ΠΑΤΑΤΑ. Πίνακας 1: Έκταση και παραγωγή καλλιεργούμενης πατάτας στην Ελλάδα. Παραγωγή (τόννοι)

ΠΑΤΑΤΑ 74

75 ΠΑΤΑΤΑ Solanum tuberosum οικογένεια: Solanaceae Χρωματοσώματα: 2n=24 ή 4n=2Χ=48 Χώρες καταγωγής: Υψίπεδα Νότιας Αμερικής (Βολιβία, Ισημερινός, Κολομβία, Περού) Εισάχθηκε στην Ευρώπη: το 1537 από Ισπανούς Η καλλιέργειά της άρχισε: στην Ευρώπη: στην Ιρλανδία το 1663 λοιπές χώρες το 1710 στην Ελλάδα το 1830 στη Β. Αμερική: το 1719 από την Ιρλανδία Διάδοση καλλιέργειας: παγκόσμια (δες πίνακα) Ελλάδα (δες πίνακα) Πίνακας 1: Έκταση και παραγωγή καλλιεργούμενης πατάτας στην Ελλάδα. Έτος Έκταση (στρεμ.) Παραγωγή (τόννοι) Μ.Σ.Α (κιλά) 1982 503.700 906.100 1.799 1983 533.600 1.055.600 1.969 1984 483.700 967.900 2.001 1985 468.100 954.800 2.040 1992 426.000 964.000 2.263 1993 391.200 851.900 2.178 1994 413.800 984.500 2.379 1995 416.743 949.301 2.278 1996 401.260 915.060 2.280 1997 394.360 866.485 2.197 1998 386.235 881.760 2.283 1999 375.488 816.549 2.175 2000 391.288 997.803 2.550 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Υπουργείου Γεωργίας Πίνακας 2: Καλλιεργούμενες εκτάσεις και παραγωγή πατάτας ανά γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας το έτος 1994 (έκταση σε χιλ. στρέμματα, παραγωγή σε τόνους) Γεωγραφικό διαμέρισμα Εαρινές Θερινές Φθινοπωρινές Σύνολο έκτασης χώρας Σύνολο παραγωγής της Χώρας Έκταση Παραγωγή Έκταση Παραγωγή Έκταση Παραγωγή Στρέμματα % τόνοι % Θράκη 3.740 13.180 27.620 92.580 3.600 9.000 34.600 8,36 114.760 11,66 Μακεδονία 9.250 27.650 55.050 135.660 1.400 3.040 65.700 15,88 166.350 16,90 Ήπειρος 8.050 12.780 14.700 28.300 2.000 3.000 24.750 5,98 44.080 4.48 Θεσσαλία 2.565 6.514 5.555 16.070 9.745 58.245 17.865 4,32 80.829 8,21 Στερεά-Εύβοια 15.450 31.400 7.306 14.380 35.600 85.500 58.356 14,10 131.280 13.33 Πελοπ/σος 54.750 158.430 21.350 71.930 50.400 82.640 126.500 30.57 313.000 31,79 Κρήτη 15.400 24.600 21.250 47.050 5.750 8.350 42.400 10.25 80.000 8.13 Νησιά Αιγαίου 19.200 24.500 3.230 3.640 4.200 6.300 26.630 6.44 34.440 3.50 Νησιά Ιονίου 12.950 16.450 56 29 3.963 3.293 16.969 4.10 19.772 2.00 Σύνολο 141.355 315.504 155.757 409.639 116.658 259.368 413.770 100.00 984.511 100.00 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Υπουργείου Γεωργίας

76 Χρήσεις: διατροφή ανθρώπου (μαγειρευτές, ψητές, τηγανητές, chips κ.τ.λ.) κτηνοτροφή βιομηχανία (παραγωγή αμύλου, οινοπνεύματος) Διαιτολογική αξία: (δες πίνακα) Πίνακας 3: Περιεκτικότητα 100 γρ. κονδύλων πατάτας σε θρεπτικά στοιχεία Συστατικό Περιεκτικότητα Συστατικό Περιεκτικότητα Ενέργεια 86 θερμίδες Σίδηρος 0,60 mg Νερό 79,8 % Νάτριο 3,00 mg Πρωτεϊνες 2,1 g Βιταμίνη Α Ίχνη Λίπη 0,1 g Θειαμίνη (βιτ.β1) 0,10 mg Υδατάνθρακες 17,1 g Νιασίνη 0,04 mg Ασβέστιο 7,0 mg Ριβοφλαβίνη (βιτ.β2) 1,50 mg Φωσφόρος 53,0 mg Ασκορβικό οξύ(βιτ.c) 20,00 mg Κάλιο 407,0 mg Βοτανικοί χαρακτήρες α. Φυτό: δικοτυλήδονο, ετήσιο (βιολογικός κύκλος 3-5 μηνών), ποώδες. Μεγάλης ημέρας ως προς τον φωτοπεριοδισμό αν και υπάρχουν και ποικιλίες μικρής ημέρας. β. Βλαστός: στέλεχος τετραγωνικής διατομής με διακλαδώσεις, ύψους 40-80 εκ., στα πρώτα βλαστικά στάδια πλήρες, αργότερα κενό στο εσωτερικό του. γ. Υπόγειοι βλαστοί: Στόλωνες (μοσχία) που εκφύονται από το τμήμα του φυτού μεταξύ μητρικού κονδύλου και του υπέργειου βλαστού. Κάθε στόλωνας καταλήγει σε έναν κόνδυλο. Υπάρχουν και στόλωνες με περισσότερους κονδύλους. Ο αριθμός και το μήκος των στολώνων είναι χαρακτηριστικό της ποικιλίας αλλά επηρεάζεται και από τις συνθήκες της καλλιέργειας. δ. Ρίζα: Πολυάριθμα ινώδη ριζίδια τα οποία στερούνται της ικανότητας διείσδυσης σε πολύ συνεκτικά εδάφη και περιορίζονται μόνο στην απορρόφηση του νερού και των θρεπτικών στοιχείων. Εκφύονται από τη βάση των βλαστών που προέρχονται από τους οφθαλμούς του κονδύλου (του πατατόσπορου). ε. Φύλλα: σύνθετα με 7-11 φυλλάρια χνουδωτά, ελλειπτικά, πράσινα παράφυλλα (ή φυλλίδια) στη βάση του μίσχου. στ. Άνθη τέλεια: στεφάνη συμπέταλος με 5μερές περιάνθιο χρώματος ιώδους ή υπόλευκου ή υποκίτρινου. Δεν φέρει νέκταρ. 5 (ή 4 ή 6) στήμονες που σχηματίζουν κώνο γύρω από τον ύπερο. ωοθήκη συνήθως δίχωρη. στύλος μακρύς: προεξέχει του κώνου των στημόνων. Τα άνθη είναι αυτόστειρα και σπανίως γόνιμα Σε περίπτωση παραγωγής γόνιμης γύρης τότε, ανάλογα με την ποικιλία έχουμε : σύγχρονη ωρίμανση ή και υστερανδρία ζ. Ταξιανθία: Εκπτύσσεται από τη μασχάλη του τελευταίου φύλλου του κάθε βλαστού και έχει μακρύ άξονα.

