ΛΗΨΗ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ H ανάγκη για λήψη τροφής, που ικανοποιείται µόνο µε σιτισµό, και προέρχεται από διέγερση του κέντρου θρέψης, αποτελεί το αίσθηµα της πείνας (hunger), ενώ η επιθυµία για λήψη ειδικής τροφής, που δεν συµπίπτει πάντα µε την ανάγκη για πρόσληψη τροφής, αλλά συνδυάζεται µε ευχάριστα συναισθήµατα (όψη, οσµή, γεύσηκ.λπ. τροφής) ονοµάζεταιόρεξη (appetite). H διαφορά των δύο αυτών όρων συνίσταται στο ότι ηµενπείναείναιµιαενστικτώδηςλειτουργία, ενώηόρεξηείναιεπίκτητη. Πάντως η λήψη τροφής ρυθµίζεται από το νευρικό σύστηµα µε συνεργασία δύο κέντρων.
Tο ένα είναι το κέντρο θρέψης (feeding center) που βρίσκεται σε µια περιοχή στο κατώτερο τµήµα του υποθάλαµου και όταν διεγερθεί, προκαλεί την επιθυµία για λήψη τροφής.
Tο άλλο είναι το κέντρο του κορεσµού (satiety center), που βρίσκεται σε µια µικρότερη περιοχή στο µεσαίο τµήµα του υποθάλαµου και όταν διεγερθεί, προκαλεί το γνωστό αίσθηµα του κορεσµού και αναστέλλει την επιθυµία λήψης τροφής.
Από τη συνεργασία των κέντρων αυτών, ρυθµίζεται η πρόσληψη τόσης τροφής όσης απαιτείται γιατοβασικόµεταβολισµό, τη φυσική κατάσταση και τιςδραστηριότητεςτουατόµου, χωρίς να δηµιουργούνται προβλήµατα ούτε υποσιτισµού αλλά ούτεκαιπαχυσαρκίας. O µηχανισµός της λήψης ή της αναστολής της επιθυ µίαςλήψηςτροφήςδενείναιπλήρωςκατανοητός. Η προσπάθεια διερεύνησης των µηχανισµών που ελέγχουν την όρεξη αποτελεί σηµαντικό και επίκαιρο θέµα έρευνας που διεξάγεται στο πεδίο της παχυσαρκίας. Eίναι όµως γνωστοί πολλοί παράγοντες που επιδρούν στην όλη διαδικασία.
Παράγοντες που επιδρούν στην διαδικασία της λήψης τροφής Πέρα από τους ψυχολογικούς παράγοντες, που από εµπειρία ξέρουµε ότι επιδρούν στην επιθυµία λήψης ή µη τροφής, άλλοι παράγοντες είναι και οι ακόλουθοι. Ηπληρότητατουστοµάχουµετροφήήµευγρό. Tότε, λόγω διάτασης του στοµάχου, φαίνεται να διεγείρονται κάποιοι υποδοχείς που βρίσκονται µέσαήέξωαπόαυτόκαιναδίνεταιέτσισήµαστο κέντροθρέψηςήκορεσµούαντίστοιχα. Aπό το γεγονός ότι συχνά δηµιουργείται η επιθυµία για λήψη τροφής, αν και στο στοµάχι υπάρχει τροφή, φαίνεται ότι, για να δοθεί σήµα στο κέντρο θρέψης, δεν είναι απαραίτητο να είναι άδειο το στοµάχι.
Παράγοντες που επιδρούν στην διαδικασία της λήψης τροφής Ησυγκέντρωσητηςγλυκόζης. Aρχικά θεωρήθηκε ότι η ένταση του αισθήµατος της πείνας είναι αντιστρόφως ανάλογη µε τα επίπεδατηςγλυκόζηςστοαίµα. ηλαδή, ότι τα αυξηµένα επίπεδα της γλυκόζης στο αίµα, αφ ενός µεν αναστέλλουν τη δράση του κέντρουθρέψης, αφ ετέρουδε, διεγείρουντο κέντροκορεσµού. Σήµερα όµως η άποψη αυτή δε γίνεται αποδεκτή και σαν παράδειγµα για την απόρριψή της χρησιµοποιείται η περίπτωση των διαβητικών που, αν και έχουν υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίµα, έχουν συνήθως και αυξηµένη διάθεση για λήψητροφής.
