ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ Ενότητα 4: Παφλοσ. Χριςτολογία - Σωτθριολογία Αικατερίνθ Τςαλαμποφνθ
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτώσ. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθν αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Παύλος. Σωτηριολογία - Χριστολογία
ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Μάθημα 4: Παύλος. Χριστολογία - ωτηριολογία
Εισαγωγικά Βϊςη για τη διερεύνηςη του ζητόματοσ οι 7 επιςτολϋσ του Παύλου που θεωρούνται γνόςιεσ: Ρωμαύουσ, Α και Β Κορινθύουσ, Γαλϊτασ, Υιλιππηςύουσ, Α Θεςςαλονικεύσ, Υιλόμονα. Οι επιςτολϋσ του Παύλου: ο περιςταςιακόσ τουσ χαρακτόρασ. Ο μικρόσ αριθμόσ των κειμϋνων + η ϋλλειψη επαρκούσ πληροφόρηςησ για όλο το διϊςτημα τησ δρϊςησ του Παύλου -> δύςκολο να διαπιςτωθεύ η όποια εξϋλιξη ςτη ςκϋψη του. 6
Χριστολογία & σωτηριολογία Φριςτολογύα: παρουςύαςη του προςώπου του Ιηςού και του ρόλου του ςτην ιςτορύα τησ ςωτηρύασ. ωτηριολογύα: α) το πϊθοσ κι η ανϊςταςη του Ιηςού, β) η ςημαςύα του γεγονότοσ τησ ςωτηρύασ ωσ περιεχόμενο του χριςτιανικού κηρύγματοσ κι ωσ πραγματικότητα τησ Εκκληςύασ. Η χριςτολογύα ςυνδϋεται με τη ςωτηριολογύα. 7
Χριστολογικοί τίτλοι στον Παύλο (1) Δεν απαντούν οι παραδοςιακού χριςτολογικού τύτλοι των ευαγγελύων: υιόσ του Ανθρώπου, δούλοσ Κυρύου. Απαντϊ μύα φορϊ ωσ απόγονοσ του Δαυύδ: «γενομένου ἐκ σπέρματος Δαυὶδ κατὰ σάρκα». Ο όροσ «Φριςτόσ» : ςύνδεςό του με τον ςταυρό και την ανϊςταςη του Ιηςού (π.χ. σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ, Χριστὸς ἐσταυρωμένος). Ο όροσ ςτον Παύλο - όδη δεύτερο ςυςτατικό του ονόματοσ του Ιηςού. ε κϊποιεσ περιπτώςεισ διατηρεύ ακόμη την αρχικό του ςημαςύα. 8
Χριστολογικοί τίτλοι στον Παύλο (2) Ο Ιηςούσ ωσ Κύριοσ: ςυχνϊ χωρύσ ϊρθρο ςτισ ομολογύεσ (κύριος Ἰησοῦς, εἷς κύριος). O όροσ αναφϋρεται κυρύωσ ςτον αναςτημϋνο Ιηςού αλλϊ αφορϊ και ςτην επύγεια δρϊςη του (λόγοσ κυρύου, αδελφού κυρύου). Η λειτουργικό χρόςη του τύτλου: ἐπικαλεῖσθαι τὸ ὄνομα κυρίου (Ρωμ 10,12-13), ὁ κύριος ἡμῶν, μαράνα θά. Ο Ιηςούσ ωσ υιόσ του Θεού: υἱὸς Θεοῦ, υἱὸς τοῦ Θεοῦ - κυρύωσ ςε ςχϋςη με την αποςτολό του Ιηςού ςτον κόςμο αλλϊ και με την ανϊςταςό του (ὁρισθέντος υἱοῦ θεοῦ ἐν δυνάμει κατὰ πνεῦμα ἁγιωσύνης ἐξ ἀναστάσεως νεκρῶν, Ρωμ 1,4). 9
Χριστολογικοί τίτλοι στον Παύλο (3) Ο κϊθε χριςτολογικόσ τύτλοσ ϋχει το δικό του ιδιαύτερο περιεχόμενο: Τιόσ του Θεού: η ςχϋςη του με τον Θεό, η εξουςύα κι η δύναμό του. Φριςτόσ: ο ςταυρόσ κι η ανϊςταςό του. Κύριοσ: επύγεια δρϊςη του κι ωσ αναςτημϋνοσ. Οι τύτλοι ωσ ομολογύεσ πύςτησ: ἐὰν ὁμολογήσῃς ἐν τῷ ὀνόματί σου κύριον Ἰησοῦν... Κεντρικό ρόλο - ο ςταυρόσ κι η ανϊςταςη του Ιηςού ωσ θεμελιώδεσ γεγονόσ τησ ςωτηρύασ. 10
Προΰπαρξη και ενανθρώπιση Οι δύο ιδϋεσ ςυνδϋονται ςτενϊ ςτη ςκϋψη του Παύλου: βλ. τον ύμνο ςτη Υιλιππηςύουσ. Γαλ 4,4-5: ὅτε δὲ ἦλθεν τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός,... ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν. Ρωμ 8,3: ὁ θεὸς τὸν ἑαυτοῦ υἱὸν πέμψας ἐν ὀμοιώματι σαρκὸς ἁμαρτίας. Η ενανθρώπιςη και το επύγειο ϋργο του Ιηςού - αποκϊλυψη του Θεού. 11
Ο ταυρός κι η Ανάσταση Σα δύο γεγονότα καταλαμβϊνουν κεντρικό θϋςη ςτη διδαςκαλύα του Παύλου. Ο θϊνατοσ αποτϋλεςμα τησ ενανθρώπιςησ (γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ). Η ανϊςταςη ϊμεςα ςυνδεδεμϋνη με τον θϊνατό του (κι οι δύο τύποι ομολογύασ τησ ανϊςταςησ: ὁ θεὸς ἤγειρεν, ἠγέρθη ἐκ νεκρῶν). Η ανϊςταςη του Ιηςού ςυνδϋεται ϊμεςα με την ανϊςταςη των νεκρών (A Κορ 15,20: νυνὶ δὲ Χριστὸς ἐγήγερται ἐκ νεκρῶν ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων). 12
