ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «Ο ΚΑΙΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΖΩΑ» Δράσεις που υλοποιήθηκαν με το 4 ο Νηπιαγωγείο Σερρών Φεβρουάριος Ιούνιος 2012
Συντελεστές προγράμματος Oι μαθητές/ριες του 4 ο Νηπιαγωγείου Σερρών, σε συνεργασία με τις εκπαιδευτικούς των τάξεων. Συντονιστής: Δημήτρης Αγγελάκης, συνεργάτης του Προγράμματος Υπεύθυνη των παρεμβάσεων στη μουσική εκπαίδευση: Ελένη Λαπιδάκη. 2
Σκοπός του προγράμματος είναι η έκφραση συναισθημάτων και φαινομένων μέσω της μουσικής. Στόχοι: η γνωριμία των παιδιών και των δασκάλων με εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας της μουσικής η ανάπτυξη της επικοινωνίας μεταξύ Ρομά και μη Ρομά παιδιών η γνωριμία με κρουστά όργανα η εξωτερίκευση των συναισθημάτων η δημιουργία ενός δημιουργικού μουσικού συνόλου η μουσική αποτύπωση διαφόρων καιρικών φαινομένων ο συνδυασμός μουσικής και κίνησης η γνωριμία του μουσικού αυτοσχεδιασμού ως παράγοντα έκφρασης και επικοινωνίας 3
η κατασκευή μουσικών οργάνων ως δημιουργία κάτι προσωπικού και μοναδικού Γνωριμία με κρουστά όργανα 4
Συνοπτική παρουσίαση του προγράμματος Το πρόγραμμα που αφορά στο 4 ο Νηπιαγωγείο Σερρών διήρκησε δεκαπέντε ώρες και περιλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες που αφορούν στην αλληλεπίδραση μουσικής και κίνησης, στη μουσική αποτύπωση διαφόρων καιρικών φαινομένων, στη δημιουργία αυτοσχέδιων μελωδιών, στην αυθόρμητη αντίδραση και αναγνώριση διαφόρων τονικών υψών. Στόχος όλων αυτών των δραστηριοτήτων ήταν η ανάπτυξη της φαντασίας και η δημιουργική αποτύπωσή της μέσω της μουσικής και του αυτοσχεδιασμού και φυσικά η σύνδεση και ομαδοποίηση των παιδιών. Η αναγνώριση των τονικών υψών έχει να κάνει περισσότερο με την ακοή των παιδιών. Ο δάσκαλος παίζει διάφορα τονικά ύψη, μέσα από μουσικά όργανα (ή ακόμη και από απλά αντικείμενα) και το παιδί καλείται να τα αναγνωρίσει, με κλειστά ή ανοιχτά μάτια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα παιδιά να εξασκούν την ακοή τους και έπειτα να μπορέσουν να αποτυπώσουν με τη σειρά τους παρόμοια 5
μουσικά φαινόμενα. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να αποτυπωθεί και με την κίνηση, όχι απαραίτητα με τα τονικά ύψη αλλά με μουσικά στοιχεία όπως αργά σιγά, γρήγορα δυνατά, όπως αποτυπώνεται παρακάτω. Στη φωτογραφία, τα παιδιά αποτυπώνουν το βάδισμα ενός ζώου. Πιο συγκεκριμένα, εγώ παίζω το ρόλο του ζώου και αποτυπώνω μουσικά το αργό περπάτημά του. Παίζω πολύ αργά και κατά περίπτωση σιγά ενώ τα παιδιά για να αλληλεπιδράσουν σωστά στο παιχνίδι 6
άσκηση πρέπει να μεταφράσουν τον ήχο σε κίνηση και σε αυτήν την περίπτωση κινούνται σιγά. Στη δεύτερη φωτογραφία που εγώ παίζω δυνατά και γρήγορα, η κίνηση των παιδιών είναι ανάλογη και κινούνται δυνατά και γρήγορα. Βασική προυπόθεση της συγκεκριμένης δραστηριότητας είναι η συνεχής παρακολούθηση τόσο των παιδιών, έτσι ώστε να αλληλεπιδράσουν άμεσα καθώς το παίξιμο μεταβάλλεται 7
