α) Για την προστασία των γεωργ. εκμεταλλεύσεων που μειονεκτούν λόγω διαρθρωτικών ή φυσικών συνθηκών β) στο πλαίσιο προγραμμάτων οικονομικής αναπτύξεως 1
1. Ενιαία Αγορά 2. Κοινοτική Προτίμηση 3. Χρηματοδοτική Αλληλεγγύη (ΕΓΤΠ-Ε) 2
1. Μέτρα Πολιτικής Εγγυήσεων (Κοινές Οργανώσεις Αγοράς των προϊόντων) 2. Μέτρα Κοινής Διαρθρωτικής Πολιτικής (Θεσμικές ρυθμίσεις που επηρεάζουν τη χρήση των συντελεστών παραγωγής & προσανατολίζουν τη γεωργ. δραστηριότητα σε διαφορετικές κατευθύνσεις) 3. Λοιπά Μέτρα (Φυτοπροστασία, σποροπαραγωγή, κ.ά.) 3
Τιμή Στόχου (ενδεικτική τιμή) Τιμή Κατωφλίου Κόστος Μεταφοράς & Περιθώρια Εμπορίας Κόστος Μεταφοράς Δασμός + Μεταβλητή Εισφορά Εισαγωγής Τιμή Παρέμβασης Εξαγωγική Επιδότηση Διεθνής Τιμή 4
Για το 70% των προϊόντων: Εξωτερική Προστασία & Παρέμβαση Για το 25% των προϊόντων: Εξωτερική Προστασία χωρίς Παρέμβαση Βαμβάκι: μόνο ενίσχυση για συμπλήρωση της τιμής Κουκούλια: μόνο σταθερή επιδότηση 5
Οι κύριοι εμπλεκόμενοι παράγοντες: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: εισήγηση πολιτικής Γεωργικό Συμβούλιο (μηνιαία συνάντηση): λήψη αποφάσεων- πακέτο τιμών Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: συμβουλευτικός και έμμεσος ρόλος (προϋπολογισμός) Συμβουλευτικά: Committee of Agricultural Organisations (COPA)+ Committee of the Regions
Δεκαετία 70: άρχισαν να εμφανίζονται πλεονάσματα 1985: προαναγγελία μέτρων ( Πράσινη Βίβλος ) 1988: - Μέγιστες Εγγυημένες Ποσότητες - Προαιρετικά Μέτρα (Αγρανάπαυση, Εκτατικοποίηση, Πρόωρη Συνταξιοδότηση, Άλλες Καλλιέργειες) 7
Αυξήθηκε η παραγωγικότητα εργασίας στη γεωργία Αυξήθηκε το γεωργικό εισόδημα Ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης πολλών γεωργικών προϊόντων Τιμές καταναλωτή μειούμενες αλλά υψηλότερες απ τις διεθνείς τιμές Υψηλό κόστος για καταναλωτές & φορολογούμενους Άνιση διανομή των ενισχύσεων Έντονη κριτική στην ΕΕ για προστατευτισμό 8
Αναθεώρηση του 1992 Γενική Συμφωνία Δασμών & Εμπορίου (GATT, 1995) «Πρόγραμμα Δράσης 2000» (1999) «Ενδιάμεση Αναθεώρηση» (2003-2004) 9
Γιατί; Έλεγχος του κόστους της ΚΑΠ Απαιτήσεις καταναλωτών για ασφαλή τρόφιμα Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση πολιτών Διαπραγματεύσεις στον ΠΟΕ Διεύρυνση της ΕΕ 10
Συνθήκη της Ρώμης (1957) «Πρόγραμμα Δράσης 2000» Αύξηση της γεωργικής παραγωγικότητας Δίκαιο βιοτικό επίπεδο στους γεωργούς Σταθεροποίηση των αγορών Επισιτιστική ασφάλεια Λογικές τιμές στους καταναλωτές Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στις εσωτερικές και διεθνείς αγορές Διασφάλιση βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων στη γεωργία με δημιουργία εναλλακτικών πηγών εισοδήματος & απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές Ενσωμάτωση περιβαλλοντικών στόχων Ασφάλεια και ποιότητα τροφίμων Απλοποίηση της Κοινοτικής νομοθεσίας 11
Ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής γεωργίας Ενίσχυση του γεωργικού εισοδήματος, Μέσω: Απευθείας εισοδηματικών ενισχύσεων και όχι πιά Στήριξης των τιμών (και ποσοστώσεων παραγωγής), δηλ. στήριξης των προϊόντων 12
Μειώσεις θεσμικών τιμών Άμεσες Εισοδηματικές Ενισχύσεις Μη συνδεόμενες με τις παραγόμενες ποσότητες, αλλά συνδεδεμένες με τους συντελεστές παραγωγής & σε συνδυασμό με μέτρα ελέγχου καλλιεργούμενων εκτάσεων και αριθμού ζώων Έλεγχοι στην παραγωγή (Ποσοστώσεις, Υποχρεωτική Αγρανάπαυση, σύνδεση αριθμού ζώων με εκτάσεις βοσκοτόπων) Συνοδευτικά Μέτρα (Πρόωρη συνταξιοδότηση, γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα, εναλλακτικές χρήσεις της γεωργικής γης) 13
Μέτρα σχετικά με τη διεύρυνση Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2000-2006 Νέα αναμόρφωση της ΚΑΠ: μειώσεις τιμών στήριξης σε δημητριακά, βόειο κρέας και γάλα άμεσες εισοδηματικές ενισχύσεις περιστολή των εξαγωγικών επιδοτήσεων Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής Καθιερώθηκαν τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα Δημιουργία του 2 ου Πυλώνα της ΚΑΠ 14
Ενιαία Αποδεσμευμένη Ενίσχυση ανά εκμετάλλευση Αποσύνδεση των ενισχύσεων από τις παραγόμενες ποσότητες & τους συντελεστές παραγωγής Χορήγηση με βάση ιστορικά στοιχεία (τριετία 2000-2002) Προϋπόθεση: πολλαπλή συμμόρφωση Διαφοροποίηση των ενισχύσεων ( Δυναμική διαφοροποίηση ) Σύστημα παροχής γεωργικών συμβουλών Αύξηση πόρων για την Αγροτική Ανάπτυξη 15
Σχετική Ευελιξία στον τρόπο εφαρμογής από τα Κράτη- Μέλη: 1. Χρόνος εφαρμογής της ενιαίας αποδεσμευμένης ενίσχυσης 2. Μερική αποδέσμευση 3. Περιφερειοποίηση 4. Παρακράτηση υπέρ της εμπορίας και της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων 5. Προαιρετική εξαίρεση των μικρών νησιών του Αιγαίου πελάγους από την αποδέσμευση 16
Παραγωγικότητα Ανταγωνιστικότητα Άμεση Στήριξη Γεωργ. Εισοδήματος Αειφορία Τα πρώτα Χρόνια (δεκ. 60) Η κρίση (δεκ. 80) H μεταρρύθμιση του 1992 Ατζέντα 2000 H μεταρρύθμιση του 2003/04 Αύξηση Παραγωγικότ ητας Σταθεροποίηση των αγορών Επισιτιστική ασφάλεια Δίκαιο βιοτικό επίπεδο στους γεωργούς Λογικές τιμές στους καταναλωτές Υπερπαραγωγή Υπερβολικές γεωργικές δαπάνες Διεθνείς παρενέργειε ς Διαρθρωτικά μέτρα Μειωμένα πλεονάσματα Περιβάλλον Σταθεροποίηση εισοδήματος Σταθεροποίηση δαπανών προϋπολογι σμού Εμβάθυνση της μεταρρύθμισ ης Ανταγωνιστικότ ητα Ανάπτυξη της υπαίθρου Στροφή στην αγορά Ενδιαφέροντα καταναλωτών Γεωργικό εισόδημα Ανάπτυξη υπαίθρου Περιβάλλον
Π. Καρανικόλας
Εξέλιξη των Εσόδων του Προϋπολογισμού της ΕΕ (1980-2012) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1980 1989 1993 1999 2011 2012 Γεωργικές εισφορές & εισφορές ζάχαρης και ισογλυκόζης Πόρος «ΦΠΑ» Τελωνειακοί δασμοί Πόρος «ΑΕΕ»
