ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΤΡΟΒΟΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2015-2016 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 Μάθημα: Nέα Ελληνικά Τάξη: Β Ημερομηνία: 8/6/2016 Διάρκεια: 2 ώρες Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) μέρη και έξι (6) σελίδες. Γενικές Οδηγίες Να απαντήσεις σε όλα τα μέρη και όλα τα ερωτήματα. Να χρησιμοποιήσεις μπλε στυλό μόνο. Να γράψεις τις απαντήσεις σου σε ξεχωριστό φύλλο εξέτασης που θα σου δοθεί. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή ταινίας. ΜΕΡΟΣ Α : ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 14) ΚΕΙΜΕΝΟ 1 Ομιλία στην Ημερίδα Γονέων 16.05.2007: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ Ο άνθρωπος περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του εργαζόμενος. Εργαζόμαστε, για να ζήσουμε, για να εξασφαλίσουμε τα προς το ζην, αλλά σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, ο καθένας ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του, ζούμε και για να εργαζόμαστε: για να είμαστε δημιουργικοί, παραγωγικοί, ενεργά μέλη της κοινωνίας μας. Για τους λόγους αυτούς, η επιλογή επαγγέλματος είναι μια επιλογή καθοριστική για ολόκληρη τη ζωή. Και σ αυτήν την επιλογή, η οικογένεια παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Οι γονείς διαδραματίζουν αναμφίβολα έναν αποφασιστικό ρόλο στην κρίσιμη απόφαση των παιδιών τους για την επιλογή των σπουδών και της επαγγελματικής τους καριέρας. Οι επιρροές που ασκούν εξαρτώνται φυσικά από τις δικές τους αντιλήψεις, την κοινωνική τους συμπεριφορά, τη φιλοσοφία ζωής, τον τρόπο ανατροφής των παιδιών και κυρίως τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Έτσι, λοιπόν, η οικογένεια μπορεί να στηρίξει, να ενισχύσει, να ενθαρρύνει ή από την άλλη μπορεί να αποτρέψει, να αποθαρρύνει, να φρενάρει τα παιδιά στην επαγγελματική επιλογή που σκέφτονται να κάνουν. Σε πιο ακραίες μορφές, η οικογένεια μπορεί να απαγορέψει ή, το αντίθετο, να επιβάλει ένα επάγγελμα στο παιδί. Πρέπει, όμως, να το κάνει αυτό; [ ]Με τι τρόπο, όμως, επηρεάζει η οικογένεια τα παιδιά; Με ποια κριτήρια κατευθύνουν επαγγελματικά οι γονείς τα παιδιά τους; Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου οι γονείς επιχειρούν να επιβάλουν στα παιδιά τους τις δικές τους επιθυμίες ή και απωθημένα, όσον αφορά τις σπουδές και το επάγγελμα που αυτά θα ακολουθήσουν. Κρίνοντας με βάση το δικό τους επάγγελμα και τις επιδιώξεις που συνδέονται με αυτό, ανάλογα με το δικό τους μορφωτικό επίπεδο και τα συναφή 1
