ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΕΣΩ ΕΡΓΩΝ ΣΤΙΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΜΕ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΑ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΣΙΜΑΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ 20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2004 ΧΙΟΣ 1

ΚΑΣΙΜΑΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΕΣΩ ΕΡΓΩΝ ΣΤΙΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΜΕ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΑ» 20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2004 ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΚΑΣΙΜΑΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: Δρ. ΑΘΗΝΑ ΡΟΥΜΠΟΥΤΣΟΥ ΧΙΟΣ 2

KΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Ιστορική εξέλιξη των μεθόδων διαχείρισης έργου...6 Πίνακας 2: Οι σημαντικότερες εταιρίες σε διεθνές επίπεδο....20 Πίνακας 3: Πρώτη φάση του κύκλου ζωής ενός έργου....29 Πίνακας 4: Δεύτερη φάση του κύκλου ζωής ενός έργου...29 Πίνακας 5: Τρίτη φάση του κύκλου ζωής ενός έργου..... 31 Πίνακας 6: Τέταρτη φάση του κύκλου ζωής ενός έργου....34 Πίνακας 7: Γενικά στοιχεία επιλεγμένων εταιριών.......32 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1: Σχηματική απεικόνιση των ευρημάτων της έρευνας...42 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΕΣΩ ΕΡΓΩΝ...6 1.1. Ιστορική Εξέλιξη...6 1.2. Ορισμός του έργου...6 1.3. Διοίκηση μέσω Έργων...8 1.4. Κριτήρια εισαγωγής μοντέλου Διοίκησης μέσω Έργων...9 1.5. Μοντέλα μέτρησης ωριμότητας των επιχειρήσεων στη Διοίκηση μέσω Έργων...10 1.6. Κατηγοριοποίηση των Οργανισμών με βάση την εφαρμογή μεθόδων Διοίκησης μέσω Έργων...10 1.7. Οργανωτικές Δομές...11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ...13 2.1. Γενικά Στοιχεία...13 2.1.1. Ιστορική Αναδρομή...13 2.1.2. Τάσεις της παγκόσμιας αγοράς κρουαζιεροπλοΐας...13 2.1.3. Κατηγοριοποίηση κρουαζιέρας...14 2.1.4. Επιδράσεις του τομέα της κρουαζιέρας στην οικονομία...15 2.2. Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΓΟΡΑ...17 2.2.1. Συστατικά στοιχεία της αγοράς των κρουαζιερόπλοιων...17 2.2.2. Ο διεθνής στόλος...18 2.2.3. Καταμερισμός αγοράς...19 2.3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ...21 2.3.1. Αλλαγές του τομέα...21 2.3.2 Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση για κρουαζιερόπλοια...22 2.3.3. Κριτήρια επιλογής εταιριών και ικανοποίηση επιβατών...24 2.4. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ...25 2.4.1. Γενικά στοιχεία...25 2.4.2. Οι εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά...26 2.4.3. Η άρση του cabotage...26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : Η ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΩΣ ΕΡΓΟ...28 3.1. Χαρακτηριστικά...28 3.2. Κύκλος Ζωής...28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ...34 4.1 Κριτήρια εισαγωγής της Διοίκησης μέσω Έργων στις εταιρίες με κρουαζιερόπλοια 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο :ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ...35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο :ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ...37 3

6.1. Οργανωτική Δομή και Εταιρική Κουλτούρα...37 6.2. Ομάδες Έργου...38 6.3. Διοίκηση Χρόνου και Κόστους...38 6.4. Διοίκηση Ποιότητας και Αβεβαιότητας...39 6.5. Διοίκηση Χαρτοφυλακίου...40 6.6. Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού...41 6.7. Διοίκηση Σκοπού...41 6.8. Ωριμότητα Επιχειρήσεων...42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΡΕΥΝΑ...43 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Ο ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΑΚΕΤΟΥ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ...45 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ο...46 ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ...46 1. Παράγοντες που διαμορφώνουν την τιμή της κρουαζιέρας...46 2. Τι εμπεριέχεται στην τιμή του πακέτου...46 3. Τι δεν εμπεριέχεται στην τιμή του πακέτου...46 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 Ο...47 1.Επιλογή Προσωπικού Κρουαζιερόπλοιων...47 2.Λιμένες προσέγγισης για κρουαζιερόπλοια...48 3.Ασφάλεια...50 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 Ο......... 52 1.Το προϊόν της ROC για την περίοδο 2004-2005...52 2.Το προϊόν της Golden Star Cruises για την περίοδο 2004-2005...53 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 Ο ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΣΑΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΜΕ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΑ...55 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...57 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα μελέτη διεξάγεται στα πλαίσια της πραγματοποίησης διπλωματικής εργασίας για τη σχολή Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του προπτυχιακού Τμήματος Πανεπιστημίου Αιγαίου. Η εργασία έχει ως θέμα τη Διοίκηση μέσω Έργων στον τομέα της κρουαζιεροπλοΐας και σκοπός της είναι η εξέταση του κατά πόσον μπορεί να εφαρμοστεί και υιοθετηθεί η συγκεκριμένη μέθοδος στις εταιρίες με κρουαζιερόπλοια. Το πρώτο έναυσμα για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης έρευνας δόθηκε από μια προηγούμενη πρόσφατη μελέτη που έχει διεξαχθεί με αντικείμενο μελέτης τη Διοίκηση μέσω Έργων στον τομέα της ναυτιλίας και πιο συγκεκριμένα στις διαχειρίστριες ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα και συμπεράσματα της έρευνας ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, άνοιξαν νέους δρόμους αναζήτησης και στους δύο χώρους τους οποίους διαπραγματεύτηκε και άφησε πολλά ανοιχτά περιθώρια για περαιτέρω έρευνα. Η επιλογή εξέτασης του τομέα της κρουαζιέρας και ο βαθμός ενσωμάτωσης των εργαλείων της Διοίκησης μέσω Έργων σε αυτήν δεν έγινε με τυχαίο τρόπο. Η φύση του προϊόντος της κρουαζιέρας, το οποίο είναι τυποποιημένο και επαναλαμβανόμενο, σε συνδυασμό με τη ρευστότητα και τις συνεχείς εναλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην αγορά της κρουαζιέρας ωθούν τις εταιρίες σε συνεχή αναζήτηση νέων μεθόδων για την αποτελεσματικότερη δυνατή λειτουργία. Αρχικά η εργασία αναφέρεται στην διοίκηση έργων και την ανάλυση της έννοιας της Διοίκησης μέσω Έργων, των καινοτομιών που εισάγει και των εργαλείων που χρησιμοποιεί. Στη συνέχεια διερευνώνται εις βάθος τα χαρακτηριστικά της βιομηχανίας της κρουαζιέρας, η κατάσταση που επικρατεί στη διεθνή αγορά καθώς και στην ελληνική αγορά αλλά και οι παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά, με σκοπό να σχηματιστεί μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον τομέα. Ακολούθως περιγράφεται με αναλυτικό τρόπο το έργο της κρουαζιέρας, τα βασικά χαρακτηριστικά της κρουαζιέρας με βάση την βιβλιογραφία. Στη συνέχεια αντιπαραβάλλονται οι τυπικές διαδικασίες που ακολουθούνται για την υλοποίηση ενός έργου με αυτές μιας κρουαζιέρας. Η αντιπαραβολή αυτή ελέγχθηκε από στελέχη δύο εταιριών που λειτουργούν στον συγκεκριμένο χώρο, τη ROC και την Golden Star Cruises. Στο τέλος της εργασίας παρατίθενται τα συμπεράσματα της έρευνας καθώς και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΕΣΩ ΕΡΓΩΝ 1.1. Ιστορική Εξέλιξη Η Διοίκηση μέσω Έργων αποτελεί εργαλείο της Διοίκησης και είναι εξέλιξη της Διοίκησης Έργου. Οι μέθοδοι της Διοίκησης Έργων αναπτύσσονται τα τελευταία τουλάχιστον είκοσι χρόνια και οι τεχνικές του υπεισέρχονται στις λειτουργίες των οργανώσεων από τις αρχές της δεκαετίας του 90. Από τότε και στο εξής η Διοίκησης μέσω Έργων αποτελεί ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για τις επιχειρήσεις, κατά το οποίο οποιαδήποτε δραστηριότητα και λειτουργική διαδικασία της οργάνωσης υλοποιείται ως έργο. Η αντιμετώπιση όλων των λειτουργιών ως έργο απαιτεί λεπτομερή ανάλυση του έργου σε μικρότερα υποέργα ή δραστηριότητες, προγραμματισμό χρονικό, οικονομικό και ανθρώπινων πόρων, ακριβή προσδιορισμό ποιοτικών προδιαγραφών και το κυριότερο τον προσδιορισμό των στόχων του έργου και της συνδρομής αυτού στο εξειδικευμένο στρατηγικό αποτέλεσμα της επιχείρησης. Παρακάτω παρατίθεται πίνακας όπου παρουσιάζεται η ιστορική εξέλιξη της Διοίκησης Έργου: Πίνακας 1. Ιστορική εξέλιξη των μεθόδων διαχείρισης έργου 1.2. Ορισμός του έργου Για να δοθεί μια σαφής περιγραφή της Διοίκησης Έργου θα πρέπει αρχικά να επεξηγηθεί το έργο. Ο ορισμός του έργου σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διοίκησης Έργου (Project Management Institute, PMI) έργο είναι «το προσωρινό εγχείρημα που στοχεύει στη δημιουργία ενός μοναδικού προϊόντος ή υπηρεσίας. Προσωρινό σημαίνει ότι κάθε έργο έχει καθορισμένο τέλος. Μοναδικό σημαίνει ότι το προϊόν ή υπηρεσία διαφέρει κατά διακριτό τρόπο από όλα τα υπόλοιπα παρόμοια προϊόντα ή υπηρεσίες». Επίσης ο Tuner ορίζει ως έργο το «εγχείρημα κατά το οποίο ανθρώπινοι πόροι (ή μηχανές), οικονομικοί πόροι και πρώτες ύλες οργανώνονται κατά καινοτόμο τρόπο, με στόχο την ανάληψη συγκεκριμένου αντικειμένου εργασιών που έχουν συγκεκριμένες 6

