Truths and Myths in Nutrition: Dietary fat, Phytosterols, Childhood Obesity

Truths and Myths in Nutrition: Dietary fat, Phytosterols, Childhood Obesity Antonis Zampelas PhD Associate Professor in Human Nutrition Member of the Scientific Committee, European Atherosclerosis Society Consultant in Nutrition, European Association for Cardiovascular Prevention and Rehabilitation (EACRP) Education and Accreditation Committee Unit of Human Nutrition Department of Food Science, Technology and Human Nutrition Agricultural University of Athens

Total fat Phytosterols Obesity

Low fat dietary pattern and risk of CVD: the Women s Health Initiative Randomized Controlled Modification Trial (n=48835) Intervention Year 1 Comparison Year 1 Difference between groups Year 6 Fat % Energy 24.3 35.1 8.1 SFA % 8.1 11.8 2.9 PUFA % 5.2 7.2 1.4 MUFA % 8.9 13.3 3.3 Cholesterol (mg/d) 172 229 50 Dietary Fiber (g/d) 18 15 24 2.4 Energy (kcal/d) 1500 1593 119 Consumption per day Fruits and vegetables Grains Fiber 5.1 5.1 18.11 3.9 4.2 14.9 1.1 0.4 24 2.4 Ηoward BV et al JAMA 2006;295:655-66

Differences between the mean changes in cardiovascular disease risk factors from baseline to year 3 in the Intervention vs the Comparison Group (n=5.8% of the sample) Baseline Mean (SD) Year 3, Mean (SD) Risk Factor Intervention Comparison Intervention Comparison Weight, kg BMI Systolic BP Diastolic BP 76.8 29.1 127.5 75.9 Clinical Values 76.7 29.1 127.9 76.0 75.7* 28.8* 125.1 73.1* 76.7 29.2 125.7 73.6 Total chol LDL C HDL C TG 224 133 60 138 LbVl Lab Values 224 134 58 141 214* 123* 60 142 216 127 58 144 Ηoward BV et al JAMA 2006;295:655-66

Percentage of subjects who developed CHD, stroke and CVD after 6 years of dietary intervention 1 0,8 % 06 0,6 0,4 0,2 Intervention Group Comparison Group 0 CHD Stroke CVD Ηoward BV et al JAMA 2006;295:655-66

Changes in Energy and Nutrient Intakes (Substudy of the PREDIMED Study, n=515) Nutrients Mediterranean Diet with Olive Oil vs Low-Fat Diet Mean (95% CI) Between-Group Difference P Value Energy, kcal Protein, % CHO, % Fiber, g/d Total fat, % SFA, % MUFA, % PUFA, % LA, g/d ALA, g/d EPA, DHA, g/d Energy from Olive Oil, % Cholesterol, mg/d 4.5 (-139.0 to 148.0) -0.47 (-1.07 to 0.13) 0.22 (-1.30 to 1.70) 0.49 (-1.90 to 2.90) 0.45 (-1.00 to 1.90) -0.09 (-0.55 to 0.36) 0.58 (-0.30 to 1.45) 0.03 (-0.53 to 0.58) -0.27 (-0.85 to 0.31) 0.03 (-0.32 to 0.25) 0.11 (-0.26 to 0.04) 1.9 (0.55 to 3.20) -38 (-152 to 76) 0.95 0.122 0.84 0.69 055 0.55 0.69 0.198 0.93 0.76 0.82 0.143 0.006 0.27 Estruch R et al Ann Intern Med 2006;145:1-11

Changes in Adiposity, Blood Pressure, and Cardiovascular Risk Factors Variable Mediterranean Diet with Olive Oil vs Low-Fat Diet Mean (95% CI) Between-Group Difference P Value Weight, kg BMI, kg/m2 Systolic BP Diastolic BP Glucose, mg/dl Insulin, pmol/l Cholesterol, mg/dl LDL-C, mg/dl HDL-C, mg/dl Triglycerides, mg/dl Cholesterol-HDLC ratio 0.01 (-0.39 to 0.42) 0.09 (-0.12 to 0.29) -5.9 (-8.7 to -3.1) -1.60 (-3.00 to -0.01) -7.0 (-13.0 to -1.3) -16.7 (-27.1 to -0.4) -3.5 (-9.5 to 2.6) 26) -3.9 (-9.5 to 1.7) 2.9 (1.7 to 4.0) -7.1 (-18.0 to 3.9) -0.38 (-0.55 to -0.22) 0.96 0.40 0.048 0.017 0.001 026 0.26 0.177 0.21 <0.001 Estruch R et al Ann Intern Med 2006;145:1-11

