήμα Επεμβατικής Νευροακτινολογίας, Εμβολισμών Ανευρυσμάτων Εγκεφάλου. Πρότυπη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και Αυξημένης Φροντίδας (ΜΕΘ- ΜΑΦ). -72-
Μία από τις πιο σύγχρονες Μονάδες Μεταμόσχευσης Ρευστών Οργάνων (μυελού οστών). Το μεγαλύτερο Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας (ΚΑΟ). Πρότυπο Τμήμα Μοριακής Βιολογίας. Μονάδα Χειρουργείων Μιας Ημέρας (ODS). 7.2 Σκοπός και Στόχος του Νοσοκομείου Σκοπός του Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ" είναι: Η παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας στην ιατρικής επιστήμης και τεχνολογίας. Η ανάπτυξη δικτύου ολοκληρωμένων υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Κοινωνική υπευθυνότητα και αξιοπιστία. Σημείο αναφοράς των ασθενών και του επιστημονικού δυναμικού. Υπεύθυνος εργοδότης για το προσωπικό. Δημιουργία υπεραξίας για τους μετόχους. Στόχος του Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ" είναι η παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας στην αιχμή της ιατρικής επιστήμης και τεχνολογίας και η ανάπτυξη ολοκληρωμένων υπηρεσιών Υγείας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Αυτό ενισχύεται και με την συνεργασία με το Harvard Medical International για θέματα ποιότητας και εκπαίδευσης, όσο και με την απόφαση για συνένωση των δυνάμεων με τα Νοσηλευτικά Ιδρύματα ΜΗΤΕΡΑ και ΛΗΤΩ καθώς επίσης και με την συμφωνία για την ανέγερση του πρώτου Ιδιωτικού Νοσηλευτικού Ιδρύματος στην Αλβανία. 7.3 Πρόγραμμα Διαχείρισης Ποιότητας Το ΥΓΕΙΑ έχει υιοθετήσει, από το 2003, Πρόγραμμα Διαχείρισης της Ποιότητας, στο οποίο έχουν ενταχθεί, παρακολουθούνται και αναπτύσσονται όλες οι προσπάθειες βελτίωσης της ποιότητας των υπηρεσιών του νοσοκομείου. Αυτές οι προσπάθειες μπορεί να αφορούν είτε στην εσωτερική παρακολούθηση και βελτίωση των υπηρεσιών, είτε στην πιστοποίηση ή διαπίστευση, δηλαδή επιδίωξη επιβεβαίωσης από τρίτο φορέα. - 73-
Για την παρακολούθηση και τη βελτίωση των κλινικών λειτουργιών λειτουργούν Επιτροπές Ποιότητας (ΕΠ) & Ομάδες Εργασίας (ΟΕΡ), με διαφορετικό αντικείμενο η κάθε μια, με βασικό σκοπό την έρευνα, ανάλυση και γνωμοδότηση επί θεμάτων που αφορούν στο αντικείμενο ενδιαφέροντος τους, με στόχο τόσο την επίλυση κλινικών θεμάτων που προκύπτουν όσο και την ώθηση των υπηρεσιών σε νέα, υψηλότερα επίπεδα ποιότητας. Ο συντονισμός και η εποπτεία των ΕΠ και των ΟΕΡ γίνεται από το Συμβούλιο Ποιότητας (ΣΠ), το οποίο θέτει τις στρατηγικές στα θέματα ποιότητας και προσδιορίζει συγκεκριμένους αντικειμενικούς σκοπούς, μετρήσεις και προτεραιότητες. Επίσης, επιβλέπει τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς, τόσο του νοσοκομείου όσο και της ισχύουσας Ελληνικής Νομοθεσίας. Οι Επιτροπές Ποιότητας και οι Ομάδες Εργασίας, μέσω του Συμβουλίου Ποιότητας, συνεργάζονται με τα υπόλοιπα όργανα του Νοσοκομείου (Επιστημονικό Συμβούλιο, Διευθυντές Διευθύνσεων, λοιπές Επιστημονικές Επιτροπές κ.α.) για την επίλυση και τη βελτίωση με όσο το δυνατό περισσότερη συναίνεση και ευρύτερη κλίμακα εφαρμογής, όπως φαίνεται στο διάγραμμα δομής (7.1). Διάγραιιαα 7.1: Διάγραμμα Δομής του Προγράμματος Διαχείρισης Ποιότητας. -74-
7.3.1 Επιτροπές Ποιότητας & Ομάδες Εργασίας που λειτουργούν στο Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ" Οι Επιτροπές Ποιότητας και Ομάδες Εργασίας που λειτουργούν στο ΥΓΕΙΑ είναι: Επιτροπή Ελέγχου Λοιμώξεων. Σκοπός της είναι να αναπτύσσει, να διατηρεί και να βελτιώνει συνεχώς τη διαδικασία ελέγχου λοιμώξεων του ΥΓΕΙΑ, να μειώνει το ποσοστό λοιμώξεων, να ελέγχει και να προλαμβάνει τις νοσοκομειακές λοιμώξεις, τους ανθεκτικούς μικροοργανισμούς, και την έκθεση των εργαζομένων σε παθογόνα που μεταδίδονται με αίμα. Επιτροπή Διαχείρισης Πληροφοριών Υγείας. Σκοπός της είναι να αξιολογεί και να βελτιώνει τη σύνθεση και την πληρότητα του ιατρικού φακέλου και την έγκαιρη και σωστή διαθεσιμότητα των πληροφοριών του ασθενή. Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων & Ασφάλειας. Σκοπός της είναι ο προσδιορισμός, η καταγραφή και μείωση της επικινδυνότητας με ταυτόχρονη αύξηση της παροχής ασφάλειας στους ασθενείς, συγγενείς και εργαζόμενους του νοσοκομείου και ο συντονισμός όλων των προσπαθειών για την αξιολόγηση και βελτίωση θεμάτων ασφαλείας. Επιτροπή Φαρμάκων. Σκοπός της είναι η εκτίμηση της χρήσης των φαρμάκων, η διαχείριση και ασφάλεια της φαρμακευτικής αγωγής και η συνεχής βελτίωση της λειτουργίας του φαρμακείου. Επιτροπή Χειρουργείου. Σκοπός της είναι να προτείνει και να εφαρμόζει κανόνες και πολιτικές για την αποτελεσματική λειτουργία του Χειρουργείου, ώστε να παρέχεται ασφαλής και υψηλή χειρουργική φροντίδα στους ασθενείς. 7.4 Πρότυπα πιστοποίησης- διαπίστευσης 7.4.1 Πιστοποίηση κατά ISO Στο ΥΓΕΙΑ η πιστοποίηση μέχρι σήμερα γινόταν βάσει του προτύπου ISO 9001:2000: Α. Τμήμα Αξονικού, Μαγνητικού Τομογράφου & Οστεοπόρωσης (TAMO): Πρώτη Πιστοποίηση: 20-04-2005 Β. Τομογράφος Ποζιτρονιακής Εκπομπής (PET/CT): - 75-
Πρώτη Πιστοποίηση: 17-04-2006 Γ. Διεύθυνση Τεχνικής Υποστήριξης (ΔΤΥ): Πρώτη Επιθεώρηση για Πιστοποίηση: 06-06-2006 Δ. Κεντρικά Εργαστήρια (ΚΕΡ): Πρώτη Επιθεώρηση για Πιστοποίηση: 12-04-2007 Ε. Μονάδα Τεχνητού Νεφρού (ΜΤΝ): Πρώτη Πιστοποίηση: 20-12-1999 ΣΤ. Στην πορεία θα αρχίσει η διαδικασία πιστοποίησης και για το Τμήμα Αποστείρωσης. Τα μειονεκτήματα που εντοπίζονται στο ISO είναι ότι πρόκειται για ένα πρότυπο με ευρύ φάσμα εφαρμογής (μπορεί να εφαρμοστεί από ένα περίπτερο έως ένα πυρηνικό εργοστάσιο ή ένα νοσοκομείο) και πιστοποιεί το Σύστημα Ποιότητας, δηλαδή το πλαίσιο που υποστηρίζει τη λειτουργία του οργανισμού. Η ανάγκη είναι πλέον έντονη για ένα πρότυπο που είναι σχεδιασμένο αποκλειστικά για υπηρεσίες υγείας και θα περιλαμβάνει, εκτός από το πλαίσιο, και συγκεκριμένα πρότυπα (standards) και για τα εξαγόμενα αποτελέσματα. 7.4.2 Διαπίστευση κατά JCI Το ΔΘΚΑ "ΥΓΕΙΑ" αναμένεται να πιστοποιηθεί με ένα Πρότυπο Διαπίστευσης Οργανισμών Υγείας, το Joint Commission International (JCI). To πρότυπο JCI είναι ένα νέο πρότυπο διαπίστευσής αποκλειστικά και μόνο μονάδες υπηρεσιών υγείας. To JCI εστιάζει στις διεργασίες που σχετίζονται με τους ασθενείς και θέτει τον ασθενή ως το κέντρο ενδιαφέροντος όλου του συστήματος. Αυτή η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση περιλαμβάνει ιατρικές, νοσηλευτικές και διοικητικές διεργασίες, καθώς και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Το έργο ξεκίνησε επίσημα τον Ιανουάριο του 2007 και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε περίπου 18 μήνες. To JCI είναι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο Πρότυπο Διαπίστευσής Οργανισμών Υγείας. Παγκοσμίως έχουν πιστοποιηθεί με αυτό 107 οργανισμοί παροχής υπηρεσιών υγείας. Μόνο στην Ευρώπη έχουν πιστοποιηθεί 54. -76-
Συμβουλευτικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια έχει αναλάβει το Harvard Medical International (ΗΜΙ), εκπρόσωποι του οποίου πραγματοποίησαν επίσκεψη στο ΥΓΕΙΑ, για να γνωρίσουν τον τρόπο λειτουργίας των Τμημάτων του Νοσοκομείου και να καταγράψουν το πλάνο εργασιών που απαιτούνται για τη διαπίστευση του. 7.4.3 Διαφορά στην Πιστοποίηση κατά ISO και κατά JCI Ενώ υπάρχουν πολλές παρόμοιες έννοιες και στα δύο σύνολα απαιτήσεων, υπάρχουν επίσης πολλές βασικές διαφορές μεταξύ των απαιτήσεων του ISO και των προτύπων JCI. Η κύρια διαφορά είναι η εστίαση των προτύπων του ISO έναντι αυτού JCI. Τα πρότυπα του ISO επικεντρώνονται στην εμμονή στις συγκεκριμένες απαιτήσεις αξιολογώντας έπειτα εκείνη της συμμόρφωσης. Τα πρότυπα JCI εστιάζουν στην αξιολόγηση της οργανωτικής απόδοσης και την υποκίνηση της βελτίωσης για να επιτύχουν τις βέλτιστες εκβάσεις. Μερικές από τις δυσκολίες στη σύγκριση των δύο συνόλων απαιτήσεων αφορούν τη "μονάδα της ανάλυσης" δηλαδή το οργανωτικό συστατικό που αξιολογείται και τι πρέπει να θεωρηθεί "προϊόν" στην αξιολόγηση. Στην υγειονομική περίθαλψη, το προϊόν δεν πάντα ένα εύκολο καθορισμένο ή απτό στοιχείο. Εντούτοις, πολλές οδηγίες και έννοιες είναι παρούσες και στα δύο σύνολα απαιτήσεων. Αυτές οι ομοιότητες περιλαμβάνουν την υιοθέτηση μιας προσέγγισης ποιότητα, την ευθυγράμμιση των πολιτικών και των διαδικασιών με την απόδοση, τη χρησιμοποίηση των στατιστικών τεχνικών, και τον Ι Α καθορισμό των διοικητικών ευθυνών. Πιο συγκεκριμένα η διαφορά στην πιστοποίηση κατά ISO και στην διαπίστευση κατά JCI είναι ότι το ISO (έτσι όπως εφαρμόζεται στο ΥΓΕΙΑ) εστιάζει μεμονωμένα τμήματα και στις σχέσεις αυτών με τους εσωτερικούς και εξωτερικούς πελάτες τους. To JCI, από την άλλη, εστιάζει στις διεργασίες που σχετίζονται με τους ασθενείς. Αυτή η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση περιλαμβάνει τις ιατρικές, νοσηλευτικές και διοικητικές διεργασίες καθώς και τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση, συντελώντας στο στόχο του ΥΓΕΙΑ να παρέχει όσο το δυνατόν ανώτερη ποιότητα. Η διαπίστευση κατά JCI θα τοποθετήσει το ΥΓΕΙΑ σε μια επίλεκτη κατηγορία οργανισμών παροχής φροντίδας, οι οποίοι έχουν πετύχει αυτή την διάκριση. 30 30 Joint Commission International, Accreditation Standards For Hospital, Third Edition, 2007-77-
Πίνακας 7.1: Διαφορές 180 και ΙΟΙ. Εστιάζει μεμονωμένα τμήματα και στις σχέσεις αυτών με τους εσωτερικούς και εξωτερικούς πελάτες- ασθενείς. Επικεντρώνεται στην εμμονή τις συγκεκριμένες απαιτήσεις αξιολογώντας έπειτα εκείνη της συμμόρφωσης. 180 α α Πρόκειται για ένα πρότυπο με ευρύ φάσμα εφαρμογής (μπορεί να εφαρμοστεί από ένα περίπτερο έως ένα νοσοκομείο). Εστιάζει στις διεργασίες που σχετίζονται με τους ασθενείς, περιλαμβανομένου τις ιατρικές, νοσηλευτικές και διοικητικές διεργασίες καθώς και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Επικεντρώνεται στην αξιολόγηση της οργανωτικής απόδοσης και την υποκίνηση της βελτίωσης για να επιτύχουν τις βέλτιστες εκβάσεις. Πρόκειται για ένα πρότυπο που σχεδιάστηκε αποκλειστικά για υπηρεσίες υγείας. 7.5 Το νέο Πρότυπο Ποιότητας Κ Ι 7.5.1 Σκοπός και Στόχος Διαπίστευσης κατά.ιο Η διαπίστευση ΙΟΙ παρουσιάζει ποικίλες πρωτοβουλίες με σκοπό να ανταποκριθούν σε μια αυξανόμενη ζήτηση γύρω από τον κόσμο βασισμένη στα πρότυπα αξιολόγησης της υγειονομικής περίθαλψης. Ο σκοπός είναι να προσφερθούν τα διεθνή κοινοτικά πρότυπα που βασίζονται στην αντικειμενική διεργασία για τη αξιολόγηση των οργανισμών υγειονομικής περίθαλψης. Ο στόχος του προγράμματος είναι η επίτευξη συνεχούς βελτίωσης στις οργανώσεις υγειονομικής περίθαλψης με την εφαρμογή των διεθνών προτύπων συναίνεσης, των διεθνών στόχων ασφάλειας ασθενών και της υποστήριξης μέτρησης δεικτών. 7.5.2 Πεδία και Πρότυπα που εστιάζει το Πρότυπο.ΙΟ 7.5.2.α Ασθενής > Πρόσβαση στην προσοχή και τη συνοχή της περίθαλψης -78-
Μια μονάδα υγειονομικής περίθαλψης πρέπει να εξετάσει την φροντίδα που παρέχει ως τμήμα ενός ενσωματωμένου συστήματος από τις υπηρεσίες, τους επαγγελματίες υγειονομικής περίθαλψης, και τα επίπεδα φροντίδας, οι οποίοι αποτελούν μια συνέχεια της φροντίδας. Ο στόχος είναι να ταιριάξει σωστά με τις ανάγκες της υγειονομικής περίθαλψης του ασθενή τις διαθέσιμες υπηρεσίες, τις υπηρεσίες που παρέχονται στον ασθενής από την μονάδα. Το αποτέλεσμα βελτιώνεται από την έκβαση της φροντίδας του ασθενή και την αποδοτικότερη χρήση των διαθέσιμων πόρων. Οι πληροφορίες είναι ουσιαστικές για να λάβουν τις σωστές αποφάσεις για : ποιες ανάγκες του ασθενή μπορούν να ικανοποιηθούν από την μονάδα υγειονομικής περίθαλψης η αποδοτική ροή των υπηρεσιών στον ασθενή και η κατάλληλη μεταφορά του ασθενή στο σπίτι του/ της. > Δικαιώματα ασθενών και οικογένειας Κάθε ασθενής είναι μοναδικός, με τις ανάγκες, τις δυνάμεις, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του/ της. Οι μονάδες υγειονομικής περίθαλψης εργάζονται για να καθιερώσουν την εμπιστοσύνη και την ανοικτή επικοινωνία με τους ασθενείς και για να καταλάβουν και να προστατεύσουν τις πολιτιστικές, ψυχοκοινωνικές, και πνευματικές αξίες κάθε ασθενή. Οι εκβάσεις φροντίδας του ασθενή βελτιώνονται όταν συμμετέχουν οι ασθενείς και, ανάλογα με την περίπτωση, οι οικογένειες τους ή εκείνοι που λαμβάνουν τις αποφάσεις εξ ονόματος τους, στις αποφάσεις και τις διαδικασίες προσοχής με έναν τρόπο που ταιριάζει με τις πολιτιστικές προσδοκίες. Για να προωθεί τα δικαιώματα ασθενών σε μια μονάδα υγειονομικής περίθαλψης, κάποια αρχίζει με τον καθορισμό εκείνων των δικαιωμάτων, εκπαιδεύοντας έπειτα τους ασθενείς και το προσωπικό για εκείνα τα δικαιώματα. Οι ασθενείς ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους και πώς να ενεργήσουν σε αυτά. Το προσωπικό διδάσκεται για να καταλάβει και να σεβαστεί τις πεποιθήσεις και τις αξίες των ασθενών και για να παρέχει τη διακριτική και πλήρη προσοχή που προστατεύει την αξιοπρέπεια των ασθενών. > Αξιολόγηση του ασθενή -79-
Μια αποτελεσματική διαδικασία αξιολόγησης του ασθενή οδηγεί στις αποφάσεις για τις άμεσες και συνεχόμενες ανάγκες θεραπείας του ασθενή για την εκλεκτορικής ή προγραμματισμένη φροντίδα έκτακτης ανάγκης, ακόμα και όταν αλλάζει ο όρος του ασθενή. Η αξιολόγηση του ασθενή βρίσκεται μια σε εξέλιξη, η δυναμική διαδικασία πραγματοποιείται σε πολλές τοποθετήσεις ασθενών και εξωτερικών ασθενών και τα τμήματα και τις κλινικές. Η αξιολόγηση του ασθενή αποτελείται από τρεις αρχικές διαδικασίες: Πληροφορίες και στοιχεία συλλογής όσον αφορά τη φυσική, ψυχολογική, κοινωνική θέση του ασθενή, και το ιστορικό της υγείας του. Αναλύει τα στοιχεία και τις πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσμάτων του εργαστηρίου και της απεικόνισης των διαγνωστικών δοκιμών, για να προσδιορίσουν τις ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης του ασθενή. Αναπτύσσουν ένα σχέδιο φροντίδας για να ικανοποιήσει τις προσδιορισμένες ανάγκες του ασθενή. Η αξιολόγηση του ασθενή είναι κατάλληλη όταν εξετάζει την κατάσταση του ασθενή, την ηλικία, τις ανάγκες υγείας, και τα αιτήματα ή τις προτιμήσεις του/ της. Η διαδικασία αυτή, είναι αποτελεσματική όταν πραγματοποιείτε, με την συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων εργαζομένων, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τον ασθενή. > Φροντίδα των ασθενών Ο κύριος σκοπός μιας μονάδας υγειονομικής περίθαλψης είναι η φροντίδα του ασθενή. Παρέχοντας την πιο κατάλληλη φροντίδα που υποστηρίζει και ανταποκρίνεται στις μοναδικές ανάγκες κάθε ασθενή απαιτεί ένα υψηλό επίπεδο προγραμματισμού και συντονισμού. Ορισμένες δραστηριότητες είναι βασικές στην φροντίδα του ασθενή. Οι δραστηριότητες αυτές είναι: προγραμματίζει και παραδίδει την φροντίδα σε κάθε ασθενή ελέγχει τον ασθενή για να καταλάβει τα αποτελέσματα της φροντίδα -80-