προδιαγραφές και υπόκεινται σε δεδομένους οικονομικούς και χρονικούς περιορισμούς, ώστε να παραχθεί μια επωφελής μεταβολή, η οποία ορίζεται μέσω ποσοτικών και ποιοτικών στόχων». Τα έργα ποικίλλουν ως προς το μέγεθος, το αντικείμενο εργασιών, το κόστος και τον απαιτούμενο χρόνο, και μπορεί να είναι από υπερμεγέθη διεθνή έργα που κοστίζουν εκατομμύρια ευρώ και διαρκούν πολλά χρόνια μέχρι μικρά, τοπικά έργα χαμηλού προϋπολογισμού που απαιτούν λίγες ώρες εργασίας. Τα βασικά χαρακτηριστικά των έργων μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Έναρξη και λήξη Κύκλος ζωής, δηλαδή οι φάσεις του έργου Προϋπολογισμός και οι σχετικές χρηματικές ροές Δραστηριότητες, οι οποίες είναι μοναδικές και μη επαναλαμβανόμενες Χρήση πόρων, που μπορεί να προέρχονται από διαφορετικούς τομείς και η οποία απαιτεί συντονισμό Κύριος φορέας ευθύνης, δηλαδή ο διευθυντής έργου Ομαδική λειτουργία των εμπλεκομένων Παρατηρούμε λοιπόν πως τα έργα φέρουν περιορισμούς ποιότητας, χρόνου και κόστους. Επίσης είναι δυνατό να αναληφθούν από ένα άτομο ή μια επιχείρηση και χρίζουν πρακτικών σχεδιασμού, προγραμματισμού και ελέγχου. Οι λειτουργίες που εξασφαλίζουν την επιτυχή ολοκλήρωση των έργων και την επίτευξη των στρατηγικών στόχων της επιχείρησης, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διοίκησης Έργου, είναι εννέα και καλύπτουν τους παρακάτω τομείς: 1. Διοίκηση σκοπού ή διοίκηση αντικειμένου (Project scope management): Περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει ότι στο έργο θα συμπεριληφθούν όλες οι αναγκαίες εργασίες, και μόνο αυτές, που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί το έργο με επιτυχία. 2. Διοίκηση οργάνωσης: Κάθε έργο πρέπει να ενσωματώνεται σε μια οργανωτική δομή που θα του προσφέρει τους απαραίτητους πόρους για την υλοποίησή του. Η οργάνωση διοικείται μέσω της οργανωτικής ανάλυσης, με την οποία διαχωρίζονται οι ικανότητες των ατόμων τα οποία θα επιτελέσουν την εργασία. 3. Διοίκηση ποιότητας (Quality management): Περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει ότι το έργο θα ικανοποιήσει τις ανάγκες τις οποίες ανέλαβε να ικανοποιήσει. 4. Διοίκηση χρόνου (Time management): Περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει ότι το έργο θα εκτελεστεί έγκαιρα. 5. Διοίκηση κόστους (Cost management): Περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει ότι το έργο θα ολοκληρωθεί στα πλαίσια του προϋπολογισμού. 6. Διοίκηση αβεβαιότητας (Risk management): Περιλαμβάνει τη διαδικασία κατά την οποία προσδιορίζεται και αναλύεται ο κίνδυνος που ενέχει το έργο καθώς και ο τρόπος ανταπόκρισης σε αυτόν. 7

7. Διοίκηση ανθρωπίνων πόρων (Human resource management): Περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει τη βέλτιστη λειτουργία των ατόμων που εμπλέκονται στο έργο. 8. Διοίκηση επικοινωνίας: Περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει τη συλλογή και διάχυση των αναγκαίων πληροφοριών σχετικά με το έργο. 9. Διοίκηση χαρτοφυλακίου (Portfolio/program management): Αναφέρεται και δίνει απαντήσεις στις ερωτήσεις του τι θα έπρεπε να αναλάβει η επιχείρηση για να επιτύχει τους στόχους της, ποιες δραστηριότητες θα πρέπει να διακόψει. 1.3. Διοίκηση μέσω Έργων Οι δραστηριότητες που οι οργανώσεις εκτελούν μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο κατηγορίες: στις διαδικασίες και τα έργα. Σε αυτές τις κατηγορίες εντοπίζουμε ομοιότητες στο ότι και οι δυο διενεργούνται από ανθρώπους, στο ότι πρέπει να εκτελεστούν με περιορισμένους πόρους και ότι είναι προγραμματισμένες, επιβεβαιώσιμες και ελεγχόμενες. Πρέπει να σημειωθεί ότι παρ όλες αυτές τις σημαντικές ομοιότητες οι διαδικασίες είναι επαναλαμβανόμενες ενώ τα έργα είναι προσωρινά και μοναδικά. Η τεχνική της Διοίκησης μέσω Έργων εισάγει τη διοίκηση και των δύο τύπων εργασιών ως έργα. Στη Διοίκηση μέσω Έργων όλες οι διαδικασίες μιας επιχείρησης εξετάζονται ως προς το γενικό σκοπό τους και σχεδιάζονται, οργανώνονται και υλοποιούνται με τις τεχνικές της διοίκησης ενός έργου. Κατά αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται στις επιχειρήσεις ευέλικτα σχήματα που εστιάζονται στην ικανοποίηση των απαιτήσεων των τελικών προϊόντων ή υπηρεσιών με περιορισμούς κόστους και χρόνου. Οι επιχειρήσεις που αποφάσισαν να υιοθετήσουν τη μέθοδο της Διοίκησης μέσω Έργων εγκαταλείποντας την παραδοσιακή οργάνωση, εκτός από τα παραπάνω οι δραστηριότητές τους έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Πολλαπλά έργα υλοποιούνται ταυτόχρονα Ύπαρξη εσωτερικών πελατών των έργων Έργα να μοιράζονται κοινούς πόρους Η υπευθυνότητα αναφέρεται στα έργα Η εξουσία βρίσκεται μέσα στα έργα Τα μέλη της ομάδας έργου δεν έχουν υπεύθυνους εκτός ομάδας έργου Υπάλληλοι χρεώνονται σε αριθμό έργων ταυτόχρονα (Eskerod 1994) Για να υπάρχει ομαλή λειτουργία των τεχνικών της Διοίκησης μέσω Έργων και να επιτευχθούν τα αναμενόμενα αποτελέσματα είναι απαραίτητο το σύνολο των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων να ρυθμιστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί αυτή τη μέθοδο. Η ανάγκη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι η Διοίκηση μέσω Έργων αποτελεί μια προσέγγιση που αναφέρεται σε ολόκληρο τον κορμό της επιχείρησης και επομένως καλύπτει όλες τις δραστηριότητες της οργάνωσης. Αυτό βέβαια δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί άμεσα αλλά πρέπει να γίνει μια σταδιακή προσέγγιση. 8

