Δλδεηθηηθέο απαληήζεηο ζηε Λνγνηερλία Θεσξεηηθήο ΚΑΤΔΎΘΥΝΣΗο Α1. Σεκαληηθή επηξξνή από ην δεκνηηθό ηξαγνύδη απνηειεί ν ηακβηθόο δεθαπεληαζύιιαβνο ζηίρνο ηνπ πνηήκαηνο κε ην νινθιεξσκέλν λόεκα, δειαδή «απεξηηζκέλνο», κε ηνκή ζηελ 8ε ζπιιαβή πνπ ηνλ ρωξίδεη ζε δύν εκηζηίρηα (ην β εκηζηίρην πνπ επαλαιακβάλεη ή ζπκπιεξώλεη ην λόεκα ηνπ α ). Αθόκε, ε δεπγαξσηή νκνηνθαηαιεμία θαηαδεηθλύεη ηε ζηελή ζρέζε ηνπ ζνισκηθνύ δεθαπεληαζύιιαβνπ κε ηνλ όκνην ζηίρν ηεο ιατθήο πξνθνξηθήο ινγνηερλίαο (π.ρ ζηίρνη 9-10). Παξάιιεια, ζην απόζπαζκα 4, ζηίρνο 7 («Τόηε από θσο κεζεκεξλό ε λύρηα πιεκκπξίδεη») απαληάηαη ην ζρήκα ηνπ αδηαλόεηνπ θαζ ππεξβνιήλ, βαζηθό ραξαθηεξηζηηθό ηεο δεκώδνπο παξάδνζήο καο, όπσο άιισζηε θαη ε ηξηπιή επαλάιεςε ηνπ θαλ ζηνπο ζηίρνπο 14-16 παξαπέκπεη ζηε ζύλζεζε αλά ηξία, πνπ επίζεο ραξαθηεξίδεη ηε δεκνηηθή καο πνίεζε. Τνλ 19 ν αηώλα νη ξνκαληηθνί είραλ γνεηεπζεί από ηε δεκνηηθή πνίεζε πνπ έδεηρλε λα πεξηθξνλεί ηνπο λενθιαζηθνύο ηύπνπο θαη ήηαλ κέξνο κηαο αληίδξαζεο ελάληηα ζηνλ θαζσζπξεπηζκό ηνπ 18 νπ αηώλα. Ο Σνισκόο κέζα ζε απηό ην θιίκα είρε ζε κεγάιε εθηίκεζε ην ειιεληθό δεκνηηθό ηξαγνύδη, γηαηί απηό έδεηρλε πσο ε γιώζζα πνπ κηινύζαλ νη απινί άλζξσπνη κπνξνύζε λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα κηα δπλαηή, εθθξαζηηθή πνίεζε. Έηζη, ήηαλ θπζηθό λα επεξεαζηεί από ηε δεκνηηθή πνίεζε. Σηνλ Κξεηηθό νη επηξξνέο απηέο είλαη εκθαλείο: - Ο δεθαπεληαζύιιαβνο είλαη απεξηηζκέλνο, δει. θάζε ζηίρνο έρεη νιάθεξν λόεκα πνπ ηειεηώλεη κε ην ζηίρν. Τν β εκηζηίρην (ηνκή ζηελ 8 ε ζπιιαβή) ή επαλαιακβάλεη ή ζπκπιεξώλεη ή πξνεθηείλεη ην λόεκα ηνπ α, ή θάλεη κηα αληίζεζε. Βιέπνπκε ινηπόλ πόζν ε ζπγγέλεηα ηνπ ζνισκηθνύ δεθαπεληαζύιιαβνπ κε ηνλ όκνην ζηίρν ηεο ιατθήο πξνθνξηθήο ινγνηερλίαο είλαη ζηελή. Κη αθόκα πην ζηελή είλαη κε ην δεθαπεληαζύιιαβν ηεο γξαθηήο -θξεηηθήο- ινγνηερλίαο θαη θπξίσο κε ηνλ Δξσηόθξηην. (ζει.293-294, ζρνιηθνύ βηβιίνπ). - Ο Δ. Γ. Καςσκέλνο επηζεκαίλεη επηξξνέο θαη ζηελ έθθξαζε: Σην επίπεδν ηεο έθθξαζεο θαη ηνπ ιεμηινγίνπ δηαπηζηώλνπκε δηπιή απήρεζε: αθελόο ζπγθεθξηκέλα εθθξαζηηθά (αιιά θαη ζεκαηηθά) δάλεηα από ηε κεηαβπδαληηλή ιαϊθή πνίεζε, ηελ Κξεηηθή Λνγνηερλία θαη ην δεκνηηθό ηξαγνύδη, αθεηέξνπ εθθξάζεηο πνπ ζπκίδνπλ ην θιίκα ηεο ηεξήο γιώζζαο. - Τέινο, ε κνξθή ηεο θεγγαξνληπκέλεο είλαη αληίζηνηρε κε ηηο λεξάηδεο πνπ ζπλαληάκε ζηα δεκνηηθά ηξαγνύδηα.