απωθημένα, οι γονείς προσπαθούν να κατευθύνουν τα παιδιά τους, έμμεσα ή άμεσα, προς μία συγκεκριμένη επαγγελματική επιλογή. Έτσι, πολλοί νέοι ή νέες δέχονται πιέσεις, για να σπουδάσουν π.χ. μια από τις επιστήμες που θεωρούνται ότι αποτελούν εισιτήριο για κοινωνική και οικονομική άνοδο, όπως: γιατρός, μηχανικός, δικηγόρος κτλ. Σε αυτή την περίπτωση, οι γονείς κατευθύνουν τα παιδιά τους με βάση τον τρόπο που οι ίδιοι αντιλαμβάνονται τους κανόνες της αγοράς: την προσφορά και τη ζήτηση, όπως τις αξιολογούν οι ίδιοι. Άλλες φορές, η μητέρα ή ο πατέρας που για κάποιο λόγο δεν ακολούθησαν ένα επάγγελμα με θεωρούμενο υψηλό κοινωνικό κύρος και εισοδηματικές προσδοκίες, πιέζουν τα παιδιά τους να ακολουθήσουν παρόμοιες σπουδές, προβάλλοντας επάνω τους δικές τους ανεκπλήρωτες επιθυμίες. Με τον ίδιο τρόπο, γονείς που δεν κατάφεραν ή που επέλεξαν να μην σπουδάσουν, μπορεί να πιέζουν τα παιδιά τους να κάνουν το αντίθετο. Ένα εξίσου συνηθισμένο φαινόμενο είναι οι γονείς να πιέζουν περισσότερο απ όσο πρέπει τα παιδιά τους, προκειμένου να ακολουθήσουν το δικό τους επάγγελμα ή να συνεχίσουν την οικογενειακή επιχείρηση. [..] Ένα ακόμη κριτήριο με βάση το οποίο οι γονείς προσπαθούν να επηρεάσουν την επαγγελματική επιλογή των νέων είναι οι προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και οι περιορισμοί σχετικά με το φύλο. Παρόλο που έχει αποδειχθεί εδώ και πολύ καιρό ότι οι γυναίκες είναι εξίσου ικανές με τους άνδρες στον τομέα της εκπαίδευσης και της εργασίας, υπάρχουν ορισμένοι λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες και τα κορίτσια βρίσκονται σε μειονεκτική θέση από την άποψη της πρόσβασης στην εκπαίδευση, ιδίως την ανώτερη, την εργασία και τη διά βίου μάθηση. Οι λόγοι αυτοί συχνά αποκαλούνται «φυσικοί» και σχετίζονται με τον βιολογικό ρόλο των γυναικών. Ωστόσο, η ευρωπαϊκή κοινωνία είναι επαρκώς ανεπτυγμένη από πολιτιστική και οικονομική άποψη, ώστε να είναι σε θέση να μειώσει σημαντικά ή ακόμη και να εξαλείψει τα αντικειμενικά εμπόδια που θέτει ο βιολογικός και οικογενειακός ρόλος των γυναικών, για να μην αναφέρουμε τα εμπόδια που δημιουργούνται από διάφορες βαθιά εδραιωμένες παραδόσεις και θρησκευτικές ή σχετιζόμενες με το φύλο προκαταλήψεις. [ ] Στόχος όλων μας, λοιπόν, πρέπει να είναι η εξάλειψη των στερεοτύπων που συνδέονται με το φύλο στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την εργασία. Τα στερεότυπα σχετικά με το φύλο πρέπει να καταπολεμούνται από νεαρή ηλικία, μεταξύ άλλων και σε ό,τι αφορά τις διακρίσεις εις βάρος των κοριτσιών και των νέων γυναικών στην εκπαίδευση και την εργασία. Επομένως, η πολιτική ίσων ευκαιριών πρέπει να ξεκινά από το σχολικό περιβάλλον και φυσικά από την ανατροφή που πηγάζει από την οικογένεια. Κλείνοντας, θα ήθελα ακόμα να πω ότι η επιλογή επαγγέλματος πρέπει να γίνεται από τον ίδιο