Οι προϋποθέσεις που προσφέρει η Διοίκηση μέσω Έργων αναμφισβήτητα καθιστούν οποιαδήποτε οργάνωση την εφαρμόζει ιδιαίτερα ευέλικτη στο να αντιμετωπίζει απότομες και ραγδαίες αλλαγές που λαμβάνουν χώρα και να προσαρμόζεται σε εξωτερικό περιβάλλον που είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο και ρευστό. Ένα τέτοιο προσόν σίγουρα προσδίδει συγκριτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις που το εφαρμόζουν. 1.4. Κριτήρια εισαγωγής μοντέλου Διοίκησης μέσω Έργων Είναι γεγονός ότι η Διοίκηση μέσω Έργων έχει τη δυνατότητα να εφαρμοστεί σε πολλές κατηγορίες δραστηριοτήτων. Μια επιχείρηση είναι απαραίτητο να εξετάσει κάποιους βασικούς παράγοντες σχετικά με τη λήψη απόφασης για το αν θα πρέπει να υιοθετήσει τη Διοίκηση μέσω Έργων ως μοντέλο διοίκησης. Αυτοί οι παράγοντες είναι οι εξής (Cleland και Kigg 2000): Αβεβαιότητα σε σχέση με το αντικείμενο (Unfamiliarity). Κάθε έργο που υλοποιείται από οποιαδήποτε εταιρία είναι διαφοροποιημένο, ακόμα και αν πρόκειται για την παραγωγή του ίδιου προϊόντος ή υπηρεσίας. Σε κάποιες περιπτώσεις οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα είναι μικρές και μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς τη σύνθεση ομάδας έργου. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις έργων όπου η ριζική αλλαγή και καινοτομία είναι απαραίτητη, οπότε η δημιουργία ομάδας έργου κρίνεται απαραίτητη και τα εργαλεία της Διοίκησης μέσω Έργων θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμα στο συντονισμό τέτοιου είδους προσπαθειών. Μέγεθος της προσπάθειας. Για τις επιχειρήσεις που υλοποιούν έργα που απαιτούν τη χρήση πολλών πόρων (ανθρώπινου δυναμικού, κεφάλαιο, εξοπλισμός) η υιοθέτηση των εργαλείων της Διοίκησης μέσω Έργων μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Δυναμικό περιβάλλον. Το περιβάλλον όπου δραστηριοποιούνται οι περισσότερες επιχειρήσεις είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο και χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό καινοτομίας, ταχύτατες μεταβολές προϊόντων ή υπηρεσιών, μεταβαλλόμενες συμπεριφορές καταναλωτών και αγορών, προσφέρει πολλές ευκαιρίες και εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν την ευελιξία να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες, να αποφεύγουν τους κινδύνους και να είναι σε θέση να προσαρμόζονται γρήγορα και εύκολα στις ριζικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στο περιβάλλον τους. Η Διοίκηση μέσω Έργων παρέχει στις υπηρεσίες αυτήν την ευελιξία και δημιουργικότητα που χρειάζονται ώστε να επιβιώσουν και να επιτύχουν τους στόχους που έχουν θέσει. Αλληλεξάρτηση. Τα επιμέρους τμήματα μιας επιχείρησης εμφανίζουν μεγάλη εξάρτηση μεταξύ τους, η οποία κάποιες φορές μετατρέπεται σε ανταγωνιστικότητα. Η Διοίκηση μέσω Έργων δημιουργεί παράλληλη συνεργασία των τμημάτων με σκοπό την επιτάχυνση των δραστηριοτήτων και την αποφυγή συγκρούσεων, οι οποίες αποτελούν βασικό τροχοπέδη των διατμηματικών συνεργασιών. Φήμη του οργανισμού. Η υλοποίηση ενός έργου εγκυμονεί αρκετούς κινδύνους σε μία επιχείρηση και γι αυτό το λόγο πρέπει να είναι κατάλληλα οργανωμένες ώστε τα επικείμενα εμπόδια να αποφευχθούν. Οποιαδήποτε αποτυχία θα προκαλέσει μεγάλη ζημία στην εταιρία και θα αμαυρώσει το όνομα και το κύρος της στην 9

αγορά. Η Διοίκηση μέσω Έργων προσφέρει στις επιχειρήσεις καλύτερη οργάνωση και έλεγχο και οι πιθανότητες αποτυχίας μειώνονται. (Τομπάλογλου Ευάγγελος 2003) 1.5. Μοντέλα μέτρησης ωριμότητας των επιχειρήσεων στη Διοίκηση μέσω Έργων Η Διοίκηση μέσω Έργων αποτελεί ένα μοντέλο διοίκησης επιχειρήσεων το οποίο αναπτύχθηκε σχετικά πρόσφατα -και πιο συγκεκριμένα στις αρχές της δεκαετίας του 90- και γι αυτό το λόγο στερείται ιδιαίτερου θεωρητικού υπόβαθρου. Παρ όλα αυτά έχουν αναπτυχθεί κάποια μοντέλα τα οποία μετρούν την έκταση εφαρμογής της Διοίκησης μέσω Έργων στις επιχειρήσεις. Αυτά τα μοντέλα ονομάζονται μοντέλα ωριμότητας των επιχειρήσεων στη Διοίκηση μέσω Έργων και παρουσιάζονται στη συνέχεια: Το μοντέλο που προτείνει ο Morris [1994] καθορίζει 8 πρωταρχικά στοιχεία που πρέπει να διαχειρισθούν, με υποομάδες. Το συγκεκριμένο μοντέλο είναι ένα από τα λίγα που ερμηνεύει τη διοίκηση μέσω έργων με ένα πρακτικό και κατανοητό τρόπο και γι αυτό το λόγο είναι μεγάλης αξίας. Το μοντέλο που προτείνει ο Archibald στο Project Management Handbook καθορίζει έναν περιεκτικό κατάλογο των καθηκόντων του project manager και μπορεί να ληφθεί υπόψη σαν ένα μοντέλο του τι περιλαμβάνει η διοίκηση έργου. Το μοντέλο του Gareis είναι το πιο περιεκτικό, βασίζεται σε 8 άξονες και εξετάζει το κατά πόσο η επιχείρηση είναι προσανατολισμένη στη διοίκηση έργου σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων της. Το μοντέλο ωριμότητας του OGC (Organization of governing commerce) βασίζεται σε 5 στάδια στα οποία η επιχείρηση κινείται κατά σειρά από το πρώτο στο πέμπτο, με το τελευταίο να χρησιμοποιείται για να διακριθεί η απόλυτα προσανατολισμένη στο έργο επιχείρηση. Παρατηρούμε ότι τα παραπάνω μοντέλα διαφέρουν σημαντικά στη προσέγγιση τους. Όλα όμως χρησιμοποιούν ένα ιστόγραμμα προκειμένου να απεικονίσούν τα αποτελέσματα τους με γραφικό τρόπο, όπου οι άξονες του μοντέλου αποτελούν τις ακτίνες ενός ιστού. Η βαθμολογία σε κάθε άξονα δημιουργεί μια επιφάνεια, που όσο καλύτερη είναι η βαθμολογία μιας επιχείρησης τόσο μεγαλύτερη είναι η επιφάνεια στο συνολικό εμβαδόν του ιστού. (Τομπάλογλου Ευάγγελος 2003) 1.6. Κατηγοριοποίηση των Οργανισμών με βάση την εφαρμογή μεθόδων Διοίκησης μέσω Έργων Κάθε επιχείρηση θέτει κάποιους στόχους τους οποίους επιθυμεί να επιτύχει και οι οποίοι εξαρτώνται από μια σειρά παραγόντων. Αυτοί οι παράγοντες βασίζονται στη φύση των επιχειρήσεων καθώς και στη φύση της αγοράς στην οποία δραστηριοποιούνται. Με βάση λοιπόν τον προσανατολισμό που ακολουθούν οι επιχειρήσεις για την επίτευξη των στόχων τους διακρίνονται σε: project driven non-project driven project-oriented 10

Μια project-driven επιχείρηση διαχειρίζεται όλες τις εργασίες της ως έργα, με κάθε έργο να αποτελεί ένα ξεχωριστό κέντρο κόστους που εμφανίζει είτε κέρδη είτε απώλειες. Το συνολικό κέρδος της επιχείρησης είναι απλά το άθροισμα των κερδών σε όλα τα έργα. Σε μια επιχείρηση αυτού του είδους όλα περιστρέφονται γύρω από το έργο και χαρακτηριστικό παραδείγματα τέτοιας κατηγορίας επιχειρήσεων αποτελούν οι κατασκευαστικές εταιρίες. Μια non-project driven επιχείρηση τα έργα απλά υποστηρίζουν τις γραμμές παραγωγής ή τις υπόλοιπες λειτουργίες. Τα κέρδη και οι απώλειες σε αυτό τον τύπο επιχείρησης υπολογίζονται πάνω σε κάθετες ή λειτουργικές οργανωτικές γραμμές. Οι πόροι κατανέμονται, βάση προτεραιότητας, στις γραμμές που επιφέρουν έσοδα παρά στα έργα. Χαρακτηριστικό παραδείγματα τέτοιας κατηγορίας επιχειρήσεων αποτελούν οι χαμηλής τεχνολογίας κατασκευαστικές εταιρίες. Μια non-project driven επιχείρηση διαχωρίζεται σε project-oriented και σε non-project oriented. Οι non -project oriented επιχειρήσεις υπάγονται στην προηγούμενη κατηγορία των non-project driven επιχειρήσεων, οπότε ισχύουν οι ίδιες αρχές. Από την άλλη πλευρά οι project-oriented επιχειρήσεις διαχειρίζονται όλες τις εργασίες τους μέσα από το φάσμα της διοίκησης έργου και τους συμπεριφέρονται σαν να είναι έργα. Στις project-oriented επιχειρήσεις η υιοθέτηση και εφαρμογή της Διοίκησης μέσω Έργων αποδεικνύεται πολύ χρήσιμο εργαλείο και αποφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα. (Τομπάλογλου Ευάγγελος 2003) 1.7. Οργανωτικές Δομές Η Διοίκηση μέσω Έργων δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε παραδοσιακές δομές οργάνωσης καθώς προϋποθέτει καινοτομίες και ριζικές αλλαγές. Παρακάτω περιγράφονται οι κυριότερες οργανωτικές δομές που εφαρμόζονται από τις επιχειρήσεις. Κάθετες οργανωτικές δομές: Στη συγκεκριμένη κατηγορία οι επιχειρήσεις οργανώνονται με βάση τις λειτουργίες ή κατά τομέα και βασικός στόχος τους είναι η αποδοτικών αποτελεσμάτων μέσω της επανάληψης της εργασίας. Οι συγκεκριμένες δομές προωθούν την εξειδίκευση και τη μαζική παραγωγή και συνήθως υιοθετούνται από μεγαλύτερες επιχειρήσεις με συνηθισμένη τεχνολογία, μια ή ομάδα γραμμών παραγωγής, με σταθερό και απλό περιβάλλον και στρατηγικές χαμηλού κόστους. Οι εταιρείες που ανήκουν σε αυτή την ομάδα είναι προσανατολισμένες στην παραγωγή (production-oriented) και δίνουν μικρή προσοχή στις ανάγκες και τις απαιτήσεις των πελατών. Η επιτυχία της συγκεκριμένης δομής στηρίζεται στη συνεργασία μεταξύ των επιχειρηματικών λειτουργιών, που είναι οργανωμένες μέσα στα δικά τους τμήματα, γεγονός αρκετά δύσκολο να επιτευχθεί, καθώς οι επιχειρηματικές λειτουργίες προσπαθούν να δράσουν αυτόνομα και να επιτύχουν τους δικούς τους μεμονωμένους στόχους. Σύμφωνα με τον Schermerhorn [1999] κύρια πλεονεκτήματα μιας λειτουργικής δομής είναι τα ακόλουθα: επίτευξη οικονομιών κλίμακας με αποδοτική χρήση των πόρων ανάθεση εργασιών συνεπή με τις δεξιότητες και την εκπαίδευση ικανότητα επίλυσης τεχνικών προβλημάτων υψηλής ποιότητας εις βάθος εκπαίδευση και ανάπτυξη ικανοτήτων μέσα στις λειτουργικές γραμμές 11