τροποποιεί την φροντίδα όταν χρειάζεται ολοκλήρωση της φροντίδας και προγραμματισμός της συνέχισης. Πολλοί παθολόγοι, νοσοκόμες, φαρμακοποιοί, θεράποντες αποκατάστασης, και άλλοι τύποι προμηθευτών υγειονομικής περίθαλψης μπορούν να πραγματοποιήσουν αυτές τις δραστηριότητες. Κάθε προμηθευτής έχει έναν σαφή ρόλο στην φροντίδα του ασθενή. Εκείνος ο ρόλος καθορίζεται από την άδεια, τα πιστοποιητικά, την πιστοποίηση, το νόμο και τον κανονισμό, τις ιδιαίτερες δεξιότητες ενός ατόμου, τη γνώση και την εμπειρία, και τις πολιτικές της μονάδας. Κάποια φροντίδα μπορεί να πραγματοποιηθεί από τον ασθενή, την οικογένειά του/ της, ή άλλα εκπαιδευμένα άτομα. Η αξιολόγηση των ασθενών περιγράφει τη βάση για την παροχή περίθαλψης ένα σχέδιο για κάθε ασθενή βασισμένο σε μια αξιολόγηση των αναγκών του/ της. Εκείνη η φροντίδα μπορεί να είναι προληπτική, κατευναστική, θεραπευτική, ή αποκατάστασης και μπορεί να περιλάβει την αναισθησία, τη χειρουργική επέμβαση, το φάρμακο, την ενθαρρυντική θεραπεία, ή έναν συνδυασμό αυτών. Ένα σχέδιο της φροντίδας δεν είναι επαρκές για να επιτύχει τις βέλτιστες εκβάσεις. Η παράδοση των υπηρεσιών πρέπει να συντονιστεί και να ενσωματωθεί από όλα τα άτομα που φροντίζουν για τον ασθενή. > Αναισθησία και χειρουργική φροντίδα Η χρήση της αναισθησίας, η νάρκωση, και οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι κοινές και σύνθετες διαδικασίες σε μια μονάδα υγειονομικής περίθαλψης. Απαιτούν την πλήρη και γενική αξιολόγηση του ασθενή, τον ενσωματωμένο προγραμματισμό περίθαλψης, το συνεχή έλεγχο του ασθενή, και την καθορισμένη μεταφορά για τη συνεχή φροντίδα, την αποκατάσταση, και την ενδεχόμενη μεταφορά και την απαλλαγή. Η αναισθησία και η νάρκωση αντιμετωπίζονται συνήθως ως συνέχεια από την ελάχιστη νάρκωση στην πλήρη αναισθησία. Δεδομένου ότι η απάντηση μπορεί να κινηθεί κατά μήκος εκείνης της συνέχειας, η χρήση αναισθησίας και νάρκωσης οργανώνεται με έναν ενσωματωμένο τρόπο. Περιλαμβάνει την αναισθησία, τη μέτρια και βαθιά νάρκωση, κατά τη διάρκεια των οποίων οι προστατευτικές αντανακλάσεις του ασθενή που απαιτούνται για τις αναπνευστικές λειτουργίες που διατρέχουν τον κίνδυνο. -81 -
Τα πρότυπα αναισθησίας και χειρουργικών επεμβάσεων ισχύουν σε αυτό που θέτοντας πάντα την αναισθησία ή συγκρατεί ή χρησιμοποιείται η βαθιά νάρκωση και οι χειρουργικές και άλλες διαδικασίες της εισβολής που απαιτούν τη συγκατάθεση εκτελούνται. Τέτοιες τοποθετήσεις περιλαμβάνουν τα λειτουργούντα χειρουργεία των νοσοκομείων, τη χειρουργική επέμβαση ημέρας ή τις οδοντικές κλινικές μονάδων νοσοκομείων ημέρας και άλλες εξωτερικών ασθενών, υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, περιοχές εντατικής παρακολούθησης ή αλλού. > Διαχείριση και χρήση φαρμάκων Η διαχείριση φαρμάκων είναι ένα σημαντικό συστατικό στην καταπραϋντική, συμπτωματική, προληπτική, και θεραπευτική αγωγή των ασθενειών και των καταστάσεων. Η διαχείριση φαρμάκων καλύπτει το σύστημα και επεξεργάζεται μια μονάδα που χρησιμοποιεί για να παρέχει φαρμακοθεραπεία στους ασθενείς της. Αυτό είναι συνήθως μια διεπιστημονική, συντονισμένη προσπάθεια του προσωπικού μιας μονάδας υγειονομικής περίθαλψης, που εφαρμόζει τις αρχές του αποτελεσματικού σχεδίου, της εφαρμογής, και της βελτίωσης της διαδικασίας στην επιλογή, την προμήθεια, την αποθήκευση, τη διαταγή του ορισμού, τη διανομή, να προετοιμαστεί, τη διαχείριση, την τεκμηρίωση, και τον έλεγχο της θεραπείας φαρμάκων. Ενώ οι ρόλοι των προμηθευτών υγειονομικής περίθαλψης στη διαχείριση φαρμάκων ποικίλλουν πολύ από μια χώρα σε άλλη, οι υγιείς διοικητικές διαδικασίες φαρμάκων για την ασφάλεια του ασθενή είναι καθολικές. > Εκπαίδευση ασθενών και οικογένειας Οι βοηθοί εκπαίδευσης των ασθενών και οικογενειών τους βοηθούν να συμμετέχουν καλύτερα στην φροντίδα τους και να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις φροντίδας. Πολύ διαφορετικό προσωπικό στην οργάνωση εκπαιδεύει τους ασθενείς και τις οικογένειες. Η εκπαίδευση πραγματοποιείται όταν αλληλεπιδρά ο ασθενής με τον παθολόγο του/ της ή τη νοσοκόμα. Άλλοι παρέχουν την εκπαίδευση δεδομένου ότι παρέχουν τις συγκεκριμένες υπηρεσίες όπως η θεραπεία αποκατάστασης ή διατροφής ή προετοιμάζουν τον ασθενή για τη συνεχή απαλλαγή και φροντίδα. Επειδή το προσωπικό εκπαιδεύει τους ασθενείς και τις οικογένειες, είναι σημαντικό ότι τα μέλη του προσωπικού συντονίζουν τις δραστηριότητές τους και εστιάζουν σε ποιους ασθενείς πρέπει να μάθουν. -82-
Η αποτελεσματική εκπαίδευση αρχίζει με μια αξιολόγηση των αναγκών εκμάθησης των ασθενών και της οικογένειας. Αυτή η αξιολόγηση καθορίζει όχι μόνο τι πρέπει να μαθευτεί, αλλά πώς η εκμάθηση μπορεί καλύτερα να πραγματοποιηθεί. Η εκμάθηση είναι αποτελεσματικότερη όταν ταιριάζει με τις προτιμήσεις ενός ατόμου, τις θρησκευτικές και πολιτιστικές αξίες, και ανάγνωσης της γλώσσας, καθώς επίσης και όταν εμφανίζεται στα κατάλληλα σημεία στη διαδικασία της φροντίδας. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει και τη γνώση που απαιτείται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της φροντίδας και τη γνώση που απαιτείται αφότου μετακινηθεί ο ασθενής σε μια άλλη περιοχή ή σπίτι. Κατά συνέπεια, η εκπαίδευση μπορεί να περιλάβει τις πληροφορίες για τους κοινοτικούς πόρους, για την πρόσθετη φροντίδα και την απαραίτητη ακόλουθη φροντίδα και πώς να έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης εάν είναι απαραίτητο. Η αποτελεσματική εκπαίδευση σε μια μονάδα υιοθετεί τα διαθέσιμα ηλεκτρονικά και οπτικά σχήματα και ποικίλη από απόσταση εκμάθηση και άλλες τεχνικές.31 7.5.2.β Οργάνωση Υγειονομικής Περίθαλψης ^ Βελτίωση της ποιότητας και ασφάλειας του ασθενή Την ποιότητα και την ασφάλεια αναζητούν στην καθημερινή εργασία των μεμονωμένων επαγγελματιών υγειονομικής περίθαλψης και άλλου προσωπικού. Δεδομένου ότι οι παθολόγοι και οι νοσοκόμες αξιολογούν τις ανάγκες του ασθενή και παρέχουν την φροντίδα, αυτό το κεφάλαιο μπορεί να τους βοηθήσει να καταλάβουν πώς να κάνει τις πραγματικές βελτιώσεις για να βοηθήσει τους ασθενείς τους και να μειώσει τους κινδύνους. Ομοίως, οι διευθυντές, το προσωπικό υποστήριξης, και άλλα μπορούν να εφαρμόσουν τα πρότυπα στην καθημερινή εργασία τους για να καταλάβουν πώς οι διαδικασίες μπορούν να είναι αποδοτικότερες, οι πόροι μπορούν να χρησιμοποιηθούν σοφότερα, και οι φυσικοί κίνδυνοι μπορούν να μειωθούν. Αυτό το κεφάλαιο υπογραμμίζει ότι συνεχώς να προγραμματίσουν, να σχεδιάσουν, να ελέγξουν, να αναλύσουν, και να βελτιώσουν τις κλινικές και διευθυντικές διαδικασίες 3'Joint Commission International, Accréditation Standards For Hospital, Third Edition, 2007-83-
πρέπει καλά να οργανωθούν και να έχουν τη σαφή ηγεσία για να επιτύχουν το μέγιστο όφελος. Αυτή η προσέγγιση λαμβάνει υπόψη ότι οι περισσότερες κλινικές διαδικασίες φροντίδας περιλαμβάνουν περισσότερα από ένα τμήμα ή μονάδες και μπορούν να περιλάβουν πολλές μεμονωμένες εργασίες. Αυτή η προσέγγιση επίσης λαμβάνει υπόψη ότι τα κλινικά και διευθυντικά ποιοτικά ζητήματα είναι αλληλένδετα. Κατά συνέπεια, οι προσπάθειες να βελτιωθούν εκείνες οι διαδικασίες πρέπει να καθοδηγηθούν από ένα γενικό πλαίσιο για τις δραστηριότητες ποιότητας διαχείρισης και βελτίωσης στην μονάδα, που επιτηρείται από μια βελτίωση της ποιότητας και μια ομάδα ή μια επιτροπή παράλειψης ασφάλειας του ασθενή. Τα διεθνή πρότυπα πιστοποίησης εξετάζουν το πλήρες φάσμα των κλινικών και διευθυντικών δραστηριοτήτων μιας μονάδας υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένου του πλαισίου για εκείνες τις δραστηριότητες και τους κινδύνους που συνδέονται με την παραλλαγή στις διαδικασίες. Κατά συνέπεια, το πλαίσιο που παρουσιάζεται σε αυτά τα πρότυπα είναι κατάλληλο για μια ευρεία ποικιλία των δομημένων προγραμμάτων και των λιγότερο επίσημων προσεγγίσεων στη βελτίωση της ποιότητας και της ασφάλειας του ασθενή. Αυτό το πλαίσιο μπορεί επίσης να ενσωματώσει τα παραδοσιακά προγράμματα ελέγχου όπως εκείνα με τα απρόβλεπτα γεγονότα (διαχείριση κινδύνου) και τη χρήση των πόρων (η διαχείριση χρησιμοποίησης). Κατά τη διάρκεια του χρόνου, οι μονάδες υγείας που ακολουθούν αυτό το πλαίσιο: αναπτύσσουν τη μεγαλύτερη οικονομική ενίσχυση ηγεσίας σε όλο τον οργανισμό εκπαιδεύουν και προσλαμβάνουν περισσότερο προσωπικό θέτουν σαφέστερες προτεραιότητες για αυτά που πρέπει να ελέγξουν βασίζουν τις αποφάσεις σχετικά με τα στοιχεία δεικτών καταστούν τις βελτιώσεις βασισμένες στη σύγκριση σε άλλες οργανώσεις, εθνικά και διεθνώς. > Πρόληψη και έλεγχος μολύνσεων -84-
Ο στόχος του προγράμματος της πρόληψης και ελέγχου μόλυνσης μιας μονάδας είναι να προσδιοριστούν και να μειωθούν οι κίνδυνοι και οι μολύνσεις μεταξύ των ασθενών, του προσωπικού, των επαγγελματιών υγειονομικής περίθαλψης, των εργαζομένων, των εθελοντών, των σπουδαστών, και των επισκεπτών. Οι κίνδυνοι μόλυνσης και οι δραστηριότητες του προγράμματος μπορούν να διαφέρουν από μονάδα σε μονάδα, ανάλογα με τις κλινικές δραστηριότητες και τις υπηρεσίες της μονάδας, τον ασθενή πληθυσμό που εξυπηρετούνται, τη γεωγραφική θέση, τον όγκο του ασθενή, και τον αριθμό των υπαλλήλων. Τα αποτελεσματικά προγράμματα που από κοινού έχουν προσδιορίσει τους ηγέτες, το καλά εκπαιδευμένο προσωπικό, τις μεθόδους που προσδιορίζουν και που εξετάζουν ενεργά τους κινδύνους μόλυνσης, τις κατάλληλες πολιτικές και τις διαδικασίες, την εκπαίδευση προσωπικού, και το συντονισμό σε όλη την μονάδα. > Διακυβέρνηση, Ηγεσία και Κατεύθυνση Η παροχή της άριστης φροντίδας του ασθενή απαιτεί την αποτελεσματική ηγεσία. Εκείνη η ηγεσία προέρχεται από πολλές πηγές σε μια μονάδα υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης, τους ηγέτες, και άλλοι που υποστηρίζουν τις θέσεις της ηγεσίας, της ευθύνης και της εμπιστοσύνης. Κάθε οργανισμός πρέπει να προσδιορίσει αυτά τα άτομα και να τα περιλάβει στην εξασφάλιση ότι η μονάδα είναι ένας αποτελεσματικός, αποδοτικός πόρος για την κοινότητα και τους ασθενείς της. Ειδικότερα, οι ηγέτες πρέπει να προσδιορίσουν την αποστολή της μονάδας και να σιγουρευτούν ότι οι πόροι που απαιτούνται για να εκπληρώσουν αυτήν την αποστολή είναι διαθέσιμοι. Επίσης, οι ηγέτες πρέπει να εργαστούν μαζί για να συντονίσουν και να ενσωματώσουν τις δραστηριότητες όλης της μονάδας, με σκοπό να βελτιώσουν την φροντίδα του ασθενή και τις κλινικές υπηρεσίες. Η αποτελεσματική ηγεσία αρχίζει με την κατανόηση των διάφορων ευθυνών και της αρχής των ατόμων στην μονάδα και πώς αυτά τα άτομα εργάζονται από κοινού. Εκείνοι που κυβερνούν, διαχειρίζονται, και οδηγούν μια μονάδα έχουν και την εξουσία και την ευθύνη. Συλλογικά και χωριστά, είναι αρμόδιοι για τη συμμόρφωση με το νόμο και τον κανονισμό και για την εκπλήρωση της υποχρέωσης της μονάδας στον ασθενή πληθυσμό που -85-
εξυπηρετείται. Κατά τη διάρκεια του χρόνου, οι αποτελεσματικές βοήθειες ηγεσίας υπερνικούν τα αντιληπτά εμπόδια και τα προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ των τμημάτων και των υπηρεσιών στην μονάδα και γίνεται αποδοτικότερη και αποτελεσματική. Οι υπηρεσίες γίνονται όλο και περισσότερο ενσωματωμένες. Ειδικότερα, η ολοκλήρωση της ποιοτικής διαχείρισης και οι δραστηριότητες βελτίωσης σε όλη την μονάδα οδηγούν στις βελτιωμένες εκβάσεις για τους ασθενείς. > Δυνατότητα Διαχείρισης και Ασφάλειας Οι μονάδες υγειονομικής περίθαλψης εργάζονται για να παρέχουν μια ασφαλή, λειτουργική, και ενθαρρυντική δυνατότητα για τους ασθενείς, τις οικογένειες, το προσωπικό, και τους επισκέπτες. Για να επιτύχουν αυτόν τον στόχο, ο ιατρικός και ο λοιπός εξοπλισμός φυσικής δυνατότητας, και οι άνθρωποι πρέπει να το κατορθωθούν αποτελεσματικά. Ειδικότερα, η διαχείριση πρέπει να προσπαθήσει να μειώσει και να ελέγξει τους κινδύνους και αποτρέπουν τα ατυχήματα και τους τραυματισμούς και διατηρούν τους ασφαλείς όρους. Η αποτελεσματική διαχείριση περιλαμβάνει τον προγραμματισμό, την εκπαίδευση, και τον έλεγχο ως εξής: Οι ηγέτες προγραμματίζουν το διάστημα, τον εξοπλισμό, και τους πόρους που απαιτούνται ακίνδυνα και αποτελεσματικά υποστηρίζουν τις παρεχόμενες κλινικές υπηρεσίες. Όλο το προσωπικό εκπαιδεύεται για τη δυνατότητα, πώς να μειώσει τους κινδύνους, και πώς να ελέγξει και να εκθέσει τις καταστάσεις που θέτουν τον κίνδυνο. Τα κριτήρια απόδοσης χρησιμοποιούνται για να ελέγξουν τα σημαντικά συστήματα και να προσδιορίσουν τις αναγκαίες βελτιώσεις. Τα γραπτά σχέδια αναπτύσσονται και εξετάζουν τις ακόλουθες έξι περιοχές, όπου χρειάζονται για τη δυνατότητα και τις δραστηριότητες της μονάδας: 1. Ασφάλεια και Προστασία ο Ασφάλεια. Ο βαθμός στον οποίο τα κτήρια, περίβολος και ο εξοπλισμός των μονάδων δεν θέτουν σε κίνδυνο τους ασθενείς, το προσωπικό, ή τους -86-
