ΑΤΑΞΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ Ι. Βρεττός
Πού οφείλεται συνήθως η αταξία; Χαμηλή ποιότητα της διδασκαλίας, κοινωνική ανωριμότητα, έκφραση των εσωτερικών κρίσεων που βιώνουν οι μαθητές κατά την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, αντίδραση κατά της κοινωνικής κρίσης και της ψυχολογικής πίεσης που υφίστανται. Δεν ικανοποιούνται οι βασικές τους ανάγκες και αντιδρούν: με αργοπορία, απροσεξία, λεκτική και σωματική βία.
Ο εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει την αταξία Ακολουθώντας την τρέχουσα λογική : σύγκρουση του «κακού» στο παιδί με την ηθική τάξη= παιδεύω Την τρέχουσα κουλτούρα του σχολείου και την κρατούσα διδακτική κουλτούρα, Την προσωπική του εμπειρία από τα μαθητικά χρόνια.
Η λογική με τη μακρά παράδοση: Παιδεύω = διδάσκω και τιμωρώ Είναι διαδεδομένη η άποψη ότι ο άνθρωπος είναι κράμα του καλού και του κακού εκ φύσεως. Ένστικτα και αγώνας για επιβολή και κυριαρχία πάνω στον άλλο, η προβολή δύναμης και εξουσίας κλπ. ενυπάρχουν στον άνθρωπο από την παιδική ηλικία. Πειθαρχία = σύγκρουση της ηθικής τάξης με τα κακά στοιχεία της παιδικής ψυχής. Επομένως χρειάζεται χαλιναγώγηση μέσω ποινών. Οι ποινές δεν έχουν εκδικητικό χαρακτήρα > παιδεύουν. Disciplina = διδασκαλία και πειθαρχία
Διδακτική κουλτούρα Αυτή η μακρά παράδοση θεωρεί ότι η αταξία της σχολικής τάξης είναι ανάλογη με την αμαρτία στον χώρο της ηθικής τάξης > η αταξία είναι διαφορετική από το μαθησιακό λάθος: αντιμετωπίζονται διαφορετικά (οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν συχνότερα τις ποινές για πειθαρχία και σπανιότερα τις αμοιβές για μάθηση).
Ο εκπαιδευτικός τιμωρεί την αταξία για να αποκατασταθεί η τάξη-για να μην επαναληφθεί η αταξία από τον ίδιο ή κάποιον άλλο επίδοξο μαθητή. Η μαθητική αταξία μπορεί να είναι μια προσπάθεια του παιδιού για αυτονομία (πρέπει να λειτουργεί, γιατί είναι φυσιολογική) ή μια στιγμιαία αδυναμία. Ωστόσο τιμωρείται μερικές φορές για να μη χάσει ο εκπαιδευτικός τον έλεγχο του μαθήματος. Πολλές φορές δεν επιβάλλεται για πρακτικούς αλλά για συμβολικούς λόγους: αποτροπή αμφισβήτησης του κύρους της εξουσίας, της εκπαίδευσης, του κοινωνικού status κλπ.
Από τον 20 ο αι. και μετά το «παιδί» και η παιδική ηλικία αποτελούν το επίκεντρο της μελέτης των κοινωνικών επιστημών. Δεν υπάρχει πια το εκ φύσεως κακό : έχει αντικατασταθεί από το ανώριμο και ατελές (πάλι σε σύγκριση με τον ενήλικο που καλείται να το ωριμάσει και τελειοποιήσει). Παιδική ηλικία: αντιμετωπίζεται όχι ως αυθύπαρκτη περίοδος και αυτόνομη κατάσταση αλλά ως μεταβατική προς τον κόσμο των ενηλίκων (με αφετηρία όχι το παιδί αλλά τον ενήλικο).
Οι ποινές: το πνεύμα μιας εποχής Προοδευτική αυστηρότητα.. Ξυλοδαρμός ( Πρωταγόρας (5 ος αι. π.χ.), Μένανδρος (4 ος αι. π.χ.): ο μη δαρείς παις ου παιδεύεται- ιουδαϊκός κόσμος: ος φείδεται της εαυτού βακτηρίας μισεί τον εαυτού υιόνγια την πατερική παράδοση οι «πληγές» είναι το έσχατο αλλά λίαν αποτελεσματικό μέσο αγωγής. Ιερός Αυγουστίνος (354-430): καλύτερα να πεθάνω παρά να γίνω πάλι παιδί και να ξαναζήσω τη φρικαλεότητα της τιμωρίας. Ιωάννης ο Χρυσόστομος: χρήση των πληγών με μέτρο, όταν οι επιπλήξεις αποτύχουν.