ξεκάθαρη καριέρα μέσα στις λειτουργίες Η συγκεκριμένη οργανωτική δομή δεν προσφέρει την κατάλληλη ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις περιβαλλοντικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα. Επιπρόσθετα ο στενός έλεγχος των λειτουργιών, η συγκεντρωτικότητα των αποφάσεων και η υπερβολική εξειδίκευση που προωθούν αποτελούν ένα άλλο βασικό τους μειονέκτημα. Οργανωτικές δομές μήτρας. Η συγκεκριμένη δομή αποτελεί συνδυασμό κάθετων και οριζόντιων οργανωτικών δομών. Βασικός σκοπός των επιχειρήσεων που ακολουθούν τη συγκεκριμένη δομή είναι η κατανομή των εργασιών σε όλα τα τμήματα της επιχείρησης και η συμβολή τους σε αυτές. Άμεσο επακόλουθο είναι η δημιουργία περιβάλλοντος προσανατολισμένου στο πρόβλημα και το οποίο προωθεί την εφευρετικότητα και την καινοτομία. Επιπρόσθετα επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων της επιχείρησης και αυτή παρουσιάζει αυξημένο βαθμό ανταπόκρισης στις εξωτερικές και εσωτερικές μεταβολές της επιχείρησης. Ένα μεγάλο πρόβλημα όμως που αντιμετωπίζουν οι δομές μήτρας, είναι το θέμα ευθύνης μεταξύ των υπευθύνων και των τμημάτων και το θέμα της αναφοράς των εργαζομένων σε δύο ουσιαστικά προϊσταμένους. Δομές βασισμένες σε ομάδες (Team based). Η συγκεκριμένη δομή αναπτύχθηκε βάση της προσπάθειας των επιχειρήσεων για επίτευξη ευελιξίας και δημιουργικότητας στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον όπου δρουν. Όλη η εργασία της επιχείρησης επιτελείται σε μικρά ή μεγάλα έργα, τα οποία διαχειρίζονται ομάδες. Οι ομάδες συντονίζονται από κάποιο κεντρικό όργανο το οποίο διαφέρει από τη κεντρική διοίκηση. Οι δομές βασισμένες σε ομάδες δίνουν έμφαση στα έργα και εστιάζουν στις ανάγκες των πελατών. (Τομπάλογλου Ευάγγελος 2003) 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ 2.1. Γενικά Στοιχεία 2.1.1. Ιστορική Αναδρομή Οι πρώτες κρουαζιέρες άρχισαν να οργανώνονται και να πραγματοποιούνται γύρω στα μέσα του 19 ου αιώνα, την περίοδο δηλαδή όπου τα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή και θεωρούνταν πολύ ασφαλή. Ωστόσο ο ακριβής χρονολογικός προσδιορισμός της πραγματοποίησης της πρώτης κρουαζιέρας καθίσταται δύσκολος. Εικάζεται όμως ότι η ιδέα της κρουαζιέρας προτάθηκε για πρώτη φορά το 1835 από τους Peninsula και Oriental και πραγματοποιήθηκε από τους ίδιους το 1844 με πρώτο προορισμό τη Μεσόγειο. (Κουτσουράδη Αγγελική 2002) Τα επιβατηγά πλοία, για έναν αιώνα περίπου, δεν είχαν την τουριστική αποστολή που έχουν σήμερα και η δραστηριότητά τους περιοριζόταν στη μεταφορά επιβατών και φορτίων. Το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα των κατοίκων της Ευρώπης και της Μεσογείου προς την Αμερική προκάλεσε την ανάπτυξη υπερατλαντικών ταξιδίων αλλά και την εξειδίκευση και διαφοροποίηση της φορτηγού ναυτιλίας. Οι παραπάνω συνθήκες έδωσαν τις βάσεις για την ανάπτυξη της σύγχρονης βιομηχανίας των κρουαζιερόπλοιων με πρώτα δείγματα αυτής της εξέλιξης τα πλοία Oceanic της ελληνικής Home Line και το Queen Elizabeth II της Cunard. (Λεκάκου 2004) Το προϊόν της κρουαζιέρας κατά τη διάρκεια των ετών γίνεται όλο και περισσότερο δημοφιλές αλλά και ελκυστικό προς το επιβατικό κοινό. Ένας από τους παράγοντες που συνέβαλαν ουσιαστικά σε αυτή την ανάπτυξη και επέκταση του τομέα των κρουαζιερόπλοιων αποτελεί η εξέλιξη των υπόλοιπων μέσων μεταφοράς, και ιδιαιτέρως του αεροπλάνου. (Κουτσουράδη Αγγελική 2002) 2.1.2. Τάσεις της παγκόσμιας αγοράς κρουαζιεροπλοΐας Η βιομηχανία των κρουαζιερόπλοιων αποτελεί έναν ταχύτατα αναπτυσσόμενο τομέα σε διεθνές επίπεδο με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης από το 1980 της τάξεως του 8%. Η γενικότερη δραστηριότητα στο συγκεκριμένο τομέα συνέβαλλε στην αύξηση του τουρισμού σχεδόν στο διπλάσιο. Η διαφοροποίηση της βιομηχανίας των κρουαζιερόπλοιων από τους άλλους τομείς τουρισμού είναι ότι μπορεί να προωθηθεί στην αγορά και ως μετακίνηση και ως προορισμός αλλά και ότι πρόκειται για μια αγορά που καθοδηγείται από την προσφορά, αφού έχουμε πρωτογενή ζήτηση και όχι παράγωγο ζήτηση όπως στις υπόλοιπες θαλάσσιες μεταφορές. ( Robert E. Wood 2000- Λεκάκου 2004) Την τελευταία δεκαετία έχει παρατηρηθεί ουσιαστική ανάπτυξη του τομέα με αύξηση του στόλου των κρουαζιερόπλοιων κατά ποσοστό 70%, ενώ η χωρητικότητα των νεότευκτων πλοίων έχει μεγαλώσει, με αποτέλεσμα τα πλοία να είναι ικανά να πραγματοποιούν μεγαλύτερες διαδρομές. Το 1998 ο παγκόσμιος στόλος αριθμούσε 217 πλοία ενώ το 2003 αυξήθηκε στα 271 και έως το 2006 αναμένεται να προστεθούν άλλα 22 πλοία (σύνολο 293 πλοία), εκ των οποίων τα 76 θα είναι κτίσης από το 1998 και μετά. Οι ελλιμενισμοί για το σύνολο του παγκόσμιου στόλου κρουαζιερόπλοιων την τελευταία πενταετία παρουσιάζουν συνεχή αυξητική τάση η οποία αναμένεται να διατηρηθεί μέχρι τα επόμενα έτη. Επίσης ο αριθμός των εγκαταστάσεων υποδοχής τέτοιου τύπου πλοίων σχεδόν διπλασιάστηκε, ενώ 13