Β1. Σπρλά ζηε ζνισκηθή πνίεζε, ελώ ε δηάηαμε ησλ ζηνηρείσλ νδεγεί πξνο ηε ζύλζεζε ελόο θπζηθνύ ηνπίνπ, μαθληθά παξεκβαίλεη ην θσο θαη θαηαιύεη ην ηνπίν απηό γηα λα ην αλαζπλζέζεη ζε κε θπζηθό κεηαθπζηθό, ιόγσ απηήο θαζ απηήο ηεο ζετθήο θύζεο θαη πξνέιεπζήο ηνπ. Άιιεο θνξέο πάιη ππάξρεη παξάιιεια θαη ην θσο ηεο πεγήο όξαζεο αιιά θαη ην θσο ηεο ελόξαζεο. Τν θσο ζηελ πνίεζε ηνπ Σνισκνύ εθπνξεύεηαη από δύν πεγέο: από ηα θπζηθά ζηνηρεία (ήιηνο, θεγγάξη, αζηέξηα) ή από ππεξθπζηθά ζηνηρεία (Θεόο, αηζέξηα πιάζκαηα). Η θύζε ηνπ θσηόο, δειαδή, ζην Σνισκό κπνξεί λα είλαη θαη ε ζετθή: «ην θσο ζην πνηεηηθό ηνπίν ηνπ Σνισκνύ είλαη ην ζείν θσο», ή αιιηώο ην θσο κπνξεί λα είλαη θνξέαο ηνπ ζείνπ. Τν θπζηθό θωο πξνβάιιεη ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ζπληζηνύλ έλα θπζηθό ηνπίν (ηε ζάιαζζα, ηα βνπλά, ηα νπξάληα ζώκαηα, ηε γε ) έηζη όπσο έρνπκε ζπλεζίζεη λα ηα βιέπνπκε. Πξνβάιιεη δειαδή κηα εηθόλα πνπ αληηζηνηρεί ζηελ πξαγκαηηθόηεηα πνπ ζπλεζίζακε λα αληηιακβαλόκαζηε κε ηηο αηζζήζεηο καο, ε νπνία δηέπεηαη από ηνπο γλσζηνύο θπζηθνύο λόκνπο. Τν ζετθό θσο όκσο καο απνθαιύπηεη έλα ηνπίν πνπ απνθιίλεη από ην ζπλεζηζκέλν, έλα ηνπίν ζην νπνίν θαηαξγνύληαη νη θπζηθνί λόκνη. Μ άιια ιόγηα, κεηακνξθώλεη ην ηνπίν, ην θάλεη κεηαθπζηθό. Όκσο απηή ε αξρηθή εληύπσζε αλαηξέπεηαη, όηαλ παξά ηε λελεκία ζείεηαη ην είδσιν ηνπ θεγγαξηνύ ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θαη ζην ζεκείν εθείλν αλαδύεηαη κηα Φεγγαξνληπκέλε. Κάησ από ηελ επίδξαζή ηεο ην ηνπίν απνθηά δηαζηάζεηο κεηαθπζηθέο: «Κάηη θξπθό κπζηήξην εζηέλεςε ηε θύζε Κάζε νκνξθηά λα ζηνιηζηεί θαη ην ζπκό λ αθήζεη. Γελ είλ πλνή ζηνλ νπξαλό, ζηε ζάιαζζα, θπζώληαο Ούηε όζν θάλεη ζηνλ αλζό ε κέιηζζα πεξλώληαο, Όκσο θνληά ζηελ θνξαζηά, πνπ κ έζθημε θη εράξε, Δζεηόηνπλ η νινζηξόγγπιν θαη ιαγαξό θεγγάξη» (ζη. 20. 