77 Εικόνα 1: Διάγραμμα φυτού πατάτας Εικόνα 2: Φωτογραφία υπέργειου τμήματος φυτού πατάτας

78 Εικόνα 3: Διάγραμμα υπέργειου τμήματος φυτού πατάτας με τα χαρακτηριστικά στοιχεία τα οποία λαμβάνονται υπόψη κατά τη βοτανική ταξινόμηση Εικόνα 4: Φύλλο και άνθος πατάτας

79 Εικόνα 5: Διάγραμμα και φωτογραφία άνθους πατάτας με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που λαμβάνονται υπόψη κατά τη βοτανική ταξινόμηση η. Καρπός: σφαιρική ράγα διαμέτρου 1-1,5 εκ. με 100-300 σπόρους. πράσινος ή πρασινοϊώδης, τοξικός. Σημείωση: όλα τα πράσινα μέρη του φυτού της πατάτας είναι δηλητηριώδη, λόγω της σολανίνης που περιέχουν. θ. Κόνδυλοι: το μόνο βρώσιμο τμήμα του φυτού της πατάτας και αποτελείται από: το περίδερμα (skin), το φλοιός (cortex), τον αγγειακό δακτύλιο (vascular ring), την εντεριώνη (pith, medulla) τους οφθαλμούς που διακρίνονται: στον ακραίος (ή βασικό ή επιτακτικό) στους πλάγιους Κόνδυλος = σαρκώδης βλαστός στην κορυφή του στόλωνα (μοσχίου) Σχήμα και μέγεθος ανάλογα με την ποικιλία, τις καλλιεργητικές συνθήκες, το κλίμα και το έδαφος. Υφή περιδέρματος: λεία, ρικνή ή με ελαφρά σχασίματα Εξωτερικά μέρη κονδύλου: περίδερμα (φελλώδης επιδερμίδα) ακραίο ή κορυφαίο μάτι πλευρικά μάτια σε σπειροειδή διάταξη φακίδες

80 Εικόνα 6: Κόνδυλος πατάτας Εικόνα 7: Διάφορα σχήματα κονδύλων. Εκείνοι της τελευταίας από κάτω σειράς δεν απαντώ- νται στις καλλιεργούμενες ποικιλίες, αν και οι πεταλόμορφοι και σπειροειδείς είναι κοινές μορφές στις αρχέγονες βοτανικές ποικιλίες των Άνδεων που υπάρχουν και σήμερα ως άγριες.

81 Εικόνα 8: Σχηματισμός κονδύλου στην κορυφή του στόλωνα (μοσχίου). s = διαγεωτροπικοί στόλωνες (με καμπτόμενη την κορυφή τους), t = καλά σχηματισθέντες κόνδυλοι στην κορυφή των στολώνων, yt = έναρξη σχηματισμού των κονδύλων (διόγκωση πλησίον της κορυφής του στόλωνα). Εικόνα 9: Eξωτερικά στοιχεία του κονδύλου

82 Εικόνα 10: Εγκάρσια τομή κονδύλου πατάτας Μέρη ματιού (σύνθετος οφθαλμός): κύριος οφθαλμός δύο λανθάνοντες δευτερεύοντες οφθαλμοί λέπια (κατάλοιπα εκφυλισθέντων φύλλων) Δομή κονδύλου (από έξω προς τα έσω): φελλώδης επιδερμίδα (πάχους 6-10 κυττάρων) φελλογενής ιστός ιστός πλούσιος σε πρωτεΐνες αλλά φτωχός σε άμυλο, που περιέχει τις χρωστικές του κονδύλου Τα παραπάνω μέρη συνιστούν το φλοιό του κονδύλου

83 εξωτερική ηθμώδη δεσμίδα κάμβιο αγγεία δευτερογενούς ξύλου Τα τρία ως άνω μέρη συνιστούν τον αγγειακό δακτύλιο σπογγώδες παρέγχυμα (είναι ο κύριος αποθησαυριστικός ιστός ) αγγεία πρωτογενούς ξύλου κεντρική και πλευρική εντεριώνη Λήθαργος κονδύλου: περίοδος ανάπαυσης (εσωτερικός λήθαργος): η οποία διαρκεί 4-15 (ή κατ άλλους 5-19) εβδομάδες εξωτερικός λήθαργος Απαιτήσεις σε κλίμα: - Η πατάτα παρουσιάζει μεγάλη προσαρμοστικότητα στο κλίμα - Καταλληλότερα τα δροσερά κλίματα Θερμοκρασία άριστη ανάπτυξη φυτών: 16-21 ο C (αέρα)»»» 22 ο C (εδάφους) ελάχιστη φυτρώματος κονδύλων: 7-8 ο C άριστη θερμοκρασία εδάφους για κονδυλοποίηση: 16-18 ο C όμως εξαρτάται και από την ποικιλία: π.χ. Russet burbank: νύχτας 16 ο C, ημέρας 18 ο C White Rose: νύχτας 21 ο C, ημέρας 24 ο C Υψηλότερες θερμοκρασίες των 21 ο C μειώνουν την κονδυλοποίηση Σταμάτημα της κονδυλοποίησης στους 29 ο C Για την παραγωγή βοτανικού σπόρου οι καταλληλότερες συνθήκες είναι: ήπιες θερμοκρασίες, δροσερό περιβάλλον και μεγάλες ημέρες Καταστροφή φυτών: σε θερμοκρασία παγετού (-1 ο C έως 0 ο C)