επισκέπτες, ο Προστασία. Η ασφάλεια από την απώλεια, καταστροφή ή αναρμόδια πρόσβαση ή χρήση. 2.0 επικίνδυνος χειρισμός υλικών, η αποθήκευση, και η χρήση των ραδιενεργών και άλλων υλικών ελέγχονται, και τα επιβλαβή απόβλητα διατίθενται ακίνδυνα. 3. Η διοικητική απάντηση σε έκτακτη ανάγκη στις επιδημίες, τις καταστροφές, προγραμματίζεται και πρέπει να είναι αποτελεσματική. 4. Η ιδιοκτησία και η πυρασφάλειας. Προστατεύονται από την πυρκαγιά. 5. Ο ιατρικός εξοπλισμός επιλέγεται, διατηρείται, και χρησιμοποιείται με τέτοιο τρόπο ώστε να μειώσει τους κινδύνους. 6. Τα συστήματα χρησιμότητας. Ηλεκτρικά, το ύδωρ, και άλλα συστήματα χρησιμότητας διατηρούνται για να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους αποτυχίες. Οι νόμοι, οι κανονισμοί και οι επιθεωρήσεις από τις τοπικές αρχές καθορίζουν σε μεγάλο μέρος πώς μια δυνατότητα σχεδιάζεται, χρησιμοποιείται, και διατηρείται. Όλες οι μονάδες, ανεξάρτητα από το μέγεθος και τους πόρους, πρέπει να συμμορφωθούν με αυτές τις απαιτήσεις ως τμήμα των ευθυνών τους στους ασθενείς, τις οικογένειες, το προσωπικό, και τους επισκέπτες τους. Οι οργανώσεις αρχίζουν με τη συμμόρφωση με τους νόμους και τους κανονισμούς. Κατά τη διάρκεια του χρόνου, γίνονται πιο πεπειραμένοι για τις λεπτομέρειες της φυσικής δυνατότητας που καταλαμβάνουν. Αρχίζουν να συγκεντρώνουν ενεργά τα στοιχεία και να πραγματοποιούν τις στρατηγικές για να μειώσουν τους κινδύνους και να ενισχύσουν το περιβάλλον φροντίδας του ασθενή. > Προσόντα και εκπαίδευση προσωπικού Μια μονάδα υγειονομικής περίθαλψης χρειάζεται μια κατάλληλη ποικιλία των ειδικευμένων, καταρτισμένων ανθρώπων για να εκπληρώσει την αποστολή της και να ικανοποιήσει τις ανάγκες του ασθενή. Οι ηγέτες της μονάδας εργάζονται μαζί για να προσδιορίσουν τον αριθμό και τους τύπους προσωπικού που απαιτείται βασισμένους στις συστάσεις από τους διευθυντές τμημάτων και υπηρεσιών. -87-
Ο διορισμός του προσωπικού ολοκληρώνεται μέσω μιας συντονισμένης, αποδοτικής, και ομοιόμορφης διαδικασίας. Είναι επίσης ουσιαστικό να τεκμηριωθούν οι υποψήφιες δεξιότητες, η γνώση, η εκπαίδευση, και η προηγούμενη επαγγελματική εμπειρία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναθεωρηθούν προσεκτικά τα πιστοποιητικά του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού επειδή περιλαμβάνονται στις κλινικές διαδικασίες και την άμεση επαφή με τους ασθενείς. > Διαχείριση της επικοινωνίας και της ενημέρωσης Η παροχή της φροντίδας του ασθενή είναι μια σύνθετη προσπάθεια που εξαρτάται ιδιαίτερα από την επικοινωνία. Αυτή η επικοινωνία είναι μεταξύ της κοινότητας, τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, και με όσους προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες. Οι αποτυχίες στην επικοινωνία είναι μια από τις πιο κοινές πρωταρχικές αιτίες για την φροντίδα του ασθενή. Για να παρέχουν, να συντονίσουν, και να ενσωματώσουν τις υπηρεσίες, οι μονάδες υγειονομικής περίθαλψης στηρίζονται στις πληροφορίες για την φροντίδας, των μεμονωμένων ασθενών, την φροντίδα παρεχόμενων, των αποτελεσμάτων της φροντίδας, και της απόδοσής τους. Όπως τους ανθρώπινους, υλικούς, και οικονομικούς πόρους, οι πληροφορίες είναι ένας πόρος που πρέπει να ρυθμιστεί αποτελεσματικά από τους ηγέτες της οργάνωσης. Κάθε οργάνωση επιδιώκει να λάβει, να κατορθώσει, και πληροφορίες χρήσης να βελτιώσει τις εκβάσεις, καθώς επίσης και τη μεμονωμένη και γενική απόδοση οργάνωσης. Κατά τη διάρκεια του χρόνου, οι οργανώσεις γίνονται αποτελεσματικότερες μέσα από προσδιορισμός των αναγκών πληροφοριών σχεδιασμό ενός συστήματος διαχείρισης πληροφοριών καθορισμό και σύλληψη των στοιχείων και των πληροφοριών αναλύοντας τα στοιχεία και μετασχηματίζοντας τις πληροφορίες διαβίβαση και υποβολή εκθέσεων των στοιχείων και των πληροφοριών και ενσωμάτωση και χρησιμοποίηση των πληροφοριών. Αν και η μηχανοργάνωση και άλλες τεχνολογίες βελτιώνουν την αποδοτικότητα, οι αρχές της καλής διαχείρισης πληροφοριών ισχύουν για όλες τις μεθόδους, είτε έγγραφο είτε -88 -
' 32 αυτοματοποιημένα συστήματα και τις μελλοντικές τεχνολογίες. Όπως είδαμε παραπάνω το πρότυπο ΙΟΙ χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στον ασθενή και στην οργάνωση υγειονομικής περίθαλψης. Στόχος του είναι η φροντίδα των ασθενών και η καλύτερη δυνατή παροχή υπηρεσιών. Έτσι, στο ΥΓΕΙΑ η προσπάθεια να εφαρμοστούν όλα τα παραπάνω είναι κάτι πολύ σημαντικό τόσο για την Διοίκηση, γιατί θα είναι ένα μεγάλο επίτευγμα για το νοσοκομείο, όσο και για το προσωπικό που θα πρέπει να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους για να το πετύχουν. Η εφαρμογή των παραπάνω θα γίνει και στις τρεις υπηρεσίες (ιατρική, νοσηλευτική, διοικητική) και θα ξεκινήσει με ενημέρωση από την Διοίκηση για τις αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν και στην συνέχεια το προσωπικό τους νοσοκομείου θα παρακολουθήσει κάποια σεμινάρια με σκοπό την επιμόρφωση του. 7.5.3 Βραβεία Διαπίστευσης Ένα βραβείο διαπίστευσης ισχύει για τρία έτη εκτός αν ανακληθεί από το ΙΟ. Το βραβείο μπορεί να ανακληθεί από το ΙΟΙ όταν η έρευνα δεν έχει οδηγήσει στην αποδεκτή συμμόρφωση του οργανισμού στα εφαρμόσιμα πρότυπα και τις διεθνείς απαιτήσεις με στόχο την φροντίδα του ασθενή. Μια άλλη περίπτωση ανάκλησης του βραβείου είναι και η πλαστογράφηση των πληροφοριών που παρέδωσε ο οργανισμός στο ΙΟ για να εγκριθεί η διαπίστευση. Μετά από έρευνα που πραγματοποιεί το ΙΟΙ και αν αποδειχτεί ότι οι παραπάνω ισχυρισμοί είναι αληθείς μπορούν να ανακαλέσουν το βραβείο και να συστήσουν συμμόρφωση στον οργανισμό για να αποκτήσουν την διαπίστευση. Το βραβείο είναι αναδρομικά αποτελεσματικό από την πρώτη ημέρα αφότου συμπληρώνει το ΙΟΙ την έρευνα της μονάδας ή όταν απαιτείται η συνέχιση. Στο τέλος των τριών ετών κύκλων διαπίστευσής της μονάδας, η μονάδα πρέπει να επαναξιολογηθεί για να είναι επιλέξιμη για την ανανέωση του βραβείου πιστοποίησής της. Εάν, κατά τη διάρκεια της περιόδου διαπίστευσής, η μονάδα υποβάλλεται στις αλλαγές στη δομή της, της ιδιοκτησίας, ή τις υπηρεσίες, αυτό πρέπει να δηλωθεί στο ΙΟΙ. Το ΙΟΙ θα 32 % 32 Joint Commission International, Accreditation Standards For Hospital, Third Edition, 2007 ηλεκτρονικό. Αυτά τα πρότυπα έχουν ως σκοπό να είναι εξίσου συμβατά με τα μη- -89-
καθορίσει έπειτα την ανάγκη να ξανά επιθεωρηθεί η μονάδα και να εκδοθεί μια νέα απόφαση διαπίστευσής. Εάν, κατά τη διάρκεια της περιόδου πιστοποίησης, το ΙΟΙ λάβει τις πληροφορίες ότι η οργάνωση είναι ουσιαστικά υπό συμμόρφωση με τα τρέχοντα πρότυπα διαπίστευσης, το ΙΟΙ θα καθορίσει την ανάγκη να ξανά επιθεωρηθεί η μονάδα και να εκδοθεί μια νέα απόφαση διαπίστευσης. 7.5.4 Διαδικασία Ανανέωσης Διαπίστευσης 1. Το ΙΟΙ στέλνει στην μονάδα ένα αίτημα να ξανά επιθεωρήσει πριν από τις τριετίες της μονάδα (κάθε τρία έτη). 2. Η μονάδα είναι αρμόδια για την ολοκλήρωση και η επιστροφή του αιτήματος για την ξανά επιθεώρηση από το.ιο κοντά στην ημερομηνία. 3. Το ΙΟΙ σχεδιάζει την έρευνα. Κάθε προσπάθεια καταβάλλεται να σχεδιάσει την τριετή έρευνα για να εμφανιστεί κατά προσέγγιση το συμπέρασμα του προηγούμενου κύκλου διαπίστευσης τριών ετών. Το ΙΟΙ θα λειτουργήσει με την μονάδα και με άλλες μονάδες στη χώρα ή την περιοχή που οφείλει για την έρευνα να σχεδιάσει την κατάλληλη ημερομηνία ερευνών. 4. Η προηγούμενη θέση διαπίστευσης μιας μονάδας μπορεί να παραμείνει ουσιαστικά μέχρι δύο μήνες μετά από την επόμενη πλήρη έρευνα διαπίστευσης να ολοκληρώσει οποιαδήποτε απαραίτητη συνέχιση. 5. Εάν κατά τη διάρκεια της περιόδου διαπίστευσης, η διαπίστευσης υποβάλλεται στις αλλαγές στη δομή της, η ιδιοκτησία, ή οι υπηρεσίες, αυτό πρέπει να δηλώσει στην ΙΟΙ. Το ΙΟΙ θα καθορίσει έπειτα την ανάγκη να επιθεωρηθεί ξανά η μονάδα και να εκδοθεί μια νέα απόφαση διαπίστευσης. 6. Εάν κατά τη διάρκεια της περιόδου διαπίστευσης, το ΙΟΙ έχει πληροφορίες ότι η μονάδα είναι ουσιαστικά δεν έχει συμμορφωθεί με τα τρέχοντα πρότυπα διαπίστευσης, το ΙΟ θα καθορίσει την ανάγκη να επιθεωρηθεί ξανά την μονάδα και να εκδοθεί μια νέα απόφαση διαπίστευσης 33. 7.6 Οφέλη από την Διαπίστευση 33 Joint Commission International, Accreditation Standards For Hospital, Third Edition, 2007-90-
Τα αναμενόμενα οφέλη από την Διαπίστευση του νοσοκομείου είναι: 1. Διάδοση της φιλοσοφίας ποιότητας και συνεχούς βελτίωσης σε όλο το ΥΓΕΙΑ. 2. Βελτίωση της ικανότητας των ασθενών σε όλα τα επίπεδα παροχής υπηρεσιών (εσωτερικοί και εξωτερικοί ασθενείς). 3. Βελτίωσης της ικανοποίησης όλων των εμπλεκόμενων- ιατρών, λοιπού προσωπικού, προμηθευτών, ταμείων, ασφαλιστικών φορέων. 4. Προώθηση και εξάπλωση κουλτούρας που προάγει το ασφαλέστερο δυνατό περιβάλλον για ασθενείς και εργαζομένους. 5. Δημιουργία, συντήρηση και συνεχής ανάπτυξη συστήματος μέτρησης της απόδοσης και γνωστοποίησης των αποτελεσμάτων, το οποίο βοηθά τη διοίκηση και άλλους εμπλεκόμενους να εντοπίζουν τις δυνατότητες βελτίωσης και τα αποτελέσματα των βελτιωτικών ενεργειών που έχουν αναληφθεί. 6. Ενιαίες διαδικασίες τεκμηρίωσης όπου είναι εφικτό, ώστε να εξασφαλίζεται η ομοιογένεια και ταυτότητα των λειτουργιών με στόχο την τυποποίηση βάσει της καλύτερης πρακτικής. 7. Ανάπτυξη του επιστημονικού και λειτουργικού επιπέδου του νοσοκομείου, ώστε να μπορεί να συγκριθεί με τους καλύτερους οργανισμούς του κλάδου ανά τον κόσμο. 7.7 Συμπεράσματα Το Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ" από τον Ιανουάριος του 2007 έχει ξεκινήσει η προετοιμασία διαπίστευσης με τις απαιτήσεις του Joint Commission International (JCI), το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί σε πέντε περίπου μήνες. Το πρότυπο JCI εστιάζει στις διεργασίες που σχετίζονται με τους ασθενείς και θέτει τους ασθενείς ως κέντρο του ενδιαφέροντος όλου του συστήματος. Περιλαμβάνει τις ιατρικές, νοσηλευτικές και διοικητικές διεργασίες καθώς και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση, εξασφαλίζοντας έτσι ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Το ΥΓΕΙΑ κάνει μια προσπάθεια για να εφαρμόσει το πρότυπο JCI σε όλες τις υπηρεσίες του νοσοκομείου, έτσι ώστε οι υπηρεσίες να μεγιστοποιήσουν την ποιότητα που μπορούν να προσφέρουν στους ασθενείς. Το πρότυπο JCI εφαρμόζεται στο νοσοκομείο με ενημερώσεις από την Διοίκηση του νοσοκομείου στους υπαλλήλους του για τις νέες -91 -
συνθήκες εργασίας και πως θα πρέπει να αντεπεξέλθουν στις καινούργιες απαιτήσεις. Επίσης γίνονται σεμινάρια επιμόρφωσης του προσωπικού βάση των πεδίων και των προτύπων που αναφέραμε πιο πάνω. Το ΙΟΙ είναι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο πρότυπο Διαπίστευσης Οργανισμών Υγείας. Παγκοσμίως έχουν διαπιστευτεί με αυτό, 129 Οργανισμοί Παροχής Υπηρεσιών Υγείας, 48 εκ των οποίων βρίσκονται στην Ευρώπη. Η διαπίστευση του ΥΓΕΙΑ από το πρότυπο ΙΟΙ είναι μια καλή αρχή και για τα υπόλοιπα νοσοκομεία της χώρας, ιδιωτικά ή μη, για την υιοθέτηση του προτύπου αυτού. Θα είναι μια καινούργια σελίδα στην ποιότητα των υπηρεσιών υγείας στην χώρα μας μιας και το πρότυπο αυτό εστιάζει αποκλειστικά και μόνο στις υπηρεσίες υγείας και ιδιαίτερα στους ασθενής. Στο ΥΓΕΙΑ η πιστοποίηση μέχρι και σήμερα γινόταν βάσει του προτύπου 180, όπου έχουν πιστοποιηθεί πέντε τμήματα (Τμήμα Αξονικού, Μαγνητικού Τομογράφου και Οστεοπόρωσης, Τμήμα ΡΕΤ\ΟΤ, Τμήμα Τεχνικής Υπηρεσίας, τα Κεντρικά Εργαστήρια και η Μονάδα Τεχνητού Νεφρού). Το 180 έχει όμως ένα σημαντικό πλεονέκτημα, πρόκειται για ένα πρότυπο με ευρύ φάσμα εφαρμογής. Η ανάγκη όμως είναι έντονη για ένα πρότυπο που θα έχει σχεδιαστεί αποκλειστικά για υπηρεσίες υγείας. -92-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Joint Commission International, (2007), Accreditation Standards for Hospitals, Third Edition, 2007. Δρίβα M., (2007), «Η ποιότητα στο Υγεία μ,ε απλά λόγια.. π. ΕΙΣ ΥΓΕΙΑΝ τεύχος 57, σελ. 12-13. Αναγνωστικό & Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών "ΥΕΕΙΑ", www.hygeia.gr. I -93 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 : ΩΝΑΣΕΙΟ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ 8.1 Εισαγωγή Το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο (Ω.Κ.Κ.) είναι Κοινωφελές Ίδρυμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το οποίο προσφέρει υπηρεσίες πρόληψης, διάγνωσης, θεραπείας και αποκατάστασης για νοσήματα καρδιάς. Παράλληλα διεξάγει έρευνα στα θέματα των καρδιαγγειακών παθήσεων με στόχο την εξεύρεση νέων μεθόδων αντιμετώπισης τους. Σχεδιάστηκε, κατασκευάστηκε και εξοπλίστηκε με χρήματα που διέθεσε προς το σκοπό αυτό το Κοινωφελές Ίδρυμα "Αλέξανδρου Ωνάση". Το 1993 παραχωρήθηκε από το Ίδρυμα στο Δημόσιο υπό την μορφή δωρεάς και έκτοτε τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, από το οποίο διορίζεται η Διοίκηση, εγκρίνεται ο απολογισμός και ασκείται διαχειριστικός έλεγχος. Παρόλο που το Ω.Κ.Κ. εποπτεύεται από το κράτος, αυτό δεν παρεμβαίνει στον τρόπο διοίκησης του νοσοκομείου. Τα όργανα Διοίκησης του Ω.Κ.Κ. είναι το Διοικητικό Συμβούλιο, ο Πρόεδρος και ο Γενικός Διευθυντής. Το Ω.Κ.Κ. λειτουργεί υπό την μορφή Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου. Το Ω.Κ.Κ., ήδη από τις αρχές της λειτουργίας του, επανδρώθηκε από επιστημονικό προσωπικό, επιλεγμένο επί τη βάσει αυστηρών αξιολογικών κριτηρίων. Οι Ιατρικές και Νοσηλευτικές Υπηρεσίες υποστηρίζονται από μια αποτελεσματική διοικητική δομή, η οποία διασφαλίζει την υψηλή ποιότητα της παρεχόμενης περίθαλψης, τόσο με μια σειρά εκσυγχρονισμένων μεθόδων, συστημάτων (π.χ. η λειτουργία του λογιστικού διπλογραφικού συστήματος) και αντίστοιχων Τμημάτων, όπως είναι το Γραφείο Διασφάλισης Ποιότητας, το Τμήμα Οργάνωσης και Πληροφορικών Συστημάτων, το Τμήμα Βιοιατρικής Τεχνολογίας, το Γραφείο Εκπαίδευσης, όσο και με την επάρκεια ενός άριστα καταρτισμένου διοικητικού προσωπικού. Με αυτές τις προδιαγραφές, καθώς και τον άρτιο υπερσύγχρονο εξοπλισμό του, το Ω.Κ.Κ. αποτελεί πρότυπη για τον ελληνικό χώρο νοσοκομειακή μονάδα, εφάμιλλη και ανταγωνιστική των καλύτερων αντίστοιχων του εξωτερικού. -94-
8.1.1 Σκοπός του Νοσοκομείου Ο σκοπός του Ω.Κ.Κ. είναι: 'Ζ Η βέλτιστη δυνατή λειτουργία του Ω.Κ.Κ. ως νοσηλευτικού κέντρου θα παρέχει υψηλού επιπέδου εξειδικευμένες υπηρεσίες υγείας στους πάσχοντες από καρδιακά νοσήματα. 'Ζ Η ανάπτυξη του ως φορέα που θα συμβάλλει στην προαγωγή της έρευνας και της επιστημονικής γνώσης, προωθώντας την πρόληψη, τη διάγνωση, την αντιμετώπιση και τη θεραπεία των καρδιαγγειακών νοσημάτων. 'Ζ Η καταξίωση του ως πυρήνας μετάδοσης της γνώσης με την εκπαίδευση νέων επιστημόνων και λειτουργών υγείας στους τομείς της καρδιολογίας και της καρδιοχειρουργικής, της αναισθησιολογίας και της εντατικής θεραπείας. ν' Η συμβολή του στο γόνιμο επιστημονικό διάλογο, σε συνεργασία με αντίστοιχα κέντρα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και με την ισχυρή παρουσία του σε διεθνείς συναντήσεις και συνέδρια. 8.2 Γραφείο και Επιτροπές Διασφάλισης Ποιότητας Το Γραφείο Διασφάλισης Ποιότητας (ΓΔΠ) δημιουργήθηκε στα τέλη του 1993. Σκοπός του Γραφείου Διασφάλισης Ποιότητας είναι η μέτρηση δεικτών ποιότητας, οι οποίοι ελέγχονται βάσει προκαθορισμένων κλινικών κριτηρίων, κόστος, παρεχόμενων υπηρεσιών και ασφάλειας. Διαφοροποιήσεις από την αναμενόμενη απόδοση συζητούνται με τη Διοίκηση και κοινοποιούνται στην Επιτροπή Ελέγχου Ποιότητας. Το Γ ραφείο Διασφάλισης Ποιότητας χρησιμοποιεί εκτενώς τις σημαντικές δυνατότητες του πληροφοριακού συστήματος του Ω.Κ.Κ. για τη συλλογή στοιχείων και τη διενέργεια στατιστικών αναλύσεων. Όλες οι δραστηριότητες του Γραφείου για τη Διασφάλιση της Ποιότητας υποκινούνται από την Επιτροπή Ποιότητας και εκτελούνται υπό την εποπτεία της. Οι συναντήσεις της Επιτροπής Ποιότητας είναι μηνιαίες και ακολουθούν συγκεκριμένο πρόγραμμα. Το σχήμα αυτό ακολουθείται με σκοπό να εξασφαλιστεί η αντικειμενικότητα και περιεκτικότητα των δραστηριοτήτων ελέγχου και αξιολόγησης. Ενσωματώνοντας τις τεχνικές «ολικής -95 -
