ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Έκθεση σχετικά με τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 1.2.2017 COM(2017) 48 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έκθεση σχετικά με τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα EL EL

Πίνακας περιεχομένων 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 2. ΥΠΟΔΟΜΗ ΣΕΔΕ ΤΗΣ ΕΕ... 6 2.1. Κάλυψη των δραστηριοτήτων, των εγκαταστάσεων και των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών... 6 2.2. Ενωσιακό μητρώο... 9 3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΤΟ 2015... 10 3.1. Προσφορά: δικαιώματα εκπομπής που τίθενται σε κυκλοφορία... 10 3.1.1. Ανώτατο όριο... 10 3.1.2. Εκχωρούμενα δικαιώματα εκπομπής... 11 3.1.2.1. Δωρεάν κατανομή... 11 3.1.2.2. Πρόγραμμα NER 300... 14 3.1.2.3. Πλειστηριασμός των δικαιωμάτων... 15 3.1.2.4. Παρέκκλιση από τους πλήρεις πλειστηριασμούς για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας 18 3.1.3. Διεθνή πιστωτικά μόρια... 21 3.2. Ζήτηση: δικαιώματα εκπομπής που αποσύρονται από την κυκλοφορία... 22 3.3. Εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης... 23 4. ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 27 5. ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ... 29 5.1. Νομικός χαρακτήρας και φορολογική μεταχείριση των δικαιωμάτων εκπομπής... 30 6. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ, ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΞΑΚΡΙΒΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ... 31 7. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ... 35 8. ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΒΟΛΗ... 36 9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ... 40 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από το 2005 το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ) αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής της ΕΕ για την οικονομικά αποδοτική μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τους τομείς της βιομηχανίας και της ηλεκτρικής ενέργειας. Το σύστημα συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών έως το 2020, και μάλιστα η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο όχι μόνο για να εκπληρώσει τον στόχο της, αλλά ακόμη και για να τον ξεπεράσει. Ωστόσο, για να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης των εκπομπών κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030 όπως συμφωνήθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ τον Οκτώβριο του 2014 και εντάχθηκε στο πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το 2030 απαιτείται να εξασφαλιστεί συνεχής πρόοδος. Ο εν λόγω εθνικός στόχος θα επιτευχθεί συλλογικά από την ΕΕ κατά τρόπο οικονομικά αποδοτικό, με μειώσεις τόσο στους εντός όσο και στους εκτός ΣΕΔΕ τομείς. Ένα εύρυθμο, αναμορφωμένο ΣΕΔΕ της ΕΕ θα αποτελεί τον βασικό μηχανισμό για την επίτευξη του στόχου αυτού, που αντιστοιχεί στη μείωση των εκπομπών κατά 43 % σε σύγκριση με το 2005 στους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Τον Ιούλιο του 2015 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετική πρόταση 1 για την αναθεώρηση του ΣΕΔΕ της ΕΕ κατά την επόμενη δεκαετία. Η αναμόρφωση και η αναθεώρηση του ΣΕΔΕ της ΕΕ συνιστά αναπόσπαστο τμήμα των εργασιών για την εδραίωση μιας ανθεκτικής Ενεργειακής Ένωσης, η οποία αποτελεί βασικό τομέα πολιτικής για την παρούσα Επιτροπή. 1 COM (2015) 337, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/txt/?uri=celex:52015pc0337 3

Οι κυριότερες πτυχές της πρότασης της Επιτροπής του Ιουλίου του 2015 για την αναθεώρηση του ΣΕΔΕ της ΕΕ κατά την 4η περίοδο (2021-2030) είναι οι ακόλουθες: Ετήσια μείωση του συνολικού αριθμού δικαιωμάτων εκπομπής κατά 2,2 % από το 2021 και μετά, σε σύγκριση με το 1,74 % που ισχύει επί του παρόντος Καλύτερα στοχοθετημένη κατανομή δωρεάν δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ακόλουθων παραμέτρων: o επικαιροποίηση των τιμών δεικτών αναφοράς ώστε να αντικατοπτρίζουν την τεχνολογική πρόοδο o o παραγωγής πιο στοχοθετημένη ταξινόμηση των κλάδων σε ομάδες διαρροής άνθρακα καλύτερη ευθυγράμμιση της δωρεάν κατανομής ανάλογα με τα επίπεδα Διάφοροι μηχανισμοί στήριξης συνδράμουν τους τομείς της βιομηχανίας και της ηλεκτρικής ενέργειας στην αντιμετώπιση των προκλήσεων καινοτομίας και επενδύσεων που ανακύπτουν κατά τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών o Δύο νέα ταμεία: Ταμείο Καινοτομίας με το οποίο η υφιστάμενη στήριξη για την παρουσίαση καινοτόμων τεχνολογιών θα επεκταθεί και στις καινοτομίες αιχμής για τη βιομηχανία Ταμείο Εκσυγχρονισμού αφενός, για να διευκολυνθούν οι επενδύσεις εκσυγχρονισμού του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και των ευρύτερων ενεργειακών συστημάτων και, αφετέρου, για να αυξηθεί η ενεργειακή απόδοση σε 10 οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη Δωρεάν δικαιώματα εκπομπής θα συνεχίσουν να διατίθενται για τον εκσυγχρονισμό του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας στα εν λόγω οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη. Τον Ιούλιο του 2016 η Επιτροπή παρουσίασε μια δέσμη μέτρων για να επιταχύνει τη μετάβαση σε χαμηλά επίπεδα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς της οικονομίας στην Ευρώπη 2. Μία από τις νομοθετικές προτάσεις 3 θέτει στόχους για τις δεσμευτικές ετήσιες μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τα κράτη μέλη κατά την περίοδο 2021 2030 για τομείς που δεν ρυθμίζονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Συνολικά, το νέο πλαίσιο βασίζεται στις αρχές της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, της οικονομικής αποδοτικότητας και της περιβαλλοντικής ακεραιότητας. 2 http://ec.europa.eu/clima/news/articles/news_2016072001_en.htm 3 COM(2016) 482 final, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/txt/?uri=celex:52016pc0482 4

Η ενίσχυση και η καλύτερη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μετάβαση προς μια οικονομία με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές και μεγαλύτερη ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη. Ως η πρώτη σημαντική και η μεγαλύτερη αγορά άνθρακα στον κόσμο, το ΣΕΔΕ της ΕΕ διαδραματίζει επίσης σημαίνοντα ρόλο όσον αφορά τη συνεισφορά του στις παγκόσμιες προσπάθειες που συμφωνήθηκαν τον προηγούμενο Δεκέμβριο στο Παρίσι, στο πλαίσιο της πρώτης διεθνούς συμφωνίας για την κλιματική αλλαγή σε παγκόσμια κλίμακα. Η πρώτη έκθεση σχετικά με την κατάσταση της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα 4 δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2012 (έκθεση για την αγορά άνθρακα 2012). Σκοπός της ήταν να αναλυθεί η λειτουργία της αγοράς άνθρακα και να εξεταστεί αν ήταν αναγκαίο να αναληφθεί κανονιστική δράση υπό το πρίσμα του αυξανόμενου πλεονάσματος δικαιωμάτων εκπομπής. Στο πλαίσιο της πρώτης έκθεσης σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης, που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2015 5, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε δεύτερη έκθεση για τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα (έκθεση για την αγορά άνθρακα 2015), η οποία συνόδευε την έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα. Η εν λόγω έκθεση κάλυπτε τα έτη 2013 και 2014 και παρουσίαζε επίσης ορισμένες πρωτοβουλίες που εγκρίθηκαν το 2015. Η παρούσα έκθεση για τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα, η οποία απαιτείται δυνάμει του άρθρου 10 παράγραφος 5 και του άρθρου 21 παράγραφος 2 της οδηγίας 2003/87/ΕΚ 6 (οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ) καλύπτει το έτος 2015, αλλά παρουσιάζει επίσης ορισμένες πρωτοβουλίες που προτάθηκαν ή συμφωνήθηκαν το 2016. Εκτός εάν ορίζεται κάτι διαφορετικό, τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν για την παρούσα έκθεση ήταν τα μόνα διαθέσιμα στο κοινό και τα μόνα που ήταν στη διάθεση της Επιτροπής έως τον Ιούνιο του 2016. Γενικές πληροφορίες σχετικά με διάφορες πτυχές του ΣΕΔΕ της ΕΕ, οι οποίες έχουν αναφερθεί ήδη σε προγενέστερες εκθέσεις για την αγορά άνθρακα, παρουσιάζονται εντός των πλαισίων που παρατίθενται σε όλη την έκταση της παρούσας έκθεσης. 4 COM(2012) 652 final, http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/reform/docs/com_2012_652_el.pdf 5 COM(2015) 576 - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1, http://ec.europa.eu/clima/policies/strategies/progress/docs/com_2015_576_annex_1_cover_el.pdf 6 Οδηγία 2003/87/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/EΚ του Συμβουλίου, ΕΕ L 275 της 25.10.2003, σ. 32. 5