84 Εικόνα 11: Επίδραση της θερμοκρασίας του εδάφους στην ανάπτυξη των βλαστών της ποικιλίας πατάτας White Rose. Σε κάθε δίδυμο θερμοκρασιών ο μικρότερος αριθμός αναφέρεται στη θερμοκρασία της νύχτας και ο μεγαλύτερος στη θερμοκρασία ημέρας για σταθερή φωτοπερίοδο 12 ωρών (Yamaguchi et al., 1964) Απαιτήσεις σε έδαφος Σε κατάλληλο κλίμα η πατάτα κονδυλοποιεί σε ευρύ φάσμα εδαφών Καταλληλότερο έδαφος είναι το: ελαφρύ και εύθρυπτο πηλοαμμώδες ή αμμοπηλώδες βαθύ, καλά εφοδιασμένο με νερό, αλλά αποστραγγιζόμενο εύκολα καλά αεριζόμενο και εφοδιασμένο με αρκετές ποσότητες οργανικής ουσίας και ανόργανα θρεπτικά στοιχεία (ιδία Ν) ΡΗ: γύρω στο 6 (4,8-6,5) Εύκολα θερμαινόμενα νωρίς την άνοιξη Ακατάλληλα εδάφη τα: Βαριά, συνεκτικά, ασβεστούχα με ΡΗ >7 Αμειψισπορά: Εντάσσεται σε σύστημα: συνήθως: τριετούς ή τετραετούς αμειψισποράς ως εξής: Πατάτα -φθινοπωρινό σιτηρό - φασόλι Πατάτα Αραβόσιτος - ψυχανθές Πατάτα - φθινοπωρινό σιτηρό φθινοπωρινό ψυχανθές σκαλιστικό (τεύτλα) Πατάτα τεύτλα αραβόσιτος - ψυχανθές

85 Λιγότερο συχνά: διετούς αμειψισποράς ως εξής: Πατάτα - φθινοπωρινό ψυχανθές Πατάτα - φθινοπωρινό σιτηρό Πατάτα αραβόσιτος Ψυχανθές (χλωρά λίπανση) πατάτα Σπανιότερα: πολυετούς αμειψισποράς ως εξής: Πατάτα τεύτλα αραβόσιτος - φασόλι - βαμβάκι - σιτηρό Καλλιεργητικές περίοδοι πατάτας ανάλογα με την εποχή συγκομιδής - Σε λαχανόκηπους: όλη τη διάρκεια του έτους - Σε εμπορική κλίμακα: α. Ανοιξιάτικη καλλιέργεια: Σπορά: Ιανουάριος - Φεβρουάριος (στις νότιες ή πεδινές περιοχές) Μάρτιος αρχές Μαΐου (στις βόρειες ή ορεινές περιοχές) Συγκομιδή: Απρίλιος-Ιούλιος (νότιες ή πεδινές περιοχές) Αύγουστος αρχές Οκτωβρίου (βόρειες ή ορεινές περιοχές) β. Θερινή ή επίσπορη καλλιέργεια Σπορά: τέλη Ιουλίου- αρχές Αυγούστου Συγκομιδή: από αρχές Νοεμβρίου γ. Φθινοπωρινή καλλιέργεια (σε πεδινές περιοχές) Σπορά: Αύγουστος- Σεπτέμβριος Συγκομιδή: Νοέμβριος-Φεβρουάριος Προετοιμασία εδάφους Στόχοι: διαμόρφωση της σποροκλίνης καταστροφή ζιζανίων (ελάχιστη η ανταγωνιστικότητα της πατάτας ειδικά ως προς τα ριζωματώδη, π.χ. αγριάδα, σόργο κ.τ.λ.) αερισμός του εδάφους - Βαθύ όργωμα (20-30 εκ.) το φθινόπωρο: ενσωμάτωση κοπριάς - Κανονικό όργωμα (15-20 εκ.) 2-3 εβδομάδες πριν τη σπορά: ενσωμάτωση λιπασμάτων - Σβάρνισμα: Λίγο πριν τη σπορά αφράτο έδαφος Δεν χρειάζεται ψιλοχωμάτισμα του εδάφους - Διαμόρφωση αυλάκων (σποράς) φύτευσης)

86 Εικόνα 12: Μηχανική κατεργασία του εδάφους λίγο πριν τη φύτευση του πατατόσπορου Εικόνα 13: Διαμόρφωση αυλάκων με ειδικό αυλακωτήρα, παρελκόμενο του ελκυστήρα

87 Λίπανση Απαιτήσεις για παραγωγή 1000 κιλών κονδύλων Ν= 5-5,2 μονάδες, P 2 O 5 = 1-2,5 μονάδες Κ 2 Ο = 6,8-7,5 μονάδες Για μια παραγωγή 4 τόνων κονδύλων ανά στρέμμα προστίθενται: 3.000 4.000 κιλά κοπριάς 110-140 κιλά θειικής αμμωνίας (21-0-0) 30-50 απλού υπερφωσφορικού (0-20-0) σε πλούσια εδάφη μέχρι 170 σε φτωχά εδάφη 40-80 θειικού καλίου (0-0-50) Τρόπος εφαρμογής της λίπανσης - Όλος ο φώσφορος και όλο το κάλιο με τη βασική λίπανση: Τα 2/3 σε όλη τη επιφάνεια του χωραφιού Το 1/3 στις γραμμές (αυλάκια) φύτευσης - Άζωτο 1/3 κατά τη βασική σε όλη την επιφάνεια 1/3 κατά τη φύτευση, δίπλα στον πατατόσπορο 1/3 μετά το φύτρωμα, κατά το πρώτο παράχωμα των φυτών με τη μορφή νιτρική ή αμμωνιακή. Μεγάλες ποσότητες χημικών λιπασμάτων δε θεωρούνται ωφέλιμες, εκτός αν σχετίζονται με: α) μεγάλο ύψος βροχοπτώσεων κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, β) μεγάλες ποσότητες αρδευτικού νερού, γ) θερμοκρασίες που ευνοούν την άριστη ανάπτυξη των φυτών, δ) ζωηρές, πολύ παραγωγικές ποικιλίες των οποίων ο σπόρος που χρησιμοποιείται είναι απαλλαγμένος ασθενειών, ε) καλλιεργητικές τεχνικές που διασφαλίζουν την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ζιζανίων, στ) κατάλληλο και αποτελεσματικό πρόγραμμα προστασίας των φυτών από εχθρούς και ασθένειες, ζ) εφαρμογή χλωρής λίπανσης η οποία εμπλουτίζει το έδαφος με χούμο (οργανική ουσία) και βελτιώνει την υφή και τη δομή του. η) τύπους εδαφών που εγγυώνται μια πολύ υψηλή παραγωγή. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ α) Εγγενώς με βοτανικό σπόρο: σε εργασίες βελτίωσης των φυτών σε υπανάπτυκτες χώρες β) Αγενώς με: κονδύλους (ή μικροκονδύλους) φυτάρια ιστοκαλλιέργειας

