Διδακτική Μεθοδολογία της Μουσικής Schinichi Suzuki (Ιαπωνία: 1898 1998) Ζωή Διονυσίου
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 10-2
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons
Φωτοφραφία Κώστας Μάνος Φωτ. Κώστας Μάνος
Φωτογρ. Νίκος Οικονομόπουλος Φωτογρ. Νίκος Οικονομόπουλος
Γενικές πληροφορίες Γιος ενός από τους πρώτους κατασκευαστές βιολιών στην Ιαπωνία. Άρχισε τη σπουδή βιολιού στα 17 του χρόνια στη Nagoya. 1921-28: συνεχίζει τις μουσικές του σπουδές στο Βερολίνο, Γερμανία. 1933: άρχισε τους πρώτους προβληματισμούς και πειραματισμούς του πάνω στην εκμάθηση βιολιού από μικρά παιδιά. 1945: πήγε να διδάξει μουσική σε ένα σχολείο στην πόλη Ματσουμότο της Ιαπωνίας με τον όρο ότι θα είναι ελεύθερος να εφαρμόσει και να δοκιμάσει τη θεωρία του για τη διδασκαλία του βιολιού σε μικρά παιδιά. Η μέθοδός του είχε γρήγορα σημαντικά αποτελέσματα. Δεκαετία 1950, τέλη: Η μέθοδος γίνεται γνωστή γύρω στην Αμερική και γρήγορα κερδίζει μεγάλη αναγνώριση (Tanglewood Symposium, μεγάλο ενδιαφέρον στην προσχολική ηλικία, εποχή που αναγνωριζόταν το δικαίωμα κάθε παιδιού στη μουσική αγωγή). 1975 στην Ιαπωνία η ομάδα μουσικής εκπαίδευσης Suzuki είχε 83 παραρτήματα, 280 τάξεις, 160 δασκάλους και 6000 μαθητές. Δεκαετία 1970: δημιουργούνται τα πρώτα καλοκαιρινά ινστιτούτα διδασκαλία της μεθόδου στην Αμερική. Τώρα υπάρχουν
Βασικές θεωρητικές θέσεις του Schinichi Suzuki Ο Suzuki θεωρούσε ότι τα παιδιά μπορούν να μάθουν να κατανοούν, να επικοινωνούν και να παίζουν μουσική με την ίδια ευκολία και φυσικότητα με την οποία μαθαίνουν τη μητρική τους γλώσσα, εφόσο η μουσική τα περιβάλλει καθημερινά και από μικρή ηλικία μέσα σε ένα θετικό περιβάλλον επιβράβευσης και επανάληψης, όπως συμβαίνει με τη γλώσσα. Γι αυτό το λόγο η μέθοδός του ονομάστηκε «Μέθοδος της Μητρικής Γλώσσας» ( Mother Tongue Approach ). Πίστευε ότι ο κάθε άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει μουσικές ικανότητες με κατάλληλη εκπαίδευση. Στόχος της μεθόδου του ήταν να κάνει τη ζωή των παιδιών πιο πλούσια μέσα από τη μουσική και η μουσική να συμβάλλει στην μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του ταλέντου του. Γι αυτό και η μέθοδος ονομάστηκε επίσης «Μέθοδος Εκπαίδευσης Ταλέντου» ( Talent Education ). Πίστευε στη σπουδαιότητα των πρώτων χρόνων της ζωής για την ανάπτυξη ικανοτήτων των παιδιών. Επηρεάστηκε από παιδαγωγικές ιδέες του Emile Jaques-Dalcroze, της Maria Montessori και του Jean Piaget. Ήταν ιδιαιτέρως ζεστός, ενεργητικός και δημιουργικός άνθρωπος με μεγάλη ευστροφία να
Βασικές αρχές της μεθόδου Suzuki Εισαγωγή στο πρόγραμμα σε όσο πιο μικρή ηλικία είναι δυνατόν: ήδη από την ηλικία των 3 ή 4 χρόνων. Στόχος να γίνει η ενασχόληση με τη μουσική μέρος της καθημερινής ρουτίνας του παιδιού, ώστε να γίνει η μουσική συνειδητά ή ασυνείδητα ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του. Συμμετοχή και συνεργασία των γονιών: Ο γονιός εκπαιδεύεται από τον δάσκαλο σχετικά με τη μέθοδο και το όργανο. Παρακολουθεί, συμμετέχει σε όλα τα μαθήματα, κρατά λεπτομερείς σημειώσεις και λειτουργεί ως δάσκαλος στο σπίτι καθημερινά παρακινώντας και βοηθώντας τη μελέτη του. Καθορίζει σταθερή ώρα και καθορισμένο χρόνο μελέτης. Κάνει την ενασχόληση του παιδιού με τη μουσική μέρος των δραστηριοτήτων της οικογένειας.