2. ΥΠΟΔΟΜΗ ΣΕΔΕ ΤΗΣ ΕΕ 2.1. Κάλυψη των δραστηριοτήτων, των εγκαταστάσεων και των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών Το ΣΕΔΕ της ΕΕ λειτουργεί στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ, στην Ισλανδία, στο Λιχτενστάιν και στη Νορβηγία. Καλύπτει περίπου 11 000 σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, καθώς και τις εκπομπές από περίπου 520 αεροπορικές εταιρείες που εκτελούν πτήσεις μεταξύ ευρωπαϊκών αερολιμένων. Από το σύστημα καλύπτεται περίπου το 45 % των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ. Από την 3η περίοδο (2013-2020), οι τομείς με σταθερές εγκαταστάσεις που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ είναι ενεργοβόρες βιομηχανίες, οι οποίες περιλαμβάνουν σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και άλλες εγκαταστάσεις καύσης, με ονομαστική θερμική ισχύ >20MW (εκτός εγκαταστάσεων επικίνδυνων ή αστικών αποβλήτων), διυλιστήρια πετρελαίου, εγκαταστάσεις οπτανθρακοποίησης, σίδηρο και χάλυβα, κλίνκερ τσιμέντου, παραγωγή γυαλιού, ασβέστη, τούβλων, κεραμικών ειδών, χαρτοπολτού, χαρτιού και χαρτονιού, αλουμινίου, πετροχημικών προϊόντων, αμμωνίας, νιτρικού, αδιπικού οξέος, γλυοξάλης και γλυοξυλικού οξέος, δέσμευση CO 2, μεταφορά με αγωγούς και αποθήκευση CO 2 σε γεωλογικούς σχηματισμούς. Το πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ στην αεροπορία περιορίζεται στις πτήσεις εντός του ΕΟΧ μέχρι το τέλος του 2016. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ καλύπτει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ), τις εκπομπές υποξειδίου του αζώτου (N 2 O) από το σύνολο της παραγωγής νιτρικού οξέος, αδιπικού οξέος, γλυοξυλικού οξέος και γλυοξάλης, καθώς και τις εκπομπές υπερφθορανθράκων (PFC) από την παραγωγή αλουμινίου. Σύμφωνα με τις εκθέσεις του άρθρου 21 που υποβλήθηκαν το 2016 για το έτος αναφοράς 2015, ο συνολικός αριθμός των επιτρεπόμενων εγκαταστάσεων δεν υπερβαίνει πλέον τις 10 950, σε σύγκριση με περίπου 11 200 επιτρεπόμενες εγκαταστάσεις το 2014 και περίπου 11 400 εγκαταστάσεις το 2013. Το 2015 τα καύσιμα που χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του ΣΕΔΕ της ΕΕ παρέμειναν στη συντριπτική τους πλειονότητα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, 27 κράτη μέλη 7 ανέφεραν επίσης τη χρήση βιομάζας σε σχέση με σχεδόν 2 000 εγκαταστάσεις (για την ακρίβεια 1 966, ήτοι το 18 % του συνολικού αριθμού των εγκαταστάσεων). Μόνο 4 κράτη μέλη δεν ανέφεραν καθόλου χρήση βιομάζας (FR, LI, LT, MT). Παρότι τα στοιχεία για τις εκπομπές που συνδέονται με τη βιομάζα δεν ήταν πλήρη σε όλες τις εκθέσεις του άρθρου 21 που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη (DK, IE, LV, PT, RO), βάσει των δεδομένων που 7 Για την αναφορά στις εκθέσεις του άρθρου 21, ο όρος «κράτη μέλη» περιλαμβάνει τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ και τις χώρες του ΕΟΧ (Ισλανδία, Νορβηγία και Λιχτενστάιν). 6

όντως διαβιβάστηκαν, οι εκπομπές από τη βιομάζα που χρησιμοποιήθηκε ανήλθαν περίπου σε 125 εκατ. τόνους CO 2 (περίπου 7 % σε σύγκριση με τις εκπομπές που αναφέρθηκαν στο πλαίσιο του συστήματος ΣΕΔΕ της ΕΕ). Μόνο δύο κράτη μέλη (DE και SE) ανέφεραν περιορισμένη χρήση βιοκαυσίμων, η οποία αφορούσε συνολικά τέσσερις φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών 8. Στο πλαίσιο των κατηγοριών με βάση τις ετήσιες εκπομπές 9, από τα δεδομένα για το 2015 προκύπτει ότι, όσον αφορά το 2014, το 72 % των εγκαταστάσεων παραμένουν στην κατηγορία Α, το 21 % στην κατηγορία Β και μόνο το 7 % στην κατηγορία Γ. Το 2015 περισσότερες από 5 700 εγκαταστάσεις (μη συμπεριλαμβανομένης της IT) αναφέρθηκαν ως «εγκαταστάσεις με χαμηλά επίπεδα εκπομπών» (57 % επί του συνόλου, μη συμπεριλαμβανομένης της IT) 10. Το υψηλό ποσοστό των εγκαταστάσεων με χαμηλά επίπεδα εκπομπών και των εγκαταστάσεων της κατηγορίας A επιβεβαιώνει την καταλληλότητα της βαθμιδωτής και άλλων απλουστευμένων μορφών αρχιτεκτονικής του συστήματος παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και επαλήθευσης που έχει σχεδιαστεί με γνώμονα την αναλογικότητα. Μολονότι η κατάταξη των εγκαταστάσεων μεταξύ των κατηγοριών Α, Β και Γ και των εγκαταστάσεων με χαμηλά επίπεδα εκπομπών στο εσωτερικό των κρατών μελών ακολουθεί κατά γενικό κανόνα την ίδια συνολική τάση, διαπιστώνονται μεγαλύτερες διαφορές όσον αφορά τους κλάδους της βιομηχανίας ή τις δραστηριότητες που καλύπτονται. Εγκαταστάσεις του ΣΕΔΕ της ΕΕ που περιλαμβάνουν δραστηριότητες καύσης υπάρχουν σε όλα τα κράτη μέλη. Άλλες δραστηριότητες που αναφέρονται από τα περισσότερα κράτη μέλη είναι η διύλιση πετρελαίου, η παραγωγή χάλυβα, τσιμέντου, ασβέστη, γυαλιού, κεραμικών και χαρτοπολτού και χαρτιού. Μόνο δύο χώρες (FR και ΝΟ) αναφέρουν ότι έχουν εκδώσει άδειες για δραστηριότητες δέσμευσης και αποθήκευσης CO 2. Όσον αφορά τις δραστηριότητες που περιλαμβάνονται επιπροσθέτως για τις μη ανθρακούχες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, αναφέρεται ότι σε 13 χώρες (DE, ES, FR, GR, IS, IT, NL, NO, RO, SE, SI, SK, UK) έχουν εκδοθεί άδειες για την παραγωγή πρωτογενούς αλουμινίου και PFC, ενώ σε 20 χώρες (εξαιρουμένων των CY, DK, EE, IE, IS, LI, LU, LV, MT, PT, SI) έχουν εκδοθεί άδειες για την παραγωγή νιτρικού οξέος και N 2 O. Οι υπόλοιποι τομείς εκπομπών N 2 O αναφέρονται μόνο σε τρία κράτη μέλη και περιλαμβάνουν την παραγωγή αδιπικού οξέος (DE, FR, IT) και την παραγωγή γλυοξάλης και γλυοξυλικού οξέος (DE, FR). 8 Οι εκπομπές που αναφέρθηκαν βάσει του άρθρου 21 σχετικά με τη χρήση βιοκαυσίμων ισούνται με το 0,001 % των συνολικών εκπομπών του αντίστοιχου φορέα εκμετάλλευσης αεροσκαφών. 9 Βλέπε κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 601/2012 της Επιτροπής, της 21ης Ιουνίου 2012, για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατ εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 181 της 12.7.2012, σ. 30), όπου οι εγκαταστάσεις κατηγορίας Γ εκπέμπουν άνω των 500 000 τόνων CO 2 e ετησίως, οι εγκαταστάσεις κατηγορίας Β εκπέμπουν μεταξύ 500 000 και 50 000 τόνων CO 2 e ετησίως και οι εγκαταστάσεις κατηγορίας Α εκπέμπουν κάτω από 50 000 τόνους CO 2 e ετησίως. Επιπλέον, οι «εγκαταστάσεις με χαμηλά επίπεδα εκπομπών» είναι ένα υποσύνολο των εγκαταστάσεων κατηγορίας Α που εκπέμπουν λιγότερους από 25 000 τόνους CO 2 e ετησίως. 10 Η Ιταλία εξακολουθεί να παραλείπει να υποβάλει δεδομένα σχετικά με τον αριθμό των εγκαταστάσεων που αποτελούν εγκαταστάσεις με χαμηλά επίπεδα εκπομπών. 7