88 Φύτρωμα βοτανικού σπόρου: μετά την περίοδο του ληθάργου (ενδολήθαργος) Θερμοκρασία: άριστη: 17,5-20 ο C (ποσοστό φυτρώματος σε 1 εβδομάδα 90%) ικανοποιητική: 15 ο C ( 1 85%) ανεκτή: 13 ο C ( 1 <70%) απαγορευτική: πάνω από 25 ο C και κάτω από 10 o C υγρασία εδάφους: κανονικά επίπεδα βλαστική ικανότητα: μικρότερη από τα άλλα σολανώδη ευπάθεια σπόρου σε : μικρή εδαφική υγρασία, ακατάλληλες θερμοκρασίες, προσβολές από έντομα και άλλες συνθήκες στρες. βάθος σποράς: 1-1,5 cm σε όρχους (5 σπόροι ανά όρχο) αποστάσεις σποράς: μεταξύ των γραμμών 80-90 cm επί των γραμμών 30 cm ποσότητα σπόρου ανά στρέμμα: 50-60 γραμ. (περίπου 10.000 σπόροι) Πολλαπλασιασμός με κονδύλους (πατατόσπορος) - Υγιεινή κατάσταση του πατατόσπορου: απαλλαγμένος από ιώσεις, νηματώδεις κτλ. Ποιοτική κατάταξη πατατόσπορου: Elite I,II,III προβασικός βασικός πιστοποιημένος - Φυσιολογική ηλικία του πατατόσπορου: περίοδος του ληθάργου περίοδος επικράτησης της κορυφής (1-2 φύτρα) περίοδος του κανονικού φυτρώματος περίοδος των λεπτών φύτρων. - Η διάρκεια του ληθάργου εξαρτάται από: την ποικιλία (από 5-18 εβδομάδες) τη θερμοκρασία ι. κατά την καλλιεργητική περίοδο παραγωγής του πατατόσπορου ιι. κατά την αποθήκευση: Υψηλές (>20 ο C) ή πολύ χαμηλές (<3 ο C) θερμοκρασίες μειώνουν τη διάρκεια του ληθάργου το βαθμό ωρίμανσης των κονδύλων την ύπαρξη τραυμάτων (μειώνουν την περίοδο ληθάργου)

89 Εικόνα 14: Φυσιολογική ηλικία του πατατόσπορου Εικόνα 15: Τεμαχισμός μεγάλου μεγέθους κονδύλου για να χρησιμοποιηθεί ως πατατόσπορος

90 - Μέγεθος του πατατόσπορου (παραγωγική μονάδα): μικρού μεγέθους (κατάλληλοι εφόσον δεν είναι προσβλημένοι από ιώσεις ή ασθένειες) κανονικού μεγέθους μεγάλου μεγέθους: χρησιμοποιούνται είτε ακέραιοι είτε τεμαχισμένοι κατά μήκος Για την επούλωση των πληγών στις τομές απαιτούνται: θερμοκρασία 15,5 ο C σχετική υγρασία 85% Πίνακας 4: Ποσότητα (σε κιλά) πατατόσπορου (κονδύλων) που απαιτούνται για την κάλυψη ενός (1) στρέμματος αγρού, σε συνάρτηση με τις αποστάσεις φύτευσης και διαφορετικά βάρη σπόρου. Απόσταση φυτεύσεως μεταξύ και επί των γραμμών α. Απόσταση γραμμών 75 cm 15 cm επί των γραμμών 20 cm»»» 25 cm»»» 30 cm»»» 35 cm»»» 40 cm»»» 45 cm»»» β. Απόσταση γραμμών 80 cm 15 cm επί των γραμμών 20 cm»»» 25 cm»»» 30 cm»»» 35 cm»»» 40 cm»»» 45 cm»»» γ. Απόσταση γραμμών 85 cm 15 cm επί των γραμμών 20 cm»»» 25 cm»»» 30 cm»»» 35 cm»»» 40 cm»»» 45 cm»»» δ. Απόσταση γραμμών 90 cm 15 cm επί των γραμμών 20 cm»»» 25 cm»»» 30 cm»»» 35 cm»»» 40 cm»»» 45 cm»»» Ποσότητα σπόρου συναρτήσει του μεγέθους του σπόρου, του οποίου το μέσο βάρος φαίνεται παρακάτω: 28 γραμ. 35 γραμ. 42 γραμ. 49 γραμ. 56 γραμ. 326 245 196 163 140 122 109 308 229 184 154 130 115 102 288 216 173 144 123 108 95 272 203 163 136 116 108 91 409 300 245 204 175 153 139 383 280 229 192 164 144 128 360 270 216 180 155 135 120 340 255 204 170 146 128 114 489 367 286 245 210 184 164 461 344 275 239 196 173 153 432 324 259 216 185 162 123 406 306 245 203 174 153 139 570 428 342 285 246 214 191 538 401 321 269 229 201 178 504 376 302 252 216 189 168 475 357 285 238 203 178 159 653 409 392 327 281 243 218 614 459 367 307 262 230 204 576 432 346 288 248 216 192 542 408 327 271 233 204 183

91 Προβλάστηση του πατατόσπορου: Τοποθέτηση των κονδύλων σε φωτεινούς χώρους, δροσερούς (< 20 ο C), καλά αεριζόμενους χώρους, όπου κατά διαστήματα καταβρέχονται. Χρήση χημικών μέσων, π.χ. χλωραιθυλική αλκοόλη (διάλυμα 0,6%) θειουρία (1% για μία ώρα) προπυλένιο (αναλογία 1:10.000) Ποσότητα πατατόσπορου στο στρέμμα : δες πίνακα Εικόνα 16: Μηχανή φύτευσης πατατόσπορου και ταυτόχρονης τοποθέτησης του λιπάσματος Φύτευση 1. Βάθος : α. Ρηχό ( 5εκ.) όταν: επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες στο έδαφος ο πατατόσπορος είναι μειωμένης ζωηρότητας επικρατούν πολλές βροχές ή το πότισμα γίνεται με αυλάκια