ποιότητας» η Επιτροπή αντιμετωπίζει τα διαφορετικά προβλήματα ως ευκαιρίες για βελτίωση των διαδικασιών. Η βελτίωση μετράται χρησιμοποιώντας διεθνή πρότυπα και κριτήρια. Για κάθε κριτήριο υπάρχει κάποιο όριο απόδοσης. Συνεχής παρακολούθηση και έλεγχοι αξιολόγησης είναι τα μέσα, που καθορίζουν τα όρια απόδοσης για κάθε κριτήριο. Εάν η απόδοση παρουσιάζει μεγάλη απόκλιση από τα προκαθορισμένα όρια, τότε, συστήνεται η λήψη διορθωτικών μέτρων, στο παρακάτω διάγραμμα (8.1) φαίνεται η δομή. Διάγραμιια 8.1: Διάγραμμα δομής της Επιτροπής Διασφάλισης Ποιότητας. 8.2.1 Επιτροπές Ποιότητας που λειτουργούν στο Ω.Κ.Κ. Οι Επιτροπές Ποιότητας που λειτουργούν στο Ω.Κ.Κ είναι: Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων: Η Επιτροπή είναι αρμόδια για την εισήγηση μέτρων πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων στο Κέντρο, καθώς και τον έλεγχο της εφαρμογής των μέτρων αυτών. Επιτροπή Επειγόντων Περιστατικών: Η επιτροπή είναι αρμόδια για τη διερεύνηση και επαλήθευση τήρησης των κριτηρίων εισαγωγής ασθενών στο Ω.Κ.Κ. με την διαδικασία του επείγοντος. Επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας: Η επιτροπή λειτουργεί με τις εκεί οριζόμενες αρμοδιότητες. -96-
Επιτροπή Θανάτων και Επιπλοκών: Η Επιτροπή είναι αρμόδια για την ανασκόπηση των ιατρικών φακέλων και τον εντοπισμό των αιτίων των θανάτων και των καταγεγραμμένων επιπλοκών, με στόχο την πρόληψη δυσμενών περιστατικών και την βελτίωση της φροντίδας. 8.3 Η αρχική πορεία προς την πιστοποίηση Το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο σύμφωνα με τη βούληση των δωρητών του, όπως αυτή αποτυπώνεται στον Ν. 1675/86 και τον ιδρυτικό του νόμο Ν. 2012/92, από την έναρξη της λειτουργίας του, τοποθετήθηκε στρατηγικά και καθιερώθηκε τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, ως κέντρο παροχής εξειδικευμένης φροντίδας, υψηλής ποιότητας. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, το Διοικητικό Συμβούλιο του Ω.Κ.Κ., από την έναρξη της λειτουργίας του, αφιερώνει σημαντικούς πόρους στην Ποιότητα, διασφαλίζοντας και αναπτύσσοντας περαιτέρω τη μέχρι σήμερα πρωτοποριακή πορεία του. Λαμβάνοντας υπόψη και το υπό τις σημερινές συνθήκες νομικό καθεστώς του Ω.Κ.Κ. το οποίο ισορροπεί ανάμεσα στο Δημόσιο και Ιδιωτικό επιχειρηματικό νοσηλευτικό περιβάλλον και την επιτεινόμενη ανταγωνιστικότητα της «αγοράς υγείας» απώτερος στόχος του νοσοκομείου έγινε η απόκτηση Πιστοποίησης του Συστήματος Διαχείρισης της Ποιότητας κατά το πρότυπο ISO 9001:2000, ο οποίος πραγματοποιήθηκε. Η πιστοποίηση στο Ω.Κ.Κ. περιλαμβάνει τρία πιστοποιητικά: 1. Από τον Ελληνικό Εθνικό Οργανισμό Τυποποίησης και Πιστοποίησης ΕΛΟΤ. 2. Από τον Ελβετικό Οργανισμό Ποιότητας, Swiss Association for Quality and Management Systems (SQS). 3. Από την Διεθνή Ένωση των Εθνικών Οργανισμών Ποιότητας. Η πιστοποίηση αναφέρεται στη συμμόρφωση του συστήματος ποιότητας του Ω.Κ.Κ., σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001:2000 για «ανάπτυξη και παροχή Υπηρεσιών Υγείας στον τομέα της Καρδιοχειρουργικής και της Καρδιολογίας Ενηλίκων και Παίδων συμπεριλαμβανομένων των Μεταμοσχεύσεων Ενδοθωρακικών Οργάνων, καθώς και των Υπηρεσιών Υποστήριξης». - 97-
Η προσέγγιση της Ποιότητας στο Ω.Κ.Κ., αρχικά βασίστηκε, σε αναδρομικούς ελέγχους, όσον αφορά στην απόδοση του ιατρικού προσωπικού σε θέματα διοικητικής φύσεως (π.χ. έλεγχοι ιατρικών φακέλων), γραπτής τεκμηρίωσης κλινικής δραστηριότητας (π.χ. πορίσματα πράξεων Αιμοδυναμικού Εργαστηρίου), έλεγχο των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους ασθενείς (π.χ. αναφορές για την πληρότητα κλινών και λεπτομερείς αναλύσεις κόστους για τον Καρδιοχειρουργικό και Καρδιολογικό Τομέα). Οι μέχρι τώρα πρωτοβουλίες και δραστηριότητες για τη Διασφάλιση της Ποιότητας συνέβαλαν άμεσα στην καθιέρωση και διατήρηση της Ποιότητας στο Ω.Κ.Κ., ενώ ήδη ιατροί του Κέντρου εμπλέκονται άμεσα, εθελοντικά στη διαδικασία της Ποιότητας. Καινοτομίες και επαγγελματική ωριμότητα ήταν τα αποτελέσματα της συμμετοχής τους, στοιχεία σημαντικά για την αποδοχή και την προώθηση της ποιότητας στο Ω.Κ.Κ. Το Ω.Κ.Κ. οργάνωσε, επέκτεινε και βελτίωσε τις μέχρι σήμερα προσπάθειες του ώστε να συγκροτηθεί ένα ενιαίο, Ολοκληρωμένο Σύστημα Ποιότητας, που είναι συμβατό με τα διεθνή πρότυπα κατά 180 9001:2000. Η πορεία προς την πιστοποίηση του Συστήματος Ποιότητας των υπηρεσιών του Κέντρου, εμφανίζεται απόλυτα εναρμονισμένη με τη στρατηγική τοποθέτηση και καθιέρωση του φορέα στο χώρο της παροχής εξειδικευμένης φροντίδας, υψηλής ποιότητας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Σε κάθε περίπτωση, η πιστοποίηση του Συστήματος Ποιότητας ενός νοσηλευτικού ιδρύματος προσδίδει την απαραίτητη αντικειμενικότητα και αποτελεί αναμφισβήτητη εγγύηση παροχής υπηρεσιών με σταθερή ποιότητα. Για το σκοπό αυτό στο Ω.Κ.Κ. συστήθηκε αρχικά ομάδα εργασίας για προγραμματισμό προτάσεων «στόχοι 2000» που κατατέθηκε στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ω.Κ.Κ. και στη συνέχεια συστάθηκε η Επιτροπή Διαχείρισης Έργου Ποιότητας (ΕΔΕΠ), με αρμοδιότητα να εισηγηθεί και να εξειδικεύσει το σχετικό έργο και στην συνέχεια να παρακολουθήσει την υλοποίηση του. Η σχετική εισήγηση της ΕΔΕΠ προβλέπει την ανάπτυξη και εφαρμογή στο κέντρο ενός ενιαίου συστήματος Διαχείρισης Ολικής Ποιότητας εμπεριέχει τη διασφάλιση ποιότητας των παρεχόμενων από το κέντρο υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτική φροντίδα) με την αρωγή της Διοίκησης και επιπλέον τη διαχείριση ζητημάτων τα οποία άπτονται της υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, της ασφάλειας των τροφίμων τα οποία παρασκευάζει και διακινεί εσωτερικά, καθώς και της προστασίας του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο δραστηριοποιείται το κέντρο. -98-
Η πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής πραγματοποιήθηκε στις 05/09/2000, ενώ το έργο ολοκληρώθηκε 3,5 έτη αργότερα στις 16/02/2004 με τη επιτυχή εξωτερική επιθεώρηση (2-5/02/2004) και την επίσημη ανακοίνωση της απονομής (23/06/2004) του πιστοποιητικού ΚΟ 9001:2000 στο Ω.Κ.Κ. 8.4 Εφαρμογή Συστήματος Διαχείρισης Ποιότητας 8.4.1 Καινοτομίες Το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας του Ω.Κ.Κ., διακρίνεται από σημαντική πρωτοτυπία και καινοτομία, εφαρμόστηκαν σε αυτό με μεγάλη επιτυχία ορισμένες πρωτοποριακές ιδέες, δομές και θεσμοί όπως: Η ανάπτυξη του δικτύου ποιότητας αποτελούμενο από τους συνδέσμους ποιότητας που ανέλαβαν το ρόλο της διάχυσης της πληροφόρησης και της κουλτούρας της ποιότητας σε κάθε τμήμα του Ω.Κ.Κ, αλλά και της ανατροφοδότησης από ολόκληρο το προσωπικό προς την Επιτροπή Ποιότητας. Η πλήρως ηλεκτρονική μορφή της τεκμηρίωσης του συστήματος μέσω της ανάπτυξης εσωτερικού ενδοεπιχειρησιακού ιστότοπου και δικτύου (Ω.Κ.Κ. ΐηίετηεί). Η καθιέρωση συστήματος καθημερινού ελέγχου ετοιμότητας των τμημάτων (δελτία ελάχιστων πόρων) και διαχείρισης αποκλίσεως και μη συμμορφώσεων, καθώς και η τυποποίηση του τρόπου παροχής νοσοκομειακής φροντίδας, μέσω των «Πρωτοκόλλων Νοσοκομειακής Φροντίδας- ΠΝΦ» και ο συνεχής έλεγχος και η αξιολόγηση μέσω δεικτών επιδόσεων. 8.4.2 Πρότυπα Αναφοράς Στον σχεδίασμά και την ανάπτυξη του Συστήματος Ποιότητας του Ω.Κ.Κ. χρησιμοποιήθηκαν: Το διεθνές πρότυπο ΚΟ 9001:2000, - 99-
Η Κλαδική Οδηγία του Ελληνικού Οργανισμού Τυποποίησης (ΕΛΟΤ), για την εφαρμογή Συστημάτων Ποιότητας σε φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, καθώς και οι αντίστοιχες κλαδικές οδηγίες των οργανισμών τυποποίησης της Αυστραλίας/ Νέας Ζηλανδίας, της Ιρλανδίας και του Ελβετικού οργανισμού πιστοποίησης 808. Κλινικά πρότυπα και κλινικές οδηγίες, τα οποία αφορούν στο εξειδικευμένο επιστημονικό αντικείμενο των ιατρονοσηλευτικών υπηρεσιών τις οποίες παρέχει το Κέντρο, και τα οποία αναφέρονται στον Κατάλογο Προτύπων/ Κλινικών Οδηγιών ανά Πρωτόκολλο Νοσοκομειακής Φροντίδας (ΠΝΦ). 8.4.3 Στόχοι για την Ποιότητα Το Ω.Κ.Κ. θέτει στόχους για την ποιότητα, οι οποίοι: Α) Είναι συνεπείς με την πολιτική ποιότητας του Κέντρου και των επιμέρους λειτουργικών μονάδων του, καθοριζόμενοι με γνώμονα: την υπέρβαση των προσδοκιών των ασθενών και των ευρύτερα συναλλασσόμενων με το Ω.Κ.Κ., την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών, την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων του Κέντρου, την ασφάλεια και την προαγωγή του προσωπικού μέσω εκπαίδευσης Β) Είναι ρεαλιστικοί και επιτεύξιμοι εντός του εκάστοτε οριζόμενου γι αυτούς χρονοδιαγράμματος και τέλος Γ) Είναι μετρήσιμοι, αξιολογούμενοι μέσω ενδιαμέσων και τελικών δεικτών ποιότητας, οι οποίοι περιλαμβάνουν: Δείκτες Κλινικού Αποτελέσματος, Δείκτες Ικανοποίησης Ασθενών, Δείκτες Διαχείρισης. 8.4.4 Σχεδιασμός Συστήματος Ποιότητας - 100-
Η Διοίκηση του Ω.Κ.Κ. διασφαλίζει ότι: α) Ο σχεδιασμός του Συστήματος Ποιότητας, αφενός ικανοποιεί τις απαιτήσεις οι οποίες έχουν τεθεί γι αυτό αφετέρου εξαφανίζει την υλοποίηση των στόχων για την ποιότητα, β) Η ακεραιότητα του Συστήματος Ποιότητας διατηρείται ανεξάρτητα των μεταβολών τις οποίες υφίστανται τα επιμέρους στοιχεία του. Ο σχεδιασμός του Συστήματος Ποιότητας: α) Εκπονείται, σε ετήσια βάση, με ευθύνη του Γραφείου Διασφάλισης Ποιότητας, σε συνεργασία με τους Προϊσταμένους των επιμέρους λειτουργικών μονάδων του Κέντρου, β) Ανασκοπείται από την Επιτροπή Ποιότητας, γ) Επικυρώνεται από την Συντονιστική Επιτροπή, και δ) Εγκρίνεται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου, μετά από εισήγηση του Γ ενικού Διευθυντή (Εκπροσώπου της Διοίκησης). Επιπλέον, η Διοίκηση του Κέντρου υποστηρίζει τη λειτουργία του Συστήματος Ποιότητας με τη διάθεση υποδομών πληροφορικής, στατιστικής ανάλυσης και επικοινωνιών, καθώς και των αναγκαίων πόρων για την εκπαίδευση του προσωπικού. Πίνακας 8.1: Σχεδιασμός Συστήματος Ποιότητας ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Εκπονείται σε ετήσια βάση Με ευθύνη του Γραφείου Διασφάλισης Ποιότητας και σε συνεργασία με τους Προϊσταμένους των λειτουργικών μονάδων Ανασκοπείται από Επιτροπή Ποιότητας Επικυρώνεται από Συντονιστική Επιτροπή Εγκρίνεται από Διοικητικό Συμβούλιο μετά από εισήγηση του Γ ενικού Διευθυντή (Εκπροσώπου της Διοίκησης) - 101 -
8.5 Εκπρόσωπος της Διοίκησης Η Διοίκηση έχει ορίσει ως εκπρόσωπο της στο Σύστημα Ποιότητας, τον Γενικό Διευθυντή του Κέντρου. Υπό την ιδιότητα του αυτή, ο Γενικός Διευθυντής: > Εποπτεύει την εφαρμογή του Συστήματος Ποιότητας, ενεργοποιεί τις εσωτερικές επιθεωρήσεις και προεδρεύει της Επιτροπής Ανασκόπησης του Συστήματος. > Αναφέρει στη Συντονιστική Επιτροπή και στο Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου σχετικά με τις επιδόσεις του Συστήματος, όπως και τις διορθωτικές ενέργειες που τυχόν απαιτούνται για τη βελτίωση του. > Μεριμνά για τη συστηματική ενημέρωση των εργαζομένων όλων των επιπέδων του οργανισμού όσον αφορά στις εξελισσόμενες ανάγκες και απαιτήσεις των ασθενών. > Εκπροσωπεί τη Διοίκηση σε όλους τους οργανισμούς πιστοποίησης και διεθνείς οργανισμούς διαπίστευσης καθώς και άλλους οργανισμούς που σχετίζονται με θέματα που αφορούν το Σύστημα Ποιότητας. 8.6 Ανασκόπηση από την Διοίκηση Το Σύστημα Ποιότητας ανασκοπείται τακτικά, σε ετήσια βάση, από την Επιτροπή Ποιότητα υπό την προεδρία του Εκπροσώπου της Διοίκησης (Γενικού Διευθυντή). Εκτατή ανασκόπηση είναι δυνατόν να προκληθεί από τον Εκπρόσωπο της Διοίκησης, εφόσον συντρέχει σπουδαίος λόγος. Σκοπός της ανασκόπησης είναι η αποτίμηση της διαρκούς επάρκειας, της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας του Συστήματος με τελικό στόχο την εισαγωγή των απαραίτητων αλλαγών, ώστε αυτό να παραμένει το κατάλληλο, πάντοτε ικανό να εξυπηρετεί στους στόχους για διαρκή αναβάθμιση της ποιότητας. Το Γ ραφείο Διασφάλισης Ποιότητας είναι υπεύθυνο για τον προγραμματισμό και την τεχνική υποστήριξη των ανασκοπήσεων και την έκδοση των πρακτικών. 8.6.1 Δεδομένα Ανασκόπησης Η ανασκόπηση του Συστήματος διενεργείται στη βάση: - 102-
Α) Των δεδομένων και των στοιχείων τα οποία προκύπτουν από την ανάλυση των αρχείων ποιότητας τα οποία συμπεριλαμβάνουν: τους δείκτες ικανοποίησης των ασθενών και του προσωπικού, τους δείκτες ποιότητας των διεργασιών, τους δείκτες αποτελέσματος, τους δείκτες συμμόρφωσης προς τις διαδικασίες του συστήματος (π.χ. τον βαθμό υλοποίησης των προληπτικών και διορθωτικών ενεργειών), Β) των ευρημάτων των εσωτερικών επιθεωρήσεων, Γ) των προτάσεων που διατυπώνονται από μέλη του προσωπικού, συγκεντρώνονται και τυγχάνουν της σχετικής επεξεργασίας από το Δίκτυο ποιότητας, Δ) των θεμάτων σε εκκρεμότητα από προηγούμενες ανασκοπήσεις, Ε) των τυχόν αλλαγών που έχουν επέλθει στο καθεστώς λειτουργίας του, ΣΤ) οποιωνδήποτε άλλων στοιχείων ικανών να επηρεάσουν τη δομή και τη λειτουργία του Συστήματος Ποιότητας. 8.6.2 Αποτελέσματα της Ανασκόπησης Τα συμπεράσματα των ανασκοπήσεων είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε αναθεώρηση τμημάτων του Συστήματος Ποιότητας, επιμέρους πολιτικών ή ακόμη και της γενικής πολιτικής και των στόχων για την ποιότητα στο πλαίσιο της προσπάθειας για τη διαρκή βελτίωση. Τα αποτελέσματα της ανασκόπησης καταγράφονται στα Πρακτικά Ανασκόπησης, όπου καταγράφονται διαπιστώσεις, συμπεράσματα και αποφάσεις σχετικές με: α) τις τυχόν απαιτούμενες ενέργειες προς βελτίωση της αποτελεσματικότητας του Συστήματος Ποιότητας και των διεργασιών του, καθώς και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης τους, - 103 -