Study Design Parralel Study Ninety subjects with abdominal obesity (WC > 102 cm for men and 88 cm for women 2 month intervention Control Group (Received copy of the Mediterranean diet and counseled on the eating pattern) Intervention group (followed specific weekly food plan, weekly appointments with a dietitian, provision of concentrated fruit juice (Unilever), olive oil based margarine (Unilever), red wine (Harlaftis LtD, Greece), extra virgin olive oil (Unilever), almonds Rallidis LS et al Am J Clin Nutr 2009;90:263-8

Nutrient intakes of participants at baseline and 2 mo after the intervention Intervention Group (n=41) Control Group (n 41) Baseline 2 mo after P Baseline 2 month after P P for between group comparisons Total Εn (kcal/d) 1841 1729 0.045045 1794 1575 0.001001 0.228 % En from CHO Protein 41.9 16.1 38.3 14.3 0.009 0.002 42.4 16.6 42.1 18.0 0.839 0.079 0.107 Total fat SFA MUFA 40.7 13.9 19.6 47.4 9.5 26.4 41.6 14.5 20.5 40.3 11.8 19.8 0.345 0.534 0.047 0.007 PUFA Cholesterol (mg/d) Fiber (g/d) 6.6 229.2 17 6.2 142.4 21.4 0.653 0.009 5.7 235.9 16.3 5.7 193.4 16.6 0.910 0.074 0.833 0.145 0.119 0.023 Vitamin C (mg/d) α Toc (mg/d) β carotene (μg/d) Alcohol (g/d) 116.7 4.5 550.6 59 5.9 167.8 4.9 595.9 12.9 0.003 0.494 0.704 001 113.4 5.1 456.2 42 4.2 117.1 4.4 418.4 4 0.787 0.160 0.587 0.872 0.047 0.978 0.091 001 Rallidis LS et al Am J Clin Nutr 2009;90:263-8

Characteristics of participants at baseline and 2 mo after dietary intervention Intervention Group (n=41) Control Group (n 41) Baseline 2 mo after P Baseline 2 month after P P for between group comparisons Body weight (kg) 94.1 91.4 001 94.0 91.99 001 0.975 BMI (gg/m2) WC (cm) Glucose (mmol/l) 31.5 106.1 5.41 30.6 103.9 5.28 0.190 32.8 106.7 5.36 32.1 105.7 5.31 0.007 0.459 0.149 0.537 0.957 Insulin ((μu/ml) HOMA IR score Total cholesterol (mmol/l) 14.9 3.5 5.49 11.8 2.6 5.33 0.001 0.038 14.1 3.5 5.39 15.3 3.8 5.36 0.310 0.301 0.705 0.354 0.072 0.581 Triglycerides (mmol/l) HDL cholesterol (mmo/l) LDL cholesterol ((mmo/l) 1.67 1.24 3.71 1.52 1.21 3.63 0.071 0.152 0.304 1.46 1.28 3.52 1.38 1.25 3.63 0.898 0.105 0.026 0.100 0.693 0.556 C reactive protein (mg/l) SBP (mm Hg) DBP (mm Hg) 2.1 130.2 85.8 2.06 122.5 79.6 0.047 2.1 129.6 86.3 2.05 125.8 85.6 0.100 0.016 0.465 0.970 0.647 0.041 Rallidis LS et al Am J Clin Nutr 2009;90:263-8

Mean Flow-Mediated dilatation (FMD) at the beginning and 2 mo after dietary intervention in individuals with abdominal obesity 10 8 P=0.042 P<0.001 6 P=0.524 4 Prior Intervention After Intervention 2 0 Control Group Intervention Group Rallidis LS et al Am J Clin Nutr 2009;90:263-8

Plasma total antioxidant capacity at the beginning and 2 mo after dietary intervention in individuals with abdominal obesity 14500 14000 P<0.039 P=0.036 13500 13000 12500 P=0.844 Prior Intervention After Intervention 12000 Control Group Intervention Group

Total fat Plant Sterols Obesity

Overview of cholesterol lowering trials with plant sterols 0 total cholesterol LDL cholesterol plant sterols (g/d) 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5-4 % change -8-12 -16 meta analysis 41 studies Stresa workshop (95%CI), Katan et al. 2003