Ο προϋπολογισμός αποφασίζεται κάθε χρόνο από το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Για να διατηρηθούν οι μακροπρόθεσμες δαπάνες υπό έλεγχο, τα δύο αυτά όργανα αποφασίζουν με βάση πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ). Το ΠΔΠ προσδιορίζει τα ανώτατα ποσά («ανώτατα όρια») που διατίθενται για κάθε μείζονα τομέα δαπανών του προϋπολογισμού Εκ των πραγμάτων, το ΠΔΠ καθορίζει πολιτικές προτεραιότητες για τα επόμενα έτη και γι αυτό αποτελεί τόσο πολιτικό όσο και δημοσιονομικό πλαίσιο. 20
Τα ποσά για την ΚΑΠ αποτελούν μέρος του «τομέα 2» του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (με τίτλο «Αειφόρος Ανάπτυξη - Φυσικοί Πόροι»). Σε αυτόν τον «τομέα 2», το πολυετές πλαίσιο ορίζει ένα ανώτατο όριο για τον πρώτο πυλώνα της ΚΑΠ (άμεσες ενισχύσεις και μέτρα αγοράς). Επιπλέον, τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης του δεύτερου πυλώνα της ΚΑΠ χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του συνολικού ποσού του «τομέα 2». 21
Ανώτατο όριο δαπανών («Ανώτατο Όριο Ιδίων Πόρων») = 1,2% του ΑΕΕ ΕΕ-28 1.Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη α. Ανταγωνιστικότητα της ανάπτυξης και της απασχόλησης: έρευνα, καινοτομία, εκπαίδευση και δια βίου μάθηση, δράσεις για την ανταγωνιστικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μεταφορικά ενεργειακά ψηφιακά διευρωπαϊκά δίκτυα. β. Συνοχή της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης: έργα υποδομών, προγράμματα κατάρτισης, διασυνοριακή συνεργασία. 2. Διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων: συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας, της αγροτικής ανάπτυξης, της αλιείας και της προστασίας του περιβάλλοντος. 3. Ιθαγένεια, ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη α. Ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη: ενίσχυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, προστασία της δημόσιας υγείας. β. Ιθαγένεια: ανάπτυξη κοινού συστήματος χορήγησης ασύλου, προστασία της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς κ.ά. 4. Η Ε.Ε. ως παγκόσμιος παράγων: διεύρυνση της ΕΕ, διμερείς σχέσεις, ανθρωπιστική βοήθεια και τη βοήθεια για την ανάπτυξη. 5. Διοίκηση 6. Αντιστάθμιση
Πιστώσεις ανάληψης υποχρεώσεων 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Έξυπνη και χωρίς 1. αποκλεισμούς ανάπτυξη 64.696 66.580 68.133 69.956 71.596 73.768 76.179 Οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή 50.468 51.543 52.542 53.609 54.798 55.955 57.105 Διατηρήσιμη Ανάπτυξη: 2. φυσικοί πόροι 57.386 56.527 55.702 54.861 53.837 52.829 51.784 Εκ των οποίων: Δαπάνες σχετικές με την αγορά και τις άμεσες πληρωμές 42.244 41.623 41.029 40.420 39.618 38.831 38.060 3. Ασφάλεια και Ιθαγένεια 2.532 2.571 2.609 2.648 2.687 2.726 2.763 Μια παγκοσμιοποιημένη 4. Ευρώπη 9.400 9.645 9.845 9.960 10.150 10.380 10.620 5. Διοίκηση 8.542 8.679 8.796 8.943 9.073 9.225 9.371 Σύνολο πιστώσεων ανάληψης υποχρεώσεων 142.556 144.002 145.085 146.368 147.343 148.928 150.717