Η θυσία του Ιησού Ο αντιπροςωπευτικόσ χαρακτόρασ τησ θυςύασ του Ιηςού (ἔτι ἁμαρτωλῶν ὄντων ἡμῶν Χριστὸς ὑπὲρ ἡμῶν ἀπέθανεν, Ρωμ 5,8). Ο οικουμενικόσ χαρακτόρασ τησ θυςύασ του Ιηςού: ὑπὲρ πάντων ἀπέθανεν, ἵνα οἱ ζῶντες μηκέτι ἑαυτοῖς ζῶσιν ἀλλὰ τῷ ὑπὲρ αὐτῶν ἀποθανόντι καὶ ἐγερθέντι, Β Κορ 5,15. Ο Ιηςούσ ωσ ο νϋοσ Αδϊμ. 13
Ο εξιλαστήριος χαρακτήρας (1) Ο αντιπροςωπευτικόσ χαρακτόρασ του θανϊτου του Ιηςού : «Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα...» (Γαλ 3,13). «καὶ ὑπὲρ πάντων ἀπέθανεν, ἵνα οἱ ζῶντες μηκέτι ἑαυτοῖς ζῶσιν ἀλλὰ τῷ ὑπὲρ αὐτῶν ἀποθανόντι καὶ ἐγερθέντι» (Β Κορ 5,15). ύνδεςη με παλαιοδιαθηκικϋσ προφητεύεσ και κυρύωσ με την προφητεύα Ης 53 (διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν παρεδόθη, 53,12). «ἀπέθανεν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν» (Α Κορ 15,3). 14
Ο εξιλαστήριος χαρακτήρας του θανάτου του Ιησού (Β ) Η θυςύα του Ιηςού παραλληλύζεται με τισ εξιλαςτόριεσ θυςύεσ τησ Παλαιϊσ Διαθόκησ, οι οπούεσ κατανοούνται ωσ τύποσ τησ (ιδιαύτερα ςτην προσ Εβραύουσ επιςτολό). Ο εξιλαςτόριοσ αντιπροςωπευτικόσ χαρακτόρασ τησ θυςύασ του Ιηςού καταλαμβϊνει κεντρικό θϋςη μϋςα ςτην Καινό Διαθόκη και ςτο κόρυγμα τησ πρώτησ Εκκληςύασ. 15
Ο θάνατος του Ιησού ως λύτρον/αντίλυτρον Δύο οι πιθανϋσ ερμηνεύεσ: ωσ τα λύτρα που καταβϊλλονται. ωσ η αγορϊ και απελευθϋρωςη κϊποιου που εύναι δούλοσ ό αιχμϊλωτοσ πολϋμου. Σο μοτύβο τησ εξαγορϊσ εύναι ςυχνό ςτην ΚΔ όταν γύνεται λόγοσ για τον ςταυρικό θϊνατο του Ιηςού: «ἡγοράσθητε γὰρ τιμῆς» (Α Κορ 6,20 7,23). 16
Ο θάνατος του Ιησού ως καταλλαγή Με αυτόν την ϋννοια απαντϊ ςτα κεύμενα του αποςτόλου Παύλου και εκεύνα του κύκλου των μαθητών του: «Θεὸς ἦν ἐν Χριστῷ κόσμον καταλλάσσων ἑαυτῷ, μὴ λογιζόμενος αὐτοῖς τὰ παραπτώματα αὐτῶν» (Β Κορ 5,19). «εἰ γὰρ ἐχθροὶ ὄντες κατηλλάγημεν τῷ θεῷ διὰ τοῦ θανάτου τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, πολλῷ μᾶλλον καταλλαγέντες σωθησόμεθα ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ» (Ρωμ 5,10). Αυτό η καταλλαγό ϋχει οικουμενικό χαρακτόρα κι εκκληςιολογικϋσ ςυνϋπειεσ: «διὰ τὸ ἀποκαταλλάξαι τὰ πάντα εἰς αὐτὸν» (Κολ 1,20). «τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τὴν ἔχθραν ἐν τῇ σαρκὶ αὐτοῦ... ἵνα... καὶ ἀποκαταλλάξῃ τοὺς ἀμφοτέρους ἐν ἑνὶ σώματι τῷ θεῷ διὰ τοῦ σταυροῦ» (Εφ 2,14.16). 17
Δόξα και παρουσία Πϊθοσ, ανϊςταςη και ανϊληψη / δόξα ςυνδϋονται: Χριστὸς ὁ ἀποθανών, μᾶλλον δὲ ἐγερθείς, ὅς καί ἐστιν ἐν δεξιᾷ τοῦ θεοῦ, Ρωμ 8,34. Ο Ιηςούσ Φριςτόσ παρών και ςτη ζωό τησ Εκκληςύασ. Η επϊνοδοσ του Ιηςού Φριςτού (παρουςύα). Α Κορ 15,25-28. 18
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Τςαλαμποφνθ Αικατερίνθ. «Παφλοσ. Σωτθριολογία - Χριςτολογία». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ 2015. Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: http://eclass.auth.gr/courses/ocrs340/. 19
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/ 20
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Τζλος ενότητας Επεξεργαςία: Φίλιπποσ Γερμάνθσ Θεςςαλονίκθ, Εαρινό Εξάμθνο 2014-2015
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Σημειώματα
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 23