Σύμφωνα με τα στοιχεία που υποβλήθηκαν το 2015, λίγα μόνο κράτη μέλη έχουν κάνει χρήση της δυνατότητας να εξαιρούν τους μικρούς προξένους εκπομπών από το ΣΕΔΕ της ΕΕ σύμφωνα με το άρθρο 27 της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται από την οδηγία προκειμένου να μειωθούν ακόμη περισσότερο τα διοικητικά έξοδα των εγκαταστάσεων χαμηλών εκπομπών και επιτρέπεται μόνον εάν ισχύουν ισοδύναμα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με τις εκθέσεις που υποβλήθηκαν το 2016, 8 χώρες (DE, ES, FR, HR, IS, IT, SI, UK) κάνουν χρήση αυτής της δυνατότητας, ιδίως για εγκαταστάσεις με δραστηριότητες καύσης και παραγωγής κεραμικών. Η συνολική ποσότητα των εκπομπών που εξαιρέθηκαν για το 2015 ανήλθε περίπου σε 4 εκατ. τόνους CO 2 (ήτοι περίπου το 0,22 % του συνόλου των εξακριβωμένων εκπομπών), σε σύγκριση με 3,9 εκατ. τόνους CO 2 το 2014 και 4,7 εκατ. τόνους CO 2 το 2013. Αξίζει να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με τις εκθέσεις του άρθρου 21 που υπέβαλαν τα κράτη μέλη το 2016, είναι μόλις ελάχιστα τα κράτη μέλη τα οποία αξιοποίησαν το πλεονέκτημα που προσφέρει η διάταξη του άρθρου 13 του κανονισμού για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων 11 (ΚΠΥΕ), βάσει της οποίας επιτρέπεται η χρήση απλουστευμένων σχεδίων παρακολούθησης σε περιπτώσεις χαμηλού κινδύνου. Μόνο το BE (Φλάνδρα), η FR, η HR, η HU, η LI και η LT αναφέρουν τη χρήση τους στην περίπτωση των εγκαταστάσεων, ενώ αντίστοιχη αναφορά στην περίπτωση των αεροπορικών μεταφορών γίνεται μόνο από τη FI, την IS και την PL. Όσον αφορά την κάλυψη των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών, ο αριθμός των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών που αναφέρονται στο πλαίσιο των σχεδίων παρακολούθησης του ΣΕΔΕ της ΕΕ είναι πλέον μικρότερος από 530 για το 2015, σε σύγκριση με τους περισσότερους από 610 φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών που αναφέρθηκαν για το 2014. 11 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 601/2012, βλέπε υποσημείωση 8. 8

2.2. Ενωσιακό μητρώο Το ενωσιακό μητρώο καταγράφει την κυριότητα των δικαιωμάτων εκπομπής και τις σχετικές με τα δικαιώματα αυτά συναλλαγές κατά τρόπο παρόμοιο με το τραπεζικό σύστημα, με την καταχώριση των ποσοτήτων των εκάστοτε κατόχων στους λογαριασμούς του και των συναλλαγών μεταξύ λογαριασμών. Η λειτουργία και η διατήρηση αυτού του ενιαίου μητρώου πραγματοποιείται από την Επιτροπή, ενώ οι διαχειριστές των εθνικών μητρώων και στις 31 χώρες που συμμετέχουν στο ΣΕΔΕ της ΕΕ παραμένουν το σημείο επαφής για τους εκπροσώπους περισσότερων από 20 000 λογαριασμών (εταιρείες ή φυσικά πρόσωπα). Το ενιαίο μητρώο παρέχει στους Ευρωπαίους προξένους και εμπόρους εκπομπών, καθώς και σε 31 εθνικές αρχές, το μέσο για την άσκηση της εμπορικής τους δραστηριότητας στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ: π.χ. κατανομή δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής σε σταθερές εγκαταστάσεις και φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών, καταγραφή των εκπομπών από προξένους εκπομπών (σταθερές εγκαταστάσεις και αεροπορικές μεταφορές), παροχή σε προξένους εκπομπών, σε επαγγελματίες εμπόρους δικαιωμάτων εκπομπής, αλλά και σε φυσικά πρόσωπα της δυνατότητας να εκτελούν ολοκληρωμένες συναλλαγές εμπορίας με τη μεταβίβαση δικαιωμάτων εμπορίας μεταξύ των λογαριασμών, παροχή της δυνατότητας αποζημίωσης των προξένων εκπομπών για τις εκπομπές τους με την επιστροφή δικαιωμάτων εκπομπής. Επιπλέον, το μητρώο χρησιμοποιείται για την εφαρμογή της απόφασης για τον επιμερισμό των προσπαθειών*, καθώς και για τους πλειστηριασμούς των δικαιωμάτων εκπομπής. Ταυτόχρονα, το ενωσιακό μητρώο παρέχει στις συμμετέχουσες χώρες τη δυνατότητα συμμόρφωσης με τους κανόνες του πρωτοκόλλου του Κιότο των Ηνωμένων Εθνών: π.χ. απόσυρση ή ακύρωση πιστωτικών μορίων του πρωτοκόλλου του Κιότο. *Απόφαση αριθ. 406/2009/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2009, περί των προσπαθειών των κρατών μελών να μειώσουν τις οικείες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, ώστε να τηρηθούν οι δεσμεύσεις της Κοινότητας για μείωση των εκπομπών αυτών μέχρι το 2020, ΕΕ L 140 της 5.6.2009, σ. 136. Το 2016 το ενωσιακό μητρώο θα συνδέσει τη Μάλτα και την Κύπρο στο διεθνές σύστημα καταγραφής συναλλαγών των Ηνωμένων Εθνών (International Transaction Log ITL), ενώ θα θέσει επίσης σε εφαρμογή, υπό τον συντονισμό των Ηνωμένων Εθνών, τις απαιτούμενες λειτουργίες για τη διεξαγωγή των διαδικασιών που προβλέπονται στην απόφαση 3/CMP.11 της διάσκεψης των συμβαλλομένων μερών στο πρωτόκολλο του Κιότο 12. Η Επιτροπή, ως ο κεντρικός διαχειριστής του ενωσιακού μητρώου, επιδιώκει τη συνεχή βελτίωση των λειτουργιών του μητρώου, της ασφάλειας και του φιλικού προς τον χρήστη χαρακτήρα του, σε διαβούλευση με τους διαχειριστές των εθνικών μητρώων. 12 http://unfccc.int/resource/docs/2015/cmp11/eng/08a01.pdf 9

Περαιτέρω λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το ΣΕΔΕ της ΕΕ παρατίθενται στο εγχειρίδιο του ΣΕΔΕ 13. 3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΤΟ 2015 Στο παρόν κεφάλαιο παρέχονται πληροφορίες, τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και από την πλευρά της ζήτησης στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ, σχετικά με την κάλυψη του ανώτατου ορίου, τη δωρεάν κατανομή, το πρόγραμμα NER300, τον πλειστηριασμό, την παρέκκλιση από τον πλήρη πλειστηριασμό για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας σε ορισμένα κράτη μέλη και τη χρήση των διεθνών πιστωτικών μορίων. Από την πλευρά της ζήτησης, παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις εξακριβωμένες εκπομπές και την εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης. 3.1. Προσφορά: δικαιώματα εκπομπής που τίθενται σε κυκλοφορία 3.1.1. Ανώτατο όριο Το ΣΕΔΕ της ΕΕ λειτουργεί με βάση την αρχή των «ανώτατων ορίων και δικαιωμάτων εμπορίας». Το ανώτατο όριο είναι η απόλυτη ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που μπορούν να εκπέμπονται στο σύστημα για να εξασφαλιστεί η επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών και αντιστοιχεί στον αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπής που βρίσκονται σε κυκλοφορία σε συγκεκριμένο στάδιο εμπορίας. Από την 3η περίοδο, η οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ ορίζει ένα ενωσιακό ανώτατο όριο. Το ανώτατο όριο μειώνεται κάθε έτος κατά γραμμικό συντελεστή μείωσης 1,74 % της μέσης συνολικής ποσότητας δικαιωμάτων που εκχωρούνταν ανά έτος κατά την περίοδο 2008-2012. Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται τα αριθμητικά στοιχεία σχετικά με το ανώτατο όριο για κάθε έτος της περιόδου 2013-2020 (3η περίοδος). Πίνακας 1: Ανώτατο όριο για το ΣΕΔΕ της ΕΕ, 2013-2020 Έτος Ετήσιο ανώτατο όριο (εξαιρουμένων των αεροπορικών μεταφορών) 2013 2 084 301 856 2014 2 046 037 610 13 http://ec.europa.eu/clima/publications/docs/ets_handbook_en.pdf 10