Παράγοντες που επιδρούν στην διαδικασία της λήψης τροφής Η συγκέντρωση της γλυκόζης Eκείνο που επηρεάζει τα κέντρα θρέψης και κορεσµούφαίνεταιναείναιταεπίπεδαγλυκόζης, όχιστοαίµα, αλλάστακύτταρα. Έτσιεξηγείταικαιηπερίπτωσητωνδιαβητικών, πουέχουνµενυψηλάεπίπεδαγλυκόζηςστοαίµα, αλλά χαµηλά επίπεδα γλυκόζης στα κύτταρα, λόγω της αδυναµίας των κυττάρων τους να προσλάβουν τη γλυκόζη.
Παράγοντες που επιδρούν στην διαδικασία της λήψης τροφής Οιδιάφορεςθερµικέςµεταβολέςτουοργανισµού. Όπως έχει αναφερθεί, η λήψη τροφής συνδέεται µε αύξηση της µεταβολικής δραστηριότητας, που έχει σαν αποτέλεσµα και αύξηση της παραγόµενης θερµότητας, αφού αποδίδεται σα θερµότητα έναποσόενέργειας (ηειδικήδυναµικήδράση) από την πεπτόµενη θρεπτική ύλη, που είναι µάλιστα µεγάλη για τις πρωτεΐνες και µικρή για τουςυδατάνθρακες. Πιστεύεται ότι το κέντρο της θρέψης διεγείρεται όταν ελαττωθεί η θερµοκρασία του σώµατος, ενώ το κέντρο του κορεσµού διεγείρεται όταν εκλυθεί η ειδική δυναµική δράση.
Παράγοντες που επιδρούν στην διαδικασία της λήψης τροφής Η λειτουργία των κέντρων θρέψης και κορεσµού επηρεάζεται και από την κατάσταση στην οποία βρίσκεταιοοργανισµός, δηλαδή σε περίπτωση εγκυµοσύνης ή γαλουχίας, (οπότε υπάρχουν αυξηµένες ανάγκεςθρεπτικώνυλών), παρατηρείται και αυξηµένη επιθυµία για λήψη τροφής.
Στο κεντρικό νευρικό σύστηµα, εκτός από τα κέντρα της θρέψης και του κορεσµού, υπάρχουν και πολλά άλλα κέντρα που ενδιαφέρουν τη διατροφή. Τα όργανα της πέψης νευρώνονται από το συµπαθητικό και παρασυµπαθητικό νευρικό σύστηµα.
Κατά τη νεύρωση της γαστρεντερικής οδού, όλες οι απολήξειςστουςγαστρεντερικούςιστούς στόχους, όπωςµύες, αδένεςκ.λπ. είναιµεταγαγγλιονικές. Γενικά ο έλεγχος του πεπτικού συστήµατος γίνεται καιορµονικά, καινευρικά. Για διεργασίες που είναι ταχείες υπερισχύει ή υπάρχειµόνοονευρικόςέλεγχος. Για παράδειγµα η έκκριση σιέλου είναι εξολοκλήρουκάτωαπόνευρικό (ακούσιο) έλεγχο, γιατίπρέπειναείναιγρήγορηαφούητροφή παραµένει πολύ λίγο διάστηµα στο τµήµα αυτό τουπεπτικούσωλήνα.
Για πιο αργές διεργασίες υπερισχύει ο ορµονικός έλεγχος. Αναφέρεται η περίπτωση της εντερικής έκκρισης, όπου η τροφή παραµένει στο τµήµα αυτότουπεπτικούσωλήναγιαµεγάλοδιάστηµα, οπότε ο έλεγχος της εντερικής έκκρισης βρίσκεται κυρίως κάτω από ορµονικό έλεγχο. Μια ενδιάµεση περίπτωση είναι οι γαστρικές εκκρίσεις, όπου βρίσκονται κάτω από ορµονικό αλλάκαινευρικόέλεγχο. Μερικές από τις ορµόνες αυτές είναι παρόµοιες µε τα νευροπεπτίδια που δρουν σα νευροδιαβιβαστές στο κεντρικό νευρικό σύστηµα.