Οι δυνατότητες της Διαφοροποιημένης Παιδαγωγικής στα «ΚΟΚΚΙΝΑ ΛΟΥΣΤΡΙΝΙΑ» της Ειρήνης Μάρρα (Μάρτιος 2012) Διδάσκουσα : Στέλλα Αμοναχάκη (ΠΕΟ2), 7ο Γυμνάσιο Ηρακλείου Τμήμα : Α2
Η ανομοιογένεια στη σχολική τάξη είναι γεγονός και οφείλεται : στη διαφορετική κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική προέλευση των μαθητών, στις διαφορετικές γνώσεις, εμπειρίες, δεξιότητές τους, στον τρόπο πρόσληψης της γνώσης και αντίληψης των νοημάτων (ακουστικός, οπτικός τύπος ), στα διαφορετικά ενδιαφέροντά τους με βάση το φύλο τους. Προβληματισμός: Μπορώ να διαμορφώσω τη διδασκαλία μου και να εμπλουτίσω το μάθημά μου με δράσεις ποικίλες δημιουργώντας ένα ευέλικτο πλαίσιο, ώστε ο μαθητής να ακολουθεί σύμφωνα με τις δυνατότητές του;
Την όποια αδυναμία του εκπαιδευτικού έρχεται να θεραπεύσει η Διαφοροποιημένη Παιδαγωγική: «Έμφαση στην ενεργό συμμετοχή του μαθητή κατά τη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης σε συνάρτηση με τις αλληλεπιδράσεις του περιβάλλοντός του: συμμαθητές, εκπαιδευτικός, εκπαιδευτικά υλικά, δραστηριότητες» (Ελένη Κατσαρού, σημειώσεις από το σεμινάριο). Στόχος: o να μάθει ο μαθητής να συμμετέχει ενεργά στην ανακάλυψη της γνώσης, o να μην είναι απλώς ο παρατηρητής, o να εργάζεται και να συν-εργάζεται.
Πώς θα το επιτύχω αυτό; ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ Ακολουθώντας μεθόδους διδασκαλίας: ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΕΣ Επιλογή σχεδίου εργασίας (PROJECT): είναι ευέλικτο (μεταβάλλεται και προσαρμόζεται), εμπλέκει ενεργά όλους τους μαθητές επίλυση προβλήματος, ενθαρρύνει τη συνεργασία, προκαλεί το ενδιαφέρον, αξιοποιεί γνώσεις και ταλέντα.
Σχέδιο εργασίας (PROJECT) Γνωστικό αντικείμενο: Νεο/κή Λογοτεχνία Α Γυμνασίου Ειρήνη Μάρρα: «Τα κόκκινα λουστρίνια» Πλάνο εργασίας- τα βήματα Πριν από την εφαρμογή συζήτησα με τους μαθητές, για να καταλάβουν ακριβώς τι πρόκειται να κάνουμε. Προϋποθέσεις: διάθεση για εργασία και συνεργασία, υπευθυνότητα, ανάληψη πρωτοβουλίας. 1. Επιλογή θέματος: να είναι βατό, οικείο, στο πλαίσιο προηγούμενης γνώσης, σε σχέση με τα διδασκόμενα μαθήματα. 2. Καθορισμός στόχων: γενικών και ειδικών.
ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Μέσα από βιωματικές και διερευνητικές διαδικασίες μάθησης να απολαύσουν οι μαθητές τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας καθώς θα έχουν φτάσει στην ανακάλυψη των νοημάτων της μόνοι τους, με απλή καθοδήγηση. Με την εργασία σε ομάδες να κατανοήσουν ότι η κατάκτηση της γνώσης είναι ατομική τους επιτυχία, όμως πραγματοποιείται σε συνθήκες συνεργασίας και αλληλεπίδρασης. Να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία τους! ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Να γνωρίσουν οι μαθητές το συγκεκριμένο διήγημα της Ειρ. Μάρρα, το οποίο εντάσσεται στη συλλογή «Η τριλογία του δίφραγκου» με θέμα τη ζωή φτωχών βιοπαλαιστών.