Από τον 18 ο αι. υποχωρεί ή δέχεται κριτική η βαρβαρότητα των ποινών. Κονδυλάκης-Καζαντζάκης Η επιβολή της ποινής ήταν δείγμα της παιδαγωγικής αποτελεσματικότητας και ικανότητας ενός δασκάλου. Είχε γίνει αποδεκτή όχι μόνον από την κοινωνία αλλά και από τους ίδιους τους μαθητές.
Αντιρρήσεις Πλάτων-Πλούταρχος: παραινέσεις και συμβουλές(για ελεύθερους πολίτες)- Rousseau-Νέα Αγωγή Μετά την απελευθέρωση (1834) δίνεται η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να τιμωρούν ανάλογα με την κρίση τους. Αυτό οδήγησε ορισμένους εκπαιδευτικούς σε ακραίες συμπεριφορές. Έτσι εκδόθηκαν εγκύκλιοι με απαγόρευση των σωματικών ποινών και με εναλλακτική πρόταση: γονυκλισία, ατελείωτη ανάγνωση, στέρηση φαγητού, φυλάκιση, ηθικές ποινές. «Πίναξ τιμής» και «μαύρος πίναξ της ατιμώσεως»(αναγράφονταν τα ονόματα των ατακτούντων(σε αυτούς κρεμούσαν στον λαιμό τα ποινικά παράσημα ή πιττακώματα (αμελής, φιλοπαίκτης, απειθής).
Η κατάσταση άλλαξε ριζικά, ο δάσκαλος προκαλεί χαρά και δεν σημαίνει πια τύραννος. Όμως δεν άλλαξε η θέση τους ότι η παρεκτροπή είναι θέμα στάσης και τάσης των μαθητών και όχι το αποτέλεσμα της ανικανότητας των παιδιών να αναπτύξουν άλλες αποτελεσματικότερες μορφές συμπεριφοράς. Έτσι ενώ στα λάθη είναι παιδαγωγοί (αναζητούν τις αιτίες, δοκιμάζουν εναλλακτικές προσεγγίσεις κλπ.), στην παρεκτροπή αντιδρούν με τιμωρία.
Σύγχρονη Παιδαγωγική Αποενοχοποίηση της αταξίας: η αταξία είναι μέρος μιας ενιαίας συμπεριφοράς του μαθητή. Ο μαθητής, για να προσαρμοσθεί στη σχολική πραγματικότητα, αξιοποιεί διάφορες συμπεριφορές που κρίνει ότι ενδείκνυνται για την περίσταση. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να κρίνει ποιες ενέργειες του μαθητή δεν είναι οι πρέπουσες για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Η αταξία δεν ανάγεται σε μεταφυσικούς κανόνες ή το προαιώνιο κακό, αλλά οφείλεται στην κοινωνική ανωριμότητα του μαθητή.
Κανόνας: ο εκπαιδευτικός πρέπει να αντιμετωπίσει την αταξία όπως και το λάθος: να αναζητήσει τις αιτίες και να κάνει τις κατάλληλες διδακτικές παρεμβάσεις (όχι για την υποταγή του μαθητή αλλά για ανάπτυξη της κοινωνικής του συμπεριφοράς). Ο εκπαιδευτικός, ανάλογα με το πλαίσιο, όπως αυτός το αντιλαμβάνεται, θεωρεί μια πράξη ως αταξία (κοιτάζει από το παράθυρο= χαζεύει ή σκέπτεται; Μιλάει με τον διπλανό= για άσχετο θέμα ή ζητά μια πληροφορία για το μάθημα; Πότε: στη μέση ή στο τέλος του μαθήματος; Ποιος μιλάει;: ένας άτακτος γενικά ή ένας ήσυχος μαθητής;).