αναμένεται στα επόμενα χρόνια περαιτέρω ανάπτυξη (Λεκάκου Μαρία- Αθανάσιος Πάλλης- Παπαδοπούλου Μαρία 2004 - Κουτσουράδη Αγγελική 2003) Το ποσοστό των επιβατών που επιλέγουν τις κρουαζιέρες ως τρόπο διακοπών τους συνεχώς μεταβάλλεται λόγω των απρόβλεπτων συγκυριών που λαμβάνουν χώρα σε διεθνές επίπεδο. Έως το 2001 παρουσιαζόταν ραγδαία αύξηση των πελατών κρουαζιέρας και πιο συγκεκριμένα το 1991 μετακινήθηκαν 4,7 εκατομμύρια επιβατών, το 1996 6,5 εκατομμύρια, ενώ το 1999 επέλεξαν την κρουαζιέρα ως τρόπο διακοπών σχεδόν 9 εκατομμύρια επιβάτες διεθνώς. Παρόλο που οι προβλέψεις για τα επόμενα χρόνια ήταν αρκετά ενθαρρυντικές (το 2006 υπολογιζόταν να μετακινηθούν 17 εκατομμύρια επιβάτες), μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 11 ης Σεπτεμβρίου αλλά και τις συνεχείς δυσμενείς συγκυρίες που επικράτησαν τα τελευταία χρόνια στο παγκόσμιο στερέωμα (πόλεμος στο Κόσσοβο, πόλεμος στο Ιράκ, SARS), ο τομέας του τουρισμού και κατ επέκταση της κρουαζιέρας κλονίστηκε ανεπανόρθωτα. Ζητήματα όπως το μεσανατολικό, οι διαταραχές στις περιοχές πετρελαίων και ο φονταμεταλισμός μιας μικρής μερίδας του Ισλαμικού κόσμου έχουν δημιουργήσει καταστάσεις που πλήττουν τον παγκόσμιο τομέα του τουρισμού και ειδικά τις ιδιωτικές εταιρίες που ασχολούνται με την κρουαζιέρα. Ο ρυθμός ανάπτυξης του τομέα τα τελευταία 3 χρόνια μειώθηκε κατά ποσοστό 35%-40% και από το 2001 μέχρι σήμερα η κατάσταση που επικρατεί στην αγορά είναι ιδιαίτερα άσχημη. (Λεκάκου Μαρία- Αθανάσιος Πάλλης- Παπαδοπούλου Μαρία 2004) Οι εταιρίες από την άλλη πλευρά προσπαθούν να ξεπεράσουν τα προβλήματα αυτά και να αντεπεξέρχονται δυναμικά στο στίβο του ανταγωνισμού. Έχουν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται αρκετά σημάδια ανάκαμψης μέσω των νέων επενδύσεων που πραγματοποιούνται το τελευταίο χρονικό διάστημα. Πιο συγκεκριμένα περίπου 30 πλοία πρόκειται να παραδοθούν στο χρονικά διάστημα 2003-2007, τα οποία κοστίζουν περίπου 12 δισεκατομμύρια. Αναμφισβήτητα το καλύτερο δώρο για την επάνοδο και περαιτέρω ανάπτυξη της κρουαζιέρας είναι η επικράτηση της ειρήνης στη Μέση Ανατολή. 2.1.3. Κατηγοριοποίηση κρουαζιέρας Η κρουαζιεροπλοΐα ανάλογα με την αγορά δραστηριοποίησής της μπορεί να χωριστεί σε: διεθνής, τοπική/ περιφερειακή, παράκτια/ παραθαλάσσια, ποτάμια και ημερήσια. Η συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση είναι γεωγραφική και διαφαίνεται με ποιο τρόπο τα κρουαζιερόπλοια λειτουργούν. Τα όρια καθεμιάς κατηγορίας είναι ξεκάθαρα αλλά σε κάποιες περιπτώσεις η διεθνής και η τοπική αγορά μπορούν να συνενωθούν και να σχηματίσουν την υπερωκεάνια. Από τις παραπάνω αγορές η πιο σημαντική για τη βιομηχανία της κρουαζιέρας είναι η διεθνής αγορά και αυτό γίνεται εμφανές από το γεγονός ότι δραστηριοποιεί 190 πλοία και στο ότι συγκεντρώνει τα μεγαλύτερα ποσοστά νέων επενδύσεων. ( Λεκάκου Μαρία- Τζαννάτος Ε. 2000) 14

Οι εταιρίες κρουαζιερόπλοιων δραστηριοποιούνται σε παραπάνω από μια γεωγραφική κατηγορία και απευθύνονται σε επιβάτες οι οποίοι προέρχονται από διαφορετική χώρα, διαφορετική κουλτούρα, διαφορετική οικονομική κατάσταση και αποκλίνουσες προτιμήσεις. Γι αυτό το λόγο καθεμιά συνθέτει διάφορων ειδών πακέτα τα οποία να μπορούν να ικανοποιούν τις διαφορετικές ανάγκες των διάφορων κατηγοριών επιβατών. Ανάλογα την αγορά στην οποία δραστηριοποιείται η γραμμή αλλά και τις υπηρεσίες που παρέχει οι εταιρίες προσφέρουν τις εξής κατηγορίες πακέτων: Κατηγορία Σύγχρονου Κοινού, όπου τα κρουαζιερόπλοια που ανήκουν στο συγκεκριμένο τμήμα εξυπηρετούν το μεγαλύτερο κομμάτι της αγοράς καθώς παρέχουν υπηρεσίες για όλες τις ηλικίες και προτιμήσεις επιβατών και έχουν συνήθως διάρκεια 5-7 ημέρες Οικονομική Κατηγορία, όπου τα κρουαζιερόπλοια που ανήκουν στο συγκεκριμένο τμήμα είναι μικρότερης χωρητικότητας και μεγάλης ηλικίας, παρέχει περιορισμένες υπηρεσίες και αναφέρεται σε πελάτες χαμηλότερου εισοδήματος Μεσαία Κατηγορία, όπου τα κρουαζιερόπλοια που ανήκουν στο συγκεκριμένο τμήμα είναι εξειδικευμένα, μεγάλης ηλικίας και προσφέρουν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Για να είναι δυνατή η βιωσιμότητά τους διαφημίζονται σε μεγάλο βαθμό οι προσφερόμενες υπηρεσίες τους εν πλω αλλά και στους προορισμούς Κατηγορία Πολυτέλειας, όπου τα κρουαζιερόπλοια που ανήκουν στο συγκεκριμένο τμήμα παρέχουν κρουαζιέρες με υπηρεσίες υψηλού κόστους και με μεγάλη διάρκεια. Το μέγεθος των πλοίων μπορεί να είναι είτε μικρό, είτε μεσαίο, είτε μεγάλο και δραστηριοποιούνται σε διεθνές επίπεδο. (Παπαδοπούλου Μαρία 2004) 2.1.4. Επιδράσεις του τομέα της κρουαζιέρας στην οικονομία Παρόλο που η βιομηχανία της κρουαζιέρας αποτελεί μια σχετικά καινούρια βιομηχανία, μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα έχει καταφέρει να αναπτυχθεί αρκετά και να καταλαμβάνει πλέον σημαντική μερίδα στη συνολική πίτα της οικονομίας. Όπως κάθε τομέας έτσι και ο τομέας της κρουαζιεροπλοΐας αποφέρει θετικά αλλά συγχρόνως και κάποια αρνητικά στοιχεία στην οικονομία, τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθούν και να εξεταστούν. Κατ αρχάς αυξάνει την τουριστική κίνηση των περιοχών που προσεγγίζουν τα κρουαζιερόπλοια. Οι τουρίστες που προέρχονται από τα κρουαζιερόπλοια έχουν μεγάλη επίδραση στην εκάστοτε τοπική οικονομία, αντίστοιχη σε μέγεθος με αυτή που προκαλούν οι ξένοι επισκέπτες στο σύνολο. Η συμβολή τους στην οικονομία όμως διαφέρει ανάλογα την οικονομία της περιοχής που επισκέπτονται σε συνδυασμό με την οικονομία και της υπόλοιπης χώρας. Επίσης είναι απόλυτα συνυφασμένη με τις δαπάνες στις οποίες είναι διατεθειμένοι να προβούν οι τουρίστες κατά τη διάρκεια παραμονής τους σε μια περιοχή. Όπως είναι φυσικό εκτός από την εθνική οικονομία κάθε χώρας, θετικές απολαβές από τους καταναλωτές έχουν και οι εταιρίες κρουαζιερόπλοιων. Μεταξύ της εθνικής οικονομίας και των εταιριών αναπτύσσεται μια τεράστια αλληλεξάρτηση αλλά και αλληλοσυμπλήρωση συγχρόνως. Όσο η δραστηριότητα των εταιριών είναι αυξημένη τόσο ενισχύεται η εθνική οικονομία και όσο η εθνική οικονομία είναι ανθισμένη τόσο η βιομηχανία των κρουαζιερόπλοιων επεκτείνεται. (John MacCarthy 2003) 15