2015 2 007 773 364 2016 1 969 509 118 2017 1 931 244 873 2018 1 892 980 627 2019 1 854 716 381 2020 1 816 452 135 3.1.2. Εκχωρούμενα δικαιώματα εκπομπής 3.1.2.1. Δωρεάν κατανομή Παρότι κατά την 3η περίοδο ο πλειστηριασμός αποτελεί την προκαθορισμένη μέθοδο για την κατανομή των δικαιωμάτων εκπομπής σε εταιρείες που συμμετέχουν στο ΣΕΔΕ της ΕΕ, ορισμένα δικαιώματα εξακολουθούν να κατανέμονται δωρεάν έως το 2020, αλλά και μετέπειτα. Εφαρμόζονται οι ακόλουθες αρχές: η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δεν λαμβάνει πλέον δωρεάν δικαιώματα εκπομπής (βλέπε τμήμα 3.1.2.4.) τα δικαιώματα εκπομπής κατανέμονται δωρεάν σύμφωνα με εναρμονισμένους κανόνες σε επίπεδο ΕΕ η δωρεάν κατανομή βασίζεται σε δείκτες επιδόσεων, ώστε να ενισχύονται τα κίνητρα για μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να επιβραβεύονται οι πλέον αποδοτικές εγκαταστάσεις προβλέπεται ένα απόθεμα για νεοεισερχομένους (NER) σε επίπεδο ΕΕ που αντιστοιχεί στο 5 % του συνολικού αριθμού δικαιωμάτων για την 3η περίοδο (η χρηματική αποτίμηση των 300 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής από το εν λόγω απόθεμα χρηματοδότησε το πρόγραμμα NER300 βλέπε τμήμα 3.1.2.2.). Παρέχεται δωρεάν κατανομή στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις για την αντιμετώπιση του δυνητικού κινδύνου διαρροής άνθρακα (εταιρείες που μεταφέρουν την παραγωγή τους, λόγω του κόστους που συνδέεται με τις πολιτικές για το κλίμα, σε τρίτες χώρες με λιγότερο αυστηρούς περιορισμούς όσον αφορά τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, γεγονός που οδηγεί δυνητικά σε αύξηση των συνολικών εκπομπών τους). Οι τομείς και οι κλάδοι τομέων που θεωρείται ότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα περιλαμβάνονται σε επίσημο κατάλογο, ο οποίος καλύπτει επί του παρόντος την περίοδο 2014-2019. Κατά την 3η περίοδο, το 39 % της συνολικής ποσότητας των διαθέσιμων δικαιωμάτων θα κατανεμηθεί δωρεάν σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για τη θερμότητα που παράγουν. Αυτό το μερίδιο δωρεάν κατανομής 11

θα αυξηθεί περαιτέρω έως το 2020 λόγω της κατανομής δικαιωμάτων σε νεοεισερχομένους. Προς το παρόν, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί το ποσοστό του αποθέματος για νεοεισερχομένους που θα χρησιμοποιηθεί κατά τα επόμενα έτη. Ωστόσο, σύμφωνα με τις επικρατούσες τάσεις, αναμένεται ότι το πρόσθετο ποσοστό που ενδέχεται να κατανεμηθεί δωρεάν από το NER δεν θα υπερβαίνει το 2 % του ανώτατου ορίου. Ως εκ τούτου, η δωρεάν κατανομή κατά την 3η περίοδο αναμένεται να ανέρχεται περίπου στο 41 % της συνολικής ποσότητας. Επιπλέον, περίπου το 2 % του συνολικού ανώτατου ορίου χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση του προγράμματος NER300 (βλέπε τμήμα 3.1.2.2.). Κατά συνέπεια, το μερίδιο πλειστηριασμών κατά την 3η περίοδο ανέρχεται στο 57 %. Οι νέες εγκαταστάσεις που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ και οι εγκαταστάσεις που αυξάνουν την παραγωγική τους ικανότητα είναι επιλέξιμες για πρόσθετη δωρεάν κατανομή από το NER στην 3η περίοδο. Το αρχικό NER, μετά την αφαίρεση 300 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής για το πρόγραμμα NER 300, διέθετε 480,2 εκατ. δικαιώματα εκπομπής. Έως τον Ιούλιο του 2016 έχουν δεσμευτεί 109,2 εκατ. δικαιώματα εκπομπής για 492 εγκαταστάσεις για το σύνολο της 3ης περιόδου. Το υπόλοιπο NER, το οποίο ανέρχεται σε 371 εκατ. δικαιώματα εκπομπής, μπορεί να διανεμηθεί στο μέλλον σε περίπτωση που υπάρχουν νέες εγκαταστάσεις ή υφιστάμενες εγκαταστάσεις που αυξάνουν την παραγωγική τους ικανότητα. Ωστόσο, αναμένεται ότι σημαντικός αριθμός από τα δικαιώματα αυτά θα παραμείνουν μη κατανεμημένα. Έως τον Ιούλιο του 2016 η κατανομή έχει μειωθεί κατά περίπου 231,4 εκατ. δικαιώματα εκπομπής λόγω εγκαταστάσεων οι οποίες έκλεισαν ή μείωσαν την παραγωγή τους ή την παραγωγική τους ικανότητα σε σύγκριση με εκείνη που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τον υπολογισμό της κατανομής κατά την 3η περίοδο. Πίνακας 2: Ο αριθμός των δικαιωμάτων (σε εκατομμύρια μονάδες) που κατανεμήθηκαν στη βιομηχανία δωρεάν το 2013, το 2014, το 2015 και το 2016 14 2013 2014 2015 2016 Δωρεάν κατανομή 15 (ΕΕ28+χώρες ΕΟΧ) Κατανομή από το αποθεματικό για τους νεοεισερχομένους (επενδύσεις σε αναξιοποίητες ζώνες και αυξήσεις της παραγωγικής ικανότητας) Δωρεάν δικαιώματα που παραμένουν μη κατανεμημένα 903,0 874,8 847,6 821,4 11,0 14,2 14,9 14,5 40,7 58,4 68,6 63,7 14 Τα αριθμητικά στοιχεία περιλαμβάνουν τις κοινοποιήσεις που υποβλήθηκαν έως τον Ιούλιο του 2016 και μπορεί να υπόκεινται σε μεγάλες αλλαγές που οφείλονται σε μεταγενέστερες κοινοποιήσεις από τα κράτη μέλη. 15 Αρχικό ποσό, πριν από την εφαρμογή των μειώσεων που αναφέρονται παρακάτω στον πίνακα. 12

λόγω κλεισίματος ή μεταβολών της παραγωγής ή της παραγωγικής ικανότητας Δεδομένου ότι η ζήτηση για τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων ήταν μεγαλύτερη από τη διαθέσιμη ποσότητα, η κατανομή για όλες τις εγκαταστάσεις που υπάγονται στο ΣΕΔΕ μειώθηκε κατά το ίδιο ποσοστό μέσω της εφαρμογής του «διατομεακού διορθωτικού συντελεστή» (σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας για το ΣΕΔΕ). Ο διορθωτικός συντελεστής αντιστοιχεί σε μείωση της δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων της τάξης του 6 % περίπου το 2013, που αυξάνεται ετησίως έως ότου ανέλθει στο 18 % περίπου το 2020. Έπειτα από σειρά αιτήσεων που υποβλήθηκαν από εθνικά δικαστήρια για την έκδοση προδικαστικής απόφασης, με απόφαση 16 που εξέδωσε τον Απρίλιο του 2016, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κήρυξε άκυρες από 1ης Μαρτίου 2017 τις ισχύουσες επί του παρόντος τιμές του διατομεακού διορθωτικού συντελεστή. Ο διατομεακός διορθωτικός συντελεστής θα πρέπει να υπολογιστεί εκ νέου με την υιοθέτηση της προσέγγισης που υπέδειξε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όσον αφορά το διευρυμένο πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων νέων δραστηριοτήτων και αερίων από το 2013 και μετά). Οι αναθεωρημένες τιμές θα ισχύουν για τις δωρεάν κατανομές κατά τα έτη από το 2018 έως το 2020 και θα μειώσουν τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων στις βιομηχανίες, αυξάνοντας παράλληλα τις ποσότητες πλειστηριασμών για την ίδια περίοδο. 16 Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-191/14, C-192/14, C-295/14, C-389/14 και C-391/14 έως C-393/14. 13