Για ποια αταξία μιλάμε; Πότε θεωρεί ο εκπαιδευτικός μια πράξη ως αταξία; 1. Όταν εμποδίζει τη ροή του μαθήματος, 2. Όταν εμποδίζει τη μάθηση του ίδιου του μαθητή και των συμμαθητών του, 3. Όταν είναι ψυχολογικά και φυσικά επικίνδυνη για τη σχολική κοινότητα, 4.Όταν είναι καταστροφική για τη σχολική περιουσία, 5.Όταν προσβάλλει το κυρίαρχο σχολικό ήθος και το κύρος του εκπαιδευτικού ως μέρους του συστήματος (=αντικειμενικό κλίμα- είναι κοινωνικά προσδιορισμένο, αναθεωρείται συνεχώς και προκαλεί κοινωνικές προστριβές). 6.Ομαδική απειθαρχία-ομαδική βία.
Κατηγορίες αταξίας: προβλήματα Σχετικά με το μάθημα: δεν προσέχει, δεν αρχίζει ή δεν τελειώνει τις ασκήσεις, δεν κάνει αυτό που ζητά ο εκπαιδευτικός, δεν ετοιμάζει τις εργασίες, δεν φέρνει μαζί του βιβλία και τετράδια Συμπεριφοράς: «παίρνει τον λόγο αυθαίρετα, μιλάει με τον διπλανό για άλλα θέματα, ενοχλεί τον διπλανό με θορύβους, πειράγματα, μορφασμούς, διακόπτει, δεν συνεργάζεται κατά την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, πετάει τη γόμα κλπ, έρχεται με καθυστέρηση στο μάθημα,, βγαίνει έξω χωρίς άδεια, υβριστική ή εριστική γλώσσα, αντιγράφει, απουσιάζει Διαπροσωπικά: λεκτικοί καυγάδες, βίαιη επίθεση, ψεύδεται, κλέβει αντικείμενα, σεξουαλική παρενόχληση, εκβιασμός και εξαπάτηση.
Σχετικά με το σχολικό ήθος: απρεπής ενδυμασία, κόμμωση, κάπνισμα, ερωτοτροπεί ή κάνει άσεμνες χειρονομίες, καταναλώνει αλκοόλ ή ουσίες, οργανώνει σπείρες για εκδικητικές επιθέσεις κατά μαθητών και εκπαιδευτικών, έχει αιχμηρά αντικείμενα, κάνει βανδαλισμούς και καταστροφές. Σχετικά με την ομαδική απειθαρχία: σύγκρουση, επιθετικότητα, δεν θέλει ή δείχνει απροθυμία για ομαδική εργασία, θόρυβοι, τάση αποπροσανατολισμού και απόδρασης από το μάθημα, χαμηλό ηθικό, απαξιωτική στάση προς την εκπαίδευση και το σχολείο, Ομαδική βία: bullying: τρομοκρατεί και κακοποιεί κυρίως συνομηλίκους ή μικρότερους μαθητές(παιδιά μειονοτήτων ή παιδιά με σωματικές και διανοητικές αποκλίσεις). Αποδεικνύει την αποτυχία της κοινωνικοποίησης των μαθητών. Συνδέεται με τη μετασχολική παραβατικότητα.
Οι παραπάνω μορφές αταξίας είναι αποτέλεσμα: της δημογραφικής σύνθεσης του μαθητικού πληθυσμού αλλά και της λανθασμένης και αναποτελεσματικής συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού. Βέβαια η γενικότερη ιδεολογία του εκπαιδευτικού ορίζει μια μικροπαράβαση ως αταξία ή όχι.
Θεωρίες για την Αταξία Α. Το παιδί ατελές ον: (θεωρία της ελλειμματικότητας): κοινωνική ελλειμματικότητα «Ο χρόνος θεραπεύει από την παιδική ηλικία και τη νεότητα» αλλά και βιολογική ελλειμματικότητα. Η αταξία αποδίδεται στην αναπτυξιακή αδυναμία του παιδιού και επομένως η τιμωρία δεν έχει νόημα.