5-10) Απηή ε κεηακνξθσηηθή δύλακε πνπ αζθεί ζην ηνπίν έρεη λα θάλεη κε ηελ ίδηα ηε θύζε ηεο, ηελ νπζία ηεο: Απ ό,ηη θαίλεηαη ε Φεγγαξνληπκέλε είλαη έλα πιάζκα πνπ ζπλαηξεί ηξία ζηνηρεία: ην θπζηθό, ην αλζξώπηλν θαη ην ζετθό. Τν ηειεπηαίν ζηνηρείν, ην ζετθό, πινπνηείηαη κε ην θσο. Γη απηό θαη ην θσο πνπ εθπέκπεη ε Φεγγαξνληπκέλε έρεη κεηακνξθωηηθή δύλακε, γηαηί είλαη ζείν θσο. Σηα ζπγθεθξηκέλα απνζπάζκαηα νη ζηίρνη 10-14 ηνπ 3[20] θαη 1-8 ηνπ 4[21] ζπληζηνύλ κηα εηθόλα θσηνρπζίαο (κνηίβν θσηόο) πνπ γίλεηαη κε αληνύζα θιηκάθσζε κε ηε ζπλδξνκή ηνπ πνιπζύλδεηνπ ζρήκαηνο. Η εηθόλα μεθηλά από ην ήπην θσο ηνπ θεγγαξηνύ (δξνζάην θσο),
θιηκαθώλεηαη ζην αθηηλνβόιεκα ησλ αζηεξηώλ, γηα λα θνξπθσζεί ζηνπο ζηίρνπο 7-8 όπνπ ε ιάκςε ηνπ θσηόο γεληθεύεηαη θαη δηαρέεηαη ζε όιε ηελ πιάζε θαηαιύνληαο ηε θπζηθή ηεο ππόζηαζε, θαζώο ε λύρηα γίλεηαη θαηακεζήκεξν θαη ην θσο κνηάδεη κε εθείλν ηνπ πάκθσηνπ κεζεκεξηάηηθνπ ήιηνπ, γηα λα ην αλαζπλζέζεη ηειηθά από θάηη πιηθόθπζηθό ζε ρώξν κεηαθπζηθό, όπνπ ε ςπρή κπνξεί λα ιαηξέςεη ηνλ Θεό ζαλ ζε λαό. Τν θσο έξρεηαη από ςειά θαη θαίλεηαη λα ηαπηίδεηαη κε ηνλ Θεό, όπσο δείρλνπλ νη ιέμεηο «ζετθή ζσξηά» θαη «λαόο», ελώ ε ζετθή ππόζηαζε ηεο θεγγαξνληπκέλεο απνδεηθλύεηαη ηόζν από ηα ραξαθηεξηζηηθά όζν θαη από ηελ επίδξαζή ηεο ζηε θύζε γηα παξάδεηγκα, ην θπζηθό θσο ησλ αζηεξηώλ δελ εμαθαλίδεη ηε Φεγγαξνληπκέλε γηαηί ε ίδηα είλαη πεγή θσηόο, ελώ ε ηαπεηλνζύλε θαη «ε πάζα θαινζύλε» πνπ επηδεηθλύεη απερνύλ ην ρξηζηηαληθό ήζνο. Τέινο, ν ζηίρνο 8 απερεί ηνλ ρξηζηηαληθό αληκηζκό πνπ ζπλαληάηαη θαη αιινύ ζηνλ Σνισκό. Τν θσο ηνπ Θενύ, ινηπόλ, ε όξαζε θαη ε ελέξγεηά ηνπ κέζσ ηεο ζετθήο κνξθήο ηεο Φεγγαξνληπκέλεο κεηακνξθώλεη θαη κεηνπζηώλεη ηε θύζε θαη όζα ελππάξρνπλ ζε απηήλ, ελεξγνπνηώληαο παξάιιεια ηα «κάηηα ηεο ςπρήο». Τν θπζηθό ηνπίν, θσηηζκέλν από ην ζείν θσο πνπ εθπέκπεη ε Φεγγαξνληπκέλε, απνθαιύπηεη ηε ζετθή νπζία ηνπ, κεηακνξθώλεηαη ζε λαό όπνπ ιαηξεύεηαη ν Θεόο, γίλεηαη ρώξνο πλεπκαηηθόο, ρώξνο ππεξθπζηθόο: «Κππαξηζζέλην αλάεξα η αλάζηεκα ζεθώλεη, Κη αλεί ηηο αγθάιεο κ έξσηα θαη κε ηαπεηλνζύλε, Τν θσο ην «κεζεκεξλό» πνπ θαηαθιύδεη ηελ πιάζε απνθαιύπηεη ηελ αζέαηε πιεπξά ηνπ θόζκνπ, απηή πνπ δελ αληηιακβαλόκαζηε κε ηηο αηζζήζεηο καο, θαη θαζηζηά ηνλ άλζξσπν θνηλσλό ηνπ ζετθνύ, ηνπ Απόιπηνπ. Κη έδεημε πάζαλ νκνξθηά θαη πάζαλ θαινζύλε. Τόηε από ην θσο κεζεκεξλό ε λύρηα πιεκκπξίδεη, Κη ε ρηίζηο έγηλε λαόο πνπ νινύζε ιακππξίδεη». (ζη.21. 