3.1.2.2. Πρόγραμμα NER 300 Το NER 300 είναι ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά προγράμματα στον κόσμο για καινοτομικά έργα επίδειξης ενεργειακής απόδοσης με χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Χρηματοδοτείται από τη χρηματική αποτίμηση των 300 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής από το NER που έχει συσταθεί για την τρίτη περίοδο του ΣΕΔΕ της ΕΕ. Στόχος του προγράμματος είναι η επίδειξη περιβαλλοντικώς ασφαλούς δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS) και καινοτόμων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) σε εμπορική κλίμακα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα κεφάλαια από τη χρηματική αποτίμηση διατέθηκαν σε έργα που επιλέχθηκαν μέσω δύο κύκλων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων, οι οποίοι πραγματοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2012 και τον Ιούλιο του 2014. Συνολικά καταβλήθηκαν 2,1 δισ. EUR σε ένα έργο CCS και 37 έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε 19 κράτη μέλη της ΕΕ. Τα έργα αυτά αναμένεται να κινητοποιήσουν ιδιωτικές επενδύσεις ύψους 2,7 δισ. EUR. Επί του παρόντος, βρίσκονται σε λειτουργία τρία έργα του προγράμματος NER 300: το έργο βιοενέργειας BEST στην Ιταλία, το έργο βιοενέργειας Verbiostraw στη Γερμανία και το Windpark Blaiken στη Σουηδία (για λεπτομέρειες, βλέπε έκθεση για την αγορά άνθρακα 2015). Πίνακας 3: Έργα NER 300 που χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων 17 Έργα σε εκκρεμότητα 16 Έργα σε λειτουργία 3 Έργα που αποσύρθηκαν 1 Σύνολο 20 17 Σύμφωνα με την απόφαση 2010/670/ΕΕ της Επιτροπής (απόφαση για το πρόγραμμα NER 300), οι τελικές επενδυτικές αποφάσεις για τα έργα των οποίων η χρηματοδότηση κατακυρώθηκε στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων το 2012 πρέπει να ληφθούν έως το τέλος του 2016, ενώ η αντίστοιχη διαδικασία για τα έργα των οποίων η χρηματοδότηση κατακυρώθηκε στο πλαίσιο της δεύτερης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων προβλέπεται έως το τέλος Ιουνίου του 2018. 14

3.1.2.3. Πλειστηριασμός των δικαιωμάτων Ο πλειστηριασμός είναι μια διαφανής μέθοδος κατανομής η οποία παρέχει στους συμμετέχοντες στην αγορά τη δυνατότητα να αποκτήσουν δικαιώματα εκπομπής στην τιμή της αγοράς. Από την έναρξη της 3ης περιόδου του ΣΕΔΕ της ΕΕ, ο πλειστηριασμός μέσω της πρωτογενούς αγοράς έγινε η προκαθορισμένη μέθοδος για την κατανομή των δικαιωμάτων αυτό σημαίνει ότι περισσότερα από τα μισά δικαιώματα εκπομπής πρόκειται να τεθούν σε πλειστηριασμό, ενώ η αναλογία αυτή θα αυξάνεται συνεχώς καθ όλη τη διάρκεια της περιόδου εμπορίας. Οι πλειστηριασμοί διέπονται από τον κανονισμό για τους πλειστηριασμούς*, ο οποίος προσδιορίζει τον χρόνο, τη διαχείριση και άλλες πτυχές του τρόπου διεξαγωγής των πλειστηριασμών, ούτως ώστε να διασφαλίζεται ανοικτή, διαφανής, εναρμονισμένη και χωρίς διακρίσεις διαδικασία. * Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1031/2010 της Επιτροπής, της 12ης Νοεμβρίου 2010, για τον χρόνο διεξαγωγής, τη διαχείριση και τις λοιπές πτυχές των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου κατ εφαρμογήν της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας, ΕΕ L 302 της 18.11.2010, σ. 1. Κατά την περίοδο αναφοράς, οι πλειστηριασμοί πραγματοποιήθηκαν μέσω των ακόλουθων χώρων πλειστηριασμών: ευρωπαϊκό ενεργειακό χρηματιστήριο European Energy Exchange AG («ΕΕΧ»), που διεξάγει πλειστηριασμούς ως ο κοινός χώρος πλειστηριασμού για τα 25 συμμετέχοντα κράτη μέλη σε κοινή διαδικασία σύναψης συμβάσεων και για την Πολωνία, η οποία επέλεξε να αυτοεξαιρεθεί από την κοινή διαδικασία σύναψης συμβάσεων, αλλά δεν έχει ορίσει ακόμη δικό της χώρο πλειστηριασμού από τις 5 Σεπτεμβρίου 2016, το ΕΕΧ διεξάγει τους πλειστηριασμούς ως ο δεύτερος κοινός χώρος πλειστηριασμού που ορίστηκε στις 13 Ιουλίου 2016. ΕΕΧ, που διεξάγει πλειστηριασμούς για τη Γερμανία ως χώρος αυτοεξαίρεσης πλειστηριασμών ICE Futures Europe («ΔΧΕ»), που διεξάγει πλειστηριασμούς για το Ηνωμένο Βασίλειο ως χώρος αυτοεξαίρεσης πλειστηριασμών. Η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και η Νορβηγία δεν έχουν αρχίσει ακόμα τους πλειστηριασμούς δικαιωμάτων. Το ΕΕΧ, διεξάγοντας πλειστηριασμό εξ ονόματος 27 κρατών μελών (25 κρατών μελών που συνεργάζονται σε κοινό χώρο πλειστηριασμών, της Γερμανίας και της Πολωνίας), έθεσε σε πλειστηριασμό το 88 % του συνολικού ποσού που είχε εκπλειστηριαστεί, ενώ το ΔΧΕ διεξήγαγε πλειστηριασμό για το 12 % της συνολικής ποσότητας εξ ονόματος του Ηνωμένου Βασιλείου. Έως την 30ή Ιουνίου 2016 είχαν διεξαχθεί περισσότεροι από 820 πλειστηριασμοί για την 3η περίοδο. Ο πίνακας που ακολουθεί παρέχει μια επισκόπηση των ποσοτήτων δικαιωμάτων της 3ης περιόδου που εκπλειστηριάστηκαν από το EEX και το ΔΧΕ το 2012 (οι 15

αποκαλούμενοι πρώιμοι πλειστηριασμοί 18 ), το 2013, το 2014, το 2015 και το 2016. Οι ποσότητες των γενικών δικαιωμάτων εκπομπής ορίστηκαν λαμβανομένης υπόψη της απόφασης για την παρακράτηση 900 εκατ. δικαιωμάτων από το 2014, το 2015 και το 2016 στο 2019 και στο 2020, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 176/2014 της Επιτροπής, ενώ οι ποσότητες των δικαιωμάτων εκπομπής για τις αεροπορικές μεταφορές ορίστηκαν λαμβανομένων υπόψη των προσωρινών παρεκκλίσεων για τον τομέα των αεροπορικών μεταφορών που προβλέπονται στην απόφαση αριθ. 377/2013/ΕΕ και στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 421/2014. Πίνακας 4: Ποσότητες δικαιωμάτων εκπομπής της 3ης περιόδου που τέθηκαν σε πλειστηριασμό από το EEX και το ΔΧΕ Έτος Ποσότητα γενικών δικαιωμάτων εκπομπής που τέθηκαν σε πλειστηριασμό Ποσότητα δικαιωμάτων εκπομπής του κλάδου των αεροπορικών μεταφορών που τέθηκαν σε πλειστηριασμό 2012 89 701 500 2 500 000 2013 808 146 500 0 2014 528 399 500 9 278 000 2015 632 725 500 16 390 500 2016 380 585 000 3 028 000 Οι πλειστηριασμοί διεξήχθησαν σε γενικές γραμμές ομαλά και οι τιμές εκκαθάρισης πλειστηριασμού ήταν εν γένει σύμφωνες με τις τιμές στη δευτερογενή αγορά, χωρίς την εμφάνιση σημαντικών προβλημάτων ή συμβάντων. Κατά την περίοδο αναφοράς ακυρώθηκε ένας πλειστηριασμός τον οποίο διεξήγαγε το ΕΕΧ για την Πολωνία. Η ακύρωση αυτή προέκυψε έπειτα από τρεις μόνον ακυρώσεις που σημειώθηκαν το 2013, λίγο μετά την έναρξη των πλειστηριασμών της 3ης περιόδου. Στο προσάρτημα 2 του παραρτήματος παρέχεται επισκόπηση των τιμών εκκαθάρισης πλειστηριασμού για όλους τους πλειστηριασμούς γενικών δικαιωμάτων εκπομπής που διεξήχθησαν από το 2013 έως τις 30 Ιουνίου 2016, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των συμμετεχόντων και της αναλογίας προσφοράς-κάλυψης. Οι χώροι πλειστηριασμών δημοσιεύουν τα λεπτομερή αποτελέσματα κάθε πλειστηριασμού σε ειδικούς ιστότοπους. Επιπλέον, η Γερμανία, η Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και η Επιτροπή εξ ονόματος των κρατών μελών που κάνουν χρήση του κοινού χώρου 18 Το 2012 πραγματοποιήθηκαν πρώιμοι πλειστηριασμοί δικαιωμάτων της 3ης περιόδου στο πλαίσιο της διαδεδομένης εμπορικής πρακτικής στον τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να πωλείται ενέργεια εκ των προτέρων και οι απαιτούμενες εισροές (συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων) να αγοράζονται όταν πωλείται η παραγωγή τους. 16