Β. Το παιδί έχει ζωτικές ανάγκες (Θεωρία της ικανοποίησης αναγκών): είναι μια μορφή διαμαρτυρίας και προσπάθειας για ικανοποίησή τους. Και εδώ η τιμωρία δεν έχει νόημα. Και στις δύο θεωρίες προτείνεται η άμεση διδασκαλία και όχι η τιμωρία: σημασία έχει η ανάπτυξη κριτικής σκέψης και ηθικής κρίσης. Η κριτική σκέψη αναφέρεται σε προβλήματα της καθημερινής ζωής αλλά και στην ακαδημαϊκή μάθηση. Η ηθική κρίση αναφέρεται σε θέματα σχέσεων με τους άλλους.
Άλλες αιτίες και παράγοντες Ενδοατομικοί και προσωπικοί Κοινωνικοί (χάσμα των γενεών, απόρριψη αξιών, αντίθεση προς το σύστημα). Η τηλεόραση και η πληροφόρηση εξαφανίζουν την παιδική ηλικία. Αμβλύνεται το συναίσθημα της ντροπής που είναι δείκτης ανεπτυγμένου πολιτισμού (Ν. Postman: μια νέα εποχή βαρβαρότητας <η ντροπή είναι μέσο για να κρατήσουμε μακριά τη βαρβαρότητα). Οι γονείς η μοίρα του παιδιού (έλλειψη κοινωνικοποίησης μέσα στην οικογένεια, αγάπης, αρνητική αυτοαντίληψη
Το σχολείο ενισχύει την προβληματική συμπεριφορά Ο εκπαιδευτικός μέρος του προβλήματος
Τα μικροπροβλήματα δεν είναι και η συντέλεια του κόσμου! Ορισμένα μικροπροβλήματα λύνονται, αν ο εκπαιδευτικός επανεξετάσει τις διαπροσωπικές σχέσεις, τη δική του συμπεριφορά κλπ. Γενικότερα οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι δεν έχουν σοβαρά προβλήματα, αλλά διαθέτουν μέχρι και το 25% του διδακτικού χρόνου για την αντιμετώπισή τους.
Πρόληψη και όχι θεραπεία Οι έρευνες του Kounin: Πού οφείλεται η αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού;): σύγκριση συμπεριφοράς δασκάλων που ήσαν γνωστοί για τις οργανωτικές τους ικανότητες με αυτήν άλλων δασκάλων που αντιμετώπιζαν προβλήματα οργάνωσης και πειθαρχίας. Και οι δύο κατηγορίες ενεργούσαν ωστόσο με τον ίδιο αναποτελεσματικό τρόπο απέναντι σε προβλήματα συμπεριφοράς. Επανέλαβε την έρευνα και διαπίστωσε ότι η επιτυχία των αποτελεσματικών εκπαιδευτικών οφειλόταν στην ικανότητά τους να προλαβαίνουν τα προβλήματα (πώς; : με την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών).
Προληπτικά μέτρα: τι μπορώ να κάνω; Μελέτη Περίπτωσης (ομάδες εργασίας): Α. Ένας μαθητής κάνει μορφασμούς προκαλώντας το γέλιο των συμμαθητών του. Ο εκπαιδευτικός τον αγνοεί, γιατί δεν θέλει να ενισχύσει την παραβατική συμπεριφορά του. Συμφωνείτε, και γιατί; Β. Σταμάτα, Κώστα, σε παρακαλώ. Έχουμε να τελειώσουμε ένα πολύ σημαντικό θέμα. Αν κάθε φορά ασχολούμαι μαζί σου, θα καθυστερούμε χωρίς λόγο. Σε είδα και πριν που μιλούσες. Δεν μπορώ να καταλάβω δηλαδή πώς σκέπτεσαι;
Προληπτικά μέτρα: τι μπορώ να κάνω; Εσκεμμένη αγνόηση: αν κρίνει ότι δεν δημιουργούν κινδύνους και δεν θα διαρκέσουν. Δεν διακόπτει το μάθημα και δεν ανατροφοδοτεί τον άτακτο μαθητή(στόχος της αταξίας είναι η προσέλκυση της προσοχής). Βέβαια αν προβλέψει ότι θα εξελιχθεί σε σοβαρό πρόβλημα, παρεμβαίνει άμεσα.