αυθόρμητα από δυνατό και γρήγορο σε σιγανό και αργό, όσο και των δασκάλων έτσι ώστε να καθοδηγούν τα παιδιά. Η ίδια δραστηριότητα έγινε και με τη συνολική κινητική έκφραση των παιδιών, μόνο που σε αυτήν την περίπτωση τα παιδιά συμμετείχαν όλα μαζί σαν ομάδα. Αλληλεπίδραση μουσικής και χορού Το αποτέλεσμα των προηγούμενων δραστηριοτήτων οδήγησε στη μουσική αποτύπωση ενός καιρικού 8
φαινομένου και περιέλαβε σαν προεργασία την κατασκευή μουσικών οργάνων. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά κλήθηκαν να κατασκευάσουν ένα μουσικό όργανο βασισμένο στο λατινοαμερικάνικο «shaker», χρησιμοποιώντας φασόλια (για χαμηλά τονικά ύψη) και φακές (για ψηλά τονικά ύψη). Ο λόγος που χρησιμοποιήθηκαν 2 ειδών τρόφιμα είναι για να χωριστούν τα παιδιά σε 2 ομάδες χαμηλού και υψηλού ηχοχρώματος. Μέσα από την κατασκευή, αναπτύχθηκε ένα ιδιαίτερο συναίσθημα προσωπικής δημιουργίας και αυτό ίσως φαίνεται από την παρακάτω συζήτηση με μία μαθήτρια. Σχόλιο παιδιού: Κύριε αυτά θα τα αφήσουμε εδώ ή θα τα πάρουμε σπίτια μας; Εγώ: Σπίτια σας! Είναι δικά σας, εσείς τα φτιάξατε! Παιδί: ΤΕΛΕΙΑΑΑΑΑ!!! 9
Κατασκευή μουσικών οργάνων Έπειτα τα παιδιά, αφού παίξαν έτσι ώστε να γνωρίσουν τα ηχοχρώματα, αποτύπωσαν μουσικά το φαινόμενο της βροχής όπου την ψιχάλα την αποτύπωσαν με χαλαρό παιξιμο του οργάνου και σταδιακά τη δυνατή βροχή με δυνατό παίξιμο. 10
Μουσική αποτύπωση του καιρικού φαινομένου της βροχής μέσω κρουστών οργάνων που κατασκευάσαν τα παιδιά Ως μια πιο προχωρημένη διδασκαλία της μουσικής έκφρασης επιλέχθηκε ο μελωδικός αυτοσχεδιασμός, όπου τα παιδιά με τη βοήθειά μου και αφού είχαν ήδη διδαχθεί όλα τα προηγούμενα, κλήθηκαν να αυτοσχεδιάσουν ανάλογα με τις χαμηλές ή ψηλές νότες του ξυλόφωνου. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που τα παιδιά συνδύαζαν τη δημιουργία μελωδίας και ρυθμού 11
και φυσικά κι εγώ ενίσχυα τη ρυθμική υπόκρουση με ένα κρουστό, όπως φαίνεται παρακάτω. Μελωδικός αυτοσχεδιασμός & συναδεία κρουστού οργάνου 12
Δραστηριότητες Γνωριμία με κρουστά όργανα. Κατασκευή μουσικών οργάνων. Αναγνώριση τονικών υψών. Μελωδικός αυτοσχεδιασμός με βάση τα τονικά ύψη. Συνδυασμός μουσικής και κίνησης. Αλληλεπίδραση του σώματος και μετάφρασης της κίνησης μέσα από τα ζώα της φύσης και τον μουσικό αυτοσχεδιασμό. Μουσική αποτύπωση του φαινομένου του καιρού μέσα από όργανα που κατασκεύσαν τα παδιά. Δημιουργία ηχοχρωμάτων μέσα από αφρικάνικα κρουστά. Ρυθμική αποτύπωση του βαδίσματος διαφόρων ζώων. 13
Κινητική αποτύπωση του τρόπου που πετάνε τα πουλιά μέσα από μουσική/ηχητική υπόκρουση. Κάποια παιδιά, επέκτειναν τη δραστηριότητα σε πράγματα που δεν είχαν διδαχθεί, χρησιμοποιώντας τη φαντασία και τη δημιουργική ατμόσφαιρα της τάξης, όπως για παράδειγμα ο μαθητής που φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία. Το μάθημα αφορούσε στην εξερεύνηση ηχοχρωμάτων μέσα από το παίξιμο με ξύλινες μπαγκέτες. Το παιδί, γύρισε τις μπαγκέτες από την άλλη πλευρά, παίρνοντας έτσι την πρωτοβουλία να δει πως ακούγεται αν το χτυπήσεις από την άλλη πλευρά. 14
Δημιουργία μελωδικών τονικών υψών. 15