πλειστηριασμών, δημοσιεύουν μηνιαίες εκθέσεις σχετικά με τους πλειστηριασμούς 19 στις οποίες παρέχονται περαιτέρω πληροφορίες για τη διεξαγωγή των πλειστηριασμών, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συμμετοχή, την αναλογία προσφοράς-κάλυψης και τις τιμές. Το σύνολο των εσόδων που προήλθαν από τους πλειστηριασμούς μεταξύ 2012 και Ιουνίου 2016 υπερέβη τα 14 δισ. EUR. Η οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ προβλέπει ότι τουλάχιστον το 50 % των εσόδων από πλειστηριασμούς, περιλαμβανομένων όλων των εσόδων που προκύπτουν από τα δικαιώματα εκπομπής που κατανέμονται για τους σκοπούς της αλληλεγγύης και της ανάπτυξης, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται από τα κράτη μέλη για σκοπούς που σχετίζονται με το κλίμα και την ενέργεια. Το 2015 ο πλειστηριασμός δικαιωμάτων εκπομπής του ΣΕΔΕ απέφερε στα κράτη μέλη έσοδα ύψους 4,9 δισ. EUR. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που υποβλήθηκαν στην Επιτροπή, το 2015 τα κράτη μέλη δαπάνησαν ή προγραμμάτιζαν να δαπανήσουν κατά μέσο το 77 % των εν λόγω εσόδων για συγκεκριμένους σκοπούς που σχετίζονται με το κλίμα και την ενέργεια 20. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη χρήση των εσόδων από πλειστηριασμούς θα είναι διαθέσιμες στην έκθεση του 2016 σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης. Τον Δεκέμβριο του 2015 η Επιτροπή ξεκίνησε δημόσια διαβούλευση σχετικά με τη λειτουργία του κανονισμού για τους πλειστηριασμούς 21. Εκτός από ορισμένες πτυχές σε σχέση με τις οποίες θα μπορούσαν να εξεταστούν πιθανές τεχνικές βελτιώσεις, τα αποτελέσματα των πλειστηριασμών και οι απαντήσεις που υποβλήθηκαν στη δημόσια διαβούλευση επιβεβαιώνουν ότι η υφιστάμενη αρχιτεκτονική του κανονισμού για τους πλειστηριασμούς διασφαλίζει εν γένει την ομαλή, αποδοτική και αποτελεσματική διεξαγωγή των πλειστηριασμών και κατανομή των δικαιωμάτων εκπομπής, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος περιορισμένης αυτοεξαίρεσης. 19 Οι εν λόγω εκθέσεις είναι διαθέσιμες στον ειδικό ιστότοπο της Επιτροπής όπου μπορούν να αναζητηθούν και άλλες πληροφορίες σχετικά με τους πλειστηριασμούς, στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/auctioning/documentation_en.htm 20 Βλέπε άρθρο 10 παράγραφος 3 της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ. 21 http://ec.europa.eu/clima/consultations/articles/0028_en.htm 17

3.1.2.4. Παρέκκλιση από τους πλήρεις πλειστηριασμούς για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας Στο άρθρο 10γ της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ προβλέπεται μια παρέκκλιση από τον γενικό κανόνα του πλειστηριασμού, με σκοπό να στηρίζονται οι επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας σε ορισμένα κράτη μέλη. Οκτώ από τα δέκα επιλέξιμα κράτη μέλη* κάνουν χρήση αυτής της παρέκκλισης και κατανέμουν δωρεάν στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας ορισμένα δικαιώματα εκπομπής, υπό την προϋπόθεση ότι πραγματοποιούνται οι αντίστοιχες επενδύσεις. Τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπής δυνάμει του άρθρου 10γ αφαιρούνται από την ποσότητα δικαιωμάτων που το αντίστοιχο κράτος μέλος θα εκπλειστηρίαζε σε διαφορετική περίπτωση. Ανάλογα με τους εθνικούς κανόνες για την εφαρμογή της παρέκκλισης, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν να λαμβάνουν δωρεάν δικαιώματα εκπομπής, αξίας ισοδύναμης προς τις επενδύσεις που πραγματοποιούν ή έχουν πραγματοποιήσει μεταξύ των επενδύσεων που περιλαμβάνονται στο εθνικό σχέδιο επενδύσεων, ή ισοδύναμης προς τις πληρωμές που πραγματοποιούνται σε εθνικό ταμείο μέσω του οποίου χρηματοδοτούνται αυτές οι επενδύσεις. *Η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία και η Ρουμανία είναι επιλέξιμες για την παρέκκλιση. Η Μάλτα και η Λετονία αποφάσισαν να μην κάνουν χρήση της παρέκκλισης. Ο αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που κατανεμήθηκαν δωρεάν σε παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας το 2015 αναφέρεται στον πίνακα 5. Ο μέγιστος αριθμός δικαιωμάτων ανά έτος αναφέρεται στο προσάρτημα 1 του παραρτήματος. Εάν ο αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που κατανέμονται είναι χαμηλότερος από τον μέγιστο επιτρεπόμενο, τα εν λόγω «μη χρησιμοποιηθέντα» δικαιώματα εκπομπής επιτρέπεται να κατανεμηθούν δωρεάν κατά το/-α επόμενο/-α έτος/-η, ανάλογα με τους σχετικούς εθνικούς κανόνες του κράτους μέλους. Τελικά, τα δικαιώματα εκπομπής που δεν κατανέμονται δωρεάν σύμφωνα με την παρέκκλιση θα τίθενται σε πλειστηριασμό. Κατά το πρώτο έτος θα μπορούσαν να δηλωθούν οι επενδύσεις που είχαν πραγματοποιηθεί από τον Ιούνιο του 2009 και εξής από το εθνικό σχέδιο. Για το 2013 και το 2014 δηλώθηκαν δαπάνες για 500 επενδύσεις, από τις οποίες 135 είχαν ολοκληρωθεί, ενώ δηλώθηκε ότι 22 επενδύσεις είχαν ακυρωθεί και ότι οι υπόλοιπες βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Η συνολική αξία της επενδυτικής στήριξης που δηλώθηκε κατά τα έτη από το 2009 έως το 2015 ανέρχεται περίπου σε 9,49 δισ. EUR. Περίπου το 80% του ποσού αυτού αφιερώθηκε στην αναβάθμιση και μετασκευή των υποδομών, ενώ οι υπόλοιπες επενδύσεις αφορούσαν καθαρές τεχνολογίες ή τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού. Στα παραδείγματα επενδύσεων περιλαμβάνονται ένας νέος ατμοστρόβιλος συμπύκνωσης για συμπαραγωγή στην Εσθονία (αναβάθμιση υποδομών), η αποκατάσταση δικτύων τηλεθέρμανσης στη Βουλγαρία (μετασκευή υποδομής), η υποκατάσταση του άνθρακα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέσω της χρησιμοποίησης αποβλήτων στην Τσεχική Δημοκρατία (καθαρές τεχνολογίες) και 18

η κατασκευή αγωγού διασύνδεσης για το φυσικό αέριο στην Ουγγαρία (διαφοροποίηση του εφοδιασμού). Πίνακας 5: Αριθμός δωρεάν δικαιωμάτων που εκχωρήθηκαν σύμφωνα με το άρθρο 10γ Αριθμός δωρεάν δικαιωμάτων που ζητήθηκαν από τα κράτη μέλη ΚΜ 2013 2014 2015 BG 11 009 416 9 779 243 8 259 680 CY 2 519 077 2 195 195 1 907 302 CZ 25 285 353 22 383 398 20 623 005 EE 5 135 166 4 401 568 3 667 975 HU 7 047 255 0 - LT 322 449 297 113 269 475 PL 65 992 703 52 920 889 43 594 320 RO 15 748 011 8 591 461 9 210 797 Σύνολο 133 059 430 100 568 867 87 532 554 Διάγραμμα 1: Δωρεάν δικαιώματα που εκχωρήθηκαν σύμφωνα με το άρθρο 10γ Η οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ προβλέπει ότι τα κράτη μέλη που κάνουν χρήση της παρέκκλισης οφείλουν να δημοσιεύουν ετήσιες εκθέσεις για την υλοποίηση των επενδύσεων 19

από τα εθνικά τους σχέδια. Οι αιτήσεις θα πρέπει επίσης να δημοσιεύονται. Η εμπειρία δείχνει ότι οι υφιστάμενες εκθέσεις που έχουν δημοσιευτεί ποικίλλουν ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα κράτη μέλη περιορίζουν ή συγκεντρώνουν τις πληροφορίες που παρέχονται σχετικά με το κόστος των επενδύσεων για λόγους επιχειρηματικού απορρήτου. Κατά κανόνα, οι εκθέσεις δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του αρμόδιου υπουργείου, π.χ. Υπουργείο Ενέργειας (Βουλγαρία, Ρουμανία, Λιθουανία) ή Υπουργείο Περιβάλλοντος (Τσεχική Δημοκρατία, Κύπρος, Εσθονία, Ουγγαρία, Πολωνία). Τα δικαιώματα εκπομπής που δεν κατανέμονται δωρεάν τίθενται σε πλειστηριασμό. Τα αριθμητικά στοιχεία που παρατίθενται κατωτέρω παρουσιάζουν την τρέχουσα διανομή των δικαιωμάτων εκπομπής για τα έτη 2013, 2014 και 2015. Για παράδειγμα, η Πολωνία διαθέτει περίπου 50 εκατ. μη χρησιμοποιηθέντα δικαιώματα εκπομπής τα οποία αφαιρέθηκαν από το μερίδιο των δικαιωμάτων της που εκπλειστηριάστηκαν το 2013 και το 2014, αλλά δεν είχαν κατανεμηθεί ακόμη δωρεάν. Διάγραμμα 2: Διανομή δικαιωμάτων εκπομπής (κατανεμημένα, εκπλειστηριασθέντα, υπόλοιπα μη χρησιμοποιηθέντα) Κατανεμημένα δικαιώματα εκπομπής Εκπλειστηριασθέντα δικαιώματα εκπομπής Υπόλοιπα μη χρησιμοποιηθέντα δικαιώματα εκπομπής 20

