ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗ ΟΡΙΣΜΟΣ - ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ Ο δείκτης προσδιορίζει το μόνιμο πληθυσμό και τη μεταβολή του ανά αστικό κέντρο (οικισμοί άνω των 10.000 κατοίκων) και πρωτεύουσα Νομού της Ζώνης IV. Η βελτίωση της μεταφορικής υποδομής επηρεάζει άμεσα την κινητικότητα των επιχειρήσεων και του ανθρώπινου δυναμικού και έμμεσα την κινητικότητα του πληθυσμού και, επομένως, συμβάλλει στην αύξηση ή τη μείωση του πληθυσμού μιας περιοχής. Τα αστικά κέντρα αποτελούν τους κυριότερους αποδέκτες των ωφελειών από τη βελτίωση της μεταφορικής υποδομής. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ Κατά τη δεκαετία 1991-2001, το ποσοστό του αστικού πληθυσμού στη Ζώνη IV αυξήθηκε κατά 11,6%. Στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης παρατηρείται η μεγαλύτερη αύξηση του αστικού πληθυσμού (14,4%), ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία με ποσοστό αύξησης 11,9%, ενώ στις υπόλοιπες τρεις Περιφέρειες ο αστικός πληθυσμός αυξήθηκε σε ποσοστό μικρότερο του μέσου της Ζώνης. Σε ό,τι αφορά τα επιμέρους αστικά κέντρα της Ζώνης IV, η μεγαλύτερη αύξηση στη Ζώνη εντοπίζεται στο Κιλκίς (44,5%), που είναι ένα από τα κοντινότερα στην Ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης κέντρα. Ακολουθούν η Αλεξανδρούπολη (27,7%) και η Ηγουμενίτσα (27,1%). Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, εκτός του Κιλκίς, τρεις ακόμα πόλεις αυξήθηκαν σε ποσοστό υψηλότερο από το μέσο της Ζώνης IV (Γιαννιτσά, Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης και Κατερίνη) ενώ τα αστικά κέντρα της Περιφέρειας στο σύνολό τους, έχουν μέσο ποσοστό αύξησης σχεδόν ίσο με αυτό των αστικών κέντρων της Ζώνης. Η πόλη της Νάουσας εμφάνισε τη μικρότερη μεταβολή στη Ζώνη IV (1,2%). Στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, εκτός της Αλεξανδρούπολης και της Ξάνθης, σε ποσοστό μεγαλύτερου του μέσου αυξήθηκαν, επίσης, η Ορεστιάδα και η Κομοτηνή, ενώ αντίθετα η Καβάλα παρουσίασε πολύ μικρή αύξηση (3,1%). Στην Περιφέρεια Ηπείρου, οι δύο μικρότερες πόλεις (Πρέβεζα και Ηγουμενίτσα) αύξησαν τον πληθυσμό τους σε ποσοστό μεγαλύτερο του μέσου της Ζώνης IV (17,1% και 27,1%, αντίστοιχα), τα Ιωάννινα σε ποσοστό ελαφρώς μικρότερο από αυτό της Ζώνης, ενώ η Άρτα εμφάνισε το μισό ποσοστό αύξησης από αυτό της Ζώνης (5,8%). Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας παρατηρούνται μικρότερες αποκλίσεις στις μεταβολές με τη Φλώρινα την Πτολεμαΐδα και τα Γρεβενά να είναι οι πόλεις που αυξάνονται σε 1
ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗ ποσοστό μεγαλύτερο από αυτό της Ζώνης IV και την Καστοριά να είναι μαζί με τον Τύρναβο το μοναδικό αστικό κέντρο της Ζώνης IV που εμφανίζει μείωση του πληθυσμού (κατά 3,3% και 4,9% αντίστοιχα). Τέλος, στην Περιφέρεια Θεσσαλίας το μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης παρατηρήθηκε στα Τρίκαλα, ο Τύρναβος εμφάνισε μείωση του πληθυσμού, ενώ οι πόλεις Καρδίτσα, Βόλος και Λάρισα εμφάνισαν αύξηση μικρότερη από αυτή της Περιφέρειας. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ, 1991-2001 ΠΟΛΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1991 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 2001 ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ Ορεστιάδα 13.296 15.438 16,1% Αλεξανδρούπολη 38.939 49.724 27,7% Κομοτηνή 38.532 44.421 15,3% Ξάνθη 38.775 46.457 19,8% Καβάλα 57.461 59.222 3,1% Δράμα 39.539 43.934 11,1% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Σέρρες 51.640 55.996 8,4% Θεσσαλονίκη (ΕΠΘ) 906.530 1.013.292 11,8% Πολύγυρος 4.671 5.090 9,0% Κιλκίς 12.276 17.744 44,5% Γιαννιτσά 22.765 26.677 17,2% Αλεξάνδρεια 12.718 14.023 10,3% Βέροια 39.468 43.394 9,9% Νάουσα 19.902 20.144 1,2% Έδεσσα 17.352 18.493 6,6% Κατερίνη (ΠΣ) 48.034 55.586 15,7% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Κοζάνη 34.138 37.893 11,0% Πτολεμαΐδα 26.502 29.974 13,1% Φλώρινα 12.849 14.985 16,6% Καστοριά 16.156 15.615-3,3% Γρεβενά 10.519 11.788 12,1% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ Ιωάννινα (ΠΣ) 73.663 81.144 10,2% Αρτα 21.170 22.390 5,8% Πρέβεζα 14.421 16.894 17,1% Ηγουμενίτσα 7.290 9.262 27,1% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τύρναβος 12.309 11.700-4,9% Λάρισα 118.090 131.095 11,0% Τρίκαλα 48.857 54.605 11,8% Καρδίτσα 32.884 35.750 8,7% Βόλος (ΠΣ) 118.637 127.887 7,8% Σύνολο Ζώνης IV 1.909.383 2.130.617 11,6% Πηγή Δεδομένων: ΕΣΥΕ, 1991 και 2001 2
ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗ Εκτός από τη μεταβολή πληθυσμού κάθε αστικού κέντρου, στο παρών δελτίο εξετάζεται και η μεταβολή του συνολικού πληθυσμού ανά οικιστικό επίπεδο. Η ταξινόμηση των οικισμών ανά επίπεδο δίνεται από το θεσμοθετημένο χωροταξικό σχεδιασμό και συγκεκριμένα από τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Με βάση αυτά γίνεται μία καταγραφή των οικιστικών κέντρων πρώτου, δεύτερου και τρίτου επιπέδου. Στη Ζώνη IV υπάρχουν πέντε οικισμοί πρώτου επιπέδου και είναι οι πρωτεύουσες των Περιφερειών (Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Ιωάννινα, Κομοτηνή και Κοζάνη), 21 οικισμοί δευτέρου επίπεδου, που είναι πρωτεύουσες των Νομών και 34 οικισμοί τρίτου επιπέδου. Σε επίπεδο Ζώνης IV, ο συνολικός μόνιμος πληθυσμός των οικισμών 1 ου, 2 ου και 3 ου επιπέδου αυξήθηκε κατά 10,9% κατά την περίοδο 1991-2001. Τη μεγαλύτερη ποσοστιαία πληθυσμιακή μεταβολή είχαν οι οικισμοί 2 ου επιπέδου (11,9%), ακολουθούσαν οι οικισμοί 1 ου επιπέδου (11,7%) και τέλος οι οικισμοί 3 ου επιπέδου, των οποίων ο συνολικός πληθυσμός αυξήθηκε κατά 5,6%. Στη ζώνη των Νομών διέλευσης της Εγνατίας Οδού (Ζώνη ΙΙ), η κατάταξη με βάση τις μεταβολές ήταν ίδια και οι αντιθέσεις μεταξύ των μεταβολών μεγαλύτερες. Δηλαδή ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 13,2% στους οικισμούς 2 ου επιπέδου, κατά 11,8% στους οικισμούς 1 ου επιπέδου και κατά 3,7% στους οικισμούς 3 ου επιπέδου. Στους Νομούς διέλευσης της Εγνατίας, ο συνολικός μόνιμος πληθυσμός των οικισμών 1 ου, 2 ου και 3 ου επιπέδου αυξήθηκε κατά 11,3%, περισσότερο δηλαδή από ότι στους υπόλοιπους Νομούς της Ζώνης IV (10%). Σε επίπεδο περιφερειών, αξιοσημείωτες είναι οι αυξήσεις πληθυσμού των οικισμών 1 ου και 2 ου επιπέδου (πρωτεύουσες Νομών) στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και στην Ήπειρο. Σε όλες τις Περιφέρειες της Ζώνης IV, ο συνολικός πληθυσμός των οικισμών 3 ου επιπέδου δεν αυξήθηκε κατά περισσότερο από 5,1% με εξαίρεση την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας στην οποία έφτασε το 10,7%. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΑΝΑ ΕΠΙΠΕΔΟ, 1991-2001 1 ου επιπέδου 2 ου επιπέδου 3 ου επιπέδου Σύνολο (όλοι οι οικισμοί 1 ου, 2 ου και 3 ου επιπέδου) Ζώνη Επιρροής / Περιφέρεια 1991 2001 ή 1991-2001 1991 2001 1991-2001 1991 2001 ή 1991-2001 1991 2001 ή 1991-2001 Αν. Μακεδ. και Θράκη 38.532 44.421 15,3% 188.010 214.775 14,2% 61.756 64.773 4,9% 288.298 323.969 12,4% Κεντρική Μακεδονία 906.530 1.013.292 11,8% 173.441 196.303 13,2% 99.032 109.663 10,7% 1.179.003 1.319.258 11,9% Δυτική Μακεδονία 34.138 37.893 11,0% 66.026 72.362 9,6% 32.553 34.208 5,1% 132.717 144.463 8,9% Ήπειρος 73.663 81.144 10,2% 42.881 48.546 13,2% 18.245 18.328 0,5% 134.789 148.018 9,8% Θεσσαλία 118.090 131.095 11,0% 200.378 218.242 8,9% 85.929 87.162 1,4% 404.397 436.499 7,9% Ζώνη Επιρροής IΙ 1.052.863 1.176.750 11,8% 283.890 321.255 13,2% 139.199 144.339 3,7% 1.475.952 1.642.344 11,3% Ζώνη Επιρροής ΙΙΙ 118.090 131.095 11,0% 386.846 428.973 10,9% 158.316 169.795 7,3% 663.252 729.863 10,0% Ζώνη Επιρροής IV 1.170.953 1.307.845 11,7% 670.736 750.228 11,9% 297.515 314.134 5,6% 2.139.204 2.372.207 10,9% Πηγές πρωτο γενών δεδομένων: Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Ηπείρου (ΦΕΚ-1451/Β/6-10-03), Δυτικής Μακεδονίας (ΦΕΚ-1472/Β/9-10- 03), Κεντρικής Μακεδονίας (ΦΕΚ-218/Β/6-2-04), Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης (ΦΕΚ 1471Β /9-1 3
ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΑ Πηγές Για τον υπολογισμό του δείκτη χρησιμοποιήθηκε ο Μόνιμος Πληθυσμός των Απογραφών της ΕΣΥΕ, 1991 και 2001. Για την κατηγοριοποίηση των οικισμών με βάση το επίπεδό τους χρησιμοποιήθηκαν τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης (ΦΕΚ 1471Β /9-10-2003), Κεντρικής Μακεδονίας (ΦΕΚ-218/Β/6-2-2004), Δυτικής Μακεδονίας (ΦΕΚ-1472/Β/9-10-2003), Ηπείρου (ΦΕΚ-1451/Β/6-10-2003) και Θεσσαλίας (ΦΕΚ-1484/Β/10-10-2003). Μεθοδολογία Ως αστικά κέντρα θεωρούνται οι πόλεις που έχουν πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων. Κατ εξαίρεση, στον υπολογισμό του δείκτη συμπεριλαμβάνονται η Ηγουμενίτσα και ο Πολύγυρος, ο πληθυσμός των οποίων είναι μικρότερος των 10.000, επειδή η πρώτη αποτελεί ακροτελεύτιο κόμβο της Εγνατίας ενώ και οι δύο αποτελούν τους μεγαλύτερους οικισμούς και τις πρωτεύουσες των Νομών όπου ανήκουν. Για τη σύγκριση με το σύνολο Χώρας λαμβάνονται τα μεγαλύτερα σε μέγεθος κέντρα και ως τέτοιο όριο θεωρήθηκε ο πληθυσμός των 30.000 κατοίκων. Οι πόλεις που καταγράφονται ως Πολεοδομικά Συγκροτήματα (ΠΣ) στην απογραφή του 1991 υπολογίζονται από τον δείκτη, επίσης, ως ΠΣ και το 2001. Για τη Θεσσαλονίκη χρησιμοποιήθηκε αντί του ΠΣ η Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης (ΕΠΘ), όπως ορίζεται από το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης. Ο υπολογισμός του πληθυσμού των ΠΣ και της ΕΠΘ έγινε με τη χρήση του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών του Παρατηρητηρίου. 4
Χάρτης 1: Μεταβολή μόνιμου πληθυσμού αστικών κέντρων της Ζώνης IV, 1991-2001 ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗ SET10: ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ 5
Χάρτης 2: Οικισμοί 1ου, 2ου και 3ου επιπέδου στη Ζώνη IV και ποσοστό μεταβολής του πληθυσμού τους, 2001 ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗ SET10: ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ 6