4-8) Β2. α. Μέζα από ηελ αθήγεζε ηνπ θεληξηθνύ επεηζνδίνπ, ν πνηεηήο θξνληίδεη κε αλαιήςεηο θαη πξνιήςεηο λα πθάλεη ηαπηόρξνλα όιε ηελ ηζηνξία ηνπ λαπαγίνπ θαη ηεο ζαπκαζηήο εκπεηξίαο ηνπ ήξσα. Έηζη, ν κύζνο, ζύκθσλα κε ηνλ Δ. Καςσκέλν, αλαπηύζζεηαη παξάιιεια ζε ηέζζεξα ρξνληθά επίπεδα. Σπγθεθξηκέλα, ζηελ ελόηεηα 5 [22] νη ζηίρνη 1-4 αληηζηνηρνύλ ζην πξώην ρξνληθό επίπεδν ηνπ λαπαγίνπ, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηε ζθελή εμαθάληζεο ηεο Φεγγαξνληπκέλεο, ε νπνία εγθαηαιείπεη ηνλ Κξεηηθό, πξνο απόγλσζή ηνπ, «δσξίδνληάο» ηνπ όκσο ην δάθξπ ηεο. Ο ζηίρνο 5, όπσο πξνεηνηκάδεη θαη ε ρξήζε ηεο παύιαο πξνεγνπκέλσο (ζη. 4), παξαθνινπζεί ηε κεηάβαζε ζην ηξίην ρξνληθό επίπεδν ηνπ κύζνπ, πνπ είλαη ε δσή ηνπ πξόζθπγα πηα Κξεηηθνύ κεηά ην λαπάγην, κεηάβαζε πνπ
ζεκαηνδνηεί θαη ηε κεηαζηξνθή ηνπ ήζνπο ηνπ. Η κεηαζηξνθή απηή ζεκαηνδνηείηαη κέζσ ηεο ζύγθξηζεο ηεο δσήο ηνπ πξηλ θαη κεηά ην λαπάγην, ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη κε ελαιιαγή αλάδξνκσλ θαη πξόδξνκσλ αθεγήζεσλ ζηνπο επόκελνπο ζηίρνπο. Σπγθεθξηκέλα, ζηνλ ζη. 6 ην ρξνληθό επίπεδν αληηζηνηρεί ζηελ πξντζηνξία ηνπ ήξσα ζηελ Κξήηε θαη ζηνπο αγώλεο ησλ Κξεηηθώλ ελαληίνλ ησλ Τνύξθσλ (1823-1824), ηνλίδνληαο ην παηξησηηθό όζν θαη θηινπόιεκν ήζνο ηνπ ήξσα κέζσ ηεο βαξύλνπζαο πξνζσπνπνίεζεο ηνπ ρεξηνύ ηνπ Κξεηηθνύ, ελώ ζηνλ ζη. 7, κέζσ ηεο πξόδξνκεο αθήγεζεο, ε ζθελή ηνπνζεηείηαη ζην ηξίην ρξνληθό επίπεδν, παξνπζηάδνληαο ηνλ πξόζθπγα-επαίηε. Σην ίδην ρξνληθό επίπεδν εληάζζνληαη θαη νη ζηίρνη 9-10, όπνπ ν Κξεηηθόο εμαληιεκέλνο αλαβηώλεη ηνλ εθηάιηε ηνπ λαπαγίνπ. Σην κεηαίρκην ησλ ζηίρσλ 10 θαη 11 θαη κέρξη ηνλ ζηίρν 12, ε αλαδξνκή ζηε ζθελή ηνπ λαπαγίνπ αληηζηνηρεί ζην πξώην ρξνληθό επίπεδν ηνπ πνηήκαηνο, κέζσ ηνπ ινγνηερληθνύ επξήκαηνο ηνπ «νλείξνπ» πνπ πξννηθνλνκεί θαη ηνλ ζάλαην ηεο θόξεο. Σηνπο ζηίρνπο 13-14 πξαγκαηνπνηείηαη επάλνδνο ζηελ πξόδξνκε αθήγεζε ηνπ πξόζθπγα Κξεηηθνύ (γ ρξνληθό επίπεδν), ελώ ζηνλ ζηίρν 15 επαλέξρεηαη ζην πξώην. Γηα λα ζπγθξίλεη ηε δύλακε κε ηελ νπνία πξνζπαζνύζε λα ζώζεη ηελ θόξε κε ηε δύλακε κε ηελ νπνία θνιπκπνύζε, θαηαθεύγεη κέζσ ηεο αλάιεςεο ζηελ πξντζηνξία ηνπ ήξσα ζηελ Κξήηε, ζην δεύηεξν ρξνληθό επίπεδν. Σπγθεθξηκέλα, ν ζηίρνο 16 αληηζηνηρεί