β) τις τυχόν απαιτούμενες ενέργειες προς βελτίωση των παρεχόμενων από το Κέντρο υπηρεσιών και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης τους και γ) τις ανάγκες σε πρόσθετους ανθρώπινους και υλικοτεχνικούς πόρους, προς υλοποίηση των βελτιωτικών ενεργειών. 8.7 Οφέλη από την Πιστοποίηση Τα σημαντικά οφέλη για το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο από το έργο Πιστοποίησης Διασφάλισης της Ποιότητας κατά 180 9001:2000 είναι τα εξής: 1. Βελτιστοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών Υγείας και ελαχιστοποίηση πιθανότητας εμφάνισης δυσμενών περιστατικών. 2. Ταχεία και αξιόπιστη ανίχνευση λαθών και παραλήψεων. 3. Αύξηση ικανοποίησης ασθενών, συγγενών, επισκεπτών, ασφαλιστικών φορέων, προμηθευτών, συναλλασσόμενων και κοινωνικού συνόλου. 4. Αύξηση παραγωγικότητας, μείωση του λειτουργικού κόστους και εξοικονόμηση πόρων. 5. Αποσαφήνιση υπευθυνοτήτων, αρμοδιοτήτων και μεθόδων εργασίας. 6. Θεσμοθέτηση της τακτικής έρευνας ικανοποίησης προσωπικού και ασθενών. 7. Ισχυροποίηση θέσης του Ω.Κ.Κ. στην αγορά Υγεία και διαπραγματευτικής του ικανότητας προς τους ασφαλιστικούς φορείς, το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης και τους προμηθευτές. 8. Ευκολότερη συγκριτική αξιολόγηση του Ω.Κ.Κ. με διεθνή πρότυπα, καθώς και άλλα ομοειδή Κέντρα υψηλού επιπέδου. 9. Βέλτιστη ικανοποίηση νομοθετικών και κανονιστικών απαιτήσεων, καθώς και ευθύνης υπηρεσιών και προϊόντων. 10. Το Ω.Κ.Κ. προσεγγίζει το όραμα των δωρητών του για την ανάδειξη του ως του πρώτου Κέντρου Αριστείας για τις υπηρεσίες Υγείας στην Ελλάδα. 8.8 Συμπεράσματα Στο Ω.Κ.Κ. έχει γίνει η απόκτηση της πιστοποίησης του Συστήματος Διαχείρισης της Ποιότητας κατά το πρότυπο 180 9001:2000, η απονομή του οποίου έγινε στις 23/04/2004. - 104-
Το Ω.Κ.Κ. αποτελεί το πρώτο ελληνικό νοσοκομείο το οποίο έχει πιστοποιηθεί ολόκληρο κατά κάποιο πρότυπο και έχει δώσει το έναυσμα σε πολλά νοσοκομεία της χώρας να ακολουθήσουν τα βήματα του. Η προσέγγιση της ποιότητας βασίστηκε στην απόδοση του ιατρικού προσωπικού σε θέματα διοικητικής φύσεως, σε γραπτή τεκμηρίωση της κλινικής δραστηριότητας και σε έλεγχο των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους ασθενής. Τα αποτελέσματα ήταν καινοτομίες και επαγγελματική ωριμότητα, σημαντικά στοιχεία για την προώθηση της ποιότητας. Στο Ω.Κ.Κ. υπήρξε πρωτοτυπία και καινοτομίες στο σύστημα Διαχείρισης της Ποιότητας. Επίσης είχαν θέσεις και κάποιους στόχους για την ποιότητα, όπως να είναι συνεπείς με την πολιτική ποιότητα, ρεαλιστικοί και επιτεύξιμοι στο χρονοδιάγραμμα και μετρήσιμοι. Η πιστοποίηση στο Ω.Κ.Κ περιλαμβάνει τρία πιστοποιητικά (ΕΛΟΤ, δζ)8, Διεθνή Ένωση των Εθνικών Οργανισμών Ποιότητας). - 105-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κλαδική οδηγία του ΕΛΟΤ (Ελληνικού Οργανισμού Τυποποίησης) για την εφαρμογή Συστημάτων Ποιότητας σε φορείς παροχής υπηρεσιών Υγείας. Τζαβάρας Π., Ιστορικό λειτουργίας Ωνάσειου Καρδιογειρουργικού Κέντρου. Κοινωφελές Ίδρυμα Α. Ωνάσης. Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, www.onaseio.gr. - 106-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 : ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΤΤΙΚΟΝ» 9.1 Εισαγωγή Η τριτοβάθμια φροντίδα υγείας, με κύρια συνιστώσα της τη νοσοκομειακή περίθαλψη για δευτερογενή πρόληψη, θεραπεία και αποκατάσταση, διάγει φάσεις αναδιοργάνωσης και ανασχεδιασμού την τελευταία δεκαετία τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στην χώρα μας. Οποιαδήποτε στρατηγική επιλογή διοικητικής οργάνωσης ενός νοσοκομείου πρωτίστως οφείλει να εμπεριέχει τη συστηματική μελέτη και αξιολόγηση της αποδοτικότητας, παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των δράσεων σε όρους αποτίμησης ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών, βελτίωση δεικτών υγείας του πληθυσμού ευθύνης και ικανοποίησης των πραγματικών αναγκών των ασθενών. Υπό το πρίσμα των παραπάνω διατυπώσεων, κρίθηκε αναγκαία η δημιουργία προϋποθέσεων στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» για την άμεση ανταπόκριση και εναρμόνιση του στις νέες απαιτήσεις. Διάγοντας τον τέταρτο χρόνο λειτουργίας του, το Π.Ν.Γ. «Αττικόν» αποτελεί πλέον ένα ολοκληρωμένο κέντρο τριτοβάθμιας περίθαλψης. Το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν», έχοντας διανύσει τους πρώτους μήνες πλήρους ουσιαστικής λειτουργίας του, βρίσκεται μπροστά στις νέες προκλήσεις που προκύπτουν από την ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος και σχετίζονται με τις δημογραφικές εξελίξεις στην περιοχή ευθύνης του νοσοκομείου, το επιδημιολογικό προφίλ του εξυπηρετούμενου πληθυσμού, τη φυσική και λειτουργική προσπελασιμότητα, την ενσωμάτωση του νέου θεσμικού πλαισίου που προκύπτει από την πολιτική του υπουργού Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, τις τεχνολογικές εξελίξεις και ότι σχετίζεται με την εταιρική κοινωνική ευθύνη του νοσοκομείου ως μεγάλου οργανισμού. Η κατάσταση του Π.Γ.Ν. «Αττικόν» εμφορείται από δυναμική ανάπτυξη, η οποία ενσωματώνει τις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες του Εθνικού Συστήματος Υγείας γενικά αλλά και των γενικών δράσεων που αφορούν στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής. Βασικές αρχές της ανάπτυξης αυτής είναι η πληρότητα των υπηρεσιών, η ισότητα - 107-
πρόσβαση βάσει αναγκών και η επίτευξη του βέλτιστου δυνατού αποτελέσματος υγείας με την κατάλληλη αξιοποίηση των πόρων. Η υλοποίηση της δέσμευσης στις αρχές αυτές συνεπάγεται πολυδιάστατες εκφάνσεις της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Για τον πολίτη είναι η έγκαιρη παροχή υψηλού επιπέδου ιατρονοσηλευτικών υπηρεσιών με ασφάλεια και αξιοποίηση του πλέον εξειδικευμένου ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού σε άρτιες κτιριακές και ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις. Για τον επαγγελματία της υγείας η άσκηση των καθηκόντων του σε περιβάλλον έντονων προκλήσεων για συνεχιζόμενη ανάπτυξη δεξιοτήτων, εκπαίδευση και έρευνα. Για την ακαδημαϊκή κοινότητα η δημιουργία ενός κέντρου αριστείας τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην έρευνα, με εξαιρετική προσφορά στην εξειδίκευση και ανάπτυξη του ιατρικού κλάδου.34 9.1.1 Σκοπός και Στόχος του Νοσοκομείου Ο σκοπός του Π.Γ.Ν. «Αττικόν» είναι: Η παροχή φροντίδας υγείας όλων των επιπέδων και κυρίως της τριτοβάθμιας μορφής στον πληθυσμό του Γ' Πε.Σ.Υ. Αττικής, καθώς και σε ασθενείς που παραπέμπονται από άλλα Πε.Σ.Υ. Η φροντίδα υγείας παρέχεται ισότιμα σε κάθε άτομο ανεξάρτητα από την οικονομική, κοινωνική και επαγγελματική του κατάσταση, σύμφωνα με τους κανόνες του Εθνικού Συστήματος Υγείας και της Κοινωνικής Ασφάλισης. Η εκπαίδευση φοιτητών των ιατρικών τμημάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και των φοιτητών άλλων συναφών τμημάτων. Η ειδίκευση, η συνεχή εκπαίδευση και η επιμόρφωση γιατρών, νοσηλευτικών και λειτουργών άλλων επαγγελμάτων υγείας, με την ανάπτυξη και εφαρμογή ανάλογων εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Η ανάπτυξη και προαγωγή της έρευνας στο τομέα της υγείας. Στη κατεύθυνση αυτή εφαρμόζει και αναπτύσσει ερευνητικά προγράμματα και συνεργάζεται με άλλους συναφείς φορείς, καθώς και με διεθνείς οργανισμούς, επιστημονικά και ερευνητικά κέντρα. Η συνεργασία με τα νοσηλευτικά ιδρύματα και άλλες μονάδες υγείας της υγειονομικής περιφέρειας για την ανάπτυξη και αναβάθμιση συνολικά της 34 Αποστολόπουλος Σπ., «Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»», M.D. Science &Lifestvle Magazine. Μάιος- Ιούνιος 2007, σελ 16-17 - 108-
περιοχής φροντίδας υγείας και ειδικότερα σε ότι αφορά την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθώς και ειδικών προγραμμάτων μελέτης και αξιολόγησης θεμάτων, που αφορούν το χώρο της υγείας. Εφαρμογή νέων μεθόδων και μορφών περίθαλψης, με στόχο την αποτελεσματική προώθηση της υγείας των πολιτών. Η ανάπτυξη διαδικασιών που διευκολύνουν τους στρατηγικούς στόχους που τίθεται από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, το Γ' Πε.Σ.Υ. Αττικής και το Συμβούλιο Διοίκησης του Νοσοκομείου.35 Για το σύστημα υγείας η διασύνδεση της πλέον εξειδικευμένης γνώσης, της βέλτιστης και τεκμηριωμένης κλινικής πρακτικής και της αποδοτικής χρήσης οικονομικών και τεχνολογικών πόρων αλλά και του ανθρώπινου δυναμικού χρησιμοποιείται σε όφελος του ασθενή. Ο βασικός στόχος του νοσοκομείου, όπως απορρέει από το όραμα και την αποστολή του, είναι η ανάπτυξη μιας νοσοκομειακής μονάδας που θα αποτελεί κέντρο αριστείας, εφαρμόζοντας τις βέλτιστες κλινικές πρακτικές από το πλέον εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό σε όλους ανεξαιρέτως τους ασθενείς, με το ίδιο σεβασμό και η παράλληλη βελτιστοποίηση της χρήσης των πόρων, καθώς και η προώθηση της έρευνας και της εκπαίδευσης. 9.2 Πιστοποίηση στο Π.Γ.Ν. «Αττικόν» Λόγω των ιδιαιτεροτήτων του νοσοκομείου οι πιστοποιήσεις, δυστυχώς, έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα, δηλαδή γίνονται κατόπιν εκδήλωσης ενδιαφέροντος από το τμήμα και όχι συγκεντρωτικά για μεγάλο μέρος υπηρεσιών. Το μοτίβο αυτό, με δεδομένο ότι το νοσοκομείο τελεί υπό συνεχή ανάπτυξη εύρους δραστηριοτήτων και αυτό δεν αλλάζει προς το παρόν. Το Τμήμα Ποιότητας υποστηρίζει τέτοια επιθυμία και δραστηριότητα με κάθε τρόπο. Όταν οι συνθήκες ωριμάσουν και το επιτρέψουν υπάρχει το ενδεχόμενο της ομαδικής πιστοποίησης που θα διασφαλίσει όχι μόνο την ποιότητα ενδοτμηματικά αλλά και 35 «Οργανισμός Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Δυτικής Αττικής», (ΦΕΚ 406, Τεύχος Β /03-04- 2002). - 109-
διατμηματικά, γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στην εύρυθμη λειτουργία ενός μεγάλου οργανισμού όπως το Π.Γ.Ν. «Αττικόν». 9.2.1 Πιστοποιημένες Δομές36 Οι πιστοποιημένες Δομές του Π.Γ.Ν. «Αττικόν» είναι (Ημερομηνία Ενημέρωσης: Σεπτέμβριος 2007): 1. Τμήμα Διατροφής. Το Πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας που έχει εφαρμοστεί είναι HACCP System, DS:3027:1997. Ο φορέας οργάνωσης είναι DQS, Γερμανικός φορέας πιστοποίησης από τους κορυφαίους στο τομέα της πιστοποίησης Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας στην Ευρώπη και εκπροσωπεί επίσημα τη Γερμανία IQNet (Διεθνές Δίκτυο Ποιότητας). Η κύρια της δραστηριότητα είναι να παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των Ελληνικών εταιριών και της ελληνικής αγοράς γενικότερα, σε θέματα ποιότητας και στην ενίσχυση των εταιρειών αυτών στην ανταγωνιστικότητά τους τόσο στην ελληνική όσο και στην διεθνή αγορά37. Το πεδίο δραστηριοτήτων είναι η παραγωγή φαγητού και η διακίνηση σε ασθενείς και στο προσωπικό. Το πρότυπο αποκτήθηκε στις 7/10/2004 και η διάρκεια ισχύος του ήταν μέχρι της 7/10/2007. Ο αριθμός των πραγματοποιηθέντων εξωτερικών επιθεωρήσεων είναι τρεις. Πηγή χρηματοδότησης του έργου είναι το ίδιο το νοσοκομείο. 2. Εργαστήριο Διαγνωστικής Κυτταρολογίας. Το Πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας που έχει εφαρμοστεί είναι το ISO 9001:2000. Ο φορέας οργάνωσης είναι το ΕΚΕΒΥΛ (Ερευνητικό Κέντρο Βιολογικών Υλικών). Το ΕΚΕΒΥΛ δραστηριοποιείται στο χώρο της υγείας και εστιάζει στην ιατρική τεχνολογία είναι: α) Οργανισμός Πιστοποίησης. Πιστοποιεί φορείς (εταιρίες και οργανισμούς) ως προς τα πρότυπα ΕΝ ISO 9001:2000, ΕΝ ISO 13485, ΥΑ 2480. β) Κοινοποιημένος Οργανισμός. Πιστοποιεί ιατροτεχνολογικά προϊόντα, γ) Ερευνητικό Κέντρο. Εκπονεί Εθνικά και Ευρωπαϊκά έργα Έρευνας και Ανάπτυξης, δ) Παροχή Εκπαίδευσης. Διοργανώνει εκπαιδευτικές διαδικασίες με 36 Τα στοιχεία είναι αποτέλεσμα έρευνας στο Π.Γ.Ν. «Αττικόν». 37 DQS Hellas, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.dqshellas.gr/01/index.html. - 110-
αποδέκτες κυρίως νοσοκομεία. Το πεδίο δραστηριοτήτων είναι η Διαγνωστική Κυτταρολογία, η Ανοσοκυτταρολογία, η Κυτταροχημεία, η Μοριακή Κυτταρολογία, η Αναλυτική & Ποσοτική Κυτταρολογία. Το πρότυπο αποκτήθηκε το 2006 και η διάρκεια ισχύος του είναι μέχρι το 2009. Ο αριθμός πραγματοποιηθέντων εξωτερικών επιθέσεων είναι μια. Η πηγή χρηματοδότησης του έργου είναι το Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 3. Αλλεργιολογική Μονάδα (Β Πανεπιστημιακή Κλινική Δερματικών και Αφροδισίων Νόσων). Το Πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας που έχει εφαρμοστεί είναι το ISO 9001:2000. Ο φορέας οργάνωσης είναι BSI Management Systems NIS ZERT. To πεδίο δραστηριοτήτων είναι ο Κλινικός έλεγχος, η Ανοσοθεραπεία, in vivo και in vitro διαγνώσεις, οι ειδικές και μη ειδικές προκλήσεις και το εργαστήριο αεροβιολογίας. Το πρότυπο αποκτήθηκε το 2006 και η διάρκεια ισχύος είναι μέχρι της 7/12/2009. Ο αριθμός των πραγματοποιηθέντων εξωτερικών επιθεωρήσεων είναι μια. Η πηγή χρηματοδότηση του έργου είναι δωρεά στη Μονάδα. 4. Μονάδα Μαστογραφίας, Αξονικής Τομογραφίας & Ακτινοφυσικής (Β Εργαστήριο Ακτινολογίας). Το Πρότυπο Διαχείρισης ποιότητας που έχει εφαρμοστεί είναι το ISO 9001:2000. Ο φορέας οργάνωσης είναι το ΕΚΕΒΥΛ. Το πεδίο δραστηριοτήτων είναι η παροχή ιατρικών υπηρεσιών. Το πρότυπο αποκτήθηκε το 2006 και η διάρκεια ισχύος είναι μέχρι το 2009. Ο αριθμός των πραγματοποιηθέντων εξωτερικών επιθεωρήσεων είναι μια. Η πηγή χρηματοδότησης του έργου είναι το Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 5. Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Ερευνητική, Εργαστήρια Λοιμώξεων & Αντιμικροβιακής Θεραπείας. Το Πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας που έχει εφαρμοστεί είναι η Γενική Βακτηριολογία- Αντιβιόγραμμα. Ο φορέας οργάνωσης είναι η UK- NEQAS ( United Kingdom- National External Quality Assessment Service). To UK- NEQAS δίνει αντικειμενικές πληροφορίες και τις συμβουλές στα κλινικά εργαστήρια σε όλη την εργαστηριακή ιατρική για την ποιότητα της ανάλυσης και απόδοσης τους, προκειμένου να παρέχουν τα ακριβή και αξιόπιστα αποτελέσματα της δοκιμής και τις συμβουλές στους - 111 -