3.1.3. Διεθνή πιστωτικά μόρια Το ΣΕΔΕ της ΕΕ επιτρέπει στους συμμετέχοντες να χρησιμοποιούν πιστωτικά μόρια του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (MKA) και της κοινής εφαρμογής (KE) δύο προγράμματα πιστωτικών μορίων σε επίπεδο ΟΗΕ με σκοπό την εκπλήρωση μέρους των υποχρεώσεών τους στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ *. Αυτή η δυνατότητα προβλέπεται έως το 2020. Στην 3η περίοδο τα πιστωτικά μόρια δεν επιστρέφονται πλέον άμεσα, όπως συνέβαινε στη 2η περίοδο, αλλά είναι ανταλλάξιμα ανά πάσα στιγμή καθ όλη τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους για τα δικαιώματα εκπομπής. Η χρήση των πιστωτικών μορίων από τους συμμετέχοντες στο ΣΕΔΕ της ΕΕ διέπεται από διάφορους κανόνες, π.χ. πρότυπα ποιότητας, εξαίρεση πυρηνικών έργων και έργων δάσωσης και αναδάσωσης, μη συνυπολογισμός των πιστωτικών μορίων που προέρχονται από έργα τα οποία έχουν εγγραφεί μετά το 2013 σε άλλες χώρες εκτός από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Επίσης, εφαρμόζονται ποσοτικοί κανόνες σχετικά τα μέγιστα επίπεδα πιστωτικών μορίων που μπορούν να χρησιμοποιούν οι φορείς εκμετάλλευσης καθώς και οι φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών **. * Τόσο τα έργα του MKA όσο και τα έργα της KE παράγουν πιστωτικά μόρια εκπομπών άνθρακα του Κιότο: πιστοποιημένες μειώσεις των εκπομπών (CER) και μονάδες μείωσης των εκπομπών (ERU), αντίστοιχα, καθεμία από τις οποίες ισοδυναμεί με 1 τόνο CO2. **Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1123/2013 της Επιτροπής, της 8ης Νοεμβρίου 2013, σχετικά με τον προσδιορισμό διεθνών δικαιωμάτων πιστωτικών μορίων δυνάμει της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ΕΕ L 299 της 9.11.2013, σ. 32 Αν και το ακριβές ποσό των πιστωτικών δικαιωμάτων στη διάρκεια της 2ης και 3ης περιόδου θα εξαρτηθεί εν μέρει από την ποσότητα των μελλοντικών εξακριβωμένων εκπομπών, οι αναλυτές της αγοράς εκτιμούν ότι θα ανέλθει σε περίπου 1,6 δισ. πιστωτικά μόρια. Από τις 30 Απριλίου 2016 ο συνολικός αριθμός των διεθνών πιστωτικών μορίων που χρησιμοποιούνται ή ανταλλάσσονται ανέρχεται σε 1 468 εκατ., αριθμός που υπερβαίνει το 90 % του επιτρεπόμενου ανώτατου ορίου. Για την περίοδο μετά το 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε τον καθορισμό στόχου για τη μείωση των εγχώριων εκπομπών, που σημαίνει ότι δεν προβλέπεται η χρήση διεθνών πιστωτικών μορίων κατά την επόμενη περίοδο εμπορίας του ΣΕΔΕ της ΕΕ. Στα γραφήματα που ακολουθούν απεικονίζεται η ανταλλαγή διεθνών πιστωτικών μορίων. Για πλήρη επισκόπηση, βλέπε προσάρτημα 3 του παραρτήματος. 21

Διάγραμμα 3: Σύνοψη της ανταλλαγής διεθνών πιστωτικών μορίων έως τις Δευτέρα, 31 Οκτωβρίου 2016 3.2. Ζήτηση: δικαιώματα εκπομπής που αποσύρονται από την κυκλοφορία Το 2015 οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από εγκαταστάσεις που συμμετέχουν στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ) εκτιμάται ότι μειώθηκαν κατά μόλις 0,4 % σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν καταχωριστεί στο μητρώο της Ένωσης. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν την καθοδική τάση που παρουσιάζει η λειτουργία του συστήματος κατά τα τελευταία πέντε έτη. Πίνακας 6: Εξακριβωμένες εκπομπές Έτος 2011 2012 2013 2014 2015 Εξακριβωμένες εκπομπές (σε εκατ. τόνους ισοδυνάμου CO 2 ) 1886 1867 1895 1812 1800 Μεταβολή στο -1,8 % -2 % -3 % -4,5 % -0,4 % 22

έτος x-1 Ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στην ΕΕ28 1,7 % -0,5 % 0,2 % 1,5 % 2,2 % Πηγή: Δημόσιος ιστότοπος του Ημερολογίου Συναλλαγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUTL) (http://ec.europa.eu/environment/ets/) Στοιχεία για το ΑΕΠ, όπως αναφέρονται στη διεύθυνση http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00115 (προσπελάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2016). Οι εξακριβωμένες εκπομπές από τις αεροπορικές μεταφορές αναφέρονται χωριστά στο τμήμα 4. Ο αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που ακυρώνονται (δεν χρησιμοποιούνται για τη συμμόρφωση) σε εθελοντική βάση ανέρχεται σε 69 627 δικαιώματα εκπομπής το 2015. Συνολικά, έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής ακυρώσεις 130 124 δικαιωμάτων εκπομπής. 3.3. Εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης Κατά την έναρξη της 3ης περιόδου, το ΣΕΔΕ της ΕΕ χαρακτηριζόταν από μεγάλη ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης δικαιωμάτων εκπομπής, με αποτέλεσμα ένα πλεόνασμα περίπου 2,1 δισ. το 2013. Το 2014 μειώθηκε ελαφρώς σε περίπου 2,07 δισ. και το 2015 συρρικνώθηκε σε μεγάλο βαθμό και ανήλθε σε 1,78 δισ. δικαιώματα εκπομπής. Η πτώση του πλεονάσματος αντικατοπτρίζει τη μείωση των ποσοτήτων που τέθηκαν σε πλειστηριασμό λόγω της εφαρμογής του μέτρου παρακράτησης 22, το οποίο ανέβαλε τον εκπλειστηριασμό 400 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής το 2014, 300 εκατ. το 2015 και 200 εκατ. το 2016. Εντέλει τα δικαιώματα αυτά θα μεταφερθούν στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς. Ελλείψει παρακράτησης, το 2015 το πλεόνασμα θα ήταν κατά τουλάχιστον 40 % υψηλότερο. Το 2015 οι εκπομπές μειώθηκαν κατά μικρό μόνο ποσοστό, γεγονός που συνεπάγεται σημαντική καθαρή μείωση της διαφοράς μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Για την αντιμετώπιση της διαρθρωτικής ανισορροπίας μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης δικαιωμάτων εκπομπής, υποβλήθηκε νομοθετική πρόταση για την καθιέρωση αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς και για αύξηση της ευελιξίας της προσφοράς δικαιωμάτων εκπομπής σε πλειστηριασμό. Το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς συμφωνήθηκε το 2015 23 και θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2019. 22 Απόφαση αριθ. 1359/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, που τροποποιεί την οδηγία 2003/87/ΕΚ, διασαφηνίζοντας τις διατάξεις για τον χρόνο διεξαγωγής των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, ΕΕ L 343 της 19.12.2013, σ. 1. 23 Απόφαση (ΕΕ) 2015/1814 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς όσον αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου και την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, ΕΕ L 264 της 9.10.2015, σ. 1. 23