LDL χοληστερό όλη (% ch hange ) Μέση % μείωση επιπέδων LDL χοληστερόλης με διαιτητική παρέμβαση, control και δίαιτα με στατίνες -5-10 -15-20 -25-30 -35 Εβδομάδα 0 Εβδομάδα 2 Εβδομάδα 4 0 34 υπερχοληστερολαιμικοί λ ενήλικες 4 εβδομάδες παρέμβασης -8.5% 85% Δίαιτα Control Δίατα Control + στατίνη Διαιτητική παρέμβαση (dietary portfolio#) o o#) -29.6%* -33.3%* + *Significantly different from control (low saturated fat diet) # Dietary portfolio = plant sterols (1 g/1000 kcal), soy protein (23.4 g/1000 kcal), viscous fiber (10 g/1000 kcal) Jenkins DJA et al Am J Clin Nutr 2005;81:380-7

Mechanism Ο Μηχανισμός μείωσης της χοληστερόλης: Αναστολή της Εντερικής Απορρόφησης ΧΩΡΙΣ ΦΥΤΙΚΕΣ ΣΤΕΡΟΛΕΣ/ ΣΤΑΝΟΛΕΣ Διαιτιτική Χοληστερόλη Χοληστερόλη Χολής ΜΕ ΦΥΤΙΚΕΣ ΣΤΕΡΟΛΕΣ Εντ τερική οδός ΣΥΚΩΤΙ ΑΠΟΡΡΟΦΟΥΜΕΝΗ Χοληστερόλη 50% Χοληστερόλη η Ορού ΑΠΟΡΡΟΦΟΥΜΕΝΗ Χοληστερόλη 20% ΑΠΟΒΑΛΛΟΜΕΝΗ Χοληστερόλη 50% ΑΠΟΒΑΛΛΟΜΕΝΗ Χοληστερόλη 80%

Δράση φυτοστερολών στο Μεταβολικό Σύνδρομο Σε Ελληνικό Πληθυσμό Σχεδιασμός μελέτης Τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη, κλινική μελέτη, απλή τυφλή, παράλληλου σχεδιασμού 110 συμμετέχοντες (60 άνδρες, 50 γυναίκες) με μεταβολικό σύνδρομο 2 μήνες παρέμβαση Ομάδα Ελέγχου, 30 άνδρες, 25 γυναίκες [Διατροφικές συνήθειες δυτικού τύπου + placebo (2 γιαουρτοχυμοί, 1 με κάθε κύριο γεύμα)] Ομάδα Παρέμβασης, 30 άνδρες, 25 γυναίκες (Διατροφικές συνήθειες δυτικού τύπου + 2 γιαουρτοχυμοί, 1 με κάθε κύριο γεύμα, που περιείχε συνολικά 4 γρ. φυτοστερολών) Η συμμόρφωση στη διατροφή ελέγχθηκε με μηνιαία 3 ήμερα (2 ημέρες εβδομάδας + 1 Σαββατοκύριακου) ημερολόγια καταγραφής τροφίμων

Nutrient intakes of participants at baseline and 2 mo after the intervention Intervention Group (n=53) Control Group (n=55) Baseline 2 mo after P Baseline 2 month after P P for between group comparisons Total Εn (kcal/d) 2124 2131 2042 2134 0.0101 % En from CHO Protein 36 16 37 16 36 16 39 16 Total fat SFA MUFA 41 15 15 44 16 15 47 17 16 43 16 15 PUFA Cholesterol (mg/d) Fiber (g/d) 3 311 12 3 329 13 3 332 16 5 312 15 0.00 Vitamin C (mg/d) α Toc (mg/d) β carotene (μg/d) 122 6 503 122 7 381 0.03 122 7 537 122 8 312 0.01

Clinical and anthropometric characteristics of participants at baseline and 2 mo after dietary intervention Intervention Group (n=53) Control Group (n=55) Baseline 2 months after P Baseline 2 months after P P Body weight (kg) 91 91 001 0.01 87 87 001 0.01 BMI (kg/m2) WC (cm) Glucose (mg/dl) 30 105 101 30 104 99 0.03 0.05 28 101 100 28 100 99 0.001 0.03 Total cholesterol (mg/dl) Triglycerides (mg/dl) HDL cholesterol (mg/dl) 239 195 42 200 149 42 0.001 0.001 216 173 43 216 170 43 0.001 0.001 LDL cholesterol (mg/dl) Small and dense LDL (mg/dl) Apolipoprotein A-1 (mg/dl) 162 45.7 136 128 41.8 136 0.001 0.02 151 39.7 139 149 36.7 139 0.01 0.001 0.01 Apolipoprotein B (mg/dl) C-reactive protein (mg/l) SBP (mm Hg) DBP (mm Hg) 115 2 135 85 107 2 130 85 0.001 0.05 0.001 0.001001 119 2 130 85 119 2 130 85 0.001 0.001 0.001 001 0.01