Ακρόαση: Το παιδί πριν αρχίσει τις μουσικές του σπουδές ακούει καθημερινά ηχογραφημένες εκτελέσεις των έργων που πρόκειται να παίξει. Στην αρχή η ακρόαση γίνεται ασυνείδητα και σταδιακά πιο συνειδητά. Σε ώρες ή μέρες που το παιδί δεν μπορεί να μελετήσει η ακρόαση μπορεί να αντικαταστήσει τη μελέτη. Κίνηση και ηχομιμητικά παιχνίδια: Τα παιδιά μαθαίνουν να περπατούν, να κινούν τα χέρια τους σε κυκλική θέση, να λυγίζουν και να κινούν το σώμα τους ενώ παίζουν μουσική. Οι ασκήσεις αυτές βοηθούν στο να αποφεύγονται τα σφιξίματα και οι κακώσεις του σώματος κατά τη μελέτη και εκτέλεση της μουσικής. Οι μαθητές ακούν και κινούνται ρυθμικά με τη μουσική, τραγουδούν ή παίζουν παράλληλα με την μαγνητοφωνημένη μουσική. Μιμούνται κινήσεις ζώων κλπ. ψάχνοντας να βρουν τη σωστή στάση σώματος.
Ατομικά και ομαδικά μαθήματα και δραστηριότητες: Ο κάθε μαθητής έχει ένα ή δύο ατομικά μαθήματα κι ένα ομαδικό μάθημα την εβδομάδα. Στα ομαδικά μαθήματα οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να βιώσουν εμπειρίες ομαδικής εκτέλεσης, να δουλέψουν πάνω σε διάφορα στοιχεία τεχνικής μέσα από παιχνίδια και ομαδικές δραστηριότητες, να συνηθίζουν να παίζουν ατομικά μπροστά σε άλλους, να αναπτύξουν ευγενή άμιλλα, να αισθανθούν τη χαρά της ομαδικής εκτέλεσης και δημιουργίας. Άτυπες ομαδικές συναυλίες μία φορά το μήνα, τακτικές συναυλίες για γονείς και κοινό, διάφορες μουσικές εξορμήσειςσυναυλίες σε ιδρύματα, νοσοκομεία, κλπ. Στόχος αυτών των ομαδικών δραστηριοτήτων είναι η ανάπτυξη μιας απόλυτης φυσιολογικής σχέσης του παιδιού με το όργανο, τη σκηνή, το κοινό.
Ρεπερτόριο: Η μέθοδος περιλαμβάνει συγκεκριμένο ρεπερτόριο για κάθε όργανο. Το ρεπερτόριο απαρτίζεται κυρίως από μουσικά κομμάτια κι όχι από ασκήσεις. Η τεχνική του οργάνου δουλεύεται κυρίως μέσα από γνωστά κομμάτια του έντεχνου ρεπερτορίου της δυτικής Ευρωπαϊκής μουσικής. Οι μαθητές μαθαίνουν όλα τα κομμάτια από μνήμης και ποτέ δεν εγκαταλείπουν οριστικά ένα κομμάτι. Συνεχής επανάληψη. Σωστή επιλογή των κομματιών από το δάσκαλο με καλές ηχογραφήσεις εκτελέσεών τους.
Μουσική ανάγνωση: Η μουσική μαθαίνεται κυρίως με βάση τη μίμηση. Η ανάγνωση της μουσικής εισάγεται όταν ο μαθητής έχει κατακτήσει τα βασικά στοιχεία του οργάνου κι έχει αποκτήσει άνεση στην εκτέλεση, όμορφο ήχο. Σωστή στάση, καλό τονισμό στο παίξιμο και άνεση στις μουσικές φράσεις. Στην Ιαπωνία η ανάγνωση εισάγεται στο τέλος του τρίτου έτους των μουσικών σπουδών. Ωστόσο αυτό ελλοχεύει δυσκολία των μουσικών να συμμετέχουν με άνεση σε συμβατικές ορχήστρες και μουσικά σύνολα, όπου η γνωριμία με ένα μουσικό κομμάτι γίνεται μέσα από μια παρτιτούρα. Κάποιοι τελευταία άρχισαν να θεσπίζουν την εισαγωγή της μουσικής ανάγνωσης γύρω στο τέλος του 1ου ή στις αρχές του 2ου χρόνου σπουδών.
Ρόλος του δασκάλου: Ο δάσκαλος εκτός από καταρτισμένος μουσικός και γνώστης της μεθόδου Suzuki πρέπει να είναι παιδαγωγός με πίστη στις αρχές της μεθόδου και σεβασμό στην προσωπικότητα και ρυθμό ανάπτυξης του κάθε μαθητή. Στόχος είναι μέσα σε μια ατμόσφαιρα ασφάλειας κι αποδοχής να παροτρύνει τον μαθητή και να τον βοηθήσει να αξιοποιήσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό το δυναμικό που διαθέτει. Τα επιτεύγματα του κάθε παιδιού συγκρίνονται με αυτά που ο ίδιος ο μαθητής δύναται να έχει, όχι με τα επιτεύγματα άλλων παιδιών.
