Καθορισμός μεταβλητών και εισαγωγή δεδομένων

Καθορισμός μεταβλητών και εισαγωγή δεδομένων Καθορισμός μεταβλητών (variables) Το πρώτο βήμα κατά την εισαγωγή των δεδομένων είναι η δημιουργία των μεταβλητών. Ανοίγοντας το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 12 for Windows, στο κάτω αριστερό μέρος της οθόνης εμφανίζονται δύο «πεδία επιλογών». Το «Data View» και το «Variable View» (Εικ. 1). Το ενεργοποιημένο πεδίο καταδεικνύεται με έντομα γράμματα (bold). Στην Εικόνα 1 είναι ενεργοποιημένο το πεδίο «Data View». Εικ. 1 1

Για τη δημιουργία των μεταβλητών και τον καθορισμό των στοιχείων τους θα πρέπει να ενεργοποιηθεί το πεδίο «Variable View». Αυτό επιτυγχάνεται κάνοντας αριστερό «κλικ» με το ποντίκι πάνω στο πεδίο επιλογής «Variable View» στο κάτω αριστερό μέρος της οθόνης. Το ενεργοποιημένο πεδίο, που καταδεικνύεται με έντομα γράμματα (bold), είναι πλέον το πεδίο «Variable View» (Εικ. 2). Εικ. 2 Για τη δημιουργία μιας μεταβλητής θα πρέπει ο χρήστης να κάνει αριστερό κλικ στο πρώτο κελί της στήλης «Name», και να πληκτρολογήσει το όνομα της μεταβλητής. Το όνομα της μεταβλητής μπορεί να είναι με ελληνικούς ή λατινικούς χαρακτήρες, χωρίς όμως να υπάρχει κενό μεταξύ τους, ενώ ο πρώτος χαρακτήρας θα πρέπει να είναι γράμμα και όχι αριθμός. Π.χ. πληκτρολογούμε το λέξη «βάρος», που θα είναι το όνομα της μεταβλητής «σωματικό βάρος» (Εικ. 3). Εικ. 3 2

Στην επόμενη στήλη, στη στήλη «Type» θα πρέπει να καθοριστεί ο τύπος της μεταβλητής. Συνήθως οι μεταβλητές που χρησιμοποιούνται είναι αριθμητικές (Numeric), που αποτελεί και την προεπιλογή του SPSS. Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές της μεταβλητής θα είναι αριθμοί. Στην τρίτη και τέταρτη στήλη αντίστοιχα, καθορίζονται στο «πλάτος» («Width») και ο αριθμός των δεκαδικών ψηφίων («Decimals») της μεταβλητής. Με το όρο «πλάτος» εννοούμε πόσα ψηφία (αριθμούς) θα περιέχουν οι τιμές της μεταβλητής. Εξ ορισμού το πλάτος των τιμών ορίζεται ως 8 και ο αριθμός των δεκαδικών ψηφίων ορίζεται σε 2 (Εικ.4). Εικ. 4 Για την τροποποίηση του πλάτους («Width») ή του αριθμού των δεκαδικών ψηφίων («Decimals») των τιμών της μεταβλητής, κάνουμε αριστερό κλικ στο αντίστοιχο κελί και με τα βελάκια που εμφανίζονται κάνουμε τις αντίστοιχες ρυθμίσεις. Π.χ. αν δεν θέλουμε να έχουμε δεκαδικά ψηφία στη στήλη «Decimals», με τα βελάκια ή πληκτρολογώντας, βάζουμε τον αριθμό 0 (Εικ. 5). Εικ. 5 Στην επόμενη στήλη «Label» μπορούμε να πληκτρολογήσουμε περιφραστικά το όνομα της μεταβλητής, έτσι ώστε να την περιγράψουμε με πιο κατανοητό τρόπο. Π.χ. περιγράφουμε τη μεταβλητή «βάρος» ως «σωματικό βάρος» (Εικ. 6). Εικ. 6 3