τον νέο με την αρωγή πάντα της οικογένειάς του και συνδυάζοντας δύο δεδομένα: την επιθυμία του και τους κανόνες της αγοράς στην οποία θέλει να ζήσει. Οι γονείς δεν πρέπει να ξεχνάνε τις κλίσεις, τα ταλέντα και τις δεξιότητες, και κυρίως την επιθυμία του παιδιού τους σε ό,τι αφορά το μελλοντικό τους επάγγελμα. Για το λόγο αυτό, ο ρόλος τους πρέπει να είναι συμβουλευτικός. Το οικογενειακό περιβάλλον, θέλοντας να προστατεύσει το παιδί από επιλογές που κρίνει ότι δεν θα ήταν προς όφελός του, ίσως προσπαθήσει να του στερήσει τη δυνατότητα να ακολουθήσει ένα επάγγελμα ή να του επιβάλει κάποιο άλλο. Συμβάλλει σε αυτό και η ασυνείδητη δυσκολία που έχουν οι γονείς να δείξουν εμπιστοσύνη στην κρίση των παιδιών τους και να τα βοηθήσουν με αυτόν τον τρόπο να ανεξαρτητοποιηθούν. Αντιμετωπίζοντάς τα από θέση ισχύος, πολλοί γονείς παρατείνουν τη συναισθηματική, αλλά και οικονομική εξάρτηση των παιδιών τους από αυτούς. Βασιλική Ν. Σίμογλου, Κλινική Ψυχολόγος, Β.Ν., 2011, vsimoglou.gr on 03/07/2011. Posted in Εισηγήσεις(διασκευή) 2
ΚΕΙΜΕΝΟ 2 Ο ρόλος της εκπαίδευσης στη σωστή επιλογή: απόψεις Παπανούτσου «Εργασία και Επάγγελμα» Το σχολείο και γενικά τα όργανα της πολιτείας που διαπαιδαγωγούν τον άνθρωπο (δικαιοσύνη, διοίκηση, Εκκλησία), πρέπει να διαφωτίσουν τους νέους τι θα πει επάγγελμα, ποιο είναι το ηθικό νόημα και ο κοινωνικός προορισμός του. Όταν το μικρό παιδί, που έκθαμβο βλέπει να λάμπουν τα γαλόνια* και τα παράσημα στη στολή των αξιωματικών λέγει «θα γίνω στρατηγός», θα πρέπει να του απαντούνε: «Να γίνεις. Όλα τα επαγγέλματα είναι ανοιχτά μπροστά σου, αφού ζούμε σε μια κοινωνία που δεν προκαθορίζει τη θέση του κάθε μέλους ανάλογα με την οικογενειακή του προέλευση. Δεν έχει όμως σημασία τι θα γίνεις. Σημασία έχει αυτό που θα γίνεις να το αποκτήσεις με την ικανότητα και την αρετή σου. Και να το αγαπάς, να το τιμάς, να σου γεμίζει τη ζωή, να το χαίρεσαι με αυτή την εσωτερική χαρά που δίνει η σωστή σχέση του ανθρώπου με την κοινωνία. Εάν το επάγγελμα που θα κάνεις, ικανοποιεί μόνο τη ματαιοδοξία σου ή υπηρετεί μόνο το στενό υλικό συμφέρον σου, θα είσαι ένας άνθρωπος αποτυχημένος και δυστυχής». Και να του εξηγήσουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι δυστυχείς με πολλά παράσημα και ευτυχείς χωρίς παράσημα, ότι υπάρχουν άνθρωποι αποτυχημένοι μέσα στα πλούτη και επιτυχημένοι χωρίς πλούτη. γαλόνι*= το διακριτικό του βαθμού αξιωματικού σε στρατιωτικό σώμα ή σε σώμα ασφαλείας. Θεματικοί Κύκλοι, σελ. 216 Α. Ερωτήσεις κατανόησης 1. α) Ποιο είναι το κοινό θέμα των δύο κειμένων; (μον. 0,25) β) Σε ποιους απευθύνεται το κάθε κείμενο; (μον. 0,5) 2. α) Να γράψεις τρία (3) κριτήρια με τα οποία οι γονείς και γενικότερα