Να γνωρίσουν τον πρωταγωνιστή, να συγκεντρώσουν στοιχεία για την προσωπικότητα και τον συναισθηματικό του κόσμο, να εντοπίσουν το δίλημμα που αντιμετωπίζει και να δουν πώς από την εφηβεία οδηγείται στην ωρίμανση. Να εντοπίσουν τους λόγους για τους οποίους αναγκάζεται να εργαστεί και να συγκρίνουν τη ζωή του με εκείνη του Βάνκα, ήρωα του Τσέχωφ. Να συλλέξουν πληροφορίες για το επάγγελμά του και για παραδοσιακά επαγγέλματα που έχουν εκλείψει στις μέρες μας. Να βρουν τα είδη της αφήγησης, τη δομή της ( την γνωρίζουν από το μάθημα της Γλωσσικής Διδασκαλίας ), τον αφηγητή και τον ρόλο του, τα εκφραστικά μέσα. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ: Να σχολιάζουν τον χαρακτήρα, τη στάση, τη συμπεριφορά των ηρώων καθώς και τις εσωτερικές συγκρούσεις και τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν. Να μετατρέπουν το αφηγηματικό κείμενο σε διαλογικό, αξιοποιώντας τη γενικότερη εικόνα που αποκτούν από το κείμενο ( να αλλάζουν τον αφηγητή ).
Να προτείνουν διαφορετικές εκδοχές επίλυσης του προβλήματος που αντιμετωπίζει ο ήρωας και να αιτιολογούν τις επιλογές τους. Να βρουν τίτλους ταινιών και τραγουδιών με θέμα τη βιοπάλη ή την αδελφική αγάπη ή να ζωγραφίσουν μια σκηνή από το κείμενο με την καθοδήγηση του καθηγητή των Εικαστικών. Να καλλιεργούν συνεργατικές δεξιότητες, πνεύμα συλλογικότητας και αλληλεγγύης, αφού θα εργάζονται σε ομάδες, να ανταλλάσσουν απόψεις. Να καλλιεργούν τη φιλαναγνωσία τους και να διαμορφώνουν υγιείς στάσεις ζωής και συμπεριφοράς. Να αποτιμήσουν την εργασία τους και τη στάση τους απέναντι στη Λογοτεχνία ( φύλλο αυτοαξιολόγησης ).
3. Σχεδιασμός εργασίας Συγκρότηση ομάδων: Πεδίο: Α Γυμνασίου, 27 μαθητές (15 αγόρια, 12 κορίτσια) Χρόνος: 2 διδακτικές ώρες. Μια 3η ώρα αφιερώθηκε στην αξιολόγηση. Μορφές διδασκαλίας: βιωματική, διερευνητική, ομαδοσυνεργατική. Μέθοδοι διδασκαλίας-τεχνικές: εργασία σε ομάδες, καταιγισμός ιδεών, κατευθυνόμενος διάλογος, συζήτηση, παιχνίδι ρόλων.
Διδακτικά-εποπτικά μέσα: το σχολικό εγχειρίδιο, το απόσπασμα από τον «Βάνκα» του Ά. Τσέχωφ, το διάγραμμα της αφήγησης (σε φωτοτυπία) από το σχολικό εγχειρίδιο της Γλωσσικής Διδασκαλίας της Α Γυμνασίου, ψηφιακό υλικό (από διαδραστικό πίνακα), υλικά από το μάθημα των Εικαστικών, φύλλα εργασίας. Συγκρότηση ομάδων: οι μαθητές χωρίζονται σε έξι ομάδες. Προηγήθηκε η διαμόρφωση των θρανίων στην αίθουσα. 4. Υλοποίηση σχεδίου εργασίας: Αφόρμηση: Το βιβλίο της Ειρ. Μάρρα με τίτλο «Η τριλογία του δίφραγκου», τμήμα του οποίου αποτελεί το απόσπασμα του σχ. βιβλίου. Ένταξη του μέρους στο όλο. Προετοιμασία της διδασκαλίας: έχει ήδη προηγηθεί συζήτηση για τον τρόπο εργασίας. Διατυπώνεται το θέμα. Συζήτηση των στόχων με τους μαθητές.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ειρήνη Μάρρα, «ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΛΟΥΣΤΡΙΝΙΑ» Φύλλο εργασίας ΟΜΑΔΑ 1η 1η ερώτηση: Ποιος είναι ο πρωταγωνιστής του διηγήματος και πού εργάζεται; 2η ερώτηση: Αναζητήστε μέσα στο κείμενο στοιχεία που φωτίζουν την προσωπικότητά του. 3η ερώτηση: Ποια είναι τα συναισθήματά του για την κόρη του δασκάλου; Εκείνη τα γνωρίζει; 4η ερώτηση: Για ποιο σκοπό θέλει να της χαρίσει τα κόκκινα λουστρίνια; Τι τον κάνει να αλλάξει γνώμη; 5η ερώτηση: Στο δίλημμα προσωπικό συναίσθημα ή οικογενειακό καθήκον, αυτός τι επιλέγει; Λειτουργεί ως ερωτευμένος νέος ή ως αδελφός προστάτης; 6η ερώτηση: Τι άλλαξε στον νεαρό τσαγκάρη και από πού το καταλάβατε;