Διαδικασία εκμάθησης: Ο δάσκαλος χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους για να βοηθήσει τους μαθητές να κατανοήσουν μια συγκεκριμένη πληροφορία, όπως λεκτική εξήγηση, προσεκτική επίδειξη, δημιουργία φανταστικών εικόνων, χρήση παιχνιδιών, κλπ. Δουλεύει μεθοδικά, δεν αγχώνει το μαθητή, λειτουργεί προνοητικά, δουλεύει τα δύσκολα σημεία ή τεχνικές πριν την παρουσίαση του κομματιού, εντοπίζει τις αιτίες κάθε δυσκολίας για να φτάσει στη λύση της. Το μάθημα πρέπει να αποτελεί θετική εμπειρία για το παιδί βασιζόμενο σε ενθάρρυνση και επανάληψη.
Σκοπός της μεθόδου Η ευαισθησία και η αγάπη προς τη μουσική «Πιστεύω ότι η ευαισθησία και η αγάπη προς τη μουσική και όλες τις τέχνες είναι πολύ σημαντικά πράγματα για όλους τους ανθρώπους, είτε αυτοί είναι πολιτικοί, επιστήμονες, επαγγελματίες ή εργάτες. Αυτά είναι τα πράγματα που κάνουν τις ζωές μας πλούσιες.» Suzuki
Στοιχεία της μεθόδου που επιβεβαιώνονται από σύγχρονες έρευνες Επίδραση γονικής συμμετοχής και οικογενειακής υποστήριξης στη μουσική ανάπτυξη του παιδιού. Σημαντικό για τη μουσική μάθηση του παιδιού είναι όχι το αν ένας γονιός παίζει ένα μουσικό όργανο, αλλά η στάση του γονιού απέναντι στην προσπάθεια εκμάθησης του παιδιού. Οι ικανότητες στη μουσική εκτέλεση οφείλονται όχι τόσο στο ταλέντο, αλλά στην επίβλεψη της καθημερινής τους μελέτης από τους γονείς και την ενθάρρυνσή τους. Φυσικότητα στη σχέση του μουσικού με το όργανο, τη σκηνή, το κοινό. Μάθηση με το αυτί. Εκτέλεση από μνήμης.
Μάθηση μουσικής ως Κοινωνικοποίηση Η κοινωνικοποίηση (socialisation or enculturation) θεωρείται σαν μια διαδικασία ζωής, ή ένα στάδιο κατά το οποίο οι άνθρωποι γνωρίζουν και αποκτούν οικειότητα με την κοινωνία. Η μάθηση λαμβάνει χώρα με τρεις πιθανούς τρόπους: με κοινωνικοποίηση, καθοδήγηση ή με αυστηρή οργάνωση (enculturative, guided και highly structured) (Campbell, 1998: 179). Η μάθηση με κοινωνικοποίηση συμβαίνει όταν η μάθηση συμβαίνει φυσικά και χωρίς την άμεση επέμβαση ή οδηγίες ενηλίκων, αλλά μόνο μέσα από την εξερεύνηση της κοινωνίας από τα παιδιά. Συμβαίνει πριν τη σχολική ηλικία, αλλά και όσο τα παιδιά μεγαλώνουν και μαθαίνουν «τις αξίες και τις εκφράσεις της κοινωνίας τους». Η μάθηση με καθοδήγηση συμβαίνει όταν ειδικοί περιγράφουν, εξηγούν ιδέες και συμπεριφορές σε νεότερους, αλλά με τρόπο μη συστηματικό, ή περιστασιακό. Οι πληροφορίες περνούν από γονείς, ειδικούς, δασκάλους και μεγαλύτερους με ένα συστηματικό αλλά όχι οργανωμένο τρόπο, και στοχεύει σε συγκεκριμένα αποτελέσματα μάθησης. Η μάθηση με αυστηρή οργάνωση αναφέρεται στο σχολείο και είναι η προσεκτική διδασκαλία που βασίζεται σε προγράμματα σπουδών που προχωρούν σταδιακά σύμφωνα με την ηλικία και τις εμπειρίες των
Βιβλιογραφία Campbell, P.S. & Scott-Kassner, C. (1994) Music in childhood education: from preschool through the elementary grades. New York: Schirmer Books. Campbell, P.S. (1991) Lessons from the World. New York: Schirmer Books. Kendall, J. (1986) Suzuki s mother tongue method, Music educators Journal. 72, 6, February: 47-50. Mark, M. (1978) Contemporary Music Educators. USA: Shirmer Books. McDonald, D. (1989) Music Growth and Development. London: Schirmer Books. Shibata, M & Kanazawa, M. (2001) Suzuki Shinichi, στο Sadie, St. (Ed.) The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Vol 24. Suzuki, Sh. et.al. (1991) The Suzuki Concept: An introduction to a successful method for early music education. 4 th edition. Diablo Press, Berkley. Suzuki, Sh. (1983) Nurtured by Love. USA: Warner Bros Publications. Σέργη, Λ. (1994) Θέματα Μουσικής και Μουσικής Παιδαγωγικής. Αθήνα: Gutenberg. www.suzukimusicacademy.com