νοσοκομειακούς ιατρούς, οι οποίες διευκολύνουν τη βέλτιστη φροντίδα στους ασθενής. Το πεδίο δραστηριότητας είναι η Γενική Βακτηριολογία- Αντιβιόγραμμα. Το πρότυπο αποκτήθηκε το 2005 και θα έχει ετήσια ανανέωση. Ο αριθμός των πραγματοποιηθέντων εξωτερικών επιθεωρήσεων είναι δώδεκα ανά έτος. Πηγή χρηματοδότησης του έργου είναι η ΕΛΚΕ3839. 6. Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική, Ερευνητικό Εργαστήριο Ανοσολογίας. Το Πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας που έχει εφαρμοστεί είναι η Ανοσολογία. Ο φορέας οργάνωσης είναι το UK- NEQAS (United Kingdom- National External Quality Assessment Service). To πεδίο δραστηριότητας είναι η Ανοσολογίας. Το πρότυπο αποκτήθηκε το 2004 και υπάρχει συνεχής ανανέωση. Ο αριθμός των πραγματοποιηθέντων εξωτερικών επιθεωρήσεων είναι δώδεκα. Πηγή χρηματοδότησης του έργου είναι ιδιώτης. 9.2.2 Δομές Υπό Πιστοποίηση40 Υπάρχουν κάποια τμήματα που είναι υπό πιστοποίηση (ημερομηνία ενημέρωσης: Σεπτέμβριος 2007), αυτά είναι: 1. Β Πανεπιστημιακή Κλινική Α ναισθησιολογίας. Το Πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας που προκύπτει να εφαρμοστεί είναι το ISO 9001:2000. Ο φορέας οργάνωσης είναι BSI Management Systems NIS ZERT. To πεδίο δραστηριοτήτων είναι το Κλινικό και το Ερευνητικό έργο. Το πρότυπο έχει προβλεπτή ότι θα αποκτηθεί τον Δεκέμβριος του 2007. Πηγή χρηματοδότησης του έργου είναι μια πιθανή δωρεά. 2. Μονάδα Αξονικού Τομογράφου (Β Εργαστήριο Ακτινολογίας). Το Πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας που πρόκειται να εφαρμοστεί είναι το ISO 9001:2000. Ο φορέας οργάνωσης είναι το ΕΚΕΒΥΛ. Το πεδίο δραστηριοτήτων είναι οι Απεικονιστικές Διαδικασίες. Το πρότυπο έχει προβλεπτή ότι θα αποκτηθεί το Δεκέμβριος το 2007. 38 υκ-νε(}α8, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http:/ukneqas.org.uk/content/pageserver.asp. 39 ΕΛΚΕ: Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Ερευνας. 40 Τα στοιχεία είναι αποτέλεσμα έρευνας στο Π.Γ.Ν. «Αττικόν». - 112-
3. Εργαστήριο Κλινικής Βιοχημείας. Το Πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας που πρόκειται να εφαρμοστεί είναι 180 9001:2000 και Διαπίστευση ΕΣΥΔ41 (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης). Το ΕΣΥΔ είναι η ανώνυμη εταιρία ιδιωτικού δικαίου που λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος, με σκοπό τη διαχείριση του συστήματος διαπίστευσης στη χώρα. Για τη χορήγηση πιστοποιητικού διαπίστευσης, γίνεται επιτόπου αξιολόγηση του υποψηφίου φορέα από ομάδα αξιολογητών και ενδεχομένως εμπειρογνωμόνων, τα μέλη της οποίας διαθέτουν σε βάθος γνώση του αντίστοιχου τεχνικού αντικειμένου, καθώς και εμπειρία στην αξιολόγηση συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας. Ο φορέας οργάνωσης είναι το ΕΚΕΒΥΛ42 και ΕΣΥΔ. Το πεδίο δραστηριοτήτων είναι το Εργαστηριακό Μέρος (εσωτερικές διαδικασίες). Το πρότυπο έχει προβλεπτή ότι θα αποκτηθεί τον Νοέμβριος του 2007. Πηγή χρηματοδότησης του έργου είναι πιθανή δωρεά. 9.2.3 Δομές που ενδιαφέρονται να πιστοποιηθούν κατά κάποιο πρότυπο43 Υπάρχουν κλινικές και μονάδες που ακόμα δεν έχουν πιστοποιηθεί αλλά έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον να πιστοποιηθούν κατά κάποιο πρότυπο, αυτές είναι: Μονάδα Τεχνικού Νεφρού (ΜΤΝ) Φαρμακείο Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Μονάδα Λοιμώξεων Αιμοδυναμικό Καρδιολογική Κλινική Αγγειογράφος- Ιατρική Απεικόνιση Βιοχημικό Χειρουργεία Αιμοδοσία Ακτινοθεραπεία 41 ΕΣΥΔ: Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα http://www.esyd.gr 42 ΕΚΕΒΥΛ ΑΕ: Οργανισμός πιστοποίησης συστημάτων ποιότητας και ταυτόχρονα ελληνικός κοινοποιημένος οργανισμός για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα στην Ε.Ε, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: 1ι«ρ://β1ίβνγ1. τ/οαΐ6 οπβ8.ρίιρ?ΐ3η = τ&00=3&8υι)_ίά=7. 43 Τα στοιχεία είναι αποτέλεσμα έρευνας στο Π.Γ.Ν. «Αττικόν». -113-
9.3 Οφέλη από την Πιστοποίηση Τα οφέλη από την Πιστοποίηση είναι σημαντικά για το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν», τα οποία είναι τα εξής: 1. Η ικανοποίηση του ασθενή από τις υψηλού επιπέδου παροχής υπηρεσιών. 2. Η ασφάλεια του ασθενή από τις τυποποιημένες διαδικασίες. 3. Μείωση των λαθών από το προσωπικό του νοσοκομείου. 4. Μείωση επανάληψης άσκοπων εργασιών. 5. Μείωση των εξόδων του νοσοκομείου. 6. Η εύρυθμη λειτουργία και η πληρότητα στη διαδικασία παροχής υπηρεσιών. 7. Για τα συνεργαζόμενα τμήματα ως εσωτερικοί πελάτες του συστήματος. 8. Η καλλιέργεια κουλτούρας ποιότητας στο προσωπικό. 9.4 Συμπεράσματα Το Π.Γ.Ν «Αττικόν» είναι δημόσιο νοσοκομείο το οποίο ξεκίνησε την λειτουργίας του το 2003. Η ανάπτυξη του έχει ενσωματωθεί στις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες του Εθνικού Συμβουλίου Υγείας. Παρέχει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και προσπαθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο να αντεπεξέλθει στις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής της Αττικής και όχι μόνο. Το Π.Γ.Ν «Αττικόν» έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια πιστοποίησης των υπηρεσιών του νοσοκομείου ώστε να μπορέσει να προσφέρει στους ασθενείς και τους επισκέπτες τις κατάλληλες συνθήκες στην παροχή των υπηρεσιών. 'Ενα μεγάλο μέρος των τμημάτων του νοσοκομείου έχει πιστοποιηθεί κατά κάποιο πρότυπο και άλλα τμήματα έχουν ξεκινήσει διαδικασίες πιστοποίησης. Υπάρχουν και αρκετά τμήματα που έχουν δηλώσει το ενδιαφέρον τους για κάποια πιστοποίηση, όπως είδαμε αναλυτικά πιο πάνω. Τα οφέλη βέβαια της πιστοποίησης είναι σημαντικά όχι μόνο για το προσωπικού του νοσοκομείου αλλά και για τους ασθενείς και τους επισκέπτες του. Το Π.Γ.Ν «Αττικόν» έχει καταλάβει μεγάλη προσπάθεια για την παροχή υψηλής ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας. - 114-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αποστολόπουλος Σπ., (2007), Πανεπιστηιηακό Γενικό Νοσοκοιιείο ''Αττικόν'', π. M.D._Science & Lifestyle Magazine, έκδοση Μάιος - Ιούνιος. ΦΕΚ 406 / Τεύχος Β / 03-04-2004, Οργανισμός του ΠανεπιστίΗΐιακού Γενικού Νοσοκοιιείου Δυτικής Αττικής. - 115-
Συμπεράσματα Β Μέρους Στους πίνακες που ακολουθούν παραθέτουμε δεδομένα που αφορούν τις πιστοποιημένες δομές, το είδος του πρότυπου πιστοποίησης και ο χρόνος απόκτησης του προτύπου, των τριών νοσοκομείων, που αναλύσαμε στο Β Μέρος της πτυχιακής αυτής εργασίας. Πίνακας 10.1: Πιστοποιημένες Δομές του Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ" σύμφωνα με το πρότυπο 180 9001:2000. Κλινική/ Τμήμα/ Μονάδα Τμήμα Αξονικού, Μαγνητικού τομογράφου & Οστεοπόρωσης (ΤΑΜΟ) Τομογράφος ποζιτρονιακής εκπομπής (ΡΕΤ/ΟΤ) Διεύθυνση Τεχνικής Υποστήριξης (ΔΤΥ) Κεντρικά Εργαστήρια (ΚΕΡ) Μονάδα Τεχνητού Νεφρού (ΜΤΝ) Πρότυπο διαχείρισης ποιότητας Ημερομηνί α απόκτησης πρότυπου ΙδΟ 9001:2000 ΙδΟ 9001:2000 ΙδΟ 9001:2000 ΙδΟ 9001:2000 ΙδΟ 9001:2000 20-04-2005 17-04-2006 06-06-2006 12-04-2007 20-12-1999 Πηγή: Διαγνωστικό & Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών "ΥΓΕΙΑ". Το Διαγνωστικό & Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών "ΥΓΕΙΑ" έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες πιστοποίησης κατά ΙΟΙ ολόκληρου του νοσοκομείου από τον Ιανουάριος του 2007 και πρόκειται να ολοκληρωθεί σε 2 περίπου χρόνια. Το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο έχει πιστοποιηθεί με το πρότυπο 180 9001:2000, για το σύνολο των υπηρεσιών του από τον ΕΛΟΤ, την ελβετική δοδ και το ΙΟΝΕΤ. Η διαδικασίες πιστοποίησης άρχισαν στις 05-09-2000 και ολοκληρώθηκαν μετά από 3,5 έτη. - 116-
Π ίνακας 10.2: Π ιστοποιημένες Δομές του Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν». Κλινική/ τμήμα/ μονάδα Πρότυπο διαχείρισης ποιότητας Τμήμα διατροφή ς ΗΑ(ΧΡ δγ8ίειη, ϋ8:3027:1 997 Εργαστήριο διαγνωστική ς κυτταρολογί ας Αλλεργιολογική μονάδα (Β πανεπιστη μιακή κλινική αφροδίσιων νόσων) Μονάδα μαστογραφίας, Αξονικής τομογραφίας & Ακτινοφυσικής (β εργαστήριο ακτινολογίας) ΙδΟ 9001:2000 ΠδΟ 9001:2000 ΙδΟ 9001:2000 Έτος απόκτησης πρότυπου 2004 2006 2006 2006 Πηγή: Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν». Πίνακας «Αττικόν». 10.3: Πιστοποιημένες Δομές του Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Κλινική/ Τμήμα/ Μονάδα Πρότυπο διαχείρισης ποιότητας Δ Πανεπιστημιακή παθολογική κλινική ερευνητικά εργαστήρια λοιμώξεων & αντιμικροβιακής θεραπείας Γενική Βακτηριολογία- Αντιβιόγραμμα Δ πανεπιστημιακή παθολογική κλινική ερευνητικό εργαστήριο ανοσολογίας Ανοσολογία Έτος απόκτησης πρότυπου 2005 2004 Πηγή: Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν». - 117-
Π ίνακας 10.4: Π ιστοποιημένες Δομές του Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν». Κλινική/ Τμήμα/ Μονάδα Πρότυπο διαχείρισης ποιότητας Πρόβλεψη απόκτησης πρότυπου Β Πανεπιστημιακή Κλινική Αναισθη σιολογίας Μονάδα Αξονικού Τομογράφου (Β Εργαστήριο Ακτινολογίας) Εργαστήριο Κλινικής Βιοχημείας ΙδΟ 9001:2000 ΙδΟ 9001:2000 ΙδΟ 9001:2000 & διαπίστευση ΕΣΥΔ Δεκέμβριος 2007 Δεκέμβριος 2007 Νοέμβριος 2007 Πηγή: Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν». Στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν», όπως είδαμε και στους πίνακες, έχουν πιστοποιηθεί αρκετά τμήματα του κατά κάποιο πρότυπο και αναμένονται να πιστοποιηθούν και κάποια ακόμα που έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον. Κάποια από αυτά είναι το φαρμακείο, το αιμοδυνομικό, τα χειρουργεία, η καρδιολογική κλινική κ.α., τα οποία έχουν αναφερθεί παραπάνω. Στο Β Μέρος της πτυχιακής εργασίας αναλύσαμε τρία μεγάλα ελληνικά νοσοκομεία Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ", Ω.Κ.Κ. και Π.Γ.Ν. "Αττικόν" για να διαπιστώσουμε αν και στην Ελλάδα τα νοσοκομεία είναι πιστοποιημένα κατά κάποιο πρότυπο. Είναι γνωστό ότι τα τελευταία 10 χρόνια άρχισαν τα ελληνικά νοσοκομεία να εκδηλώνουν το ενδιαφέρον για πιστοποίηση των υπηρεσιών τους. Το Ω.Κ.Κ. έχει πιστοποιηθεί κατά το πρότυπο 180 9001:2000 ολόκληρο το νοσοκομείο. Το Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ" έχει πιστοποιηθεί κατά το πρότυπο 180 9001:2000 κάποια συγκεκριμένα τμήματα, τα οποία έχουμε αναφέρει παραπάνω, και σε 18 μήνες θα πιστοποιηθεί ολόκληρο το νοσοκομείο κατά το νέο πρότυπο ΙΟΙ (το μοναδικό πρότυπο που πιστοποιεί αποκλειστικά και μόνο νοσοκομεία και όχι άλλες επιχειρήσεις) και το Π.Γ.Ν. "Αττικόν" έχει πιστοποιήσει κάποια από τα τμήματα του και κάποια στιγμή όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες θα πιστοποιηθεί ολόκληρο το νοσοκομείο. -118-
Αν και τα τρία αυτά νοσοκομεία δεν αντιπροσωπεύουν επακριβώς την ελληνική πραγματικότητα στην παροχή υπηρεσιών υγείας, αποτελούν όμως ένα δείγμα της. Μπορεί τα τρία νοσοκομεία Ω.Κ.Κ, Π.Γ.Ν. "Αττικόν" και Δ.Θ.Κ.Α. "ΥΓΕΙΑ" να διαθέτουν μία ανάλογη πιστοποίηση για την ποιότητας των υπηρεσιών τους, αλλά τι μέλλει γενέσθαι με τα υπόλοιπα δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία και λοιπές εγκαταστάσεις υγείας. Τα βήματα στη Ελλάδα προς την κατεύθυνση της ποιότητας πραγματοποιούνται με αργό ρυθμό. Η απουσία της ενημέρωσης, η γραφειοκρατία του Δημόσιου τομέα, η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού από τις κυβερνήσεις και η ελλιπής χρηματοδότηση ως προς την ανάπτυξη συστημάτων ποιότητας, αποτελούν μόνο μερικούς από τους λόγους για τους οποίους η χώρα μας υστερεί, στη διασφάλιση και βελτίωση της ποιότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες φροντίδας υγείας. Η διασφάλιση της ποιότητας σ ένα νοσοκομείο, είναι σημαντική όχι μόνο για τον ασθενή - καταναλωτή - πελάτη, αλλά και για το προσωπικό που εργάζεται σε αυτό. - 119-
Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α Β Μ ΕΡΟ ΥΣ Διαγνωστικό & Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών 'ΥΓΕΙΑ". ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΤΑ ISO 9001:2000: Τμήμα Αξονικού, Μαγνητικού & Οστεοπόρωσης (TAMO) Τομογράφος Ποζιτρονιακής Εκπομπής (PET/CT) Διεύθυνση Τεχνικής Υποστήριξης (ΔΤΥ) Κεντρικά Εργαστήρια (ΚΕΡ) Μονάδα Τεχνητού Νεφρού (ΜΤΝ) Αναμένεται μέσα στους επόμενους μήνες να πιστοποιηθεί ολόκληρο το νοσοκομείο με ένα νέο πρότυπο το Joint Commission International (JCI). Ω νάσειο ΚαοδιΟΥειοουοΥΐκό Κέντρο. ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΤΑ ISO 9001:2000: Έχει πιστοποιηθεί ολόκληρο το νοσοκομείο και η πιστοποίηση περιλαμβάνει τρία πιστοποιητικά: 1. Από τον Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης και Πιστοποίησης ΕΛΟΤ. 2. Από τον Ελβετικό Οργανισμό Ποιότητας, Swiss Association for Quality and Management Systems (SQS). 3. Από την Διεθνή Ένωση των Εθνικών Οργανισμών Ποιότητας. Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκοιιείο «Αττικόν». ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ (ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ: ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2007): Τμήμα Διατροφής: HACCP Systems, DS:3027:1997 Εργαστήριο Διαγνωστικής Κυτταρολογίας: ISO 9001:2000 Αλλεργιολογική Μονάδα (Β Πανεπιστημιακή Κλινική Δερματικών και Αφροδισίων Νόσων): ISO 9001:2000 Μονάδα Μαστογραφίας, Αξονικής Τομογραφίας & Ακτινοφυσικής (Β Εργαστήριο Ακτινολογίας): ISO 9001:2000 Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Ερευνητική, Εργαστήρια Λοιμώξεων & Αντιμικροβιακής Θεραπείας: Γενική Βακτηριολογία- Αντιβιόγραμμα Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική, Ερευνητικό Εργαστήριο Ανοσολογίας: Ανοσολογίας ΔΟΜ ΕΣ ΥΠΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ (ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ: ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2007): Β Πανεπιστημιακή Κλινική Ανοσολογίας: ISO 9001:2000 Μονάδα Αξονικού Τομογράφου (Β Εργαστήριο Ακτινολογίας): ISO 9001:2000 Εργαστήριο Κλινικής Βιοχημείας: ISO 9001:2000 και Διαπίστευση ΕΣΥΔ ΔΟΜΕΣ ΠΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΝΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΚΑΤΑ ΚΑΠΟΙΟ ΠΡΟΤΥΠΟ Μονάδα Τεχνικού Νεφρού (ΜΤΝ) Φαρμακείο Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Μονάδα Λοιμώξεων Αιμοδυναμικό Καρδιολογική Κλινική Αγγειογράφος- Ιατρική Απεικόνιση Βιομηχικό Χειρουργεία Αιμοδοσία Ακτινοθεραπεία - 120-