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ειρήνη Μάρρα, «ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΛΟΥΣΤΡΙΝΙΑ» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ 2η 1η ερώτηση: Πού εργάζεται ο πρωταγωνιστής του διηγήματος; 2η ερώτηση: Τι τον ωθεί να εργαστεί; Να βρείτε μέσα στο κείμενο πληροφορίες για τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στις οποίες ζει ο ίδιος και η οικογένειά του. 3η ερώτηση: Τι τον χωρίζει από την κόρη του δασκάλου; 4η ερώτηση: Αφού διαβάσετε το απόσπασμα από τον Βάνκα του Άντον Τσέχωφ, να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις: - ποιος είναι ο ήρωας του διηγήματος; - τι δουλειά κάνει; - γιατί αναγκάζεται να εργαστεί;.. - έχει οικογένεια ή ζει χωρίς δικούς του ανθρώπους; - πώς του συμπεριφέρονται;.. - να συγκρίνετε τη ζωή του «Βάνκα» με τη ζωή του ήρωα στα «ΚΟΚΚΙΝΑ ΛΟΥΣΤΡΙΝΙΑ».
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ειρήνη Μάρρα, «ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΛΟΥΣΤΡΙΝΙΑ» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ 3η 1η ερώτηση: Γνωρίζετε το επάγγελμα του πρωταγωνιστή; 2η ερώτηση: Σήμερα υπάρχουν τσαγκάρηδες; Αν ναι, τι ακριβώς κάνουν; 3η ερώτηση: Γνωρίζετε παραδοσιακά επαγγέλματα τα οποία έχουν εκλείψει στις μέρες μας; 4η ερώτηση: Ποιες είναι οι ενέργειες που κάνει ο νεαρός τσαγκάρης προκειμένου να κατασκευάσει τα κόκκινα λουστρίνια; 5η ερώτηση: Σήμερα ακολουθείται η ίδια διαδικασία, για να κατασκευαστεί ένα ζευγάρι παπούτσια; ΕΡΓΑΣΙΑ: Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο τα στάδια επεξεργασίας του δέρματος για την κατασκευή των παπουτσιών. Τι οδήγησε σ αυτή την αλλαγή; (Οι μαθητές θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το εργαστήριο Πληροφορικής).
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ειρήνη Μάρρα, «ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΛΟΥΣΤΡΙΝΙΑ» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ 4η Ειρήνη Μάρρα 1η ερώτηση: Ποιος είναι ο πρωταγωνιστής του αποσπάσματος; 2η ερώτηση: Ποια είναι τα υπόλοιπα πρόσωπα που συναντάμε; 3η ερώτηση: Ποιος είναι ο αφηγητής ; Είναι πρόσωπο που συμμετέχει στη δράση; Ανήκει στα παραπάνω πρόσωπα; 4η ερώτηση: Γνωρίζει τι σκέφτονται τα πρόσωπα που συμμετέχουν στη δράση; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. 5η ερώτηση: Υπάρχει διάλογος; Αν όχι, τότε ποιος μας πληροφορεί για το τι σκέφτονται τα πρόσωπα ; 6η ερώτηση: Υπάρχει περιγραφή στο κείμενο; Πού; 7η ερώτηση: Υπάρχουν σχήματα λόγου ή η έκφραση είναι λιτή; 8η ερώτηση: Να βρείτε τις λέξεις του κειμένου που έχουν σχέση με το επάγγελμα των τσαγκάρηδων.