Προληπτικά μέτρα: τι μπορώ να κάνω; α. Ελάχιστη παρέμβαση: δεν επιδεικνύει την εξουσία του, σκοπός η αυτονομία του μαθητή και όχι η πρόσκαιρη πειθάρχησή του. Μπορεί να είναι αρκετή η προσέγγιση ενός μαθητή ή η οπτική επίπληξη, η απτική επαφή κλπ. β. Προοδευτική παρέμβαση: αμεσότερες υποδείξεις που δεν θίγουν την προσωπικότητα, αλλά έχουν μαθητοκεντρικό χαρακτήρα στην αρχή και στη συνέχεια περισσότερο δασκαλοκεντρικό.
Αρνητικά σημεία: -Αν ο εκπαιδευτικός αντιδρούσε, αλλά παύει να αντιδρά σε μια προβληματική συμπεριφορά, τότε μπορεί ο μαθητής να εντείνει την προσπάθειά του.- Οι άλλοι μαθητές το ερμηνεύουν ως αδυναμία ή και αδιαφορία του εκπαιδευτικού- Όποια συμπεριφορά αγνοεί ο εκπαιδευτικός, μπορεί να την ενισχύουν οι μαθητές.
Προληπτικά μέτρα: τι μπορώ να κάνω; Μη λεκτικός έλεγχος: δεν διακόπτεται το μάθημα, δεν υπάρχει λεκτικός διαπληκτισμός, δίνουν στον μαθητή τη δυνατότητα για αυτοδιόρθωση, οπτική επαφή > κίνηση του χεριού ή της κεφαλής > προσέγγιση στον χώρο > άγγιγμα (μήνυμα συναισθηματικής συμπαράστασηςαποφυγή παρερμηνείας)
Προληπτικά μέτρα: τι μπορώ να κάνω; Λεκτικός έλεγχος: *ενισχύει τη θετική συμπεριφορά κάποιου μαθητή αντί να σχολιάσει αρνητικά τη συμπεριφορά του άτακτου. Νόμος της κυματοειδούς επίδρασης. *Αναφορά του ονόματος του άτακτου μαθητή (ένταξη του ονόματος στο μάθημα). *Ρωτάει τον άτακτο μαθητή (στην αρχή το όνομα: ο μαθητής δεν αιφνιδιάζεται- στο τέλος το όνομα: ο μαθητής έρχεται σε δύσκολη θέση, γιατί δεν έχει προσέξει την ερώτηση). * Χιούμορ (ευεργετικά αποτελέσματα- αυτοσαρκασμός αλλά όχι σαρκασμός). * Τονισμός των επιπτώσεων στους συμμαθητές. * Τονισμός των επιπτώσεων στον εκπαιδευτικό (προϋπόθεση: να χαίρει της εκτίμησης των μαθητών)-αξιώνει από τους μαθητές να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα και τα συναισθήματά του.
Προληπτικά μέτρα: τι μπορώ να κάνω; Τονίζει τα θετικά από την τήρηση των κανόνων: έτσι περνάμε σε δασκαλοκεντρική αντιμετώπιση. ------------------------------------ ^Ευγενής παρέμβαση και απαίτηση για λήξη της αταξίας ^ Κακή χρήση υλικών (θρανίου, μολυβιού κλπ) ^Αναφορά του εκπαιδευτικού συμβολαίου: αν γίνει παράβαση, θα ακολουθήσει η απειλή, η οποία στη συνέχεια πρέπει να εφαρμοσθεί, αν επαναληφθεί η συμπεριφορά. Διαφορετικά υποσκάπτεται το κύρος του εκπαιδευτικού και ατονούν οι κανόνες.
Προληπτικά μέτρα: τι μπορώ να κάνω; Επίπληξη: όχι με οργή και εκφοβισμό ή προσωπικούς χαρακτηρισμούς- καλύτερα ιδιωτικά παρά δημόσια. Βέβαια οι μαθητές προκρίνουν τον εξωτερικό έλεγχο και την αυστηρή τιμωρία και όχι τόσο τον αυτοέλεγχο και την αυτορρύθμιση.