Μια βασική έννοια για τη λειτουργία του αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς είναι ο συνολικός αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που βρίσκονται σε κυκλοφορία (ΣΜΔΕ). Τα δικαιώματα εκπομπής θα προστίθενται στο αποθεματικό εάν ο ΣΜΔΕ υπερβαίνει ένα προκαθορισμένο ανώτατο όριο (833 εκατ. δικαιώματα εκπομπής) και τα δικαιώματα εκπομπής θα απελευθερώνονται από το αποθεματικό εάν ο αριθμός είναι χαμηλότερος από ένα προκαθορισμένο κατώτατο όριο (κάτω των 400 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής ή όταν λαμβάνονται μέτρα βάσει του άρθρου 29α της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ). Έτσι, το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς απορροφά ή απελευθερώνει δικαιώματα εκπομπής, εάν ο ΣΜΔΕ βρίσκεται έξω από ένα προκαθορισμένο εύρος. Τα παρακρατηθέντα και τα λεγόμενα μη κατανεμημένα* δικαιώματα εκπομπής θα απορροφώνται επίσης από το αποθεματικό. Η προσφορά δικαιωμάτων εκπομπής συνίσταται στα δικαιώματα εκπομπής που μεταφέρονται από τη 2η περίοδο (2008-2012), στα δικαιώματα που τίθενται σε πλειστηριασμό, στα δικαιώματα που κατανέμονται δωρεάν και στα δικαιώματα στο NER ενώ η ζήτηση εξαρτάται από τις εκπομπές των εγκαταστάσεων και τα ακυρωθέντα δικαιώματα εκπομπής. Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλέπε πίνακα 1 στο προσάρτημα 4 του παραρτήματος. Το σημείο εκκίνησης για τον προσδιορισμό του συνολικού αριθμού δικαιωμάτων εκπομπής σε κυκλοφορία είναι ο συνολικός αριθμός δικαιωμάτων εκπομπής που απομένουν μετά τη 2η περίοδο του ΣΕΔΕ της ΕΕ, τα οποία δεν επιστράφηκαν ούτε ακυρώθηκαν.** Επομένως, το εν λόγω «σύνολο μεταφορών δικαιωμάτων», το οποίο ανέρχεται σε 1 749 540 826 δικαιώματα εκπομπής (ο αριθμός αυτός δεν περιλαμβάνει τα δικαιώματα εκπομπής των πρώιμων πλειστηριασμών της 3ης περιόδου που διενεργήθηκαν το 2012, αλλά αντικατοπτρίζει τη χρήση των διεθνών πιστωτικών μορίων πριν από την έναρξη της 3ης περιόδου. Το συνολικό ποσό των διεθνών πιστωτικών μορίων που χρησιμοποιήθηκαν από το 2008 περιλαμβάνεται στο τμήμα 3.1.3.) αντιστοιχεί στον ακριβή αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπής του ΣΕΔΕ που βρίσκονταν σε κυκλοφορία κατά την έναρξη της τρίτης περιόδου εμπορίας του ΣΕΔΕ της ΕΕ. Ο συνολικός αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που βρίσκονται σε κυκλοφορία όσον αφορά τον προσδιορισμό της απορρόφησης και της απελευθέρωσης στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς υπολογίζεται με τον ακόλουθο τύπο: TNAC = Προσφορά (Ζήτηση*** + δικαιώματα εκπομπής στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς) *Μη κατανεμημένα δικαιώματα είναι τα δικαιώματα εκπομπής που δεν κατανέμονται σύμφωνα με το άρθρο 10α παράγραφος 7 της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ, δηλ. τα δικαιώματα εκπομπής που απομένουν στο αποθεματικό για τους νεοεισερχομένους και που προκύπτουν από την εφαρμογή του άρθρου 10α παράγραφοι 19 και 20, δηλαδή δικαιώματα εκπομπής που προβλέπονται για δωρεάν κατανομή σε εγκαταστάσεις, τα οποία όμως παραμένουν μη κατανεμημένα λόγω (μερικής) παύσης λειτουργίας ή σημαντικών μειώσεων της παραγωγικής ικανότητας. ** Αυτά τα δικαιώματα εκπομπής αντικαταστάθηκαν από δικαιώματα εκπομπής της 3ης περιόδου στο τέλος της δεύτερης περιόδου εμπορίας. Κανένα άλλο δικαίωμα εκπομπής πριν από την τρίτη περίοδο εμπορίας δεν συμβάλλει στον συνολικό αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπής που βρίσκονται σε κυκλοφορία. Για την εξήγηση σχετικά με τη μεταφορά των δικαιωμάτων εκπομπής βλ.: http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/registry/faq_en.htm *** Αυτό περιλαμβάνει επίσης τα ακυρωθέντα δικαιώματα εκπομπής. 24

Η ετήσια έκθεση για την αγορά άνθρακα επιτρέπει την ενοποίηση των δεδομένων της προσφοράς και της ζήτησης που δημοσιεύονται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων οι οποίες απορρέουν από την οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ και τις εκτελεστικές της διατάξεις. Το εν λόγω χρονοδιάγραμμα, τα σχετικά δεδομένα και το πεδίο εφαρμογής παρουσιάζονται στον πίνακα 2 του προσαρτήματος 4 του παραρτήματος. Δεδομένου ότι το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς θα καταστεί λειτουργικό το 2019, η Επιτροπή, αρχής γενομένης από το 2017, θα δημοσιεύει τακτικά στα μέσα Μαΐου τον συνολικό αριθμό των δικαιωμάτων σε κυκλοφορία για το προηγούμενο έτος. Στο διάγραμμα 4 24 παρουσιάζονται τα σωρευτικά στοιχεία της προσφοράς και της ζήτησης για το ΣΕΔΕ έως το τέλος του 2014, αντίστοιχα. Η συνολική προσφορά το 2013 ήταν περίπου 2,18 δισ. δικαιώματα εκπομπής και η συνολική ζήτηση ήταν περίπου 1,96 δισ. δικαιώματα εκπομπής. Το 2014 τόσο η συνολική προσφορά όσο και η συνολική ζήτηση μειώθηκαν σε περίπου 1,87 δισ. δικαιώματα εκπομπής. Το 2015 η προσφορά μειώθηκε σε 1,58 δισ. δικαιώματα εκπομπής, ενώ η ζήτηση σημείωσε οριακή υποχώρηση στα 1,85 δισ. δικαιώματα εκπομπής. Κατά συνέπεια, το πλεόνασμα αυξήθηκε το 2013 κατά περίπου 220 εκατ. δικαιώματα εκπομπής, υπερβαίνοντας τα 2 δισ. δικαιώματα εκπομπής, παρέμεινε σταθερό το 2014 και στη συνέχεια μειώθηκε το 2015 σε περίπου 1,78 δισ. δικαιώματα εκπομπής. Επομένως, το πλεόνασμα βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδό του από την έναρξη της τρέχουσας περιόδου εμπορίας. Η μείωση της προσφοράς το 2014 και το 2015 αντικατοπτρίζει την πτώση των ποσοτήτων που τέθηκαν σε πλειστηριασμό λόγω της εφαρμογής της παρακράτησης. Στο διάγραμμα 5 παρουσιάζεται η εξέλιξη της προσφοράς και της ζήτησης κατά την περίοδο μεταξύ του 2013 και του 2015. 24 Αυτά τα αριθμητικά στοιχεία που αφορούν την περίοδο 2013-2015 βασίζονται στα πλέον πρόσφατα δεδομένα που σχετίζονται με τα εν λόγω έτη, όπως μπορεί να συναχθεί από το ημερολόγιο συναλλαγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUTL). Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να περιλαμβάνουν πρόσφατα στοιχεία για τα έτη 2013, 2014 και 2015. 25

Διάγραμμα 4: Ισορροπία μεταξύ σωρευτικής προσφοράς και ζήτησης έως το τέλος του 2015 Προσφορά (σωρευτική, σε εκατ.) Ζήτηση (σωρευτική, σε εκατ.) Δωρεάν κατανομή Διεθνή πιστωτικά μόρια που ανταλλάχτηκαν Δωρεάν κατανομή (NER) Ακυρώσεις Εξακριβωμένες εκπομπές Δωρεάν κατανομή (10γ) Χρηματική αποτίμηση του NER 300 από την ΕΤΕπ Πλειστηριασμοί Πρώιμοι πλειστηριασμοί Παρακράτηση 26

Διάγραμμα 5: Εξέλιξη της προσφοράς και της ζήτησης κατά την περίοδο 2013-2015 ζήτηση προσφορά σύνολο μεταφορών δικαιωμάτων από τη 2η περίοδο πλεόνασμα 4. ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Από τις αρχές του 2012, οι εκπομπές από όλες τις πτήσεις μεταξύ των αερολιμένων του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), από τις αναχωρήσεις από αερολιμένες του ΕΟΧ προς τρίτες χώρες και, εάν δεν απαλλάσσονται μέσω κατ εξουσιοδότηση πράξεων, από τις εισερχόμενες πτήσεις προς αερολιμένες του ΕΟΧ από τρίτες χώρες, περιλαμβάνονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ. Ωστόσο, σε συνέχεια της συμφωνίας της συνέλευσης του ΔΟΠΑ για την ανάπτυξη έως το 2016 ενός παγκόσμιου αγορακεντρικού μηχανισμού (ΠΑΜ) που θα εφαρμοστεί από το 2020, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των εκπομπών από τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές, το πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ μειώθηκε προσωρινά στις εκπομπές από τις πτήσεις εντός του ΕΟΧ μεταξύ του 2013 και του 2016. Σύμφωνα με τις εκθέσεις του άρθρου 21 που υποβλήθηκαν το 2016, οι φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών που διαθέτουν σχέδιο παρακολούθησης ανέρχονται πλέον σε 524 (έναντι των 611 που αναφέρθηκαν για το προηγούμενο έτος). Από αυτούς, το 56% (296) 27