ζηα παηδηθά ρξόληα ηνπ ήξσα, ελώ νη ζηίρνη 17-20 ζην εξσηθό παξειζόλ ηνπ (κάρε ηεο Λαβπξίλζνπ). Τέινο, ζηνπο ζηίρνπο 21-22 ε αθήγεζε επαλέξρεηαη ζην πξώην ρξνληθό επίπεδν ηνπ λαπαγίνπ, όπνπ πεξηγξάθεηαη ε εληαηηθή πξνζπάζεηα ηνπ Κξεηηθνύ λα ζώζεη ηελ θνξαζηά. Β2β. Η εμαηξεηηθήο νκνξθηά κνξθή ηεο Φεγγαξνληπκέλεο ζηξάθεθε θαη ζηνλ ίδην ηνλ Κξεηηθό, πνπ βξηζθόηαλ κπξνζηά ηεο κεο ζηε ζάιαζζα. Η επίκνλε θιίζε ηνπ θεθαιηνύ θαη ηνπ βιέκκαηόο ηεο πξνο εθείλνλ παξνκνηάδεηαη από ηνλ αθεγεηή ζαλ ηε καγλεηηθή θιίζε ηεο ππμίδαο πξνο ην Βνξξά (Kαηαπὼο ζηέθεη ζηὸ Βνξηὰ ἡ πεηξνθαιακίζξα). Σύκθσλα κε κηα άιιε εξκελεία, ε πεηξνθαιακίζξα ζηα Δπηάλεζα ρξεζηκνπνηείηαη σο αιεμηθέξαπλν. Η Φεγγαξνληπκέλε έξρεηαη λα εμνπδεηεξώζεη ηελ νξγή ηνπ θεξαπλνύ πνπ πέθηεη θνληά ζηελ θνξαζηά. Με ην ζρήκα ηεο άξζεο- ζέζεο ( όρη ζηελ θόξε, αιιά ζ εκέ) ε έιμε απηή ίζσο λα μελίδεη ηνλ Κξεηηθό, γηαηί πεξίκελε όηη ε Φεγγαξνληπκέλε ζα θνίηαγε ηελ θαιή ηνπ θαη όρη ηνλ ίδην. Δμάιινπ, θάηη ηνλ καγλεηίδεη ζην βιέκκα ηεο, θαη ηελ θνηηάδεη θη εθείλνο ζπλερώο, απηναπνθαιείηαη κάιηζηα «βνξηόκνηξνο», γηαηί είρε δηαηζζαλζεί όηη ε ζπλάληεζε απηή ζήκαηλε θάηη πνιύ βαζύ γηα ηνλ ίδηνλ κηα έιμε πλεπκάησλ θαη ςπρώλ, πνπ ίζσο ζα θαζόξηδε από εθεί θαη πέξα ηε κνίξα ηνπ. Μάιηζηα ν Κξεηηθόο ραξαθηεξίδεη έηζη ηνλ εαπηό ηνπ, γηα λα ζπκππθλώζεη ηηο δπζηπρίεο ηεο δσήο ηνπ.
Με ην επίζεην απηό αλαθέξεηαη: ζηηο ζθιεξέο δνθηκαζίεο πνπ είρε πεξάζεη (αγώλεο ζηελ Κξήηε, απώιεηα νηθνγελεηαθώλ πξνζώπσλ, πξνζθπγηά), ζηε δύζθνιε ζέζε πνπ βξίζθεηαη ν ίδηνο εθείλε ηελ ζηηγκή, όληαο λαπαγόο θαη επηθνξηηζκέλνο κε ηελ επζύλε ηεο δηάζσζεο ηεο αγαπεκέλεο ηνπ θαη ζηηο νιέζξηεο ζπλέπεηεο πνπ ζα έρεη γη απηόλ ε νινθιεξσηηθή αθνζίσζε ζην βιέκκα ηεο Φεγγαξνληπκέλεο (ζάλαηνο αγαπεκέλεο, δεηηαληά, εθηάιηεο). Τέλορ, ο λειηοςπγικόρ πόλορ ηηρ παπομοίωζηρ είναι πωρ η Φεγγαπονηςμένη αναζηέλλει ηη δπάζη ηος Κπηηικού, εξοςδεηεπώνει ηο αγωνιζηικό ηος πνεύμα, με αποηέλεζμα να ηον αποπποζαναηολίζει από ηον απσικό ζηόσο, δηλαδή ηη διάζωζη ηηρ αγαπημένηρ ηος Γ1. α) Σηνπο ζηίρνπο απηνύο αληρλεύνληαη απερήζεηο πιαησληθώλ θαη αξηζηνηειηθώλ απόςεσλ γηα ηελ αλαγλώξηζε, ζηα πξάγκαηα ηνπ θόζκνπ ηνύηνπ, ηδεώλ πνπ ε ςπρή καο έρεη αληηθξίζεη