Ο τομέας της βιομηχανίας των κρουαζιερόπλοιων μπορεί να συμβάλλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην οικονομία των περιοχών που τα κρουαζιερόπλοια δραστηριοποιούνται και κατ επέκταση σε ολόκληρη την εθνική οικονομία της χώρας. Οι τομείς που συνθέτουν ολόκληρη τη συμβολή της βιομηχανίας στην οικονομία χωρίζονται σε έξι επιμέρους κατηγορίες ανάλογα την πηγή από την οποία προέρχονται αλλά και το ποσοστό που επιδρούν σε αυτή. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) Αρχικά έχουμε τα οφέλη που προέρχονται από το ξένο συνάλλαγμα των τουριστών, το οποίο επιφέρει σημαντικά οφέλη στην οικονομία σε εθνικό επίπεδο. Δεύτερον υπάρχουν τα έσοδα από τους φόρους και τα τέλη που επιβάλλει η εκάστοτε περιοχή και τα οποία έχουν άμεσο αντίκτυπο στην οικονομία σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Η τρίτη κατηγορία κερδών επέρχεται από τη μείωση της ανεργίας και την αυξημένη εργασιακή δραστηριότητα που επιφέρει ο τομέας των κρουαζιερόπλοιων. Επίσης αυτή η κατηγορία συμβάλλει στην οικονομία και σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) Η τέταρτη κατηγορία αφορά τις δαπάνες που πραγματοποιούνται για την εξασφάλιση εξωτερικού και κοινωνικού οφέλους με πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα τις δαπάνες που πραγματοποιούνται για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι συγκεκριμένες δαπάνες έχουν αντίκτυπο στην εθνική οικονομία καθώς και στην τοπική οικονομία. Οι επιδράσεις στο εμπόριο αποτελούν την πέμπτη κατηγορία. Ο αυξημένος τουρισμός αναμφισβήτητα έχει θετικότατες επιδράσεις στο εμπόριο, αυξάνει την κίνηση αγαθών και φυσικά αυξάνει τα κέρδη των εμπόρων. Η συγκεκριμένη κατηγορία επηρεάζει την οικονομία όμως σε τοπικό αποκλειστικά επίπεδο. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) Τέλος η έκτη και τελευταία κατηγορία αναφέρεται στις μεγάλες οικονομίες κλίμακας που δημιουργούνται σε μια περιοχή από τη δραστηριότητα των κρουαζιερόπλοιων. Τα θετικά αποτελέσματα των οικονομιών κλίμακας απολαμβάνουν σε μεγάλο βαθμό τόσο οι παραγωγοί όσο και οι καταναλωτές. Οι οικονομίες κλίμακας συμβάλλουν στο μεγαλύτερο ποσοστό στην τοπική οικονομία και σε αρκετά μικρότερο στην εθνική οικονομία. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) Η συνεργασία των εταιριών με κρουαζιερόπλοια με αερογραμμές συνεπάγεται την παροχή ενός πιο ολοκληρωμένου πακέτου υπηρεσιών και συμβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη και επέκταση της βιομηχανίας των κρουαζιερόπλοιων. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) Η εξάπλωση που άρχισε να παρατηρείται από τη δεκαετία του 60 και η οποία έγινε εντονότερη τη δεκαετία του 80 και του 90 οδήγησε στη βελτίωση των χαρακτηριστικών των πλοίων και των τερματικών σταθμών και επίσης έδωσε μεγάλη ώθηση στις εταιρίες με κρουαζιερόπλοια να αναδιοργανωθούν. Οι νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν έδωσαν την ευκαιρία και σε μικρές εταιρίες να μπορέσουν να κινηθούν στην αγορά των κρουαζιερόπλοιων και να δράσουν περισσότερο σε τοπικό επίπεδο. Όλη αυτή η άνθηση που σημειώθηκε προκάλεσε την αύξηση των ροών των επιβατών, την αύξηση των ναυπηγήσεων πλοίων, την προσφορά ταξιδιών, την κατασκευή τερματικών σταθμών, την επιμήκυνση της διάρκειας των κρουαζιέρων και την ανάπτυξη της οικονομίας των περιοχών που ανέπτυξαν δραστηριότητες με κρουαζιερόπλοια. Επίσης προσδίδει μεγαλύτερη ελκυστικότητα στις συγκεκριμένες πόλεις και ενισχύει το κύρος και την εικόνα τους στον υπόλοιπο κόσμο. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) Παρ όλες τις θετικές συγκυρίες που δημιουργούνται κατά την ανάπτυξη δραστηριότητας κρουαζιερόπλοιων εμφανίζονται και αρκετά προβλήματα. Αρκετά μεγάλο εμπόδιο αποτελεί 16

η δυσκολία στο να προσδιοριστεί η οικονομική επίδραση των τερματικών σταθμών διότι εξαρτάται κυρίως από τον αριθμό των επιβατών που θα επισκεφθούν τον λιμένα, παράγοντας ο οποίος δεν είναι καθόλου σταθερός. Επίσης ο σκληρός ανταγωνισμός που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στους λιμένες έχει οδηγήσει στην επιβολή μικρών φόρων στους χρήστες, ως παραχώρηση προς τους πλοιοκτήτες. Αυτό συνεπάγεται ότι κάποιες φορές η κίνηση κρουαζιερόπλοιων αποδεικνύεται ελάχιστα επικερδής. Επιπρόσθετα κάποιες υπηρεσίες που προσφέρονται επί ξηράς από τοπικές εταιρίες δεν τους προσφέρουν κάποιο κέρδος διότι πλέον παρέχονται και από τις ίδιες τις ναυτιλιακές εταιρίες. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) Οι τερματικοί σταθμοί μπορεί να παρουσιάσουν προβλήματα ανεπαρκούς υποδομής, λόγω των αυξημένων ροών επιβατών. Αυτές οι ελλείψεις μπορεί να έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ιστορική κληρονομιά της περιοχής, όπου η συντήρηση και η ενίσχυση της παράδοσης αποτελεί πρωταρχικό μέσο προβολής της. Επίσης οι βλέψεις για αύξηση της χρήσης των τερματικών σταθμών από τις εταιρίες μπορεί κάλλιστα να προκαλέσει προβλήματα και ελλείψεις ελεύθερων χώρων. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) Επιπρόσθετα ζητήματα εμφανίζονται σχετικά με τη μόλυνση του περιβάλλοντος λόγω της ηχορύπανσης που προκαλείται καθώς και της μειωμένης ποιότητας αέρα, του εδάφους και του νερού από τη χρήση των κρουαζιερόπλοιων. Γι αυτό το λόγο είναι επιτακτική η ανάγκη ενός νομοθετικού πλαισίου το οποίο θα καλύπτει και θα περιορίζει τις επιπτώσεις της επέκτασης των δραστηριοτήτων των τερματικών σταθμών. (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998) 2.2. Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΓΟΡΑ 2.2.1. Συστατικά στοιχεία της αγοράς των κρουαζιερόπλοιων Η κρουαζιεροπλοΐα αποτελεί σημαντικό κομμάτι του παγκόσμιου ναυτιλιακού τουρισμού. Η ανάπτυξη της ιδέας της κρουαζιέρας ουσιαστικά στηρίχθηκε στον τρόπο λειτουργίας των θέρετρων ξηράς. Οι υψηλής ποιότητας προσφερόμενες υπηρεσίες επί ξηράς μετασχηματίστηκαν και αναπροσαρμόστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατό για κάποιον να τις απολαύσει εν πλω, με αποτέλεσμα πολύ συχνά τα κρουαζιερόπλοια να χαρακτηρίζονται και ως πλωτά ξενοδοχεία. (Κουτσουράδη Αγγελική 2003) Ο τομέας των κρουαζιέρων αποτελεί μια ιδιαίτερη βιομηχανία εναλλακτικού τουρισμού και είναι ένα μίγμα τριών επιμέρους βασικών στοιχείων. Αυτά είναι οι μεταφορές που πραγματοποιούνται από τα κρουαζιερόπλοια (cruiseships), ο τουρισμός και ο χρόνος αναψυχής (tourism and leisure), τα οποία προσελκύουν τους τουρίστες και τους επιβάτες και τέλος το ταξίδι (travel) όπου συγκροτεί το οδοιπορικό μιας κρουαζιέρας. Η ουσιαστική διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία δεν είναι πάντα ξεκάθαρη, καθώς σε πολλές περιπτώσεις η μια κατηγορία εμπεριέχεται στην άλλη. (Peter Wild and John Dearing 2000) Παρατηρούμε λοιπόν ότι η αγορά της κρουαζιεροπλοΐας είναι μια πολυσύνθετη αγορά και αναφέρεται σε δυο επιμέρους τομείς, αυτήν του τουρισμού και αυτήν της ναυτιλίας. Όπως είναι φυσικό επακόλουθο ο τομέας των κρουαζιερόπλοιων ακολουθεί όλες τις εξελίξεις και τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στους παραπάνω δυο τομείς και επηρεάζεται από τους παράγοντες που σχετίζονται με αυτούς. (Κουτσουράδη Αγγελική 2002) 17

Οι εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην αγορά της κρουαζιέρας κινούνται στα πλαίσια του σκληρού ελεύθερου ανταγωνισμού και γι αυτό το λόγο οι συνθήκες που επικρατούν στην αγορά των κρουαζιερόπλοιων είναι πολύ δύσκολες. Σε περίπτωση που στη βιομηχανία κρουαζιέρων υπήρχε ευγενής άμιλλα, η είσοδος δηλαδή στην αγορά ήταν ελεύθερη και οι όροι του ανταγωνισμού ήταν δίκαια κατανεμημένοι, τότε η συγκεκριμένη αγορά δεν θα ήταν επικερδής. Τα έσοδα θα κάλυπταν μόνο το κεφαλαιουχικό κόστος και τα κέρδη θα βρίσκονταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. (John MacCarthy 2003) 2.2.2. Ο διεθνής στόλος Ο παγκόσμιος στόλος κρουαζιερόπλοιων σήμερα συντίθεται κατά προσέγγιση από 500 πλοία, εκ των οποίων το 82% είναι ενεργά, το 8% είναι υπό ναυπήγηση και το 10% είναι παροπλισμένα. Το συνηθέστερο μέγεθος αυτών είναι γύρω στους 7000 κοχ με μεταφορική ικανότητα που υπερβαίνει τους 2000 επιβάτες. (Λεκάκου Μαρία- Αθανάσιος Πάλλης- Παπαδοπούλου Μαρία 2004) Tα τελευταία χρόνια επικρατεί η τάση γιγαντισμού των κρουαζιερόπλοιων με κατασκευές που ξεπερνούν τους 10000 κοχ και μεταφορική ικανότητα 2500 επιβατών (Larry Dwyer- Peter Foryth 1998). Αυτή η πολιτική που υιοθετείται πλέον από το μεγαλύτερο ποσοστό από τις εταιρίες δημιουργεί μεγάλες οικονομίες κλίμακας όπου τα λειτουργικά έξοδα των εταιριών μειώνονται και ταυτόχρονα οι εισροές χρημάτων αυξάνονται. (Κουτσουράδη Αγγελική 2003) Η αγορά που δραστηριοποιούνται τα κρουαζιερόπλοια απαιτεί την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας αλλά και εκσυγχρονισμένων σύμφωνα με τις ανάγκες της εποχής. Για αυτό το λόγο οι εταιρίες είναι υποχρεωμένες να έχουν στην κατοχή τους πλοία ικανά που θα μπορούν να αντεπεξέλθουν επιτυχώς στις παραπάνω απαιτήσεις αλλά και στους κανονισμούς των διεθνών συμβάσεων. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται από τις εταιρίες η τάση να ναυπηγούν ολοένα και περισσότερο εκσυγχρονισμένα πλοία ή να μεταποιούν/ μετασκευάζουν τα παλιά ώστε να μπορούν πλέον να βαδίζουν σύμφωνα με το ρεύμα της εποχής. Από στατιστικά στοιχεία υπολογίζεται ότι την τελευταία πενταετία: το 50% των κρουαζιερόπλοιων είναι ηλικίας έως 10 χρόνων το 40% του συνόλου των κρουαζιερόπλοιων είναι 15 χρόνων και στο υπόλοιπο 10% υπολογίζεται ότι ανήκουν πλοία έως 30 ετών. (Παπαδοπούλου Μαρία 2004) Τα κρουαζιερόπλοια με βάση τη χωρητικότητα τους διαχωρίζονται σε επιμέρους κατηγόριες και πιο συγκεκριμένα σε κρουαζιερόπλοια άνω και κάτω των 1000 gt. Τα πλοία που ανήκουν στην κατηγορία κάτω των 1000 gt θεωρούνται αρκετά μικρά, δραστηριοποιούνται σε τοπικές αγορές και πραγματοποιούν ολιγοήμερα ταξίδια. Από την άλλη πλευρά τα κρουαζιερόπλοια άνω των 1000 gt δραστηριοποιούνται στη διεθνή αγορά και μπορούν να πραγματοποιούν μεγάλα και μακρινά ταξίδια. Η συγκεκριμένη κατηγορία μπορεί να διαιρεθεί σε επιμέρους υποκατηγορίες όπως: σε 1000-5000 gt σε 5000-10000 gt σε 10000-15000 gt σε 15000-20000 gt 18