το οικογενειακό περιβάλλον προσπαθούν να επηρεάσουν τις επαγγελματικές επιλογές των παιδιών τους σύμφωνα με το Κείμενο 1. (μον.0,75) β) Να εξηγήσεις ποιος είναι ο στόχος του συγγραφέα στο Κείμενο 2. (μον. 0,5) Β. Οργάνωση κειμένων 1. Να γράψεις έναν πλαγιότιτλο για την παράγραφο: «Το σχολείο προέλευση.» και έναν για την παράγραφο: «Δεν έχει όμως χωρίς πλούτη.» του Κειμένου 2. Γ. Μορφοσυντακτικά φαινόμενα 1. Να γράψεις τα αντικείμενα των πιο κάτω υπογραμμισμένων ρημάτων και να δηλώσεις τη μορφή τους. α) Οι γονείς προσπαθούν να επηρεάσουν την επαγγελματική επιλογή των νέων. (Κείμενο 1) β) Με τι τρόπο, όμως, επηρεάζει η οικογένεια τα παιδιά; (Κείμενο 1) 3
2. Να γράψεις τα επίθετα, που βρίσκονται με έντονα γράμματα στις πιο κάτω προτάσεις, στον βαθμό επιθέτου, που σου ζητείται στην παρένθεση. α) Κείμενο 2: «Και να του εξηγήσουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι δυστυχείς με πολλά παράσημα». (Μονολεκτικός υπερθετικός βαθμός) β) Κείμενο 1: «Ο άνθρωπος περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του εργαζόμενος». (Θετικός βαθμός) Δ. Λεξιλογικές ασκήσεις 1. α) Να εντοπίσεις και να γράψεις το β συνθετικό των λέξεων, που είναι με έντονα γράμματα και να δηλώσεις τη μορφή του καθενός. (μον.0.75) β) Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας το β συνθετικό μιας από τις πιο κάτω λέξεις, να σχηματίσεις μια νέα σύνθετη λέξη και να γράψεις μια πρόταση στην οποία να φαίνεται ξεκάθαρα το νόημά της. (μον.0.25) i) «...η οικογένεια μπορεί να στηρίξει, να ενισχύσει, να ενθαρρύνει ή από την άλλη μπορεί να αποτρέψει...». (Κείμενο 1) ii) «η εξάλειψη των στερεοτύπων που συνδέονται με το φύλο στην εκπαίδευση». (Κείμενο 1) Ε. Παραγωγή Επικοινωνιακού Λόγου (μον. 8) Όλοι οι άνθρωποι, και ειδικότερα οι νέοι, έχουν ανάγκη από μια δουλειά, για να ζήσουν. Πριν επιλέξουν όμως το επάγγελμά τους, θα πρέπει να λάβουν υπόψη κάποια σημαντικά κριτήρια. Να γράψεις ένα άρθρο, για να δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σου, στο οποίο να αναφέρεις αυτά τα κριτήρια με σκοπό να βοηθήσεις τους συμμαθητές/συμμαθήτριες σου, να επιλέξουν σωστά το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν. (περίπου 220-250 λέξεις) ΜΕΡΟΣ Β : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) I. ΚΕΙΜΕΝΑ «Εγκώμιο», Βικτωρία Θεοδώρου Πάντοτε δείλιαζες να παίρνεις δισταχτική είχες την παλάμη και στο δίκιο σου και για την πληρωμή του μεροκάματού σου εχρώσταες χάρη. Δε σε φελήσανε οι αγώνες μου. Εσύ ήθελες να μείνεις πάντοτε παράμερα, και, ταπεινή, από τον ουρανό περίμενες ανάπαψη. Να 'σουν κοντά μου με το χαμηλό τσεμπέρι, το δειλό περπάτημα χωρίς ελπίδα ας μην περίμενες χαρά και δικαιοσύνη. 4