ζ έλα πξνζσκαηηθό ηεο ζηάδην, (εξκελεπηηθό ζρόιην 33, ζρνιηθό βηβιίν, ζει. 22). Έηζη, ν Κξεηηθόο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αλαθαιέζεη ζηε κλήκε ηνπ ηη ηνπ ζπκίδεη ε ζετθή νπηαζία, δίλεη ηξεηο εθδνρέο( ηξία πξόηππα). Η πξώηε ηνπ ζθέςε είλαη όηη θάπνηε, πνιύ παιηά, ηελ είρε ζπλαληήζεη, ίζσο ζαλ κηα θηγνύξα αγηνγξαθίαο, ή ζαλ έλα δεκηνύξγεκα ηεο θαληαζίαο ηνπ πνπ ν ίδηνο είρε πιάζεη κε εξωηηθή δηάζεζε. Σπιινγίδεηαη αθόκε όηη ίζσο λα ηελ είρε νλεηξεπηεί όηαλ ήηαλ αθόκε πνιύ κηθξόο, όηαλ δελ είρε άιιεο κλήκεο θαη εκπεηξίεο, ή ίζσο θαη κε κία από ηηο πην αγαπεκέλεο κνξθέο θαη κλήκεο πνπ ν θαζέλαο έρεη, ηε κεηέξα ηνπ. Τέινο, ηε ληώζεη ζαλ κηα παιηά γιπθηά αλάκλεζε, ίζσο θαη ζαλ κηα ηδέα πνπ έκεηλε μεραζκέλε θάπνπ ζην βαζύηεξν ππόζηξσκα ηεο κλήκεο ηνπ θαη ηώξα πξνβάιιεη κπξνζηά ηνπ δπλακηθά. Δίλαη αμηνπξόζεθην όηη εληνπίδεηαη θαη ζ απηό ην ρσξίν ε ζύλζεζε αλά ηξία κε ηελ ηξηπιή ππόζεζε ηνπ ήξσα θαη ηελ ηξηπιή επαλάιεςε ηνπ θαλ. (Δπηξξνή από δεκνηηθά ηξαγνύδηα). Τέινο, ζε απηό ην απόζπαζκα εκθαλίδεηαη κηα εξκελεία πνπ έρεη δνζεί ζηελ Φεγγαξνληπκέλε, ε ςπραλαιπηηθή. Σπγθεθξηκέλα ε Φεγγαξνληπκέλε είλαη έλα ζύκβνιν ηδαληθήο νκνξθηάο θαη εζηθήο ηειείσζεο, πνπ ιεηηνπξγεί όπσο κηα αξρέγνλε εκπεηξία ησλ παηδηθώλ ρξόλσλ, πνπ βηώζεθε έληνλα, έγηλε αλάκλεζε θη έκεηλε βαζηά ραξαγκέλε ζηε κλήκε. β) Σην ζπγθεθξηκέλν απόζπαζκα εκθαλίδεηαη ε εζηθή δνθηκαζία ηνπ Κξεηηθνύ όπσο θαίλεηαη ζηελ αληίζηαζε ηνπ ήξσα ζηα εκπόδηα πνπ ζπλαληά θαη ζηε κεηαζηξνθή ηνπ ςπρηζκνύ ηνπ ζην αθεγεκαηηθό παξόλ. Ο Κξεηηθόο, ζπγρέεη ηελ ππλνθαληαζία κε ηα πάζε θαη ηα παζήκαηα κηαο πξαγκαηηθήο δσήο. Δθείλε, αθνύ «δηάβαζε» ζηα ζσζηθά ηνπ Κξεηηθνύ ηνλ «πόλν» ηεο ςπρήο ηνπ αληέδξαζε κε δηηηό ηξόπν, εθδειώλνληαο αληίζηνηρα ζπλαηζζήκαηα: πξώηα Δρακνγέιαζε γιπθά θαη ζηε ζπλέρεηα εδάθξπζαλ ηα κάηηα ηεο, πξνθαλώο επεηδή ζπγθηλήζεθε
ληώζνληαο ζιίςε γηα ηηο ζπκθνξέο ηνπ, όπσο ζα δάθξπδε Μαΐνπ έλαο άλζξσπνο πνπ ζα άθνπγε απηή ηε ζθιεξή ηζηνξία. Όκσο, εμαθαλίζηεθε μαθληθά ε ζετθή νπηαζία θαη ρσξίο λα κηιήζεη - όπσο αθξηβώο είρε εκθαληζηεί. Δθείλε ηε ζηηγκή πνπ ε Φεγγαξνληπκέλε, ράλεηαη, ν Κξεηηθόο νηθηίξεη ηνλ εαπηό ηνπ, ληώζνληαο αθόκα κηα θνξά έξεκνο. Όκσο ηνλ ραξνπνηεί