92 εφαρμόζεται μηχανική συγκομιδή το έδαφος είναι βαρύ και συνεκτικό β. Βαθύ ( 10εκ.) όταν: - Η θερμοκρασία του εδάφους είναι υψηλή - Επικρατεί ξηρασία κατά και μετά τη φύτευση - Το έδαφος είναι ελαφρύ, π.χ. αμμώδες. 2. Μέθοδοι φύτευσης: με το χέρι σε αυλάκια με φυτευτική μηχανή 3. Αποστάσεις φύτευσης: μεταξύ των γραμμών 60-90 εκ. επί των γραμμών 25-30 εκ. Εικόνα 17: Λεπτομέρεια του μηχανισμού εναπόθεσης του πατατόσπορου στη θέση του στο χωράφι

93 Εικόνα 18: Παραγωγή φυταρίων και μικροκονδύλων πατάτας σε in vitro καλλιέργεια για χρησιμοποίησή τους ως πολλαπλασιαστικό υλικό Εικόνα 19: Γραμμές φύτευσης της πατάτας

94 ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΕΣ - Ζιζανιοκτονία: βοτανίσματα, σκαλίσματα με χημικά μέσα προφυτρωτικά (EPTC, Linuron,Monolinuron κ.τ.λ.) - Παράχωμα 1 ο : (όταν τα φυτά αποκτήσουν ύψος 20-30 εκ.) + αζωτούχο λίπασμα. - Παράχωμα 2 ο : για το σχηματισμό των αυλακιών άρδευσης (εφόσον δεν είχαν ήδη γίνει) - Αρδεύσεις: α. Περίοδος: από φύτευση μέχρι το φύτρωμα: Μεγάλη προσοχή στις ποσότητες νερού, ώστε να μην είναι ούτε υπερβολικές ούτε να προκαλούν έλλειψη υγρασίας. β.περίοδος από φύτρωμα μέχρι έναρξη κονδυλοποίησης: μειωμένες οι ανάγκες σε νερό γ. Πρώτη περίοδος της κονδυλοποίησης ( 3εβδομάδες): ορθολογική εφαρμογή του νερού δ. Περίοδος διόγκωσης των κονδύλων: αυξημένες ποσότηττες νερού ορθά κατανεμημένες. Εικόνα 20: Άρδευση πατάτας με τεχνητή βροχή Παράγοντες που επηρεάζουν την κονδυλοποίηση - Θερμοκρασία ατμόσφαιρας: άριστη: ημέρας 16-21 ο C, νύχτας 12 o C - Θερμοκρασία εδάφους: άριστη: μερικές ποικιλίες 16-18 ο C, άλλες 18-21 ο C μειωμένη κονδυλοποίηση σε 21-28 ο C σταμάτημα κονδυλοποίησης πάνω από 29 ο C - Φωτοπερίοδος: μικρή ημέρα + χαμηλές θερμοκρασίες νύχτας (άριστος συνδυασμός) + υψηλές θερμοκρασίες νύχτας (καλή κονδυλοπoίηση)

95 μεγάλη ημέρα + χαμηλές θερμοκρασίες: μικρότερο ποσοστό κονδυλοποίησης και περισσότερος χρόνος για την ωρίμαση των κονδύλων - Η αυξημένη ένταση του φωτισμού επιταχύνει τη διαδικασία της κονδυλοποίησης - Η αζωτούχος λίπανση: χαμηλά επίπεδα ευνοούν το σχηματισμό κονδύλων - Το είδος του εδάφους: Εικόνα 21: Επίδραση της θερμοκρασίας (νύχτας και ημέρας) και της φωτοπεριόδου στην παραγωγή κονδύλων (Πηγή: Gregory, 1965) Εικόνα 22: Η επίδραση του φυλλώματος στην παραγωγή των κονδύλων (Πηγή: Yamaguchi, 1983).

96 - Επιφανειακή λίπανση κυρίως με νιτρική αμμωνία \ ή με ουρία / σε δύο δόσεις - Φυτοπροστασία - Συγκομιδή: (90-120 ημέρες μετά τη φύτευση) με το φυσιολογικό κιτρίνισμα των φύλλων όταν αποσπώνται εύκολα οι βλαστοί με το τράβηγμα όταν η απόσπασης της επιδερμίδας γίνεται με δυσκολία Εξαγωγή κονδύλων με: τσάπα άροτρο πατατοεξαγωγείς (ειδικές μηχανές) Αποδόσεις: 1.000-4.000 κιλά/στρέμμα Εικόνα 23: Απλός πατατοεξαγωγέας

97 Εικόνα 24: Σχεδιάγραμμα σύνθετης μηχανής εξαγωγής και μεταφοράς των κονδύλων στο μεταφορικά μέσο μετά την απομάκρυνση του μέγιστου ποσοστού του προσκολ- λημένου σε αυτούς εδάφους. Εικόνα 25: Φωτογραφία σύνθετης μηχανής εξαγωγής και μεταφοράς των κονδύλων στο μεταφορικά μέσο μετά την απομάκρυνση του μέγιστου ποσοστού του προσκολ- λημένου σε αυτούς εδάφους.

98 Εικόνα 26: Συγκρότημα εξαγωγής και μεταφοράς των κονδύλων πατάτας σε πλατφόρμα Εικόνα 27: Λεπτομέρεια του μηχανισμού εξαγωγής των κονδύλων από το έδαφος (ζεύγος δισκόυνων και δικωνικός κύλινδρος).

99 Εικόνα 28: Διαλογέας-διαβαθμιτής (καλιμπραδόρος) κονδύλων Εικόνα 29: Καλιμπραδόρος και θέσεις σακιάσματος των κονδύλων ανά κατηγορία μεγέθους