Plasma total antioxidant capacity at baseline and 2 mo after dietary intervention Intervention Group (n=53) Control Group (n=55) Baseline 2 months P Baseline 2 months P P after after ORAC (mmol/l) 8607 8965 8479 8577 FRAP (mmol/l) 606 620 598 610

Total fat Plant Sterols Obesity

Σκοπός Η οργανωμένη καταγραφή: σωματομετρικών χαρακτηριστικών επιλεγμένων διατροφικών συνηθειών και συμπεριφορών της σωματικής δραστηριότητας σε παιδιά ηλικίας τα οποία φοιτούσαν στην Ε και ΣΤ τάξη των Δημοτικών σχολείων της χώρας. Αξιολόγηση χαρακτηριστικών των γονέων που πιθανόν επιδρούν στην παρουσία παχυσαρκίας στα παιδιά τους. Αξιολόγηση της αιτιολογίας της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα.

Μεθοδολογία Ερευνητικά κέντρα: Μονάδα Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο (Συντονιστής), Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Σχεδιασμός μελέτης: Αναδρομική παρατήρηση Πληθυσμός: 4786 παιδιά Ε και ΣΤ τάξης από 117 δημοτικά σχολεία όλης της χώρα 2315 συμμετέχοντες γονείς των παιδιών της έρευνας Γεωγραφική Προέλευση: περιφέρεια Πρωτευούσης, Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, Πελοπόννησο, Ήπειρο, Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη, νησιά του Αιγαίου, του Ιονίου, Κρήτη. Χρόνος εισαγωγής: Οκτώβριος Ιούνιος 2009.

Αρχικά Αποτελέσματα Επιπολασμός Υπερβάλλοντος βάρους- Παχυσαρκίας ανά φύλο με βάση IOTF στο δείγμα της μελέτης Αγόρια Κορίτσια P Φυσιολογικά (%) 58,0 61,7 0,01 Υπέρβαρα ρ (%) 29,6 28,3 Παχύσαρκα (%) 12,4 10,0

Results from logistic regression analyses that evaluated the main effect of various sociodemographic characteristics of parents on the likelihood of childhood overweight/obesity Unadjusted OR, (95% Conf. Inter.) Initial Model OR, (95% Conf. Inter.) Final Model OR, (95% Conf. Inter.) * Age mother 0.97 (0.95 0.99) 0.94 (0.90 0.98) 0.96 (0.94 0.98) Age father 0.99 (0.98 1.01) 1.03 (0.99 1.06) - Mother s occupation Unemployed / retired Reference category Housewife 1.23 (0.82 1.85) 2.40 (0.63 9.01) 1.39 (0.85 2.26) Self employed 1.66 (1.08 2.55) 5.58 (1.58 19.74) 2.09 (1.25 3.50) Private servant-employee 1.64 (1.10 2.46) 6.18 (1.78 21.50) 1.95 (1.21 3.16) Public servant-employee 1.10 (0.73 1.65) 4.20 (1.20 14.69) 1.59 (0.97 2.61) Parental BMI classification Non of the parents overweight/obese Reference category One parent 1.62 (1.22 2.14) 1.46 (1.01 2.11) 1.75 (1.28 2.38) overweight/obese Both parents overweight/obese 3.24 (2.39 4.38) 3.17 (2.11 4.76) 3.72 (2.66 5.20)

Low total Sodium Moderate total High total intake (<1500 Sodium intake (1500 - Sodium intake mg/d) 2200 mg/d) (> 2200 mg/d) Total Sample P N 2321 (51%) 1025 (22%) 1234 (27%) 4580 KIDMED score (0-16) 355 3.55 421 4.21 386 3.86 <0.001001

Πρόσληψη νατρίου από τρόφιμα ως ποσοστό της συνολικής πρόσληψης χωρίς να περιλαμβάνεται η πρόσληψη αλατιού κατά το μαγείρεμα ή στο τραπέζι Pizza Fried Potatoes Greek Souvlaki Hamburger Bread Processed Cereals Yellow Cheese White Cheese 0 5 10 15 20 % of total sodium intake

Thank you very much for your attention