ηνπιάρηζηνλ ην όηη έλησζε κηα ζηαγόλα από ηα δάθξπα ηεο λα θπιά πάλσ ζην ρέξη ηνπ, πνπ είρε απιώζεη πξνο ην κέξνο ηεο κόιηο ηελ είδε, ίζσο ζε κηα θίλεζε ππνδνρήο, αληίζηνηρεο. Ο Κξεηηθόο ζπλερίδεη ηελ αθήγεζε ηνπ, καο κεηαθέξεη ζπλεηξκηθά ζην αθεγεκαηηθό παξόλ (από ην ρξόλν ηεο ηζηνξίαο έξρεηαη ζην ρξόλν ηεο αθήγεζεο). Νηώζεη όηη από εθείλε ζηηγκή, κεηά απ' απηό ην δάθξπ ηεο, ην ρέξη ηνπ δελ είλαη πηα ην ίδην. Γελ έρεη ηίπνηα από εθείλε ηε ξώκε πνπ ην ελδπλάκσλε κόιηο έβιεπε ηνπο Τνύξθνπο. Μνηάδεη ζαλ λα απνδπλακώζεθε κεηά απ' απηό ην δάθξπ, κε ηέηνην ηξόπν θαη ζε ηέηνην βαζκό πνπ δε ραίξεηαη πηα ηνλ πόιεκν. Θπκίδεη ην αδύλακν ρέξη ηνπ Σνπιηώηε ησλ «Διεύζεξσλ Πν- ιηνξθεκέλσλ», πνπ θάζεηαη παξάκεξα θαη θιαίεη (γηαηί δελ έρεη ηε δύλακε λα ζεθώζεη ην ληνπθέθη ηνπ. Δίλαη ελδηαθέξνλ όηη αθόκα θαη ε ζύληαμε ηνπ ζηίρνπ ζπκίδεη ηνπο «Διεύζεξνπο Πνιηνξθεκέλνπο», πξβ. «Γελ ηνπο βαξαίλ' ν πόιεκνο αιι' έγηλε πλνή ηνπο»). Η εμαθάληζε ηεο Φεγγαξνληπκέλεο ζεκαζηνδνηεί ηελ αιιαγή ηεο δσήο ηνπ. Δμνκνινγείηαη όηη έρεη μεπέζεη: έρεη ράζεη πηα ηελ επηζεηηθόηεηα, ην ζζέλνο, ηελ νξκή θαη ηελ αληξεηνζύλε ηνπ πνιεκηζηή θαη έρεη θαηαληήζεη έλαο δπζηπρηζκέλνο δεηηάλνο, πνπ απιώλεη ην ρέξη ζηνπο πεξαζηηθνύο γηα λα δεηήζεη ιίγν ςσκί, δώληαο κηα ηαπεηλσηηθή θαη εμεπηε- ιηζηηθή δσή, πνπ ηνλ θάλεη λα θιαίεη (κε δαθξπζκέλν κάηη), κε θαηαξξαθσκέλε ηελ αμηνπξέπεηα θαη ηελ πεξεθάληα ηνπ, ελώ ε δπζηπρία ηνπ αληηθαηνπηξίδεηαη ζηα θνπξαζκέλα κάηηα ηνπ, όηαλ ηα βξάδηα πέθηεη λα θνηκεζεί. Αθεγεκαηηθό παξόλ Τν ηώξα ηνπ αθεγεηή Αλάδξνκε αθήγεζε Αλάδξνκε αθήγεζε Η εμαθάληζε ηεο θεγγαξνληπκέλεο Η κεηακόξθσζε ηνπ Κξεηηθνύ (παξέθβαζε: ην ηώξα ηνπ αθεγεηή): Τν πνιεκηθό θξόλεκα ηνπ ήξσα ζην παξειζόλ Οη αγώλεο ελαληίνλ ησλ Τνύξθσλ ζηελ Κξήηε 4 [21] 37 5 [22] 4 5 [22] 5-14 5 [22] 6 5 [22] 15-20
Γ1. Καη ζηα δύν θείκελα ηνπ Γ. Σνισκνύ θαη ηνπ Κ. Καξπσηάθε εληνπίδνληαη αξθεηέο νκνηόηεηεο θαη δηαθνξέο σο πξνο ην πεξηερόκελν. Με θνηλό ζεκαηηθό άμνλα ηελ εκθάληζε κίαο αλαδπνκέλεο νπηαζίαο πεξηγξάθνπλ ηελ πεξηπέηεηα ησλ αληίζηνηρσλ εξώσλ κεηά ηελ επαθή πνπ είραλ κε απηήλ. Σηνλ Κξεηηθό ν ήξσαο κόιηο αληηθξίδεη ηελ «ζετθή ζσξηά» ηεο Φεγγαξνληπκέλεο κέλεη έθπαγινο θαη δε δύλαηαη λα ζηξέςεη ην