100 Αποθήκευση πατάτας Σε κάθε περίπτωση απαγορεύεται η έκθεση των κονδύλων στο φως επειδή παράγεται χλωροφύλλη και ακολούθως σολανίνη. α. Περίοδος επούλωσης πληγών: - Αποθήκευση σε 20 ο C για 2 ημέρες (διαδικασία φελλοποίησης του περιδερμίου και επούλωσης των πληγών). ή εναλλλακτικά: αποθήκευση σε 13,3 15,6 ο C για 10-14 ημέρες για τον ίδιο λόγο (φελλοποίηση - επούλωση πληγών). Και στα δύο καθεστώτα η Σ.Υ. να είναι περίπου 95%. * Σημείωση: Η διαδικασία της φελλοποίησης και της επούλωσης των πληγών σταματά ή δε λαμβάνει χώρα σε θερμοκρασίες μικρότερες από 7,8 ο C. β. Περίοδος αποθήκευσης κονδύλων μετά την επούλωση των πληγών i. Πατατόσπορος: Θερμοκρασία 2,2-3,3 ο C και Σ.Υ. 85-90%. Διάρκεια ζωής 7-8 μήνες ή και περισσότερο. ii. Επιτραπέζιες πατάτες: Θερμοκρασία 7,2-10 ο C και Σ.Υ. 85-90%. Συντήρηση για μικρό διάστημα ή μέχρι την έναρξη της βλάστησης. Σημείωση: Το διάστημα συντήρησης κονδύλων που υπέστησαν χειρισμό με παρεμποδιστές του φυτρώματος μπορεί να είναι μακρύτερο απ ό,τι στους μάρτυρες (κάτω βεβαίως από τις ίδιες συνθήκες αποθήκευσης). Σε θερμοκρασία 3,9-4 ο C και Σ.Υ. 85-90% η διάρκεια συντήρησης είναι 3-9 μήνες, (ανάλογα με την ποικιλία). Εικόνα 30: Ξύλινα κιβώτια για την αποθήκευση (συντήρηση) των κονδύλων

101 Εναλλακτικές μέθοδοι συντήρησης των κονδύλων Παράχωμα κονδύλων σε σκάμμα (λάκκος): i. Κόνδυλοι από εαρινή φύτευση σε ορεινές περιοχές ή ii. Κόνδυλοι από θερινή φύτευση. Παραμονή των κονδύλων επί τόπου (στη θέση τους): εφαρμόζεται σε θερμότερες περιοχές όπου δεν υπάρχει κίνδυνος παγετού ή κίνδυνος από κατάκλυση του χωραφιού από τα νερά των βροχών. Παράταση ληθαργου: Ψεκασμός φυτών πριν τη συγκομιδή με μηλεϊνικό υδροξείδιο Επίπαση κονδύλων στην αποθήκη με ισοπροπύλ-φαινύλ-καρβαμίδιο Ποικιλίες Arran-Banner (λευκόσαρκη) Αγγλική Sebago (λευκόσαρκη) Αμερικάνικη Majestic (λευκόσαρκη) Αγγλική Kennebec (λευκόσαρκη) Αμερικάνικη Spunta (κιτρινόσαρκη) Marfona (κιτρινόσαρκη) Jaerla (κιτρινόσαρκη) Ολλανδική Liseta (κιτρινόσαρκη) Michigan Purple (με κοκκινωπή επιδερμίδα) Αμερικάνικη Jacqueline Lee Αμερικάνικη Andover Αμερικάνικη Pike Αμερικάνικη Εχθροί και Ασθένειες 1. Νηματώδεις σκώληκες χρυσονηματώδης (Heterodera rostochiensis) 2. Έντομα: Δορυφόρος της πατάτας (Leptinotarsa desemlineata) Γρυλλοτάλπη (Gryllotalpa gryllotalpa) \ Σιδηροσκώληκες (Agriotes sp.) / έντομα εδάφους Αγρότιδες (Agrotis sp.) / Αφίδες (Myrus persicae, Macrosiphum euphorbiae) Φθοριμαία (Phthorimaea operculella) Τετράνυχος (Tetranychus urticae) 3. Μύκητες: Περονόσπορος (Phytophthora infestans) Αλτερνάρια (Altenaria solani) Ριζοκτόνια (Rhizoctonia solani) Φουζαρίαση (Fusarium sp.)

102 Βερτιτσιλλίωση (Verticillium albo-atrum) 4. Βακτήρια: Corynebacterium sepedonicum ή Clavibacter michiganensis (δακτυλιωτή σήψη των κονδύλων) Streptomyces scabies (ακτινομύκωση της πατάτας) Erwinia spp (βακτηριακή μαλακή σήψη) Pseudomonas solanacearum (βακτηριακή σήψη των κονδύλων) Pseudomonas syringae Agrobacterium tumefaciens (βακτηριακός καρκίνος) 5. Ιώσεις: Καρούλιασμα των φύλλων (PLV= potato leaf roll virus) Μωσαϊκού τύπου ιώσεις της πατάτας (PVA, PVS, PVX, PVY)

103 Πίνακας 1: Εξέλιξη της καλλιέργειας της ανοιξιάτικης πατάτας στην Ελλάδα τα έτη 1961-2000 Έτος Έκταση (στρέμματα) Παραγωγή (τόνοι) Στρεμ. απόδοση (κιλά/στρεμ.) 1961 142.759 178.107 1.248 1962 154.909 194.830 1.258 1963 195.082 255.945 1.312 1964 192.233 261.120 1.358 1965 190.024 246.474 1.297 1966 189.195 247.400 1.308 1967 204.610 306.356 1.497 1968 175.205 247.858 1.415 1969 181.905 254.008 1.396 1970 194.020 296.830 1.530 Τιμή (δρχ./κιλό) Ακαθ. Αξία παραγωγής (σε χιλ. δρχ.) 1971 177.136 256.496 1.448 2,39 613.025 1972 169.500 259.000 1.528 2,50 647.500 1973 184.700 278.770 1.509 3,27 911.578 1974 195.460 322.225 1.649 3,01 969.897 1975 186.400 316.540 1.698 4,34 1.373.784 1976 194.000 321.000 1.655 7,13 2.288.730 1977 207.000 340.250 1.644 5,87 1.997.268 1978 188.000 341.000 1.814 6,50 2.216.500 1979 180.000 333.200 1.851 7,82 2.605.624 1980 182.000 359.000 1.973 8,25 2.961.750 1981 166.600 326.046 1.957 10,09 3.289.804 1982 158.600 300.210 1.893 16,90 5.073.549 1983 182.850 386.627 2.114 13,56 5.242.662 1984 167.695 341.720 2.038 22,68 7.750.210 1985 156.600 330.225 2.109 22,80 7.529.130 1986 148.225 322.570 2.176 19,06 6.148.184 1987 143.224 271.580 1.896 23,56 6.398.425 1988 144.270 294.450 2.041 37,21 10.956.485 1989 153.890 370.950 2.410 23,00 8.531.850 1990 130.320 308.990 2.371 42,19 13.036.288 1991 146.090 346.570 2.372 49,29 17.082.435 1992 144.590 324.430 2.244 39,94 12.957.734 1993 131.865 288.290 2.186 75,33 21.716.886 1994 141.355 315.500 2.232 96,19 30.347.945 1995 146.155 363.060 2.484 72,67 26.383.570 1996 143.300 309.740 2.161 74,35 23.029.169 1997 142.230 306.370 2.154 89,29 27.355.777 1998 134.450 309.010 2.298 99,07 30.613.621 1999 140.833 316.339 2.246 72,00 22.776.408 2000 145.203 332.899 2.293 96,10 31.991.594 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής, Τμήμα Στατιστικής)