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1980 1989 1993 1999 2006 2015 Γεωργία & Ανάπτυξη της Υπαίθρου Διαρθρωτικές Πολιτικές [Συνοχή & Ανταγωνιστικότητα Επιχειρήσεων] Εξωτερικές δράσεις Διοίκηση Λοιπές
Πηγή: DG Agriculture and Rural Development 25
Δαπάνες και πορεία μεταρρύθμισης της ΚΑΠ (σταθερές τιμές του 2011) 26
27
140 120 100 Το κόστος της ΚΑΠ το 2009 (δαπάνες) 41% του κοινοτικού προϋπολογισμού 60% 50% 40% Το κόστος της ΚΑΠ το 2009 (ποσοστό) 80 60 40 30% 20% 0.5% του κοινοτικού ΑΕΠ 20 10% 0 Δισεκατομμύρια ευρώ 0% % του ΑΕΠ Δαπάνες της ΚAΠ Προϋπολογισμός της ΕΕ Δαπάνες της ΚAΠ Σύνολο των δημοσίων δαπανών της ΕΕ Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης 28
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ, ΔΕΝ αποτελεί αποτελεσματικό εργαλείο μακροοικονομικής πολιτικής εντός της ΕΕ των 28 χωρών Δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο το πόσα χρήματα δίνει και παίρνει κάθε χώρα στο πλαίσιο του Κοινοτικού προϋπολογισμού, αλλά και το τι συμβαίνει στο εμπορικό της ισοζύγιο, το ισοζύγιο πληρωμών και τη συνολική λειτουργία της οικονομίας της εντός της ΕΕ και της ευρωζώνης 29
Σταθερές τιμές 2011 σε δις Ευρώ 2007-2013 2014-2020 % Μεταβ. ΣΥΝΟΛΟ ΠΟΡΩΝ ΠΔΠ 1002 1025 2,2 Τομέας 2 Βιώσιμη ανάπτυξη: φυσικοί πόροι 432,2 382,9-11,4 ΚΑΠ 418,4 371,7-11,2 Μέτρα στήριξης αγοράς και άμεσες ενισχύσεις 322 281,8-12,5 Αγροτική Ανάπτυξη 96,4 89,9-6,7 Λοιπά (αλιεία, δασοκομία, life+, δημοσιονομικό περιθώριο) 13,8 11,2-18,8 Κατανομή σε αγροτικού ενδιαφέροντος δράσεις (εκτός του τομέα 2) 15,2 Σύνολο Πόρων στη Γεωργία (ΚΑΠ + Aγροτ. δράσεις εκτός του τομέα 2) 418,4 386,9-7,5% Ποσοστό Πόρων στη Γεωργία στα ΠΔΠ 41,7% 37,7% 30
Δημοσιονομικές Προοπτικές (2) 31
Άμεσες Ενισχύσεις: 15,5 δισ Αγροτική Ανάπτυξη: 3,7 δισ. Όλοι οι άλλοι τομείς: 16 δισ. 32
Προοδευτική σύγκλιση της αξίας των δικαιωμάτων προς τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο: Κλείσιμο του 1/3 του κενού μέχρι το 90% του Ευρωπαϊκού μέσου όρου Εις βάρος των ΚΜ που είναι άνω του μ.ο. 33
Μάλτα Βέλγιο Ολλανδία Ιταλία Ελλάδα Κύπρος Δανία Σλοβενία Γερμανία Γαλλία EE-15 Λουξεμβούργο ΕΕ-27 Ιρλανδία Αυστρία Ουγγαρία Τσεχία Ισπανία Φινλανδία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο Βουλγαρία Πολωνία EE-12 Σλοβακία Ρουμανία Πορτογαλία Λιθουανία Εσθονία Λετονία 800 / εκτάριο / δικαιούχο 42000 700 35000 600 500 28000 400 21000 300 14000 200 100 7000 0 0 Επιδότηση ανά έκταση ( / εκτάριο ) Μέσος όρος ΕΕ ( / εκτάριο ) Επιδότηση ανά δικαιούχο ( /δικαιούχο) 34
Malta Netherlands Belgium Italy Greece Cyprus Denmark Slovenia Germany France Luxembourg Ireland EU-27 Austria Hungary Czech Republic Finland Sweden Bulgaria Spain United Kingdom Poland Slovakia Portugal Romania Lithuania Estonia Latvia EUR/ha 800 700 600 500 400 300 200 100 0 ΑΕ μετά από διόρθωση (EUR/ha)** ΑΕ σήμερα (EUR/ha)* Μέσος Όρος EΕ-27 (EUR/ha) 90% του ΜΟ των ΕΕ-27 (EUR/ha) 35
«Κούρεμα» των Άμεσων Ενισχύσεων 36