Επίμονα προβλήματα και κυρώσεις Μερικοί μαθητές εμμένουν στην παρεκτροπή παρά την προοδευτική χρήση έμμεσων και άμεσων παρεμβάσεων του εκπαιδευτικού. Αυξάνεται τώρα ο εξωτερικός έλεγχος χωρίς όμως να χάσει η παρέμβαση τον παιδαγωγικό της χαρακτήρα. Τα προβλήματα δεν είναι τώρα περιστασιακά, αλλά οφείλονται στη μη ικανοποίηση αναγκών του μαθητή και στην έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων. Αντιμετώπιση της παρεκτροπής με κατασταλτικό ή αναπτυξιακό τρόπο; Οι κατασταλτικές (τιμωρητικές) τεχνικές δεν θεραπεύουν την αιτία που την προκαλεί. Οι αναπτυξιακές μπορούν να βοηθήσουν τον μαθητή να συνειδητοποιήσει την προβληματική συμπεριφορά του και να αναζητήσει αποτελεσματικότερες μορφές συμπεριφοράς.
Επίμονα προβλήματα και κυρώσεις Κυρώσεις με βάση την αρχή της προοδευτικότητας: λιγότερο δεσμευτικές είναι αυτές που έχουν άμεση σχέση με την παράβαση (σχέση αμοιβαιότητας), ενώ οι περισσότερο δεσμευτικές δεν έχουν σχέση με την παράβαση και επιβάλλονται από την εξουσία του εκπαιδευτικού (τιμωρητικές ποινές).
Κυρώσεις αμοιβαιότητας o Φυσική συνέπεια για τον μαθητή (Rousseau). Προκύπτουν χωρίς τη μεσολάβηση του εκπαιδευτικού: Με την αντικοινωνική συμπεριφορά περιέρχεται σε κοινωνική απομόνωση. o Λογική συνέπεια με την παρέμβαση του εκπαιδευτικού: να αποκαταστήσει φθορές, να στερηθεί προνομίων-να υποστεί τα ίδια που προκάλεσε στους συμμαθητές του-να υιοθετήσει τους κανόνες για να γίνει αποδεκτός από την ομάδα. Καλό είναι να έχουν συνδιαμορφώσει τους κανόνες. Έτσι έχει περιθώρια αυτορρύθμισης και δεν εκλαμβάνονται οι κυρώσεις ως εκδίκηση.
Τιμωρητικές κυρώσεις Δεν σχετίζονται με την παράβαση. Σκοπός τους είναι ο ψυχικός και σωματικός πόνος, ώστε να αποθαρρυνθεί μια μελλοντική παράβαση και ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Και στις κυρώσεις αμοιβαιότητας ενυπάρχει το αρνητικό βίωμα, αλλά στηρίζεται με φυσικό ή λογικό τρόπο και στηρίζεται στους κανονισμούς της τάξης. Τώρα απορρέει από την εξουσία και την κρίση του εκπαιδευτικού.
Τιμωρητικές κυρώσεις Σωματικές ποινές (προκαλούν κόπωση) Ψυχολογικές ποινές: κοινωνική απομόνωση και συναισθηματική αποστέρηση (τον απομακρύνει από το θρανίο ή και από την τάξη: ωριαία απομάκρυνσηοι δάσκαλοι προτείνουν αλλαγή τμήματος, κάτι που αποδέχονται και οι μαθητές). Σε πολλά σχολεία του εξωτερικού: ολιγόλεπτη απομόνωση σε κάποια (απομονωμένη με διαχωριστικό!) γωνία της τάξης, για να ηρεμήσει-μπορεί να στείλει τον μαθητή σε άλλο τμήμα της ίδιας τάξης ή σε ειδικό χώρο εκτός αίθουσας, όπου οι μαθητές και άλλων τάξεων περνούν την υπόλοιπη διδακτική ώρα με την επίβλεψη παραδιδακτικού προσωπικού. Κατά την απομόνωση ο μαθητής επεξεργάζεται ένα «σχέδιο δράσης»για την υπέρβαση των προβλημάτων (αυτορρύθμιση).
Τιμωρητικές κυρώσεις Συναισθηματική αποστέρηση: η γνώμη του εκπαιδευτικού είναι βαρύνουσας σημασίας ακόμη και για τον έφηβο, ο οποίος υπολογίζει υπέρμετρα τη γνώμη των συνομηλίκων του. Αποστασιοποίηση για να δηλώσει τη δυσαρέσκειά του και την αποδοκιμασία του. Αυτή η πρακτική πρέπει να είναι προσωρινή.