104 Πίνακας 2: Εξέλιξη της καλλιέργειας της θερινής πατάτας στην Ελλάδα τα έτη 1961-2000 Έτος Έκταση (στρέμματα) Παραγωγή (τόνοι) Στρεμ. απόδοση (κιλά/στρεμ.) Τιμή (δρχ./κιλό) Ακαθ. αξία παραγωγής (σε χιλ. δρχ.) 1961 177.687 175.376 987 1962 178.503 176.021 986 1963 183.005 193.193 1.056 1964 175.159 204.869 1.170 1965 175.022 180.962 1.034 1966 172.533 208.983 1.211 1967 187.070 243.309 1.301 1968 175.995 220.955 1.255 1969 183.240 246.404 1.345 1970 202.990 294.874 1.453 1971 198.964 285.234 1.434 2,22 633.219 1972 178.966 247.621 1.384 2,83 700.767 1973 189.250 275.000 1.453 3,32 913.000 1974 189.960 255.373 1.344 3,91 998.508 1975 197.700 300.281 1.519 4,46 1.339.253 1976 215.000 346.000 1.609 5,62 1.944.520 1977 240.000 337.000 1.404 5,10 1.718.700 1978 224.500 314.000 1.399 5,74 1.802.360 1979 221.660 366.480 1.653 7,73 2.832.890 1980 211.000 351.000 1.664 8,50 2.983.500 1981 206.380 369.530 1.791 11,27 4.164.603 1982 197.500 370.290 1.875 13,15 4.869.314 1983 204.555 416.790 2.038 12,27 5.114.013 1984 176.250 383.417 2.175 17,36 6.656.119 1985 182.489 394.042 2.159 18,38 7.242.492 1986 174.402 382.918 2.196 21,51 8.236.566 1987 175.510 366.100 2.086 25,22 9.233.042 1988 180.600 390.780 2.164 33,00 12.895.740 1989 180.990 468.540 2.589 22,91 10.734.251 1990 153.000 382.860 2.502 37,08 14.196.449 1991 170.720 439.320 2.573 46,19 20.292.191 1992 169.050 411.640 2.435 31,02 12.769.073 1993 149.683 355.298 2.374 57,25 20.340.811 1994 159.200 409.640 2.573 79,94 32.746.622 1995 156.416 374.166 2.392 62,57 23.411.567 1996 148.020 391.620 2.646 63,57 24.895.283 1997 146.375 356.945 2.439 77,46 27.648.960 1998 143.785 360.750 2.509 76,37 27.550.478 1999 140.584 328.710 2.338 78,77 25.892.487 2000 136.085 374.904 2.755 98,90 37.078.006 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής, Τμήμα Στατιστικής)

105 Πίνακας 3: Εξέλιξη καλλιέργειας της φθινοπωρινής πατάτας στην Ελλάδα τα έτη 1961-2000 Έτος Έκταση (στρέμματα) Παραγωγή (τόνοι) Στρεμ. απόδοση (κιλά/στρεμ.) 1961 89.659 115.310 1.286 1962 100.676 124.351 1.235 1963 115.974 136.501 1.177 1964 126.533 166.442 1.315 1965 124.740 161.566 1.295 1966 116.369 122.900 1.056 1967 116.470 171.475 1.472 1968 122.920 179.319 1.459 1969 147.370 217.120 1.473 1970 140.320 204.747 1.459 Τιμή (δρχ./κιλό) Ακαθ. αξία παραγωγής (σε χιλ. δρχ.) 1971 120.570 185.343 1.537 2,55 472.625 1972 145.235 224.930 1.549 2,89 650.048 1973 159.000 233.000 1.465 3,80 885.400 1974 135.600 217.000 1.600 4,40 954.800 1975 155.400 251.000 1.615 4,69 1.177.190 1976 165.000 266.000 1.612 6,07 1.614.620 1977 155.000 243.200 1.569 5,94 1.444.608 1978 150.000 247.500 1.650 7,39 1.829.025 1979 154.800 252.450 1.631 9,46 2.388.177 1980 160.400 274.000 1.708 12,37 3.389.380 1981 148.880 242.750 1.631 13,18 3.199.445 1982 147.630 235.620 1.596 16,43 3.871.237 1983 146.260 252.172 1.724 15,57 3.926.318 1984 139.750 242.715 1.737 19,10 4.635.857 1985 128.958 230.554 1.788 22,63 5.217.437 1986 125.245 241.659 1.929 25,40 6.138.139 1987 137.450 233.360 1.698 31,28 7.299.501 1988 139.125 267.980 1.926 33,74 9.041.645 1989 131.110 267.850 2.043 35,21 9.430.999 1990 119.920 240.800 2.008 42,82 10.311.056 1991 124.260 238.360 1.918 73,58 17.538.529 1992 112.360 228.010 2.029 56,87 12.966.929 1993 109.695 208.407 1.900 65,00 13.546.455 1994 110.508 200.968 1.819 95,84 19.260.773 1995 114.172 212.075 1.858 56,50 11.982.238 1996 109.940 213.700 1.944 69,17 14.781.629 1997 105.755 203.170 1.921 76,11 15.463.269 1998 108.000 212.000 1.963 101,97 21.617.640 1999 94.071 171.500 1.823 116,57 19.991.755