Στη στήλη «Missing» καθορίζονται οι «χαμένες τιμές». Κάνοντας αριστερό κλικ με το ποντίκι στο αντίστοιχο κελί της συγκεκριμένης στήλης, εμφανίζονται δεξιά στο κελί τρεις τελίτσες. Κάνοντας αριστερό κλικ πάνω στις τελίτσες εμφανίζεται το πλαίσιο διαλόγου «Missing Values» (Εικ. 7). Εικ. 7 Σε πολλές έρευνες μπορεί να υπάρχουν χαμένες τιμές, π.χ. να μην έχουν συμπληρωθεί κάποιες ερωτήσεις ενός ερωτηματολογίου. Για να υπάρχει η δυνατότητα ενσωμάτωσης ή απόρριψης αυτών των περιπτώσεων στις μετέπειτα στατιστικές αναλύσεις, θα πρέπει να δηλωθούν οι χαμένες τιμές. Η δήλωση των χαμένων τιμών μπορεί να αφορά συγκεκριμένες τιμές (Discrete missing values), π.χ. να ορίζεται ως χαμένη τιμή η τιμή 9, η τιμή 99 ή η τιμή 999 ή συνδυασμός ενός εύρους χαμένων τιμών και μιας συγκεκριμένης χαμένης τιμής (Range plus one optional discrete missing value) Σε κάθε περίπτωση η χαμένες τιμές θα πρέπει να ορίζονται με τέτοιους αριθμούς που να μην συναντώνται στη συγκεκριμένη μέτρηση. Π.χ. όταν στα ερωτηματολόγια χρησιμοποιείται η επταβάθμια (7βάθμια) κλίμακα Likert, ως χαμένη τιμή μπορεί να οριστεί ο αριθμός 9. 4

Στις περιπτώσεις όπου πρέπει να οριστεί μια ονομαστική μεταβλητή, όπως π.χ. η μεταβλητή «φύλο», που έχει δύο κατηγορίες: «αγόρια» και «κορίτσια», θα πρέπει επιπρόσθετα να συμπληρωθεί και η στήλη «Values». Αφού δημιουργήσουμε λοιπόν τη νέα μεταβλητή «φύλο» με την διαδικασία που αναφέρθηκε προηγουμένως, στο αντίστοιχο κελί της στήλης «Values», θα πρέπει να δοθεί από ένας κωδικός αριθμός για την κάθε κατηγορία της μεταβλητής. Π.χ. για τα «αγόρια» μπορεί να δοθεί ο κωδικός 1 και για τα κορίτσια ο κωδικός 2. Για να επιτευχθεί αυτό, στη γραμμή της νέας μεταβλητής «φύλο» κάνουμε αριστερό κλικ μέσα στο αντίστοιχο κελί της στήλης «Values» και εμφανίζονται δεξιά στο κελί τρεις τελίτσες. Κάνοντας αριστερό κλικ πάνω στις τελίτσες εμφανίζεται το πλαίσιο διαλόγου «Value Labels» (Εικ. 8). Εικ. 8 Στο συγκεκριμένο πλαίσιο διαλόγου «Value Labels» μπορούν να καθοριστούν οι κωδικοί των κατηγοριών της συγκεκριμένης μεταβλητής. Π.χ. να δοθεί στην πρώτη κατηγορία («αγόρια») της μεταβλητής «φύλο» ο κωδικός 1 και στην δεύτερη κατηγορία της («κορίτσια») ο κωδικός 2. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, στο πλαίσιο διαλόγου «Value Labels» και στο πεδίο «Value:» πληκτρολογούμε τον αριθμό 1, και στο πεδίο «Value Label:» πληκτρολογούμε την περιγραφή αυτής της κατηγορίας, δηλαδή εφόσον πρόκειται για τα αγόρια πληκτρολογούμε τη λέξη «αγόρι» (Εικ. 9). Εικ. 9 5

Για την αποδοχή αυτής της καταχώρισης κάνουμε αριστερό κλικ με το ποντίκι πάνω στο διακόπτη «Add» και στο πεδίο δεξιά εισάγεται η συγκεκριμένη καταχώριση «1= αγόρι» (Εικ. 10). Εικ. 10 Ακολουθώντας τα ίδια βήματα, για την καταχώριση του κωδικού 2 για τη δεύτερη κατηγορία της μεταβλητής «φύλο», δηλαδή για τα κορίτσια, στο πεδίο «Value:» πληκτρολογούμε τον αριθμό 2 και στο πεδίο «Value Label:» πληκτρολογούμε την περιγραφή της δεύτερης κατηγορίας, δηλαδή εφόσον πρόκειται για τα κορίτσια πληκτρολογούμε τη λέξη «κορίτσι» (Εικ. 11). Εικ. 11 Για την αποδοχή και αυτής της καταχώρισης κάνουμε αριστερό κλικ με το ποντίκι πάνω στο διακόπτη «Add» και στο πεδίο δεξιά εισάγεται η συγκεκριμένη καταχώριση «2= κορίτσι» (Εικ. 12), ενώ για την αποδοχή και των δύο καταχωρίσεων πρέπει να γίνει αριστερό κλικ με το ποντίκι πάνω στο διακόπτης «ΟΚ». Εικ. 12 6