Τιμωρητικές κυρώσεις Για τους μπιχεβιοριστές είναι πολύ σημαντικές. Δεν είναι όμως εξίσου αποτελεσματικές (παίζουν ρόλο οι συνθήκες της τάξης, ο χρόνος, η ένταση και η συχνότητα κλπ.) Προκαλούν συναισθήματα φόβου, άγχους, θυμού και απογοήτευσης. Οι εκπαιδευτικοί προτιμούν τις αμοιβές από τις ποινές. Οι περισσότεροι παιδαγωγοί θεωρούν τις ποινές αναποτελεσματικές αλλά και αντιπαιδαγωγικές. Πάντως ένα μεγάλο μέρος εκπαιδευτικών, γονέων αλλά και μαθητών προβάλλουν την αναγκαιότητα της ποινής.
Παράλογα και Αρνητικές συνέπειες 1. Το παιδί δεν είναι «ένοχο», αλλά ευρίσκεται σε μια αναπτυξιακή πορεία. 2. Η ποινή καταστέλλει το σύμπτωμα<, αλλά δεν αναπτύσσει το άτομο. 3. Η ποινή κοινωνικοποιεί λανθασμένα: υποταγμένους, υπολογιστές και επαναστάτες. 4. Αναιρεί τον παιδαγωγικό ρόλο του εκπαιδευτικού. 5. Η ποινή έχει αρνητικές παρενέργειες( βία, απομόνωση, απουσίες, άγχος κλπ). 6. Η ποινή υπηρετεί τις ανάγκες του εκ/κού και όχι του μαθητή.
Ο αντιαυταρχικός δάσκαλος Α. Πιστεύει στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην επικοινωνία. Β. Πιστεύει στις δυνατότητες του παιδιού για αυτορρύθμιση. Γ. Πιστεύει στις ικανότητες του παιδιού για ικανοποίηση των αναγκών του και της επικοινωνίας με τους συμμαθητές. Δ. πιστεύει στα δικαιώματα του παιδιού. Ε. Πρέπει να αποκτήσει αυτοπεποίθηση για τις δικές του δυνατότητες ως σύγχρονου εκπαιδευτικού.
Τι λέει ο.νόμος Όχι οποιασδήποτε μορφής σωματική ποινή. Ωριαία απομάκρυνση, αποβολή λίγων ημερών από το σχολείο. Στενή συνεργασία δασκάλου, διευθυντή και γονέων για την αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων συμπεριφοράς. Έσχατο μέτρο η αλλαγή τμήματος ή η αλλαγή σχολείου με τη συναίνεση των γονέων.
Οι οδηγίες του υπουργείου μεταξύ άλλων προβλέπουν τα εξής: Η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος είναι εκτελεστή διοικητική πράξη που υπόκειται στη διαδικασία έκδοσης που προβλέπεται για κάθε διοικητική πράξη. Επομένως οι Σύλλογοι Διδασκόντων πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Συγκεκριμένα, για τη συνεδρίαση του Συλλόγου Διδασκόντων συντάσσεται πρακτικό από τον γραμματέα που επικυρώνεται από τον πρόεδρο του Συλλόγου και στο οποίο θα πρέπει να μνημονεύονται, ιδίως, τα ονόματα και η ιδιότητα των παρισταμένων μελών καθώς και ο τόπος και χρόνος συνεδρίασης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών αλλά στο πρακτικό θα πρέπει να καταχωρούνται οι γνώμες και τα ονόματα των μελών που μειοψήφησαν. Δεν επιτρέπεται η λευκή ψήφος, η δήλωση «παρών» ή η αδικαιολόγητη αποχή.