σε 20000-30000 gt σε 30000-40000 gt σε 40000-50000 gt σε 50000-60000 gt σε 60000-70000 gt σε 70000-80000 gt σε 80000-90000 gt σε 90000-100000 gt και τέλος σε 100000 και άνω. Η μεγαλύτερη μερίδα των κρουαζιερόπλοιων ανήκει στην κατηγορία των 70000-80000 gt. (Παπαδοπούλου Μαρία 2004) Τέλος οι εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της κρουαζιέρας φαίνεται να δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στις σημαίες ευκολίας καθώς παρέχουν όπως είναι γνωστό μεγάλες οικονομικές διευκολύνσεις σε όσες εταιρίες τις χρησιμοποιούν ευρέως. Από την άλλη πλευρά βέβαια υπάρχουν και κάποιες εταιρείες, σε αρκετά μικρότερο ποσοστό, που χρησιμοποιούν τις εθνικές σημαίες λόγω του ισχυρού και γνήσιου δεσμού που αναπτύσσουν μεταξύ κράτους και πλοίου. Κατά σειρά προτεραιότητας οι σημαίες που κυριαρχούν στα κρουαζιερόπλοια είναι του Παναμά και από τις Μπαχάμες και ακολουθούν η σημαία της Λιβερίας, της Ιταλίας, της Αγγλίας, της Ελλάδας, της Νορβηγίας και της Κύπρου. (Παπαδοπούλου Μαρία 2004-Robert E. Wood 2000) 2.2.3. Καταμερισμός αγοράς Ο κυρίαρχος προορισμός κρουαζιέρων αποτελεί η περιοχή της Καραϊβικής εφόσον υπολογίζεται ότι συγκεντρώνει το 50% της παγκόσμιας δραστηριότητας. Άλλοι προορισμοί που εμφανίζουν μεγάλη κίνηση είναι η περιοχή της Μεσογείου με ποσοστό δραστηριότητας 10%, η Αλάσκα με ποσοστό 8%, το κανάλι του Παναμά με ποσοστό 6%, το Δυτικό Μεξικό με ποσοστό 5% και η Βόρεια Ευρώπη με ποσοστό 4%. Αναφορικά με την προσφορά κρουαζιέρων, η παγκόσμια βιομηχανία κρουαζιέρων κυριαρχείται από εταιρίες που δραστηριοποιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Νορβηγία. Οι συγκεκριμένες χώρες μεταξύ τους έχουν διαχωρίσει τις περιοχές όπου δρουν ώστε να μπορούν να απολαμβάνουν τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη από κάθε περιοχή στο μέγιστο δυνατό βαθμό. (Larry Dwyer-Peter Foryth 1998) Η γενικότερη άνθηση που έχει σημειωθεί στον τομέα των κρουαζιερόπλοιων έχει αλλάξει ριζικά τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά. Τα κυριότερα πρότυπα του τομέα διαφοροποιήθηκαν, τα μεγέθη των πλοίων γιγαντώθηκαν και οι εταιρίες παγιώθηκαν ριζικά στην αγορά μέσω συγχωνεύσεων και αγοραπωλήσεων μεταξύ τους. Το 2003 στη βιομηχανία κρουαζιερόπλοιων πραγματοποιήθηκε η πιο δραματική συγχώνευση στην ιστορία του τομέα καθώς μια από τις τέσσερις μεγαλύτερες εταιρίες, η P&O Princess Cruises εξαγοράστηκε από την εταιρία ηγέτη, την Carnival Corporation. (Λεκάκου Μαρία- Αθανάσιος Πάλλης- Παπαδοπούλου Μαρία 2004) Πλέον οι τρεις μεγαλύτεροι όμιλοι εταιριών κρουαζιερόπλοιων ( Carnival & PLC, RCCL και η Star Cruises) ελέγχουν πάνω από το 75% της αγοράς. Αναλυτικότερα η Carnival κατέχει 19

το 40%, η RCCL το 21% ενώ η Star Cruises το 10%. Επίσης οι τρεις εταιρίες έχουν στην κατοχή τους το 71% του παγκόσμιου στόλου και έχουν τον μικρότερης ηλικίας στόλο συγκριτικά με τις υπόλοιπες εταιρίες. Η Carnival είναι ως μεγαλύτερη εταιρία σε παγκόσμιο επίπεδο κατέχει 13 παραρτήματα διεθνώς, διαχειρίζεται 69 πλοία και αναμένει να τις παραδοθούν 13 νεότευκτα πλοία ως το 2006. (Λεκάκου Μαρία- Αθανάσιος Πάλλης- Παπαδοπούλου Μαρία 2004) Οι σημαντικότερες εταιρίες που έχουν δραστηριοποιηθεί ενίοτε σε διεθνές επίπεδο στον τομέα της κρουαζιεροπλοΐας και έχουν συμβάλλει στην ανάπτυξη, εξέλιξη και επέκταση του τομέα είναι οι εξής: ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Οι σημαντικότερες εταιρίες σε διεθνές επίπεδο 1) Adriatica Naviazione 31) Minoan Cruises 2) Asuka Cruises 32) Nekton Cruises 3) Birka Cruises 33) Norwegian Coastal Voyage Inc 4) Blue Lagoon Cruises 34) Norwegian Cruise Line 5)Captain Cook Cruises 6)Carnival Cruise Lines 7)Celebrity Cruises 8)Clipper Cruise 9)Color Line 10)Columbia River Cruises 11)Coral Princess Cruises 12)Costa Cruise Lines 13)Cruise West 14)Crystal Cruises 15)Cunard Line 16)Dane Sea Line 17)DFDS Seaways 35) Orient Lines 36) Peter Deilmann Cruises 37) Phoenix Reisen 38) Royal Olympia Cruises 39) Seabourn Cruise Line 40) Princess Cruises 41) Quark Expeditions 42) Radisson Seven Seas Cruises 43) Regal Cruises 44) Renaissance Cruises 45) Royal Carribean International 46) SeaEscape 47) Silja 20

18)Discovery Cruise Line 19)Dolphin Cruisers 20)Fathom Expeditions 21)First European Cruises 22)Fred Olsen Lines 23)Fred.Olsen Cruise Lines 24)Golden Star Cruises 25)Hapag Lloyd 26)Hebridean Island Cruises 27)Hebridean Island Cruises 28)Holland America Line 29)Kristina Cruises 30)Louis Cruises 48) Silversea Cruises 49) Star Cruises 50) Sun Bay Kreuzfahrten 51) Tallink 52) The American Flagship 53) Transocean Tours 54) TT-Line 55) United Sates Lines 56) Victoria Cruises 57) Viking Line 58) Windstar Cruises 59) World Explorer Cruises 60) Mariposa Cruise Line 2.3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ 2.3.1. Αλλαγές του τομέα Η επιτυχία των εταιριών με κρουαζιερόπλοια να αυξήσουν σε τόσο μεγάλο ποσοστό τον αριθμό των επιβατών που επιλέγουν τον συγκεκριμένο τρόπο για να περάσουν τις διακοπές τους οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων. Κατ αρχάς άλλαξαν την πάγια πολιτική που ακολουθούσαν για πάρα πολλά χρόνια, δηλαδή τα πακέτα των εταιριών να απευθύνονται στις ανώτερες τάξεις, οι τιμές να είναι πολύ υψηλές με αποτέλεσμα να θεωρούνται μέχρι πρόσφατα αυτού του είδους οι διακοπές πολυτελείας. Πλέον οι εταιρίες στοχεύουν σε διαφορετικά τμήματα αγοράς. Επιδιώκουν επίμονα να προσεγγίζουν τις μεσαίες και παραδοσιακές τάξεις αλλά και άτομα μικρότερης ηλικίας, με άμεσο επακόλουθο οι κρουαζιέρες να μετατραπούν σε ένα προϊόν πιο λαϊκό. Χαρακτηριστικά την τελευταία δεκαετία έχει καταγραφεί ότι ο μέσος όρος ηλικίας των επιβατών από τα 56 έτη έχει μειωθεί στα 44 έτη. ( Robert E. Wood 2000) Ο τουρισμός μέσω κρουαζιερόπλοιων έχει πλέον μετατραπεί σε πολύ μεγάλη βιομηχανία και αυτό έχει επιτευχθεί με το να υιοθετήσουν οι εταιρίες στοιχεία τα οποία είναι αρκετά εξεζητημένα και προσφέρουν μεγάλη πολυτέλεια. Επίσης εφάρμοσαν ριζικές αλλαγές στην κατασκευή των πλοίων δημιουργώντας έτσι μια καινούρια γενιά πλοίων. Αυτή η νέα γενιά πλοίων έχει τα εξής χαρακτηριστικά: 21