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ειρήνη Μάρρα, «ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΛΟΥΣΤΡΙΝΙΑ» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ 5η Ερώτηση: Η δομή της αφήγησης, όπως έχετε ήδη διδαχθεί στην τρίτη ενότητα της Γλωσσικής Διδασκαλίας, ακολουθεί το εξής σχήμα: Α. Πληροφορίες για τους ήρωες, τον χώρο, τον χρόνο και την κατάσταση από την οποία ξεκινά η αφήγηση. Β. Η εξέλιξη της αφήγησης και η έκβασή της. Γ. Η λύση : η κρίση του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας. Με βάση το σχήμα να βρείτε τη δομή της αφήγησης στο απόσπασμα που έχετε μπροστά σας. Έπειτα, να γράψετε τη δική σας κρίση για το νόημα της ιστορίας.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ειρήνη Μάρρα, «ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΛΟΥΣΤΡΙΝΙΑ» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ 6 η Να διαμορφώσετε το απόσπασμα κατά δύο τρόπους: α) να αλλάξετε τον αφηγητή και να μετατρέψετε το κείμενο σε διαλογικό και, β) να προτείνετε διαφορετική λύση από αυτή που δίνει η συγγραφέας. ( οι μαθητές μπαίνουν σε διλημματική κατάσταση και προτείνουν τη δική τους επιλογή παράλληλα, μπαίνουν σε παιχνίδι ρόλων )
5. Παρουσίαση στην ολομέλεια : oπαρουσίαση εργασιών στην τάξη oσυζήτηση oεπεξεργασία-σύνοψη και συστηματοποίηση συμπερασμάτων 6.Αξιολόγηση : κάθε ομάδα αξιολογεί τα μέλη της. Τα κριτήρια της αξιολόγησης καθορίστηκαν σε συνεργασία με τους μαθητές. Αξιολογήθηκε και ο τρόπος εργασίας και το τελικό αποτέλεσμα. Κατά την 3 η διδακτική ώρα επεξεργάζονται το ακόλουθο φύλλο αξιολόγησης project:
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΘΟΛΟΥ ΛΙΓΟ ΑΡΚΕΤΑ ΠΟΛΥ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ Συμμετείχαν όλα τα μέλη της ομάδας, έγινε δίκαιη κατανομή εργασιών. Συμπεριφερόταν με σεβασμό ο ένας στον άλλο, ακόμα κι όταν διαφωνούσαμε. Δεν παραγκωνίστηκε κανείς. Επικοινωνούσαμε μεταξύ μας, ο καθένας άκουγε τον άλλο. Η εργασία μας είχε ικανοποιητικά αποτελέσματα, αφού καταλάβαμε από την αρχή τι πρέπει να κάνουμε. Το project μάς φάνηκε ενδιαφέρον και δεν μας έκανε να βαρεθούμε. Αποκτήσαμε νέες γνώσεις μέσα από τη συνεργασία μεταξύ μας, αναπτύξαμε δεξιότητες, θέλουμε να το επαναλάβουμε.
Συμπεράσματα: o Οι μαθητές συνεργάστηκαν ικανοποιητικά o Δήλωσαν ότι δε βαρέθηκαν o Δύο από τις ομάδες προθυμοποιήθηκαν να δημιουργήσουν powerpoint με τα αποτελέσματα της εργασίας. o Οι περισσότεροι από τους μαθητές πρότειναν να δραματοποιήσουν τη νέα εκδοχή της ιστορίας. Δυσκολίες που συναντήσαμε: ο περιορισμένος χρόνος και η δυσκολία να βρεθεί το συνεχόμενο δίωρο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Ασκούνη, Ν. (2002-2004). Κοινωνικές ανισότητες στο σχολείο, επιστημ. επιμ. Α. Ανδρούσου, Κλειδιά και Αντικλείδια, ΥΠΕΠΘ- Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κανάκης Ι., Η οργάνωση της διδασκαλίας-μάθησης με ομάδες εργασίας: θεωρητική θεμελίωση και πρακτική εφαρμογή, Αθήνα, 1987, σ. 144. Κατσαρού Ελένη, σημειώσεις από το σεμινάριο «Διδασκαλία σε ανομοιογενείς τάξεις: Οι δυνατότητες της Διαφοροποιημένης Παιδαγωγικής» (10 31 Μαρτίου 2012, Ηράκλειο Κρήτης). Κλειδιά και Αντικλείδια, Διδακτική Μεθοδολογία, Διδασκαλία σε ομάδες, Ελένη Χοντολίδου ΥΠΕΠΘ, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 2007. www.kleidiakaiantikleidia.net Για τις εικόνες: digitalschool.minedu.gov.gr Ithaque.gr ofisofi.blogspot.com opyrros.wordpress.com Paidikh-ergasia.weebly.com