Γ Ε Ν ΙΚ Α Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α Α & Β Μ ΕΡΟ Υ Σ Το αγαθό «υγεία» είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το σύνολο των μελών της κοινωνίας. Μια ιδιαίτερα σημαντική διάσταση του αγαθού υγεία, είναι αυτή της ποιότητας. Η προσφορά υπηρεσιών υγείας δεν είναι μία αυστηρά τυποποιημένη διαδικασία και δεν βασίζεται πάντα σε προκαθορισμένα πρότυπα. Επιπλέον, η υποκειμενική αντίληψη του ασθενή, αλλά και η ασύμμετρη πληροφόρηση που υφίσταται μεταξύ ασθενή και ιατρού δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο την αποσαφήνιση της έννοιας της ποιότητας και τον ακριβή προσδιορισμό της. Οι σύγχρονες τάσεις της ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας απαιτούν, όπως οι φορείς υγείας στο σύνολό τους, εφαρμόσουν όλες τις διαδικασίες και σε όλο το φάσμα των λειτουργιών τους, προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας στις υπηρεσίες που παρέχουν. Στόχος των οργανισμών φροντίδας υγείας είναι η συνεχής βελτίωση της ποιότητας, που επιτυγχάνεται μέσω της διαπίστευσης των παρεχόμενων υπηρεσιών τους. Η ποιοτική αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας, μέσω της διαπίστευσης των φορέων που παρέχουν τις φροντίδες υγείας, αποτελεί μία σύγχρονη αντίληψη για τους οργανισμούς υγείας και μία διαρκής απαίτηση των ασθενών. Οι αυξανόμενες απαιτήσεις των πολιτών για ποιοτικές υπηρεσίες, η σύγχρονη πληροφόρηση, σε συνδυασμό του γεγονότος των ολοένα αυξανόμενων δαπανών του τομέα υγείας που παρατηρείται σε πολλές χώρες, καθώς και της άμεσης σχέσης, ανάμεσα στην ποιότητα των υπηρεσιών υγείας και το κόστος παροχής τους, καθιστά αδήριτη την ανάγκη βελτίωσης των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας. Η χώρα μας αν και έχει κάνει βήματα προόδου, προς την κατεύθυνση της ποιότητας στις παρεχόμενες υγειονομικές υπηρεσίες, υστερεί σε σχέση με άλλες προηγμένες χώρες κυρίως στην εφαρμογής στην πράξη των διαδικασιών βελτίωσης της ποιότητας. Πολλοί είναι οι λόγοι που συμβάλλουν στην καθυστέρηση ή μη εφαρμογή της ποιότητας σε όλα τα επίπεδα φροντίδων υγείας στη χώρα μας, όπως: -121 -
Η μειωμένη εμπιστοσύνη και χαμηλή ικανοποίηση των ασθενών και των οικογενειών τους σε όλες τις βαθμίδες του Συστήματος Υγείας. Έλλειψη υποδομής, εξοπλισμού, μέσων και εκπαιδευμένου προσωπικού για την ορθή καταγραφή και συστηματική αξιολόγηση των στοιχείων των ιατρικών φακέλων και η μη τήρηση αξιόπιστων στοιχείων από οργανισμούς υγείας. Έλλειψη ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης του ιατρικού, νοσηλευτικού και λοιπού προσωπικού στις αρχές και τη μεθοδολογία της ποιότητας. Έλλειψη προγραμμάτων ποιοτικού ελέγχου σε όλες τις βαθμίδες του συστήματος παροχής υπηρεσιών υγείας. Έλλειψη μηχανισμών και διαδικασιών μέτρησης του βαθμού ικανοποίησης των ασθενών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας. Το ζήτημα της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας είναι υπαρκτό στη χώρα μας και σίγουρα σε μεγαλύτερο βαθμό απ ότι στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Προς αυτή την κατεύθυνση, θα είναι και οι προτάσεις πολιτικής που ακολουθούν στο επόμενο και τελευταίο τμήμα της παρούσας εργασίας. -122-
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η διασφάλιση της υγείας των πολιτών και η παροχή προς αυτούς, υπηρεσιών υγείας υψηλής ποιότητας, αποτελεί μείζον κοινωνικό ζήτημα και στόχος. Η επίτευξη του στόχου αυτού είναι δύσκολο έργο και απαιτεί τη συστράτευση πολλών δυνάμεων, οργάνωση, πολιτική βούληση και ωριμότητα. Η νοσοκομειακή περίθαλψη (δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια) αποτελεί, παγκοσμίως, το μεγαλύτερο υποσύστημα κάθε συστήματος υγείας. Αποτέλεσμα του προσανατολισμού στην νοσοκομειακή περίθαλψη είναι, η δημιουργία και οργάνωση νοσοκομειακών μονάδων υψηλής τεχνολογίας, οι οποίες απαιτούν αυξημένους πόρους, τόσο για την κατασκευή και τον εξοπλισμό τους, όσο και για τη λειτουργία τους. Οι αυξανόμενες δαπάνες της υγειονομικής περίθαλψης σε συνδυασμό με την σπανιότητα των πόρων, συμβάλλει αρνητικά στην περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας των υγειονομικών υπηρεσιών. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην οργάνωση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και στη διασύνδεση της με τις υπόλοιπες υπηρεσίες υγείας. Η αναβάθμιση του ρόλου των Κέντρων Υγείας, καθώς και του θεσμού του οικογενειακού γιατρού κρίνονται αναγκαίες. Με αυτόν τον τρόπο θα αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά τα απλά καθημερινά περιστατικά, χωρίς να επιφορτίζεται η λειτουργία των νοσοκομείων με περιστατικά, τα οποία δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητες τους. Με αυτό τον τρόπο θα μειωθεί σημαντικά η λειτουργική επιβάρυνση των νοσοκομείων, γεγονός που θα συντελέσει στην βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Η συσσώρευση ασθενών στα κεντρικά νοσοκομεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, η ανεπάρκεια του συστήματος υγείας, η ευθυνοφοβία, η έλλειψη κινήτρων και η απουσία βασικών ιατρικών ειδικοτήτων στην επαρχία, είναι τα κυριότερα αίτια ροής ασθενών προς τα κεντρικά νοσοκομεία, συμβάλλουν αρνητικά στην περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας. Επιτακτική είναι πλέον η ανάγκη εκσυγχρονισμού των νοσοκομείων, με την εισαγωγή νέων μεθόδων ορθολογικής διοίκησης - διαχείρισης. Για την επιτυχή εφαρμογή των ενεργειών αυτών, επιβάλλεται: Ο καθορισμός, σε κεντρικό επίπεδο, σαφούς και συγκεκριμένης πολιτικής υγείας, την οποία θα κληθούν να εφαρμόσουν τα νοσοκομεία. - 123-
Η αλλαγή, σε όποιες περιπτώσεις απαιτείται, του νομικού και θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των μονάδων υγείας, κατά τρόπο που θα επιτρέπει τη διοικητική και διαχειριστική τους ευελιξία. Η αποκατάσταση του ενιαίου management των νοσοκομείων, με την ανάθεση της διοίκησης-διαχείρισής τους σε ικανούς διοικητές, των οποίων η επιλογή θα γίνει αποκλειστικά με βάση επαγγελματικά κριτήρια και στους οποίους θα δοθούν κίνητρα για την επίτευξη των αποτελεσμάτων. / Η σύνταξη και εφαρμογή σύγχρονου, ειδικού ενιαίου λογιστικού σχεδίου, με το οποίο θα είναι δυνατή η σαφής απεικόνιση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των νοσοκομείων ή άλλων ιδρυμάτων ιατρικής φροντίδας (π.χ. Κέντρα Υγείας), καθώς και η σύγκριση των καταστάσεων αυτών μεταξύ των. Η εισαγωγή σύγχρονων μεθόδων μέτρησης και αξιολόγησης του πραγματικού τελικού νοσοκομειακού προϊόντος και η κατανομή των διαθέσιμων πόρων στις μονάδες υγείας, με βάση την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα τους, αλλά και τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού που καλούνται να καλύψουν. Η πλήρης εφαρμογή Πληροφοριακών Συστημάτων στα νοσοκομεία, θα συνεισφέρει στη βελτίωση της ποιότητας, στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και παράλληλα θα συμβάλλει στη μείωση του κόστους λειτουργίας των υπηρεσιών υγείας. Η ευαισθητοποίηση των ιατρών, νοσηλευτών και των άλλων επαγγελματιών υγείας σε θέματα ποιότητας. Η θέσπιση κινήτρων παραγωγικότητας, τόσο για το προσωπικό, όσο και για τον ίδιο τον οργανισμό. Η εκτενής πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση της ηγεσίας σε θέματα ποιότητας. Η εφαρμογή προγραμμάτων Διοίκησης Ολικής Ποιότητας στους οργανισμούς παροχής φροντίδας υγείας. Με αυτό τον τρόπο συμμετέχουν όλοι οι εργαζόμενοι προς την - 124-
κατεύθυνση της ποιότητας. Διαμορφώνεται σταδιακά η απαιτούμενη κουλτούρα στον οργανισμό και αποτελεί στόχο η ικανοποίηση, όχι μόνο του τελικού αποδέκτη των υπηρεσιών, αλλά και των εσωτερικών πελατών. Σημαντικός είναι ο ρόλος του κράτους, προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Καλείται να περιορίσει το μέγεθος της παραοικονομίας που υφίσταται ο τομέας της δημόσιας υγείας. Η επανεξέταση του μισθολογίου του ιατρικού προσωπικού, η κάλυψη των ελλείψεων σε προσωπικό, η βελτίωση γενικότερα των συνθηκών εργασίας (\vorklife) του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού και η θέσπιση αυστηρότερων ελέγχων και κυρώσεων, είναι μέτρα τα οποία πιθανόν να συμβάλλουν σε ένα, ποιοτικά, υψηλότερο επίπεδο υπηρεσιών υγείας. - 125-
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Στην παρούσα εργασία, αναλύσαμε τον αναμφισβήτητα σημαντικό ρόλο που κατέχει η ποιότητα, σε όλο το φάσμα του τομέα υγείας. Η διατήρηση υψηλού του επιπέδου υπηρεσιών υγείας και της διασφάλισης της ποιότητας αυτών, επιτυγχάνονται μέσω των διαδικασιών διαπίστευσης των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας. Οι διαδικασίες μέσα από ένα σύνολο ενεργειών και διαδικασιών αποσκοπούν στην συνεχή βελτίωση της ποιότητας στο χώρο της υγείας και συμβάλλουν προς τον σκοπό αυτόν με κάθε τρόπο. Η ζητούμενη ΠΟΙΟΤΗΤΑ στις υπηρεσίες υγείας δεν γνωρίζει σύνορα, ούτε και γλώσσες, αποτελεί καθολική απαίτηση όλων των λαών του πλανήτη. Για τον λόγω αυτόν, έχουν ενταθεί διεθνώς οι προσπάθειες για την βελτίωση της ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό, μέσα από ενέργειες και διαδικασίες που αναλύσαμε κατά την πορεία της εργασίας. Εξετάσαμε αναλυτικά στο Α Μέρος της εργασίας, ένα σημαντικό θέμα που αφορά τις διεθνείς πρακτικές που εφαρμόζουν διεθνείς διαπιστευμένοι στην ποιότητα οργανισμοί, με αναφορές στο Καναδικό Συμβούλιο Διαπίστευσης Υπηρεσιών Υγείας (CCHSA), την Συντονιστική Επιτροπή Διαπίστευσης Οργανισμών Φροντίδας ΥγείαςζΙΟΑΗΟ- ΗΠΑ), την Επιτροπή Ασφάλειας και Ποιότητας στην Φροντίδα Υγείας στην Αυστραλία - ACSQH, το Εθνικό Ινστιτούτο για την Υγεία και την Κλινική Τελειότητα (NICE), την Ανώτατη Αρχή για την Υγεία (HAS), καθώς επίσης και άλλους διεθνείς οργανισμούς διαπίστευσης. Στη συνέχεια, στο Β Μέρος της εργασίας αναλύσαμε τρία καταξιωμένα ελληνικά νοσοκομεία, εκ των οποίων τα δύο ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα και το τρίτο ανήκει στο ελληνικό δημόσιο. Αναφερόμαστε το Δ.Θ.Κ.Α. "Υγεία", το Ω.Κ.Κ. και το Π.Γ.Ν. "Αττικόν". Τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει αξιόλογες προσπάθειες για να αποκτήσουν κάποια πιστοποίηση και τα αποτελέσματα είναι θετικά. Το επίπεδο της ποιότητας στα ελληνικά νοσοκομεία έχει ανέβει σημαντικά και στο πέρασμα των χρόνων θα μπορούν να συγκριθούν με εκείνα τα νοσοκομεία του εξωτερικού. Οι προσπάθειες δεν σταματούν αλλά ολοένα μεγαλώνουν όπως μεγαλώνουν και οι απαιτήσεις. Καθημερινά, πληθαίνει ο αριθμός των νοσοκομείων που εκδηλώνει ενδιαφέρον για κάποια πιστοποίηση - διαπίστευση των υπηρεσιών τους. - 126-
Μην ξεχνάμε η πιστοποίηση είναι ένα δύσκολο εγχείρημα αλλά όχι αδύνατο να επιτευχθεί, είναι ο πρώτος σταθμός στην πορεία προς την ουσιαστική ποιότητα. Η προσπάθεια δεν τελειώνει εδώ, το σύστημα απαιτεί αδιάκοπη προσπάθεια, συνεχή βελτίωση, οι στόχοι παραμένουν υψηλοί και οι απαιτήσεις μεγαλύτερες. Με αργούς ρυθμούς οι οργανισμοί παροχής υπηρεσιών υγείας στη χώρα μας αντιλαμβάνονται ότι είναι πλέον μονόδρομος, η υιοθέτηση και εφαρμογή της ποιότητας σε όλο το φάσμα των υπηρεσιών υγείας της χώρας. Ελπίζουμε ότι, με την κοινή προσπάθεια όλων των εμπλεκομένων στο χώρο της υγείας, αλλά και ενεργή συμμετοχή των πολιτών, οι οργανισμοί υγείας της χώρας μας, να γίνουν αντάξιοι εκείνων του εξωτερικού σε επίπεδο «ποιότητας». - 127-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Joint Commission International, (2007), Accreditation Standards for Hospitals, Third Edition, 2007. Kelly Michael., (2006), New NICE and public health. Emerald Group publishing Limited, Health Education, Vol.106 No3. O Reilly Maria., Courtney Mary., (2007), Edwards, Helen., How is quality being monitored in Australian residential aged care facilities? A narrative review. International journal for Quality in Health Care, Volume 19: pp.177-182, Oxford University Press. Paul T.J. James., (1998), Μάνατ αεντ Ολικής Ποιότητας, Κλειδάριθμος. Rawlins, D. Michael, Culyer, J. Anthony, (2004), National Institute for Clinical Excellence and its value judgments. British Medical Journal; 329:224-227, (Ιστοσελίδα: http://www.bmj.com/home/education). Sunol R., (2000), Avedis Donabedian. International Journal for Quality in Health Care, Volume 12, No 6: σελ.451-454. World Health Organization, (2001), Analysis of current strategies, European Health Reform, Regional Publications, European series, No 72. Florence Douguet, Jorge Munoz, Daniele Leboul, (2005), Έρευνα: «Συνθήκες και οργάνωση εργασίας στους οργανισμούς υγείας». Διεύθυνση έρευνας, σπουδών, εκτίμησης και στατιστικής-drees, No 48 Ιούνιος 2005. Υπουργείο Εργασίας και Υπουργείο Υγείας και Αλληλεγγύης της Εαλλίας. Rondeau V. Kent, Wagar Η. Terry, (1998). Total quality commitment and performance in Canadian health care organizations. International journal of health care quality assurance, MCB University press, (1366-0756). Beattie Valerie, Hockley Brian (2001). Viewpoint: NICE gets tolled up. British journal of clinical governance, Vol. 6, No 4. MCB University Press (1466-4100). Samanta Ash, Samanta Jo, (2004). Viewpoint: NICE guidelines and law: clinical governance implications for trusts. Clinical governance International journal, Volume9, No 4, Emerald group publishing. Brashier L, Sower V, Motwani J, Savoie M, (1996). Implementation of TQM/CQI in the health care industry, a comprehensive model. Benchmarking for - 128-