106 2000 110.000 290.000 2.636 99,20 28.768.000 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής, Τμήμα Στατιστικής) Πίνακας 4: Εξέλιξη της καλλιέργειας του συνόλου της πατάτας στην Ελλάδα τα έτη 1961-2000 Έτος Έκταση (στρέμματα) Παραγωγή (τόνοι) Στρεμ. απόδοση (κιλά/στρεμ.) Τιμή (δρχ./κιλό) Ακαθ. Αξία παραγωγής (σε χιλ. δρχ.) 1961 410.105 468.793 1.143 1,64 768.821 1962 434.088 495.202 1.141 2,10 1.039.924 1963 494.061 585.639 1.185 1,82 1.065.863 1964 493.925 632.431 1.280 1,54 973.944 1965 489.786 589.002 1.203 1,83 1.077.874 1966 478.097 579.283 1.212 2,28 1.320.765 1967 508.150 721.140 1.419 1,83 1.319.686 1968 474.120 648.132 1.367 2,15 1.393.484 1969 512.515 717.532 1.400 2,50 1.793.830 1970 537.330 796.451 1.482 1,61 1.282.286 1971 496.670 727.073 1.464 2,36 1.718.870 1972 493.701 731.551 1.482 2,73 1.998.315 1973 532.950 786.770 1.476 3,44 2.709.978 1974 521.020 794.598 1.525 3,68 2.923.206 1975 539.500 867.821 1.609 4,48 3.890.227 1976 574.000 933.000 1.625 6,27 5.847.870 1977 602.000 920.450 1.529 5,61 5.160.576 1978 562.500 902.500 1.604 6,48 5.847.885 1979 556.460 952.130 1.711 8,22 7.826.691 1980 553.400 984.000 1.778 9,49 9.334.630 1981 521.860 938.326 1.798 11,35 10.653.852 1982 503.730 906.120 1.799 15,25 13.814.099 1983 533.665 1.055.589 1.978 13,53 14.282.993 1984 483.695 967.852 2.001 19,67 19.042.185 1985 468.047 954.821 2.040 20,93 19.989.059 1986 447.872 947.147 2.115 21,67 20.522.889 1987 456.184 871.040 1.909 26,33 22.930.968 1988 463.995 953.210 2.054 34,51 32.893.870 1989 465.990 1.107.340 2.376 25,92 28.697.100 1990 403.240 932.650 2.313 40,25 37.543.793 1991 441.070 1.024.250 2.322 53,61 54.913.155 1992 426.000 964.080 2.263 40,14 38.693.736 1993 391.243 851.995 2.178 65,26 55.604.151 1994 411.063 926.108 2.253 88,93 82.355.340 1995 416.743 949.301 2.278 65,08 61.777.374 1996 384.830 898.120 2.334 68,44 61.467.468 1997 394.360 866.485 2.197 81,33 70.468.006 1998 386.235 881.760 2.283 90,48 79.781.738 1999 375.488 816.549 2.175 108,24 88.383.264 2000 391.288 997.803 2.550 86,10 85.910.838 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής, Τμήμα Στατιστικής)

107 Πίνακας 5: Εξέλιξη της καλλιέργειας της πατάτας στην Ελλάδα την περίοδο 1961-2000 Έτος Έκταση (σε στρέμματα) Παραγωγή (σε τόνους) Μέση στρεμ. Εαρινή Θερινή Φθινοπ. Σύνολο Εαρινή Θερινή Φθινοπ. Σύνολο απόδοση (σε κιλά) 1961 142.759 177.687 89.659 410.105 178.107 175.376 115.310 468.793 1.143 1962 154.909 178.503 100.676 434.088 194.830 176.021 124.351 495.202 1.141 1963 195.082 183.005 115.974 494.061 255.945 193.193 136.501 585.639 1.185 1964 192.233 175.159 126.533 493.925 261.120 204.869 166.442 632.431 1.280 1965 190.024 175.022 124.740 489.786 246.474 180.962 161.566 589.002 1.203 1966 189.195 172.533 116.369 478.097 247.400 208.983 122.900 579.283 1.212 1967 204.610 187.070 116.470 508.150 306.356 243.309 171.475 721.140 1.419 1968 175.205 175.995 122.920 474.120 247.858 220.955 179.319 648.132 1.367 1969 181.905 183.240 147.370 512.515 254.008 246.404 217.120 717.532 1.400 1970 194.020 202.990 140.320 537.330 296.830 294.874 204.747 796.451 1.482 1971 177.136 198.964 120.570 496.670 256.496 285.234 185.343 727.073 1.464 1972 169.500 178.966 145.235 493.701 259.000 247.621 224.930 731.551 1.482 1973 184.700 189.250 159.000 532.950 278.770 275.000 233.000 786.770 1.476 1974 195.460 189.960 135.600 521.020 322.225 255.373 217.000 794.598 1.525 1975 186.400 197.700 155.400 539.500 316.540 300.281 251.000 867.821 1.609 1976 194.000 215.000 165.000 574.000 321.000 346.000 266.000 933.000 1.625 1977 207.000 240.000 155.000 602.000 340.250 337.000 243.200 920.450 1.529 1978 188.000 224.500 150.000 562.500 341.000 314.000 247.500 902.500 1.604 1979 180.000 221.660 154.800 556.460 333.200 366.480 252.450 952.130 1.711 1980 182.000 211.000 160.400 553.400 359.000 351.000 274.000 984.000 1.778 1981 166.600 206.380 148.880 521.860 326.046 369.530 242.750 938.326 1.798 1982 158.600 197.500 147.630 503.730 300.210 370.290 235.620 906.120 1.799 1983 182.850 204.555 146.260 533.665 386.627 416.790 252.172 1.055.589 1.978 1984 167.695 176.250 139.750 483.695 341.720 383.417 242.715 967.852 2.001 1985 156.600 182.489 128.958 468.047 330.225 394.042 230.554 954.821 2.040 1986 148.225 174.402 125.245 447.872 322.570 382.918 241.659 947.147 2.115 1987 143.224 175.510 137.450 456.184 271.580 366.100 233.360 871.040 1.909 1988 144.270 180.600 139.125 463.995 294.450 390.780 267.980 953.210 2.054 1989 153.890 180.990 131.110 465.990 370.950 468.540 267.850 1.107.340 2.376 1990 130.320 153.000 119.920 403.240 308.990 382.860 240.800 932.650 2.313 1991 146.090 170.720 124.260 441.070 346.570 439.320 238.360 1.024.250 2.322 1992 144.590 169.050 112.360 426.000 324.430 411.640 228.010 964.080 2.263 1993 131.865 149.683 109.695 391.243 288.290 355.298 208.407 851.995 2.178 1994 141.355 159.200 110.508 411.063 315.500 409.640 200.968 926.108 2.253 1995 146.155 156.416 114.172 416.743 363.060 374.166 212.075 949.301 2.278 1996 143.300 148.020 109.940 384.830 309.740 391.620 213.700 898.120 2.334 1997 142.230 146.375 105.755 394.360 306.370 356.945 203.170 866.485 2.197 1998 134.450 143.785 108.000 386.235 309.010 360.750 212.000 881.760 2.283 1999 140.833 140.584 94.071 375.488 316.339 328.710 171.500 816.549 2.175 2000 145.203 136.085 110.000 391.288 332.899 374.904 290.000 997.803 2.550 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής, Τμήμα Στατιστικής)