Πάρε, για σένα τα 'φεραν τα ρόδα και τ' αρώματα, τα σπάνια, τ' ακριβά του κόσμου εσέ ταιριάζουνε, εργάτισσά μου αφρόντιστη κι αστόλιστη. Πάρε τα στεφάνια και τα κρύσταλλα με τα τριαντάφυλλα και με τις δάφνες. Για σε θα σκύβουνε στο μάρμαρο οι τεχνίτες, οι σμίλες θα ιστορούνε το μόχτο σου, μ' ανάγλυφα θα διηγούνται τα πάθη σου, η Τέχνη θα καταδεχτεί να υψώνει αιώνια κι άφθαρτη τη θύμησή σου. Οι γενναίοι δοξαστήκανε κι οι ήρωες, όσοι κρατήσαν τη Ζωή και φύλαξαν τo Δίκιο. Τώρα περνάς εσύ με το δειλό περπάτημα, το κουρασμένο, και μπαίνει η Ταπεινότη σου στο Ηρώο. Φόριε τα ρούχα της δουλειάς και το τσεμπέρι, βάστα και το ταγάρι σου με το φαΐ της φυλακής με τούτα τα ιερά άμφια σε θέλουμε να μπεις στης αιωνιότητας τη δόξα! «Επίσκεψη», Σπύρος Τσακνιάς Όλη μέρα πάστρευε το σπίτι σφουγγάριζε τα πατώματα γυάλιζε τα μπρούντζινα σκεύη κι ασβέστωνε τα πεζούλια. Προς το βράδυ απόκανε κι έκατσε στη γωνιά της να ξαποστάσει με μισό φλιτζάνι καφέ και μισό παξιμάδι. Τότε ήρθε ο Άγγελος του Κυρίου και της χαμογέλασε γλυκά κι εκείνη ντράπηκε κι έλυσε την ποδιά της και την έκρυψε βιαστικά κάτω από το πανέρι με τ' ασπρόρουχα. Ύστερα τον κοίταξε στα μάτια ανήσυχα κι ο Άγγελος του Κυρίου κατάλαβε και πήρε ένα παλιό λαϊκό περιοδικό που βρισκόταν πάνω στο κομοδίνο και το ξεφύλλιζε κάνοντας πως διαβάζει. Πετάχτηκε τότε στην κουζίνα και ζέστανε το φαΐ κι ύστερα βγήκε στην αυλή και μάζεψε τα σεντόνια που είχε απλώσει από το πρωί για να στεγνώσουν δίπλωσε βιαστικά τις κάλτσες κι έστρωσε το τραπέζι. Σαν τέλειωσε κι αυτό φόρεσε τη ζακέτα της και στάθηκε καρτερικά δίπλα στην πόρτα. Κι ο Άγγελος του Κυρίου παράτησε το περιοδικό πάνω στο κομοδίνο και βγήκανε μαζί στον δρόμο. Κι εκείνη κλείδωσε την πόρτα κι έβαλε όπως πάντα το κλειδί μέσα στη γλάστρα. 5
II. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Να απαντήσεις στις ερωτήσεις που ακολουθούν, αφού συγκρίνεις και τα δύο ποιήματα που σου δίνονται πιο πάνω: 1. α) Σε ποιο είδος ποίησης ανήκουν τα δύο ποιήματα; (μον.0.25) β) Να εντοπίσεις μια διαφορά ως προς τη μορφή των δύο ποιημάτων. 2. Να συγκρίνεις τα δύο ποιήματα ως προς το κεντρικό πρόσωπο του κάθε ποιήματος και να γράψεις δύο (2) ομοιότητες τις οποίες θα τεκμηριώσεις με ένα στοιχείο από το κάθε ποίημα. (μον.2) 3. Ποιο γραμματικό πρόσωπο χρησιμοποιεί η Θεοδώρου στο ποίημα «Εγκώμιο» και τι επιτυγχάνει με τη χρήση του προσώπου αυτού; (μον.0.75) 4. Να σχολιάσεις τους τίτλους «Εγκώμιο» και «Επίσκεψη». Πώς συνδέεται ο τίτλος του κάθε ποιήματος με το περιεχόμενό του; 5. Να γράψεις ένα συναίσθημα της ποιήτριας που κυριαρχεί στο πρώτο ποίημα. Με ποιες δύο φράσεις/στίχους δηλώνεται; Η ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΡΕΝΑ ΒΑΡΝΑΒΑ 6