Θα πρέπει να γίνεται αναλυτική αναφορά στις παιδαγωγικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν σε προηγούμενες περιπτώσεις για τον συγκεκριμένο μαθητή και αναλυτική αναφορά των κυρώσεων που επιβλήθηκαν πριν από την υιοθέτηση της τελευταίας κατά σειρά κύρωσης. Θα πρέπει να τηρείται ειδική και επαρκής αιτιολόγηση ως προς την αναγκαιότητα της ποινής. Σε περίπτωση που με την ίδια απόφαση τιμωρούνται περισσότεροι του ενός μαθητή με την ίδια ποινή, η αιτιολογία θα πρέπει να διαχωρίζεται για τον κάθε μαθητή χωριστά. Επίσης θα πρέπει να αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους εκτιμάται ότι ο συγκεκριμένος μαθητής θα ωφεληθεί από την αλλαγή αυτή. Η επιβολή της κύρωσης της αλλαγής του σχολικού περιβάλλοντος δεν θα πρέπει να ανακοινώνεται δημόσια, ώστε να μην περιορίζεται η παιδαγωγική αξία της επιβαλλόμενης κύρωσης και να αποφεύγεται η διαπόμπευση του μαθητή.
Συμπέρασμα Αναπόφευκτη και παιδαγωγικά χρήσιμη η επιβολή κυρώσεων. Επιμένουμε στις μη λεκτικές και λεκτικές παρεμβάσεις-και για τα προβλήματα που επιμένουν τις φυσικές και λογικές κυρώσεις και σε εξαιρετικές περιπτώσεις τις ψυχολογικές ποινές. Όχι απειλή για επιβολή ποινής, απορρίπτουμε τον φόβο ως μέσο διαπαιδαγώγησης, γιατί δεν οδηγεί στην αυτόνομη ανάπτυξη του παιδιού και δημιουργεί καθυποταγμένα όντα που είναι έτοιμα να δεχθούν οποιαδήποτε μορφής εξουσία. Να προσδιορίζει ποια μορφή συμπεριφοράς περιμένει από τον μαθητή-να υπενθυμίζει τους κανόνες- να αναφέρει τις συνέπειες που έχουν οι πράξεις του στον ίδιο και στους άλλους: δεν εκφοβίζει, αλλά υπενθυμίζει και υποδεικνύει
Συμπέρασμα Όχι αποβολή ούτε επιπλέον εργασία ως τιμωρία. Όχι ωριαία απομάκρυνση, γιατί δημιουργούνται κενά στη μάθηση, αλλά και εκλαμβάνεται ως ανάπαυση. Κίνδυνοι κατά τη διάρκεια της παραμονής τους εκτός τάξης> ποινικές ευθύνες. Αν εξασφαλισθούν συνθήκες ασφάλειας, τότε να χρησιμοποιείται αλλά με μέτρο. Όχι πρόσθετη εργασία, αλλά να κάνει μια εργασία που δεν έκανε (δεν θεωρείται τιμωρία). Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με μια έρευνα οι εκπαιδευτικοί εφαρμόζουν πιο συχνά τη γραπτή τιμωρία παρά την επίπληξη.
Όταν επιβάλλει ποινές *πρέπει να είναι ήρεμος * να παρατηρήσει τον μαθητή πριν την επιβολή της ποινής, να του θυμίσει τους κανόνες και τις συνέπειες * να είναι σταθερός και συνεπής, αλλά και να μην έχει προκαταλήψεις κατά του μαθητή * να έχει σχέση με το παράπτωμα και να είναι έντονη, ώστε να γίνει αισθητή, διαφορετικά θα εκληφθεί ως έμμεση αμοιβή μέσω της προσοχής προς τον άτακτο μαθητή *η ποινή διακόπτεται, όταν αποκατασταθεί η τάξη ή συνεργασθεί με τον εκπαιδευτικό Να δίνει τη δυνατότητα στον μαθητή να επιλέξει μεταξύ ποινών.
Μέτρα κατά της αταξίας; Ανάλογα με την περίσταση και τον μαθητή!
ΤΑΞΗ: κανόνες συμπεριφοράς, Αναλυτικό Πρόγραμμα, δραστηριότητες λειτουργία και συμπεριφορά > πειθαρχία > σχολικό ήθος Η αταξία προσβάλλει το απαιτούμενο ήθος μέσα και έξω από την τάξη: δεν προσέχει στο μάθημα, αντιδρά αρνητικά προς τον εκπαιδευτικό, περιφρονεί και χλευάζει, δεν αποδέχεται αυτά που ακούει, είναι επιθετικός και εριστικός, βιαιοπραγεί