βιέκκα ηνπ αιινύ (ηελ θνίηαδα ν βαξηόκνηξνο κε θνίηαδε θαη εθείλε). Δθζηαζηαζκέλνο θαη ζαζηηζκέλνο ζαγελεύεηαη θαη παξαδίδεηαη νινθιεξσηηθά ζηε καγεία ηεο. Αληίζηνηρα θαη ν ήξσαο ζηνλ Καξπσηάθε ζέιγεηαη θαη απηνθαιείηαη ζεόηξεινο, δύζηπρνο θαζώο αληηθξίδεη κηα λεξάηδα, ε νπνία ράλεηαη θαη απηή ζηε ζάιαζζα. Καη ηα δύν έξγα ιακβάλνπλ ρώξα ζε έλα δνθεξό, ζαιαζζηλό ηνπίν κε ηε δηαθνξά όηη ζηνλ Κξεηηθό ην ηνπίν πεξηβάιιεηαη από ην πέπιν ηεο λύρηαο, ελώ ζηνλ Καξπσηάθε ν ήιηνο ινύεη ηα θάιιε ηα απνιιώληα θαη ηα θσηνινπζκέλα ηεο λεξάηδαο. Δπηπξνζζέησο, όπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν Μάθξηηδο γηα ηνλ Σνισκό πσο δελ είλαη ηπραίν πσο νη πεξηζζόηεξνη ήξσεο ησλ πνηεκάησλ ηνπ Σνισκνύ βξίζθνπλ ηνλ ζάλαην ζηε ζάιαζζα. Έηζη, ε ζάιαζζα αλνίθεηα από ηελ θύζε ηεο γίλεηαη ην ηέιεην ζθεληθό γηα ηνλ αγώλα δσήο θαη ζαλάηνπ πνπ δίλνπλ νη δύν ήξσεο. Με αθνξκή ην παξαπάλσ αηζζεηνπνηείηαη κία δηαθνξά ζηηο ζπλζήθεο εκθάληζεο ηεο ζετθήο νπηαζίαο. Σηνλ Κξεηηθό γαιελεύεη ε θύζε θαη κεηακνξθώλεη θαη αγηάδεη ηα πάληα πξηλ από ηελ ζεία επηθάλεηα (ην κνηίβν ηεο ζηγήο ηνπ θόζκνπ). Απηό αλαπαξίζηαηαη κε δύν απνθαηηθέο παξνκνηώζεηο, θαζώο δελ αθνύγεηαη νύηε ν ήρνο από ην αεξάθη ηεο ζάιαζζαο, νύηε θαλ ν βόκβνο ηεο κέιηζζαο (απόζπαζκα 3, ζηίρνη 7-8), ελώ ζην πνίεκα ηνπ Καξπσηάθε, ε λεξάηδα «απιώλεηαη εδνληθά ζε θύκαηα αθξηζκέλα». Καη ζηα δύν απνζπάζκαηα νη νπηαζίεο εθπέκπνπλ έλαλ εξσηηζκό εμαηηίαο ηεο πάλαγλεο νκνξθηάο ηνπο, αιιά ζηνλ Κξεηηθό μερσξίδεη ε ζεόηεηα θαη γηα ηηο εζσηεξηθέο αξεηέο ηεο (απόζπαζκα 4, ζηίρνο 5 θη ἀλεῖ ηο ἀγθάιεο κ ἔξσηα θαὶ κὲ ηαπεηλνζύλε. Τέινο, ν ήξσαο ζηνλ Κξεηηθό θαηαβάιιεη κία ππεξάλζξσπε πξνζπάζεηα γηα λα βγεη απηόο θαη ε αξξαβσληαζηηθηά ηνπ δσληαλνί ζηελ ζηεξηά. Τνλ παξαθνινπζνύκε «λα παξαιύεη ε εζηθή ηνπ αληίζηαζε θαη λα θπξηεύεηαη ε ύπαξμή ηνπ κε ηε καγεπηηθή αθηηλνβνιία ησλ αμηώλ ησλ νπνίσλ είλαη θνξέαο» (Δ.Γ.Καςσκέλνο), ελώ ν ήξσαο ζην δνζέλ πνίεκα βξίζθεηαη θξπκκέλνο ζην αθξνγηάιη θαη ζεάηαη ηελ ειθπζηηθή λεξάηδα, ε νπνία έρεη θαηαβιεζεί από θόβν. Σεκ..Καη έηζη θιείλεη ε απιαία ηωλ εηζαγωγηθώλ εμεηάζεωλ γηα ηε Λνγνηερλία κ έλα εμαηξεηηθό, αιιά πνιιαπιά εμεηαδόκελν θείκελν. Απαηηεηηθά θαη αξθεηά ζέκαηα. Κ. Γξαγώγηα