quality management & technology, Vol. 3, No. 2, MCB University press (1351-3036). Lutfiyya M, Bhat D, Ghandi S, Nguyen C, Hoper V, Lipsky M. A comparison of quality of care indicators in urban acute care hospitals and rural critical access hospitals in the United States. (2007). International journal for quality in health care, Volume. 19, No 3, Advance access publishing. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αποστολόπουλος Σπ., (2007), Πανεπιστηαιακό Γενικό Νοσοκοαείο "Αττικόν", π. M.D._Science & Lifestyle Magazine, έκδοση Μάιος - Ιούνιος. Δρίβα Μ., (2007), «Η ποιότητα στο Υγεία αε απλά λόγια...», π. ΕΙΣ ΥΓΕΙΑΝ^ τεύχος 57, σελ 12-13. Εγκύκλιος: 87/2007-06-13, Ποιότητα Υπηρεσιών Υγείας, Διεύθυνση Υγειονομικών Υπηρεσιών, Αρ. Πρωτ.: Γ32/1075/13.06.2007. Κλαδική Οδηγία του ΕΛΟΤ( Ελληνικού Οργανισμού Τυποποίησης) για την εφαρμογή Συστημάτων Ποιότητας σε φορείς παροχής υπηρεσιών Υγείας. Κυριακόπουλος Ε., Γεωργούτσης, Ε., Οικονόμου, X., Η ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας, εκδ. Θεμέλιο. Ν.3230 (ΦΕΚ 44 / Α7 11-02-2004 / Άρθρο 6). Καθιέρωση Συστήρατος Διοίκησης αε Στόγους, ρέτρηση της αποδοτικότητας και άλλες διατάζεις. Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, (2000), Υγεία για όλους τον 21 αιώνα. Υγεία 21. - ΠΔ. 145 (ΦΕΚ 158 / Α7 27-07-2006/ Άρθρο 1 και 2). Σύσταση Αυτοτελούς Ταόρατος Ποιότητας και Αποδοτικότητας, Διευκόλυνσης. Προσβασιαότητας Ατόαων αε Αναπηρία στις Περιφέρειες της Χώρας. Πολύζος Ν., (2006), Αξιολόγηση των Υπηρεσιών Υγείας, δημοσίευση στο www.nosokomia.gr/web/index2.php?option=com content&do pdf=l&id=48. Σπανός A., (1995), Ολική Ποιότητα, Εκδόσεις Γαλαίος, Β έκδοση. Τζαβάρας Π., Ιστορικό λειτουργίας Ωνάσειου Καρδιογειρουργικού Κέντρου. Κοινωφελές Ίδρυμα Α. Ωνάσης. Τούντας Γ., (2003), Η ποιότητα στην Υγεία, Νέα Υγεία.' ΦΕΚ 406 / Τεύχος Β / 03-04-2004, Οργανισαός του Πανεπιστηριακού Γενικού Νοσοκοαείου Δυτικής Αττικής. - 129-
Judith Bell, (1993), Μεθοδολογικός σχεδιασμός παιδαγωγικής και κοινωνικής έρευνας, Open University Press, Μετάφραση: Εκδόσεις Gutenberg (1997). ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare, (2006), (Ιστοσελίδα: http://acsqh.org.au/home/ about us, what s new, safety, safer patient care, national safety and quality accreditation standards review, 5 year work plan 07/2006-11/2010). Agence Nationale d Accréditation des Etablissements de Santé, (2005), (Ιστοσελίδα: http://www.anaes.fr). Canadian Council for Health Services Accreditation, (2006), (Ιστοσελίδα: http://www.cchsa-ccass.ca/history, foreword, about us, strategy, the accreditation standard 2007, patient safety, accreditation process, leading practices, child welfare, benefits of accreditation, working together, frequently asked questions, 2003/ 2004/ 2005 annual reports). European Forum for Quality Management, www.efqm.org. Haute Autrorité de Santé, (2006), (Ιστοσελίδα: http://www.hassante.fr/portail/display, about has, missions, key facts and figures. Haute Autorité de Santé, (2007), La stratégie Européenne de la HAS : «Objectifs, moyens et perspectives», 07/03/2007, (Ιστοσελίδα: http://www.has-sante.fr). Health Care Managing, www.healthcaremanaging.com. International Organisation for Standardization, www.iso.ch.org. International Society for Quality Accreditation, www.isqua.org.au. Joint Commission for Accreditation of Healthcare Organizations, (2007), (Ιστοσελίδα: http://www.icaho.org/home/accreditation programs, about us, public policy, patient safety, sentinel event, certification programs). Joint Commission International, www.ici.org. National Institute for Clinical Excellence, (Ιστοσελίδα: http://www.nice.org/about nice, about public health guidance, about technology appraisals, about interventional procedures, about clinical guidelines, structure of nice). Netherlands Institute for Hospitals Accreditation, www.niaz.nl. - 130-
Quality and accreditation n health care Services, A global review, World Health Organizaron, Department of Health Service Provisión, Geneva 2003. (Ιστοσελίδα: http: www.who.int). Swiss Association for Quality in Healthcare (SwissQuah), www.vqg.ch. Technical Institute for Accreditation of Healthcare Organizations (Argentina), www.itaes.org.arg. Διαγνωστικό & Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών "ΥΓΕΙΑ", www.hygeia.gr Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ), www.esyd.gr. Ελληνική Εταιρεία Διοίκησης Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ), www.eede.gr. Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης (ΕΛΟΤ), www.elot.gr. Νέα, ειδήσεις άρθρα, κλπ για την ποιότητα, www.qualitynet.gr Συστήματα Ποιότητας, Πιστοποίηση συστημάτων ποιότητας, (Ιστοσελίδα: http://www.ekevyl.gr/categories. Υπουργείο Ανάπτυξης, www.vpan.gr. Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Σχέδιο Νόμου για την ποιότητα και την ασφάλεια των υπηρεσιών υγείας και το Εθνικό Σύστημα Πληροφοριών Υγείας, Μάρτιος 2005, Αθήνα, (Ιστοσελίδα: www.mohaw.gr). Ψηφιακό Κέντρο Έρευνας /Διαχείριση ποιότητας, (Ιστοσελίδα: http://www.vrc.gr :8080/roadmaps/quality). Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, www.onaseio.gr. Επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας και Αλληλεγγύης της Γαλλίας, Παρουσίαση των οργανισμών υγείας της Γαλλίας, (Ιστοσελίδα: http://w w w.santefr J Le portad des Agences sanitaires). National Committee for Quality Assurance. (Ιστοσελίδα: http://www.ncqa.org). -131 -
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΟΡΟΛΟΓΙΑ - ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ISO- International Organization for Standards: Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης. Είναι ο μεγαλύτερος διεθνής οργανισμός τυποποίησης, που ιδρύθηκε το έτος 1947 με έδρα την Ελβετία. Αναπτύσσει πρότυπα που καλύπτουν πολλούς διαφορετικούς τομείς της σύγχρονης ζωής. Μέλη του ISO αποτελούν 148 εθνικοί οργανισμοί τυποποίησης. ISO 14000: Σειρά διεθνών προτύπων του οργανισμού ISO σχετικά με τα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. ISO 9000: Σειρά διεθνών προτύπων του οργανισμού ISO σχετικά με τα Συστήματα Διοίκησης Ποιότητας. Ανώτατη Διοίκηση (Top Management): Πρόσωπο ή ομάδα ανθρώπων που διευθύνουν και ελέγχουν έναν οργανισμό στο ανώτατο επίπεδο. Διαδικασία (Procedure): Λειτουργίες που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν για την ολοκληρωμένη υλοποίηση μιας συγκεκριμένης διεργασίας. Διαπίστευση (Accreditation): Η επίσημη αναγνώριση από έναν αρμόδιο αναγνωρισμένο φορέα ο οποίος ονομάζεται οργανισμός διαπίστευσης (accreditation body), ότι ένας φορέας είναι ικανός να παρέχει συγκεκριμένες υπηρεσίες ή λειτουργίες (πχ. Διαδικασίες πιστοποίησης κατά ISO 9001 εφ όσον πρόκειται για φορέα πιστοποίησης, μετρήσεις και δοκιμές εφ όσον πρόκειται για εργαστήριο, κλπ.). Διασφάλιση Ποιότητας (Quality Assurance): Το σύνολο όλων των προγραμματισμένων και συστηματικών ενεργειών που πρέπει να υλοποιηθούν με τρόπο τέτοιο ώστε να μπορούν να επιδειχθούν ή να αποδειχθούν και που έχουν ως στόχο να δημιουργηθεί η εμπιστοσύνη ότι ένα προϊόν ή μια υπηρεσία μπορεί να ικανοποιήσει συγκεκριμένες απαιτήσεις ποιότητας. Διεργασία (Process): Μία σειρά βημάτων που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα (πχ. ένα προϊόν). Γενικότερα, είναι μία δραστηριότητα που μετασχηματίζει εισερχόμενα δεδομένα (inputs) σε εξερχόμενα αποτελέσματα (outputs). Κάθε διεργασία μπορεί να περιλαμβάνει πολλές επιμέρους Διαδικασίες (Procedures), οι οποίες ελέγχουν τις διάφορες λειτουργίες του οργανισμού. - 132-
Διοίκηση ή Διαχείριση Ποιότητας (Quality Management): Οι πλευρές εκείνες της συνολικής διοικητικής λειτουργίας που καθορίζουν και υλοποιούν την πολιτική ποιότητας. Η επίτευξη των στόχων ποιότητας απαιτεί την ενεργό συμμετοχή και δέσμευση όλων των μελών του κάθε οργανισμού, ενώ η ευθύνη για την Διοίκηση Ποιότητας ανήκει στην ανώτατη διοίκηση. Η Διοίκηση Ποιότητας περιλαμβάνει στρατηγικό σχεδίασμά, δέσμευση και κατανομή πόρων, και άλλες συστηματικές δραστηριότητες για την ποιότητα, όπως σχεδίασμά, λειτουργία και αξιολόγηση. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (Total Quality Management): Η έννοια της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας (Total Quality Management), βασίζεται στις Αρχές της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας. Αυτές είναι ένα σύνολο κατευθυντήριων αρχών που αφορούν την εφαρμογή Συστημάτων Διοίκησης Ποιότητας. Οι αρχές αυτές δεν προσδιορίζουν έναν διαφορετικό τύπο Διοίκησης Ποιότητας, αλλά είναι ένα σύνολο συστάσεων οι οποίες προτείνονται προς ενσωμάτωση στα Συστήματα Διοίκησης Ολικής Ποιότητας. Δηλαδή δεν υπάρχει η έννοια «Σύστημα Διοίκησης Ολικής Ποιότητας», απλώς ένα Σύστημα Διοίκησης Ποιότητας μπορεί να εφαρμόζει τις Αρχές Διοίκησης Ολικής Ποιότητας. Η ενσωμάτωση των Αρχών Διοίκησης Ολικής Ποιότητας στα Συστήματα Διοίκησης Ποιότητας οδηγεί σε συνεκτικά και καλώς οργανωμένα συστήματα για την ικανοποίηση εσωτερικών και εξωτερικών πελατών (χρηστών) ή προμηθευτών μέσω της ολοκλήρωσης (ενοποίησης) του επιχειρησιακού περιβάλλοντος στις απαιτήσεις ενός συνεχώς μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος. Οι Αρχές Διοίκησης Ολικής Ποιότητας είναι οι εξής: 1) Εστίαση στον πελάτη, 2) Ηγεσία, 3) Ενεργός συμμετοχή του προσωπικού, 4) Προσέγγιση βασισμένη σε διεργασίες, 5) Συστημική προσέγγιση της διοίκησης, 6) Συνεχής βελτίωση, 7)Λήψη αποφάσεων βασισμένη σε αντικειμενικά στοιχεία, 8) Σχέσεις αμοιβαίου οφέλους με τους προμηθευτές. Διορθωτική Ενέργεια (Corrective Action): Ενέργεια για την εξάλειψη των αιτιών μιας εντοπισμένης μη-συμμόρφωσης, ή άλλης ανεπιθύμητης κατάστασης. Εγχειρίδιο Διαδικασιών (Procedural Manual): Μία γραπτή περιγραφή των λειτουργιών που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν για την ολοκληρωμένη υλοποίηση μιας συγκεκριμένης διεργασίας. Εγχειρίδιο Ποιότητας (Quality Manual): Το ανώτατο έγγραφο που περιγράφει και καθορίζει το Σύστημα Διοίκησης Ποιότητας του οργανισμού. Περιλαμβάνει - 133 -
την Πολιτική Ποιότητας και επιπλέον σαφείς περιγραφές περί του τρόπου με τον οποίο το Σύστημα Διοίκησης Ποιότητας του οργανισμού ικανοποιεί όλες τις απαιτήσεις του προτύπου ISO 9001:2000. Εκπρόσωπος Διοίκησης (Management Representative): Το πρόσωπο που είναι εξουσιοδοτημένο και υπεύθυνο για την υλοποίηση των απαιτήσεων του προτύπου ISO 9001:2000. Ο Εκπρόσωπος Διοίκησης αναφέρεται συχνά και ως Εκπρόσωπος Διοίκησης για την Ποιότητα (ΕΔΠ) ή ως Διευθυντής Ποιότητας (Quality Manager). Έλεγχος Διεργασίας (Process Control): Ένα σύστημα μετρήσεων και δράσεων στα πλαίσια μιας διεργασίας με στόχο να εξασφαλισθεί ότι η έξοδος (output) της διεργασίας θα συμμορφώνεται προς τις σχετικές τεθείσες προδιαγραφές. Έλεγχος Ποιότητας (Quality Control): Οι επιχειρησιακές τεχνικές και δραστηριότητες που χρησιμοποιούνται για την εκπλήρωση απαιτήσεων ποιότητας. ΕΛΟΤ- Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης: Ο εθνικός οργανισμός που ασχολείται με θέματα τυποποίησης στην Ελλάδα. Εκπροσωπεί τη χώρα σε διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης (πχ ISO). Επιθεώρηση Ποιότητας (Quality Audit): Συστηματική και ανεξάρτητη εξέταση με στόχο να διαπιστωθεί κατά πόσον οι δραστηριότητες για την ποιότητα και τα σχετικά αποτελέσματα συμμορφώνονται με τον σχετικό σχεδιασμό. Η επιθεώρηση επίσης εξετάζει αν ο σχεδιασμός που έγινε υλοποιείται αποτελεσματικά και αν είναι κατάλληλος για την επίτευξη των στόχων ποιότητας. ΕΣΥΔ (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης): Το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (πρώην Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης) είναι ο εθνικός οργανισμός για την διαχείριση του συστήματος διαπίστευσης στην Ελλάδα. Παρέχει υπηρεσίες διαπίστευσης σε εργαστήρια δοκιμών και διακριβώσεων, σε φορείς ελέγχου προϊόντων, διαδικασιών ή υπηρεσιών και σε πολλές κατηγορίες φορέων πιστοποίησης. Καταχώρηση (Registration): Διαδικασία η οποία γίνεται αμέσως μετά την πιστοποίηση του οργανισμού από διαπιστευμένο ανεξάρτητο φορέα πιστοποίησης (certification body) ο οποίος καταχωρεί τον πιστοποιημένο οργανισμό στον κατάλογο των πιστοποιημένων πελατών του. Αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζεται επίσημα ότι οι διεργασίες του καταχωρημένου οργανισμού συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του προτύπου ISO 9001:2000. - 134-
Μη συμμόρφωση (Noncompliance, Nonconformity): Μια απόκλιση από τις απαιτήσεις του προτύπου ISO 9001:2000 ή στη γενική περίπτωση, η μη εκπλήρωση προσδιορισμένων απαιτήσεων. Πιστοποίηση (Certification): Διαδικασία επιθεώρησης του Συστήματος Διοίκησης Ποιότητας ενός οργανισμού από έναν ανεξάρτητο φορέα (οργανισμό πιστοποίησης-certification body) ο οποίος είναι διαπιστευμένος και έχει την τεχνική ικανότητα και αναγνώριση να πιστοποιεί τέτοια συστήματα. Το αντικείμενο της επιθεώρησης είναι το κατά πόσον το Σύστημα Διοίκησης Ποιότητας είναι συμβατό και συμμορφούμενο με τις απαιτήσεις του προτύπου ISO9001:2000. Στην γενική περίπτωση (εκτός του ISO 9001:2000) η πιστοποίηση αφορά την εξακρίβωση, επαλήθευση και γραπτή επικύρωση από έναν ανεξάρτητο φορέα με αναγνωρισμένη ικανότητα, σχετικά με το αν τα χαρακτηριστικά του προσωπικού, των διεργασιών και διαδικασιών, ή των αντικειμένων γενικά ενός οργανισμού, βρίσκονται σε συμφωνία με τις σχετικές απαιτήσεις. Ποιότητα (Quality): Το σύνολο των χαρακτηριστικών ενός προϊόντος ή υπηρεσίας που καθορίζουν την δυνατότητα του προϊόντος ή της υπηρεσίας να ικανοποιήσει ρητές ή εννοούμενες ανάγκες. Πολιτική Ποιότητας (Quality Policy): Η γενική συνολική κατεύθυνση και οι προθέσεις ενός οργανισμού σχετικά με την ποιότητα όπως έχουν επίσημα εκφρασθεί από την ανώτατη διοίκηση. Η πολιτική ποιότητας εκφράζεται μέσω ενός σύντομου κειμένου περίπου μίας σελίδας, το οποίο υπογράφεται από τον διευθυντή ποιότητας και τον εκπρόσωπο της ανώτατης διοίκησης. Προϊόν (Product): Το αποτέλεσμα μιας διεργασίας. (Μπορεί να είναι υπηρεσίες, λογισμικό, υλικό ή επεξεργασμένα υλικά ή ένας συνδυασμός αυτών). Προμηθευτής (Supplier): Οργανισμός ή πρόσωπο που παρέχει ένα προϊόν. Σύστημα Διοίκησης Ποιότητας (Quality Management System): Σύστημα Διοίκησης Ποιότητας είναι ένα σύστημα διοίκησης και ελέγχου ενός οργανισμού για την καθιέρωση πολιτικής και στόχων για την ποιότητα καθώς και για την επίτευξη των στόχων αυτών (δηλαδή ένα σύστημα για την υλοποίηση της Διοίκησης Ποιότητας). Ο γενικός στόχος του Συστήματος Διοίκησης Ποιότητας είναι η τήρηση και η βελτίωση των προδιαγραφών (χαρακτηριστικών) των προϊόντων ή υπηρεσιών που προσφέρει οργανισμός έτσι ώστε να καλύπτονται οι συνεχώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των πελατών. - 135-