Αφού έχουν καθοριστεί όλες οι μεταβλητές που μας ενδιαφέρουν στο πεδίο «Variable View», μπορούμε να προχωρήσουμε στην εισαγωγή των δεδομένων, δηλαδή των τιμών του βάρους για κάθε ένα από τα αγόρια και τα κορίτσια του δείγματός μας. Για την εισαγωγή των δεδομένων ενεργοποιούμε το πεδίο «Data View», κάνοντας αριστερό κλικ με το ποντίκι. Παρατηρούμε ότι στο πεδίο επιλογής «Data View», στις δύο πρώτες στήλες αναφέρονται τα ονόματα των δύο μεταβλητών, «βάρος» και «φύλο», με τη σειρά που τις είχαμε ορίσει στα προηγούμενα βήματα (Εικ. 13) Εικ. 13 7

Κάνοντας αριστερό κλικ με το ποντίκι στο πρώτο κελί της στήλης «βάρος» πληκτρολογούμε την τιμή του βάρους του πρώτου ατόμου και το αποδεχόμαστε πατώντας το πλήκτρο «Enter». Συνεχίζοντας με τον ίδιο τρόπο εισάγουμε τις τιμές βάρους όλων των ατόμων του δείγματός μας, ενώ στη στήλη «φύλο» εισάγουμε τους κωδικούς «1» ή «2», ανάλογα για το αν πρόκειται για «αγόρι» ή «κορίτσι» (Εικ. 14). Εικ. 14 8

Κάνοντας αριστερό κλικ με το ποντίκι πάνω στο εικονίδιο (ετικέτα) κάτω από την επιλογή Graphs, αντί για τους κωδικούς «1» και «2» εμφανίζεται στη στήλη της μεταβλητής «φύλο» η περιγραφή αυτών των κωδικών, δηλαδή οι λέξεις «αγόρι» ή «κορίτσι», ανάλογα με το τι είναι το κάθε άτομο του δείγματος (Εικ. 15). Εικ. 15 9

Μετατροπή δεδομένων ( Transform ) Δημιουργία μιας καινούργιας μεταβλητής, βάσει δύο ήδη υπαρχόντων: Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου από δύο ήδη υπάρχουσες μεταβλητές θέλουμε να δημιουργήσουμε μια νέα μεταβλητή. Π.χ. αν έχουμε μια πρώτη και μια δεύτερη μέτρηση του σωματικού βάρους, μπορεί να μας ενδιαφέρει η διαφορά του σωματικού βάρους μεταξύ των δύο αυτών μετρήσεων. Έστω λοιπόν ότι έχουμε μια πρώτη μέτρηση του σωματικού βάρους και στη συγκεκριμένη μεταβλητή δίνουμε το όνομα «βάρος1», καθώς και μια δεύτερη μέτρηση του σωματικού βάρους των ίδιων ατόμων, στην οποία μεταβλητή δίνουμε το όνομα «βάρος2» (Εικ. 16). Εικ. 16 10

Για να δημιουργήσουμε μια νέα μεταβλητή που να περιλαμβάνει τη διαφορά μεταξύ των τιμών των δύο αρχικών μεταβλητών, από το μενού «Transform» με το ποντίκι επιλέγουμε την επιλογή «Compute» (Εικ. 17). Εικ. 17 Κάνοντας αριστερό κλικ πάνω στην επιλογή «Compute» εμφανίζεται το πλαίσιο διαλόγου «Compute Variable» (Εικ. 18). Εικ. 18 Στο πεδίο «Target Variable:», ορίζουμε το όνομα της καινούργιας μεταβλητής, π.χ. διαφορά_βάρους Κάνοντας αριστερό κλικ στο διακόπτη «Type & Label», ορίζουμε τη «λεζάντα» αυτής της καινούργιας μεταβλητής, π.χ. (διαφορά σωματικού βάρους) 11

Στο πεδίο «Numeric Expression:» πληκτρολογούμε τα ονόματα των αρχικών μεταβλητών ή τις επιλέγουμε από το αριστερό πεδίο και μεταξύ τους εισάγουμε το σύμβολο της αριθμητικής πράξης που θέλουμε να γίνει, ώστε να υπολογιστούν οι τιμές της νέας μεταβλητής. Π.χ. «βάρος1 βάρος2» (Εικ. 19). Εικ. 19 Κάνοντας αριστερό κλικ πάνω στο διακόπτη «OK» δημιουργείται η καινούργια μεταβλητή, οι τιμές τις οποίας είναι η διαφορά του σωματικού βάρους μεταξύ των δύο μετρήσεων (Εικ. 20). Εικ. 20 12