Βασίζονται σε οικονομίες κλίμακας καθώς η μεταφορική τους ικανότητα μπορεί να ξεπεράσει τους 2000 επιβάτες Είναι σχεδιασμένα με πολύ πρωτοποριακό τρόπο και είναι εξοπλισμένα με μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας Προσφέρουν μια πολύπλευρη ψυχαγωγική εμπειρία Η τακτική αυτή θα δημιουργήσει στις εταιρίες μεγάλες οικονομίες κλίμακας εφόσον το λειτουργικό κόστος θα μειωθεί ενώ συγχρόνως τα έσοδα της εταιρίας θα αυξηθούν λόγω των αυξημένων υπηρεσιών που προσφέρει. Η παγκοσμιοποίηση στον τομέα της κρουαζιέρας επίσης έχει προκαλέσει αλλαγές στον τρόπο που οι εταιρίες δραστηριοποιούνται στην αγορά. Παρατηρείται πλέον αυξημένη διεθνοποίηση στις δραστηριότητες των πλοιοκτητών και γενικά ακολουθούνται πολύ συγκεντρωμένα και προσεκτικά βήματα στον τομέα με αποτέλεσμα οι συνθήκες να έχουν δυσκολέψει. Οι όροι για είσοδο νέων εταιριών στον τομέα πλέον είναι ιδιαίτερα αυστηροί και περιορισμένοι με αποτέλεσμα ο αριθμός των ανταγωνιστών να έχει μειωθεί αρκετά. Επίσης αρκετές είναι οι εταιρίες που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν και να συμβαδίσουν με τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα, με λυπηρό αποτέλεσμα πολλές από αυτές να πτωχεύουν και να κλείνουν είτε να εξαγοράζονται.( Robert E. Wood 2000) 2.3.2 Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση για κρουαζιερόπλοια Οι κυριότερες αιτίες που μπορούν να ωθήσουν ένα άτομο στο να πραγματοποιήσει ένα ταξίδι αναψυχής και κατ επέκταση μια κρουαζιέρα μπορούν να διαιρεθούν σε τρεις κατηγορίες. Κατά κύριο λόγο η ανάπαυση και οι διακοπές είναι η σημαντικότερη αιτία που ωθεί ένα άτομο να προβεί στην υλοποίηση ενός τέτοιου ταξιδιού. Εν συνεχεία οι επαγγελματικοί λόγοι αποτελούν βασικό παράγοντα υλοποίησης κάποιου ταξιδιού ο οποίος μπορεί κάλλιστα να συνδυαστεί με την αναψυχή και την διασκέδαση. Τέλος κάποιες άλλες τουριστικές δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα δραστηριότητες ομορφιάς και υγείας αποτελούν αναμφισβήτητα ισχυρό κίνητρο για την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού αναψυχής. Η διαφυγή από την καθημερινότητα και τη ρουτίνα, η αναζήτηση ησυχίας, η επαφή με νέα άτομα καθώς και η ελευθερία κινήσεων είναι μερικά από τα οφέλη που αποκομίζει ένα άτομο μέσω της κατανάλωσης ενός τουριστικού προϊόντος, για οποιαδήποτε αιτία και αν το πραγματοποίησε. (Κουτσουράδη Αγγελική 2002) Σε αρκετές περιπτώσεις οι εταιρίες για να δημιουργήσουν κίνητρα σε δυνητικούς πελάτες να πραγματοποιήσουν μια κρουαζιέρα διαμορφώνουν διάφορες προσφορές ώστε να καταστήσουν το προϊόν ακόμα πιο ελκυστικό. Τέτοιες προσφορές αναφέρονται σε οικογενειακά πακέτα, σε εκπτώσεις σε όσους κλείσουν την κρουαζιέρα αρκετά νωρίς, ειδικές τιμές σε γκρουπ κλπ. (Κουτσουράδη Αγγελική 2002) Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση των ατόμων για κρουαζιέρες αναφορικά με το προϊόν αλλά και με τον προορισμό του ταξιδιού είναι οι παρακάτω: Το διαθέσιμο εισόδημα Ο ελεύθερος χρόνος Το επάγγελμα Η μόρφωση του ατόμου 22

Η οικογενειακή κατάσταση του ατόμου Η τιμή του πακέτου Οι στάσεις και αντιλήψεις του επιβάτη Το αεροπορικό capacity Η ελκυστικότητα του πακέτου (πλοίο, προσφερόμενες υπηρεσίες στο πλοίο, προορισμός, ενδιάμεσες στάσεις) Η εποχικότητα του προορισμού Η προτίμηση σε άλλο είδος τουρισμού Οι διεθνείς συγκυρίες (Κουτσουράδη Αγγελική 2003) Αναφορικά με τους παραπάνω παράγοντες αναμφισβήτητα το διαθέσιμο εισόδημα κάθε ατόμου αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα ζήτησης για μια κρουαζιέρα. Είναι αξιόλογο να σημειώσουμε ότι πλέον το προϊόν της κρουαζιέρας δεν αναφέρεται αποκλειστικά σε άτομα με υψηλά εισοδήματα καθώς οι εταιρίες έχουν στραφεί στην αναζήτηση πελατών από ευρύ φάσμα κοινωνικών τάξεων. Οπότε είναι εφικτό και για άτομα μεσαίων ή και χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων να μπορούν να ανταποκριθούν στην πρόκληση μιας κρουαζιέρας και να προσφύγουν σε πακέτα που δεν δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην πολυτέλεια και τις υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. (Κουτσουράδη Αγγελική 2002) Σε αυτό το σημείο θεωρείται σκόπιμο να επισημάνουμε ότι με βάση τους οικονομικούς πόρους που διαθέτει ένας καταναλωτής για την υλοποίηση μιας κρουαζιέρας μπορεί να διακριθεί σε δύο επιμέρους κατηγορίες. Πρώτα υπάρχει η ομάδα των προσεχτικών καταναλωτών οι οποίοι υπολογίζουν τους χρηματικούς πόρους τους και κλείνουν οικονομικά πακέτα. Από την άλλη πλευρά υπάρχει η ομάδα των απαιτητικών καταναλωτών που δίνουν έμφαση στο υψηλό επίπεδο της ποιότητας του ταξιδιού και της συνολικής εμπειρίας. (Κουτσουράδη Αγγελική 2002) Επίσης ο ελεύθερος χρόνος που διαθέτει κάθε άτομο παίζει σημαντικό ρόλο στη ζήτηση των κρουαζιέρων. Στη σημερινή εποχή το προσωπικό πρόγραμμα κάθε ατόμου σε συνδυασμό με τις βεβαρημένες επαγγελματικές υποχρεώσεις του, καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη τη διακοπή των υποχρεώσεων του για μεγάλο συνεχόμενο χρονικό διάστημα. Για το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων ελεύθερος χρόνος υπάρχει μόνο κατά τη διάρκεια των διακοπών του συνήθως κατά τη θερινή περίοδο. (Κουτσουράδη Αγγελική 2003) Αναμφισβήτητα το αεροπορικό capacity αποτελεί παράγοντα βαρύνουσας σημασίας κατά τη ζήτηση των ατόμων για μια κρουαζιέρα, ιδιαίτερα όταν αυτή πρόκειται να πραγματοποιηθεί εκτός των ορίων της χώρας μόνιμης κατοικίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων προστίθενται στην τιμή του συνολικού πακέτου με αποτέλεσμα αυτό να γίνεται περισσότερο ακριβό και συνεπώς λιγότερο ελκυστικό. (Κουτσουράδη Αγγελική 2003) Ο ανταγωνισμός που υφίσταται στον τομέα του τουρισμού είναι σκληρός και μεγάλος, οπότε για τη ζήτηση των κρουαζιέρων πολύ σημαντικό παράγοντα επίσης παίζουν οι υπηρεσίες που αυτές προσφέρουν και κατά πόσον ελκυστικά είναι στο επιβατικό κοινό τα εναλλακτικά είδη τουρισμού. Τέλος οι συνθήκες που επικρατούν την εκάστοτε περίοδο στην τοπική και διεθνή αγορά σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο αναμφισβήτητα διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη ζήτηση των ατόμων για 23